Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anglo-Sakson sistemi, (İngilizce: common law), özellikle tarihinde Birleşik Krallık sömürgesi olan birçok ülkenin hukuki temellerini oluşturur. yansıtan, kapsamlı dikkat çeken özellikleri arasında yer alır. Bu emsal kararlar yüzyıllarca yargıçlar tarafından gerçek davalarda verilen hükümlerden elde edilmiştir.
Tarihî gelişimi
Common Law
1066 yılında İngiltere'nin Normanlar tarafından istilasından sonra Normanlar bütün ülkede geçerli olacak bir hukuk sistemi yarattılar. Ülkenin her bir tarafına gezici yargıçlar gönderildi. Bu yargıçlar gittikleri bölgedeki örf ve adetleri de göz önünde bulundurarak hukukî sorunları çözmeye başladılar. Bu sistemdeki amaç ülkenin tamamının yargıçlar tarafından oluşturulan ortak bir hukuka sahip olmasıydı. Nitekim bu nedenle sistemin adı Common Law, yani ortak hukuk adını almıştır. Common Law bu dönemde oldukça katı ve şekilciydi. Dava açabilmek için Lord Chancellor'dan (Adalet Bakanı) "writ" (ferman) almak gerekiyordu. Üstelik bu fermana uygun olmayan durumlarda dava açılması mümkün değildi. Bunun yanında, Common Law sistemine göre sözleşmeye uyulmaması hâlinde mahkemenin verebileceği tek karar, uymayan tarafın tazminat ödemesiydi, yani aynen ifa gibi bir yetkisi yoktu.
Equity Law
Common Law mahkemelerinde adaleti bulamayanlar "Tanrı aşkına ve merhameten (for the love of God and the way of charity)" Kral'a başvurmaya başladılar. Bu başvurularla ilgilenilmesi görevi önce Curia Legis (Kral'ın danışma meclisi) isimli kurula, sonra da Lord Chancellor'a verildi. Böylece Chancellor Mahkemeleri kurulmuş oldu. Common Law sisteminden farklı olarak, bu mahkemelerde dava açmak için ferman almak gerekmiyordu, bir dilekçe yazmak yeterliydi. Bu mahkemede, Common Law sisteminden eksik kalan biçimsel kuralları telafi edebilmek için birtakım hakkaniyet ve nesafet kuralları geliştirildi. 1474 yılı itibarıyla bu kurallar iyice belirginleşti ve bu sisteme Equity Law, yani eşitlik hukuku adı verildi.
Bu sistem, Common Law sistemine göre daha kolay işleyen bir sürece sahip olduğu için oldukça hızlı bir şekilde büyüdü. Öyle ki, ilerleyen süreçle birlikte Common Law sistemi ile çatışmaya başladı. Artık hangi sistemin diğerinden daha üstün olduğu tartışılmaya başlanmıştı. Kral I. James, çatışma hâlinde Equity Law sisteminin daha üstün olacağına karar verdi. Fakat yine de bu çatışmalar devam etti. Nihayet, 1873 ve 1875 yıllarında çıkarılan kanunlar ile, mahkemeler istedikleri sistemi uygulayabilme yetkisi elde etti.
Statute Law
Geçmişten gelen Common Law ve Equity Law sistemleri, gelişen ve değişen hayat şartlarına uyum sağlayamaz hâle gelince, oluşan bu soruna çare olması amacıyla Statute Law sistemine geçildi. Bu sistem, oluşan yeni sorunların yasama faaliyetleriyle çözülmesine dayanıyordu, bu nedenle de adı Statute Law (kanun hukuku) olmuştu. Kuralların kaynağı, bizzat parlamento idi, hâkimler de bu kuralları aynen uygulamak mecburiyetindeydi.
Common Law terimi, dar anlamda yukarıda da anlatıldığı gibi çeşitli biçimsel ve esasa dair özellikleri olan hukuk sistemi anlamına gelmekle birlikte, aynı zamanda geniş anlamda da bu üç hukuk sistemini de içine alan bir kavram olarak kullanılır. Yani günümüz Anglo-Sakson hukuk sistemi de Common Law olarak bilinir.
