Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır.Ocak 2024) () ( |
Örüzmek Han - Kuzey kafkas halklarında efsanevi hakan. Diğer adları Urızmaq (Vurzamaq, Vürzəmək, Verizmeq, Orazmaq)'dır. Karaçay ve Malkarlar (Alanlar ve Tavlular) ile iç içe geçmiş olan Nart destanlarında Nartların lideri olarak karşımıza çıkan karakter Örüzmek adını taşır ve onun yeryüzüne düşen bir meteor parçasının içinden doğduğu ve kurt sütü içerek büyüdüğü anlatılır. Karısı Satanay Hanım’dır. Örüzmek’in yaşadığı olaylar Basat Han’ın yaşadığı serüvenlerle birebir örtüşür. Tepegözle karşılaşır ve onu öldürür. Türk destanlarında Uruz Bey, Basat’ın babasıdır. Örüzmek’in Kolan adında bir atı vardır ve Türkçe Kulan (yaban atı) ile örtüşmektedir, bu kelimenin alaca renk ifade ettiği söylenir.
Türk-Yunan mitolojisi ile alakası
Nartlar, aynı adlı destanlarda bahsedilen bir halktır ve gerçekte bu ada sahip bir toplumun geçmişte yaşayıp yaşamadığı bilinmemektedir, fakat yaygın görüşe göre tek bir toplum olmayıp binlerce yıldır birlikte yaşayan ve değişik ırklardan gelen kavimlerin kaynaştığı bir Kafkas halkıdır. Daha doğrusu bugün de var olan bir halklar bütünüdür. Adige (Çerkes), Karaçay-Balkar, Çeçen-İnguş (Nohçı ve Galgay), Oset (İron ve Digor), Abhaz, Avar ve başka pek çok küçük nüfuslu toplumlarının kültürel olarak kaynaşmasıyla ortaya çıkmıştır, ancak her biri kendi dillerini konuşur. Buna karşın ortak kültürel unsurların kime ait olduğu ve hangisinden geldiğini belirlemek bazen çok zor bazen de imkânsızdır. Nart destanları içerisindeki Türk ve Yunan unsurları bulmaya çalışmak da aynı güçlükleri içerir. Bazı kavram, isim ve olaylar birebir Türk-Yunan söylencelerini andırırken bazen de başka uluslara ait olduğu apaçık belli olan olgular sürer gider. Fakat tutarlı ve uyumlu bir örüntü içerisindedir hepsi de. Nart kelimesi ise kahraman, yiğit, alp gibi anlamlar taşır.
Etimoloji
Nart destanlarındaki "Örüzmek" adı Türkçe olup “örüz” (ırmak) + “mek < bek” (Bey,Prens) şeklinde iki ayrı kelimenin birleşmesiyle "Irmağın Beyi", "Irmağın Efendisi" anlamına gelmektedir.
Karaçay Nart destanlarında anlatıldığına göre; Örüzmek, Nartlara yağmur yağmasını engelleyen Kına Sakallı Kızıl Puk’u öldürerek, Nartları kuraklıktan kurtarmıştır. Böylece, Nart ülkesine yağmur yağar, ırmaklar akmaya başlar.
Başka bir görüşe göre ise; Kafkas Nart destanlarındaki “Örüzmek”, “Urizmeg” vs. adlı kahramanın adı tamamen Türkçe bir kelime olup, Dede Korkut destanlarındaki Kazan oğlu "Oruz Bek" ile aynı kökten gelmektedir.
Kaynakça
- Dipnotlar
- ^ Adiloglu, Adilhan. "Adilhan Adiloğlu - Karaçay-Malkar Nart Destanları". 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2023. s.208
- ^ Magomet Habichev (1998). "Karaçay Nart Destanlarındaki Kahramanlar Çeviren: Adilhan Adiloğlu", 23. Ankara: Kırım Dergisi. s. 34.
