Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
6 Mart 1629'da Otuz Yıl Savaşları'nın ilk on bir yılını, Katoliklerin askeri alandaki zaferleri izleyince Kutsal Roma İmparatoru II. Ferdinand tarafından Viyana şehrinde ilan edilen İade Fermanı; Augsburg Barışı'ndan sonra oluşan dinsel ve bölgesel durumları tersine çevirmeyi amaçlıyordu. Augsburg Antlaşması'nda yer alan "Reservatum ecclesiasticum" ilkesi 1555'ten sonra Katolik kilisesine ait toprakların laikleşmesini engellemişti çünkü Katolik toprakları yasal olarak Protestan kontrolüne devredilemezdi. Buna rağmen uzun yıllardır süregelen zayıf imparator yönetimi, "Reservatum ecclesiasticum" ilkesini uygulamaktan acizdi.
Arka plan
Belirleyici ve etkili otoritenin eksikliğinin yanı sıra Protestanların yasal yoruma bakışı, toprakların değeri ve karakteristik olarak Katolik olan her şeyden hoşlanmamaları; birkaç prensin, "cuius regio, eius religio" antlaşması ve geleneksel olarak uygulanması yüzünden bazı Katolik kilisesi toprakları laikleştirildi.
1555'te imzalanan Augsburg Barışı, sonucunu onaylamıştı; bu, kendilerine katılmamayı kabul ederek bir sonuç olarak sona erdi. Augsburg Antlaşması ile de onaylanan bu ilkeyle Almanya'daki Lüterciler ile Katolikler arasındaki o eski şiddet tekrar yükselen gerginlikler Otuz Yıl Savaşları'nı getirene kadar sona ermişti.
Bütün bunların arkasında, bütün olarak Avrupa'da ve özellikle Kutsal Roma İmparatorluğu içerisindeki Alman devletlerindeki miras uygulamaları vardı. Toprak ve toprak üzerindeki kontrol, hem zenginlik hem de güç kaynağıydı. Bu yüzden soylu aileler, küçük oğullarını prens-piskopos ya da prens-başrahip olarak atayarak mümkün olabildiğince çok araziyi kontrol etmeye çalıştılar.
Ferman
İade Fermanı, Augsburg Antlaşması'nın "Reservatum ecclesiasticum" ilkesini geriye dönük olarak uygulanmasını sağlamaya yönelik bir girişimdi. Kutsal Roma İmparatorluğu'nun yaklaşık 1,800 devletinin farklı çıkar gruplarına ayrılmasına neden olan çok büyük bir kutuplaştırıcı etkisi oldu.
Ferman tam olarak uygulanacak olsaydı zaten laikleşmiş olan Bremen ve Magdeburg başpiskoposluklarını, 12 piskoposluğu ve Alman topraklarındaki 100'den fazla dini bölgeyi etkileyecekti. Ferman sonucunda Protestanlardan Katoliklere büyük bir güç ve mülkiyet transferi yaşandı ve normalde tarafsız kalacak birçok küçük Alman prensinin bakış açısını değiştirerek savaşı bölücü bir dini mücadele ve bir hanedan iktidarı mücadelesi olarak görmelerine sebep oldu.
Diğer devletler de paralı askerler tarafsız devletlerden geçtiğinde veya yiyecek arama esnasında tarafsız toprakları harap ettiğinden büyük ölçüde etkilendi. Binlerce Protestan, genellikle savaşı genişleten Protestan kontrolündeki devletlere kaçtı ve Orta Almanya, bazı tahminlere göre, savaş öncesi nüfusunun %25 ila %50'sini kaybederek muazzam bir şekilde harap oldu. Bunun temel nedeni rakip orduların sürekli olarak gıdaları ele geçirmesi ve kıtlığa sebep olmasıdır, sivil ölümlerin çoğu kıtlığın yan etkilerinden kaynaklanır ve kıtlık nedeniyle düşüş yaşanmış yerlere bir de endemik hastalıklar vurarak ölüm sayısını arttırmıştır.
En büyük etki Kuzeydoğu Almanya'da oldu. Ferdinand'ın gücünün en zayıf olduğu yer burasıydı. Ferdinand, İmparatorluk yöneticilerini laikleşmiş eyaletleri ve şehirleri devralıp yönetmeleri için atadı ve yaklaşık 100 yıldır İmparatorluk yönetiminden bağımsız olan bir alanda otoriteyi tekrar kurdu. Ferdinand'ın bu eylemleri prensler arasında hoş karşılanmadı ve ayrıca bu hamle Fransızları alarma geçirerek Fransızların savaşa müdahalesine yol açtı.
Alman prensleri hiçbir şey yapamadı. Protestan koalisyonunun yok edildiğini düşünüyorlardı. Wallenstein, İmparatorluk otoritesini sağlamak için 134,000 askerden oluşan devasa ordusuyla sahadaydı.
Wallenstein, kendisine ait olduğunu düşündüğü bölgeye izinsiz olarak girdiğini düşündüğü için bu fermandan hoşlanmadı ancak İmparatorluk için üzerine düşeni tam olarak yaptı. Wallenstein, "Elektörlere görgü kurallarını öğreteceğim. Onlar imparatora bağlı olmalı, imparator onlara değil" dedi. Elektör prensler ise Ferdinand'a Wallenstein'i görevden alması için baskı yaptı ve Bavyera Elektörü Maximilian'ın arkasında toplandılar.
Elektörlerin aradığı fırsat 1630'da geldi, II. Ferdinand Regensburg'daki toplantıda oğlu III. Ferdinand'ın Kutsal Roma İmparatoru olarak seçilmesini istedi. Yasalara göre Kutsal Roma İmparatorunu, Alman Elektör prensleri seçiyordu. Bu nedenle II. Ferdinand, oğlunu halef yapabilmesi için elektörler ile işbirliği yapmak zorundaydı. Ferdinand, ayrıca elektörlerin Avrupa'daki savaşlara İmparatorluğun daha fazla müdahale etmesini de onaylatmak istiyordu.
ve (her ikisi de Protestan), İade Fermanı'nı protesto etmek için uzak durdular. Hazırda bulunan elektörler, savaşa katılmaları sonucunda kazanacaklarının çok az şey olduğunu fark ettiler. Buna rağmen Maximilian yine de Ferdinand'dan Wallenstein'in görevden alınmasını istedi.
Elektörlerin oylarını almak için Ferdinand 1630 Ağustos'unda Wallenstein'i görevinden aldı, Wallenstein ise itibarını kurtarmak için istifa etmesine izin verildiğini savundu. Avrupa'nın en güçlü askeri figürünün görevinden alınması, Elektörler için büyük bir zaferdi ve Regensburg'daki bu toplandı Ferdinand için bir yenilgi olarak görülmektedir.
1630 yılının Temmuz ayında Gustaf Adolf, Protestanların zulme uğradığını söyleyerek 4,000 adamıyla Pomeranya'ya indi ve bütün bu olanlar gölgede kaldı. Wallenstein'in yokluğunda Ferdinand, yeni gelen bu İsveç tehdidini durdurmak için Maximilian ve 'na başvurdu.
1635 yılında İade Fermanı, Prag Barışı'nın şartları gerekçesiyle fiilen iptal edildi. Kardinal Dietrichstein liderliğindeki Dominikanve Don Diego Quiroga liderliğindeki Kapusen toplam 22 ilahiyatçı, fermanın iptali yönünde oy kullandı. Lamormaini liderliğindeki Cizvit azınlık ise fermanın iptaline karşı oy kullandı. Cizvitlerde, fermanın barışın menfaatini doğrultusunda karara bağlanması "Tanrıyı hoşnut etmeyecektir" ve karar dünyevi güçlere bırakılacak anlayışı oluşmuştu.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
6 Mart 1629 da Otuz Yil Savaslari nin ilk on bir yilini Katoliklerin askeri alandaki zaferleri izleyince Kutsal Roma Imparatoru II Ferdinand tarafindan Viyana sehrinde ilan edilen Iade Fermani Augsburg Barisi ndan sonra olusan dinsel ve bolgesel durumlari tersine cevirmeyi amacliyordu Augsburg Antlasmasi nda yer alan Reservatum ecclesiasticum ilkesi 1555 ten sonra Katolik kilisesine ait topraklarin laiklesmesini engellemisti cunku Katolik topraklari yasal olarak Protestan kontrolune devredilemezdi Buna ragmen uzun yillardir suregelen zayif imparator yonetimi Reservatum ecclesiasticum ilkesini uygulamaktan acizdi Iade Fermani kopya Arka planBelirleyici ve etkili otoritenin eksikliginin yani sira Protestanlarin yasal yoruma bakisi topraklarin degeri ve karakteristik olarak Katolik olan her seyden hoslanmamalari birkac prensin cuius regio eius religio antlasmasi ve geleneksel olarak uygulanmasi yuzunden bazi Katolik kilisesi topraklari laiklestirildi 1555 te imzalanan Augsburg Barisi sonucunu onaylamisti bu kendilerine katilmamayi kabul ederek bir sonuc olarak sona erdi Augsburg Antlasmasi ile de onaylanan bu ilkeyle Almanya daki Luterciler ile Katolikler arasindaki o eski siddet tekrar yukselen gerginlikler Otuz Yil Savaslari ni getirene kadar sona ermisti Butun bunlarin arkasinda butun olarak Avrupa da ve ozellikle Kutsal Roma Imparatorlugu icerisindeki Alman devletlerindeki miras uygulamalari vardi Toprak ve toprak uzerindeki kontrol hem zenginlik hem de guc kaynagiydi Bu yuzden soylu aileler kucuk ogullarini prens piskopos ya da prens basrahip olarak atayarak mumkun olabildigince cok araziyi kontrol etmeye calistilar FermanIade Fermani Augsburg Antlasmasi nin Reservatum ecclesiasticum ilkesini geriye donuk olarak uygulanmasini saglamaya yonelik bir girisimdi Kutsal Roma Imparatorlugu nun yaklasik 1 800 devletinin farkli cikar gruplarina ayrilmasina neden olan cok buyuk bir kutuplastirici etkisi oldu Ferman tam olarak uygulanacak olsaydi zaten laiklesmis olan Bremen ve Magdeburg baspiskoposluklarini 12 piskoposlugu ve Alman topraklarindaki 100 den fazla dini bolgeyi etkileyecekti Ferman sonucunda Protestanlardan Katoliklere buyuk bir guc ve mulkiyet transferi yasandi ve normalde tarafsiz kalacak bircok kucuk Alman prensinin bakis acisini degistirerek savasi bolucu bir dini mucadele ve bir hanedan iktidari mucadelesi olarak gormelerine sebep oldu Diger devletler de parali askerler tarafsiz devletlerden gectiginde veya yiyecek arama esnasinda tarafsiz topraklari harap ettiginden buyuk olcude etkilendi Binlerce Protestan genellikle savasi genisleten Protestan kontrolundeki devletlere kacti ve Orta Almanya bazi tahminlere gore savas oncesi nufusunun 25 ila 50 sini kaybederek muazzam bir sekilde harap oldu Bunun temel nedeni rakip ordularin surekli olarak gidalari ele gecirmesi ve kitliga sebep olmasidir sivil olumlerin cogu kitligin yan etkilerinden kaynaklanir ve kitlik nedeniyle dusus yasanmis yerlere bir de endemik hastaliklar vurarak olum sayisini arttirmistir En buyuk etki Kuzeydogu Almanya da oldu Ferdinand in gucunun en zayif oldugu yer burasiydi Ferdinand Imparatorluk yoneticilerini laiklesmis eyaletleri ve sehirleri devralip yonetmeleri icin atadi ve yaklasik 100 yildir Imparatorluk yonetiminden bagimsiz olan bir alanda otoriteyi tekrar kurdu Ferdinand in bu eylemleri prensler arasinda hos karsilanmadi ve ayrica bu hamle Fransizlari alarma gecirerek Fransizlarin savasa mudahalesine yol acti Alman prensleri hicbir sey yapamadi Protestan koalisyonunun yok edildigini dusunuyorlardi Wallenstein Imparatorluk otoritesini saglamak icin 134 000 askerden olusan devasa ordusuyla sahadaydi Wallenstein kendisine ait oldugunu dusundugu bolgeye izinsiz olarak girdigini dusundugu icin bu fermandan hoslanmadi ancak Imparatorluk icin uzerine duseni tam olarak yapti Wallenstein Elektorlere gorgu kurallarini ogretecegim Onlar imparatora bagli olmali imparator onlara degil dedi Elektor prensler ise Ferdinand a Wallenstein i gorevden almasi icin baski yapti ve Bavyera Elektoru Maximilian in arkasinda toplandilar Elektorlerin aradigi firsat 1630 da geldi II Ferdinand Regensburg daki toplantida oglu III Ferdinand in Kutsal Roma Imparatoru olarak secilmesini istedi Yasalara gore Kutsal Roma Imparatorunu Alman Elektor prensleri seciyordu Bu nedenle II Ferdinand oglunu halef yapabilmesi icin elektorler ile isbirligi yapmak zorundaydi Ferdinand ayrica elektorlerin Avrupa daki savaslara Imparatorlugun daha fazla mudahale etmesini de onaylatmak istiyordu ve her ikisi de Protestan Iade Fermani ni protesto etmek icin uzak durdular Hazirda bulunan elektorler savasa katilmalari sonucunda kazanacaklarinin cok az sey oldugunu fark ettiler Buna ragmen Maximilian yine de Ferdinand dan Wallenstein in gorevden alinmasini istedi Elektorlerin oylarini almak icin Ferdinand 1630 Agustos unda Wallenstein i gorevinden aldi Wallenstein ise itibarini kurtarmak icin istifa etmesine izin verildigini savundu Avrupa nin en guclu askeri figurunun gorevinden alinmasi Elektorler icin buyuk bir zaferdi ve Regensburg daki bu toplandi Ferdinand icin bir yenilgi olarak gorulmektedir 1630 yilinin Temmuz ayinda Gustaf Adolf Protestanlarin zulme ugradigini soyleyerek 4 000 adamiyla Pomeranya ya indi ve butun bu olanlar golgede kaldi Wallenstein in yoklugunda Ferdinand yeni gelen bu Isvec tehdidini durdurmak icin Maximilian ve na basvurdu 1635 yilinda Iade Fermani Prag Barisi nin sartlari gerekcesiyle fiilen iptal edildi Kardinal Dietrichstein liderligindeki Dominikanve Don Diego Quiroga liderligindeki Kapusen toplam 22 ilahiyatci fermanin iptali yonunde oy kullandi Lamormaini liderligindeki Cizvit azinlik ise fermanin iptaline karsi oy kullandi Cizvitlerde fermanin barisin menfaatini dogrultusunda karara baglanmasi Tanriyi hosnut etmeyecektir ve karar dunyevi guclere birakilacak anlayisi olusmustu Kaynakca Inc Encyclopaedia Britannica 2001 Britannica online encyclopedia Encyclopaedia Britannica s Diets of Speyer ISBN 0 85229 625 8 OCLC 1315308536 1909 1994 Mann Golo 1976 Wallenstein his life narrated Deutsch ISBN 0 233 96813 X OCLC 2895663