Özellikleri
“Common Law” (Ortak Hukuk) adı verilen sistem “Anglosakson Hukuku” olarak da bilinir. Anglosakson sözcüğü İngiliz milletini ifade eder. Bileşik bir kelimeden oluşan kavram İngiltere’yi tarih içinde istila eden iki kavmin adıdır; Angluslar ve Saksonlar. Bu hukuk sisteminde yazılı olma zorunluluğu yoktur. Örneğin İngiltere’nin bugün yazılı bir Anayasası yoktur. Yazılı Medeni Kanunları ve Ticaret Kanunları bulunmaz. İngiliz Töresi yazılı hukuka eşdeğer sayılır (Örfi Hukuk). Fakat yazılı kısımlar da mevcuttur (Yazılı Hukuk: Statute Law). Ör: İngiliz Ceza Kanunu yazılıdır. Common Law'ın eksikliklerini gidermek için Hakkaniyet Mahkemeleri (Equity Court) sistemi kurulmuştur. Buna da Equity Law (Hakkaniyet Hukuku) denildi. İngiliz Sisteminde her yargıç davayı sonuçlandırırken daha önce görülmüş benzer davaların kararlarını dikkate almak zorundadır. Hukuk bölümlere ayrılmamıştır, bütündür. Mahkemeler uzmanlaşmış değildir geneldir. Kamu Hukuku - Özel Hukuk ayrımı ile Adli Mahkeme - İdari Mahkeme ayrımı yoktur. Töre, hukukun asli kaynakları arasında yer alır. Hakimler, bir gelenek kuralı varsa bunu uygular. Hakimlerin vicdani bağımsızlıklarına büyük önem verilir ve güvence altına alınmıştır. Hâkimler sistemin en önemli unsurlarıdır. Hakimlere büyük önem verilmekte ve bu sebeple de sınırlı sayıda hâkim bulunmaktadır. İngiltere’de göreceli olarak (diğer ülkelerle kıyaslandığında) daha az sayıda yargıç bulunmakta ve tüm sistem sorunsuz bir şekilde işlemektedir. Bunun temel sebebi, her sorunu hakimin önüne gelmeden çözecek mekanizmaların oluşturulmuş olmasıdır (Uzlaşma ve Pazarlık sistemi). Hakkaniyet (Equity) kavramında hukukun herkese eşit olarak uygulanıp uygulanmadığına bakılır. Sözcüğün Türkçe tam karşılığı aslında "Eşitleyicilik" demektir. Bir şeyin şeklen hukuka uygun olmasının onun her zaman doğru olmayabileceği anlayışı savunulur. Özünde hakların korunulup korunmadığına bakılır. İngiliz hukukundaki önemli kavramlardan biridir. Adaleti doğru uygulamaktır.
- Tedvin edilmemiştir: Common Law bir kanunlaştırma hareketi sonucunda değil yargıçların örf ve adet kurallarına bakarak hukuk kurallarını oluşturmasıyla başlamıştır. Kanunlar, dağınık haldedir. Kara Avrupası hukuk sisteminde olduğu gibi medeni kanunlar, ticaret kanunları yoktur.
- İçtihadî niteliktedir: Her yargıç davayı sonuçlandırırken ondan önce görülmüş benzer davaların kararlarıyla bağlıdır.
- Kamu Hukuku - Özel Hukuk ayrımı yoktur: Bu hukuk sisteminde, özel kişiler arasındaki uyuşmazlıklar ile devlet ile özel kişiler arasındaki uyuşmazlıklarda yargılama açısından hiçbir fark yoktur.
- Örf ve âdet, hukukun aslî kaynakları arasında yer alır: Hâkimler, bir örf ve adet kuralı varsa bunu uygular.
- Yargı birliği ilkesi geçerlidir: Anglo-Sakson hukuk sisteminde mahkemeler, adlî mahkemeler ve idare mahkemeleri olarak ayrılmamıştır. Mahkemeler, değişik isimler taşıyabilir fakat tüm mahkemeler tek ve en yüksek mahkemeye tabidir.
Genişletilmiş olarak Anglo-Amerikan Hukuku şeklindeki bir sınıflandırma da mevcuttur. Örneğin İngiltere ve Amerika’da -her ikisinde de- mahkemelerde Jüri bulunur. Ancak Amerikan hukukunda yazılı kısımlar daha fazladır. ABD'nin diğer ülkelerdekine kıyasla kısa da olsa bir Anayasası vardır.
Kaynakça
- ^ Bahadır Kılınç "Common Law (Ortak Hukuk) Sistemine Sahip Ülkelerden ABD ve İngiltere'de Anayasa Kavramı ve Yargısal Denetim", Anayasa Yargısı İncelemeleri - 1 1 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Editörler: Mehmet Turhan ve Hikmet Tülen), Ankara 2006, s. 121.
- ^ Onur Karahanoğulları, Kamu Hizmeti - Kavram ve Hukuksal Rejim[], Turhan Kitabevi, Ankara 2004, s. 153.
- ^ Mesut Ertanhan, Medeni Yargılama Hukukunda Tanık ve Tanıklık[], Seçkin Yayıncılık, Ankara 2005, s. 34.
- ^ King, Edward (1959). (PDF). AÜHFD. 16 (1-4). ss. 178-233. 17 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2010.
- ^ hukukbook (22 Mart 2018). . Hukuk Ansiklopedisi. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2023.
- ^ a b c GÖZLER, Kemal, Hukuka Giriş, Ekin Kitabevi, 13. baskı, 2013. ISBN .
- ^ Potter, H. Law, Liberty and the Constitution: A Brief History of the common Law (2018)
- ^ Snell, Edmund Henry Turner; Megarry, R.E.; Baker, P.V. (1960). Snell's Principles of Equity (25 ed.). London: Sweet & Maxwell
- ^ GÖZLER, Kemal, Genel Hukuk Bilgisi, Ekin Kitabevi, 13. baskı, 2013. ISBN .
- ^ Frederick G. Kempin: Historical Introduction to Anglo-American Law. 3. Aufl., West Group Publishing Group, St.Paul 1990, .
- ^ Marc Gerding: Trial by Jury. Die Bewährung des englischen und des US-amerikanischen Jury-Systems. Eine Idee im verfassungsrechtlichen und gesellschaftlichen Wandel. Julius Jonscher Verlag, Osnabrück 2007, (Zugleich: Dissertation, Universität Trier, 2006).
- ^ United States v. Hudson, 11 U.S. 32 (1812)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Anglo Sakson sistemi Ingilizce common law ozellikle tarihinde Birlesik Krallik somurgesi olan bircok ulkenin hukuki temellerini olusturur yansitan kapsamli dikkat ceken ozellikleri arasinda yer alir Bu emsal kararlar yuzyillarca yargiclar tarafindan gercek davalarda verilen hukumlerden elde edilmistir Dunyadaki hukuk duzenleri Kara Avrupasi hukuk duzeni Ortak hukuk Ikili duzen Kara Avrupasi hukuku ve ortak hukuk Islam hukuku Tarihi gelisimiCommon Law 1066 yilinda Ingiltere nin Normanlar tarafindan istilasindan sonra Normanlar butun ulkede gecerli olacak bir hukuk sistemi yarattilar Ulkenin her bir tarafina gezici yargiclar gonderildi Bu yargiclar gittikleri bolgedeki orf ve adetleri de goz onunde bulundurarak hukuki sorunlari cozmeye basladilar Bu sistemdeki amac ulkenin tamaminin yargiclar tarafindan olusturulan ortak bir hukuka sahip olmasiydi Nitekim bu nedenle sistemin adi Common Law yani ortak hukuk adini almistir Common Law bu donemde oldukca kati ve sekilciydi Dava acabilmek icin Lord Chancellor dan Adalet Bakani writ ferman almak gerekiyordu Ustelik bu fermana uygun olmayan durumlarda dava acilmasi mumkun degildi Bunun yaninda Common Law sistemine gore sozlesmeye uyulmamasi halinde mahkemenin verebilecegi tek karar uymayan tarafin tazminat odemesiydi yani aynen ifa gibi bir yetkisi yoktu Equity Law Common Law mahkemelerinde adaleti bulamayanlar Tanri askina ve merhameten for the love of God and the way of charity Kral a basvurmaya basladilar Bu basvurularla ilgilenilmesi gorevi once Curia Legis Kral in danisma meclisi isimli kurula sonra da Lord Chancellor a verildi Boylece Chancellor Mahkemeleri kurulmus oldu Common Law sisteminden farkli olarak bu mahkemelerde dava acmak icin ferman almak gerekmiyordu bir dilekce yazmak yeterliydi Bu mahkemede Common Law sisteminden eksik kalan bicimsel kurallari telafi edebilmek icin birtakim hakkaniyet ve nesafet kurallari gelistirildi 1474 yili itibariyla bu kurallar iyice belirginlesti ve bu sisteme Equity Law yani esitlik hukuku adi verildi Bu sistem Common Law sistemine gore daha kolay isleyen bir surece sahip oldugu icin oldukca hizli bir sekilde buyudu Oyle ki ilerleyen surecle birlikte Common Law sistemi ile catismaya basladi Artik hangi sistemin digerinden daha ustun oldugu tartisilmaya baslanmisti Kral I James catisma halinde Equity Law sisteminin daha ustun olacagina karar verdi Fakat yine de bu catismalar devam etti Nihayet 1873 ve 1875 yillarinda cikarilan kanunlar ile mahkemeler istedikleri sistemi uygulayabilme yetkisi elde etti Statute Law Gecmisten gelen Common Law ve Equity Law sistemleri gelisen ve degisen hayat sartlarina uyum saglayamaz hale gelince olusan bu soruna care olmasi amaciyla Statute Law sistemine gecildi Bu sistem olusan yeni sorunlarin yasama faaliyetleriyle cozulmesine dayaniyordu bu nedenle de adi Statute Law kanun hukuku olmustu Kurallarin kaynagi bizzat parlamento idi hakimler de bu kurallari aynen uygulamak mecburiyetindeydi Common Law terimi dar anlamda yukarida da anlatildigi gibi cesitli bicimsel ve esasa dair ozellikleri olan hukuk sistemi anlamina gelmekle birlikte ayni zamanda genis anlamda da bu uc hukuk sistemini de icine alan bir kavram olarak kullanilir Yani gunumuz Anglo Sakson hukuk sistemi de Common Law olarak bilinir Ozellikleri Common Law Ortak Hukuk adi verilen sistem Anglosakson Hukuku olarak da bilinir Anglosakson sozcugu Ingiliz milletini ifade eder Bilesik bir kelimeden olusan kavram Ingiltere yi tarih icinde istila eden iki kavmin adidir Angluslar ve Saksonlar Bu hukuk sisteminde yazili olma zorunlulugu yoktur Ornegin Ingiltere nin bugun yazili bir Anayasasi yoktur Yazili Medeni Kanunlari ve Ticaret Kanunlari bulunmaz Ingiliz Toresi yazili hukuka esdeger sayilir Orfi Hukuk Fakat yazili kisimlar da mevcuttur Yazili Hukuk Statute Law Or Ingiliz Ceza Kanunu yazilidir Common Law in eksikliklerini gidermek icin Hakkaniyet Mahkemeleri Equity Court sistemi kurulmustur Buna da Equity Law Hakkaniyet Hukuku denildi Ingiliz Sisteminde her yargic davayi sonuclandirirken daha once gorulmus benzer davalarin kararlarini dikkate almak zorundadir Hukuk bolumlere ayrilmamistir butundur Mahkemeler uzmanlasmis degildir geneldir Kamu Hukuku Ozel Hukuk ayrimi ile Adli Mahkeme Idari Mahkeme ayrimi yoktur Tore hukukun asli kaynaklari arasinda yer alir Hakimler bir gelenek kurali varsa bunu uygular Hakimlerin vicdani bagimsizliklarina buyuk onem verilir ve guvence altina alinmistir Hakimler sistemin en onemli unsurlaridir Hakimlere buyuk onem verilmekte ve bu sebeple de sinirli sayida hakim bulunmaktadir Ingiltere de goreceli olarak diger ulkelerle kiyaslandiginda daha az sayida yargic bulunmakta ve tum sistem sorunsuz bir sekilde islemektedir Bunun temel sebebi her sorunu hakimin onune gelmeden cozecek mekanizmalarin olusturulmus olmasidir Uzlasma ve Pazarlik sistemi Hakkaniyet Equity kavraminda hukukun herkese esit olarak uygulanip uygulanmadigina bakilir Sozcugun Turkce tam karsiligi aslinda Esitleyicilik demektir Bir seyin seklen hukuka uygun olmasinin onun her zaman dogru olmayabilecegi anlayisi savunulur Ozunde haklarin korunulup korunmadigina bakilir Ingiliz hukukundaki onemli kavramlardan biridir Adaleti dogru uygulamaktir Tedvin edilmemistir Common Law bir kanunlastirma hareketi sonucunda degil yargiclarin orf ve adet kurallarina bakarak hukuk kurallarini olusturmasiyla baslamistir Kanunlar daginik haldedir Kara Avrupasi hukuk sisteminde oldugu gibi medeni kanunlar ticaret kanunlari yoktur Ictihadi niteliktedir Her yargic davayi sonuclandirirken ondan once gorulmus benzer davalarin kararlariyla baglidir Kamu Hukuku Ozel Hukuk ayrimi yoktur Bu hukuk sisteminde ozel kisiler arasindaki uyusmazliklar ile devlet ile ozel kisiler arasindaki uyusmazliklarda yargilama acisindan hicbir fark yoktur Orf ve adet hukukun asli kaynaklari arasinda yer alir Hakimler bir orf ve adet kurali varsa bunu uygular Yargi birligi ilkesi gecerlidir Anglo Sakson hukuk sisteminde mahkemeler adli mahkemeler ve idare mahkemeleri olarak ayrilmamistir Mahkemeler degisik isimler tasiyabilir fakat tum mahkemeler tek ve en yuksek mahkemeye tabidir Genisletilmis olarak Anglo Amerikan Hukuku seklindeki bir siniflandirma da mevcuttur Ornegin Ingiltere ve Amerika da her ikisinde de mahkemelerde Juri bulunur Ancak Amerikan hukukunda yazili kisimlar daha fazladir ABD nin diger ulkelerdekine kiyasla kisa da olsa bir Anayasasi vardir Kaynakca Bahadir Kilinc Common Law Ortak Hukuk Sistemine Sahip Ulkelerden ABD ve Ingiltere de Anayasa Kavrami ve Yargisal Denetim Anayasa Yargisi Incelemeleri 1 1 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Editorler Mehmet Turhan ve Hikmet Tulen Ankara 2006 s 121 Onur Karahanogullari Kamu Hizmeti Kavram ve Hukuksal Rejim olu kirik baglanti Turhan Kitabevi Ankara 2004 s 153 Mesut Ertanhan Medeni Yargilama Hukukunda Tanik ve Taniklik olu kirik baglanti Seckin Yayincilik Ankara 2005 s 34 King Edward 1959 PDF AUHFD 16 1 4 ss 178 233 17 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2010 hukukbook 22 Mart 2018 Hukuk Ansiklopedisi 22 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2023 a b c GOZLER Kemal Hukuka Giris Ekin Kitabevi 13 baski 2013 ISBN 978 605 5187 75 0 Potter H Law Liberty and the Constitution A Brief History of the common Law 2018 Snell Edmund Henry Turner Megarry R E Baker P V 1960 Snell s Principles of Equity 25 ed London Sweet amp Maxwell GOZLER Kemal Genel Hukuk Bilgisi Ekin Kitabevi 13 baski 2013 ISBN 978 605 5187 74 3 Frederick G Kempin Historical Introduction to Anglo American Law 3 Aufl West Group Publishing Group St Paul 1990 ISBN 978 0 314 74708 2 Marc Gerding Trial by Jury Die Bewahrung des englischen und des US amerikanischen Jury Systems Eine Idee im verfassungsrechtlichen und gesellschaftlichen Wandel Julius Jonscher Verlag Osnabruck 2007 ISBN 978 3 9811399 0 7 Zugleich Dissertation Universitat Trier 2006 United States v Hudson 11 U S 32 1812