- ^ Adiloglu, Adilhan. "Adilhan Adiloğlu - Karaçay-Malkar Nart Destanları". 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2023.
- Genel
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0)27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
- Nart-Türk Destanları13 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Karaçay-Malkar Nart Destanları6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Ocak 2024 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Oruzmek Han Kuzey kafkas halklarinda efsanevi hakan Diger adlari Urizmaq Vurzamaq Vurzemek Verizmeq Orazmaq dir Karacay ve Malkarlar Alanlar ve Tavlular ile ic ice gecmis olan Nart destanlarinda Nartlarin lideri olarak karsimiza cikan karakter Oruzmek adini tasir ve onun yeryuzune dusen bir meteor parcasinin icinden dogdugu ve kurt sutu icerek buyudugu anlatilir Karisi Satanay Hanim dir Oruzmek in yasadigi olaylar Basat Han in yasadigi seruvenlerle birebir ortusur Tepegozle karsilasir ve onu oldurur Turk destanlarinda Uruz Bey Basat in babasidir Oruzmek in Kolan adinda bir ati vardir ve Turkce Kulan yaban ati ile ortusmektedir bu kelimenin alaca renk ifade ettigi soylenir Turk Yunan mitolojisi ile alakasiNartlar ayni adli destanlarda bahsedilen bir halktir ve gercekte bu ada sahip bir toplumun gecmiste yasayip yasamadigi bilinmemektedir fakat yaygin goruse gore tek bir toplum olmayip binlerce yildir birlikte yasayan ve degisik irklardan gelen kavimlerin kaynastigi bir Kafkas halkidir Daha dogrusu bugun de var olan bir halklar butunudur Adige Cerkes Karacay Balkar Cecen Ingus Nohci ve Galgay Oset Iron ve Digor Abhaz Avar ve baska pek cok kucuk nufuslu toplumlarinin kulturel olarak kaynasmasiyla ortaya cikmistir ancak her biri kendi dillerini konusur Buna karsin ortak kulturel unsurlarin kime ait oldugu ve hangisinden geldigini belirlemek bazen cok zor bazen de imkansizdir Nart destanlari icerisindeki Turk ve Yunan unsurlari bulmaya calismak da ayni guclukleri icerir Bazi kavram isim ve olaylar birebir Turk Yunan soylencelerini andirirken bazen de baska uluslara ait oldugu apacik belli olan olgular surer gider Fakat tutarli ve uyumlu bir oruntu icerisindedir hepsi de Nart kelimesi ise kahraman yigit alp gibi anlamlar tasir EtimolojiNart destanlarindaki Oruzmek adi Turkce olup oruz irmak mek lt bek Bey Prens seklinde iki ayri kelimenin birlesmesiyle Irmagin Beyi Irmagin Efendisi anlamina gelmektedir Karacay Nart destanlarinda anlatildigina gore Oruzmek Nartlara yagmur yagmasini engelleyen Kina Sakalli Kizil Puk u oldurerek Nartlari kurakliktan kurtarmistir Boylece Nart ulkesine yagmur yagar irmaklar akmaya baslar Baska bir goruse gore ise Kafkas Nart destanlarindaki Oruzmek Urizmeg vs adli kahramanin adi tamamen Turkce bir kelime olup Dede Korkut destanlarindaki Kazan oglu Oruz Bek ile ayni kokten gelmektedir KaynakcaDipnotlar Adiloglu Adilhan Adilhan Adiloglu Karacay Malkar Nart Destanlari 5 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2023 s 208 Magomet Habichev 1998 Karacay Nart Destanlarindaki Kahramanlar Ceviren Adilhan Adiloglu 23 Ankara Kirim Dergisi s 34 Adiloglu Adilhan Adilhan Adiloglu Karacay Malkar Nart Destanlari 5 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2023 GenelTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Dis baglantilarNart Turk Destanlari13 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Karacay Malkar Nart Destanlari6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde