Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2021) () |
İnsan yamyamlığı (Antropofaji), insanın, kendi türünden varlıkların (insan) etini veya iç organlarını yeme eylemi ya da alışkanlığıdır. Yamyamlık eylemini gerçekleştiren kişi yamyam olarak adlandırılır. Yamyamlık ifadesi türlerden birinin aynı türün bir diğer üyesinin tüm parçalarını ya da bir kısmını seksüel yamyamlığa ek olarak yemek amacıyla tüketmesi olarak zoolojiyi de kapsar.
Yamyamlık kelimesinin türediği Küçük Antiller’deki Karayip halkının 17. yy.’a ait efsanelerinin kayıtları bu halkın yamyamlar olarak uzun süreli bir ün kazanmasını sağlamıştır. Gerçek yamyamlığın bu kültürde yaygınlığı ve bu efsanelerin gerçekliği üzerine tartışmalar mevcuttur. Yamyamlık geçmişte dünyanın birçok kısmındaki insanlar arasında yaygın bir durum olup 19. yy.’daki bazı izole Güney Pasifik kültürlerinde ve bugünkü tropik Afrika’nın bazı kısımlarında devam etmektedir. Yamyamlık Yeni Gine ve Solomon Adaları’nın bazı kısımlarında uygulanmış ve Melanesia’nın bazı kısımlarında et marketleri varlıklarını sürdürmüşlerdir. Fiji bir zamanlar Yamyam adaları olarak bilinmiş ve Fiji’den Amazon havzasına, Kongo’ya ve Yeni Zelanda’nın Maorilerine kadar yamyamlık dünyanın her tarafında iyi belgelenmiştir. Neandertallerin yamyamlığı uyguladıklarına inanılmıştır ve Neandertaller anatomik olarak modern insanlar tarafından yenmiş olabilirler. Yamyamlık özellikle Liberya ve Kongo gibi ülkelerdeki birkaç savaşta uygulanıp şiddetle kınanmıştır. 2012 yılı itibarıyla Papua Yeni Gine’de kültik sebeplerle ve çeşitli Melanesya kabilelerinin ritüelleri ve savaşta hala uygulanmaktadır. Yamyamlığın kültürel görecelik sınırlarının sınanması olduğu söylenmiş ve Antropologlar için “kabul edilebilir insan davranış sınırlarının ötesinin ne olup olmadığını tanımlamak” açısından tartışma konusu olmuştur.
Yamyamlık modern zamanlarda dahil, kıtlık çeken insanlar arasında son çare olarak sık sık uygulanmıştır. Donner Party’nin (1846-47) kötü bir şekilde sonuçlanan Westward keşfi ve daha yakın zamana ait bir olay olan 1972 yılındaki Uruguay rugby takımını Şili'deki bir turnuvaya taşıyan uçağın And Dağları'na çarpıp düşmesi sonucu kurtulanların ölenlerin cesetlerini yemesi yamyamlığa birkaç örnekten biridir. Ayrıca Jeffrey Dahmer ve Albert Fish gibi diğer insanların etini yemeye takıntılı akıl hastası insanlar tarafından da yamyamlık uygulanmıştır. Yamyamlığın resmi olarak bir akıl hastalığı olduğunun kabul edilmesi konusunda bir karşı çıkma vardır.
Etimoloji
Yamyam kelimesinin, Orta Afrika'da yaşayan bir kabilenin adından Türkçeye geçtiği tahmin edilmektedir. Çoğu dilde kullanılan Caniba kelimesi kökeni ise Kristof Kolomb'un, 1492 yılında Amerika kıtasına ayak bastığında ilk karşılaştığı yerlilerin adını seyir defterine Caniba olarak kaydetmesinden gelir.
Nedenleri
Yamyamlık olarak kabul edilebilecek olayların başlıca 3 nedeni vardır:
- Kültürel ve sosyal nedenler
- Açlık veya kıtlık
- Delilik veya sosyal sapkınlık
Ünlü antropologlar Richard E. Leakey ve Lewin, yamyamlığın, açlığın giderilmesi veya karın doyurmaya yönelik olmadığını, gerçekte tinsel ve büyüsel nedenlerden kaynaklandığını savunur ve yamyamlığı iki türe ayırır: İçe dönük yamyamlık (Endocannibalism) ve Dışa dönük yamyamlık (Exocannibalism). İçe dönük yamyamlıkta -iç yamyamlık- sadece akrabaların ve aynı kabileye ait olan ölülerin bedenleri veya yalnızca organları yeniyor. Örneğin, Güneydoğu Avustralya'da yaşayan Dieriler, ölen akrabalarının yüz, kol, bacak ve karınlarının yağlı kısımlarını yiyorlar. Bu toplum için geçerli olan inanca göre yağ, olağanüstü bir güce sahip olan ve yiyen kişiye geçen bir unsur. Böylece, ölünün özellikleri yine kabile içinde kalıyor. Güney Amerika'da yaşayan bazı kabilelerde ise, kişinin özelliklerinin onun kemiklerinde gizli olduğuna inanılıyor. Bu nedenle de, ölülerini yaktıktan sonra kemiklerini öğütüp toz haline getiriyorlar ve bu tozu içkilerine karıştırarak içiyorlar. Başka kültürlerde ise yamyamlık gizli dinsel topluluklara özgü gösteri oyunlarının bir parçası olarak görülürdü. Örneğin ABD'nin kuzeybatı kıyısı ile Kanada'nın güneybatı kesiminde yaşayan Kuvakiyutl Yerlilerinde, içine yamyam ruhu giren bir rahip adayı bir ölünün etini ya da canlı birinin kolunun bir parçasını yiyerek normal ruh durumuna dönerdi. Özetle, İçe dönük yamyamlık ölü ile olan ilişkinin devamını sağlamak için uygulanıyor.
Dışa dönük yamyamlıkta ise, akraba ve kabile üyeleri değil, düşmanlar yeniyor. Bazı Güney Amerika yerlilerinde görülen bu adet, öldürülen kişinin katillerinden ileride intikam almaması için uygulanıyordu. Bunda da bedenin bazı kısımları, yeniyordu. Her iki tür yamyamlığın geçmişi de 200-250 bin yıl önceye uzanır.
Yamyamlık ile cinsellik arasında bağlantı kuran ünlü psikanalist Sigmund Freud, yemek ve sevişmenin birbirinden ayrılmayan iki faaliyet olduğunu iddia etmişti. Freud, cinsel eylemin gerisinde, bir başkasının gücüne ya da iktidarına sahiplenmek duygusunun olduğunu söylüyordu. Bu görüşlerini desteklemek için totem aşamasını örnek gösteriyor; bu aşamada klan kardeşlerinin bir araya gelerek sembolik babalarını öldürdüklerini ve onların etlerini yediklerini vurguluyordu. Ona göre, erkek kardeşler bunu babanın cinsel gücüne sahip olmak için gerçekleştiriyorlardı. Freud'a göre yamyamlıktan güç kazanmanın motoru cinsellikti.
Bu konuyu inceleyen etnologlar ve antropologlar, yamyamlığın yaklaşık yarım düzine sosyal ve kültürel temeli olduğunu belirtirler. Bu nedenlerin başında dini seremoni ve ritüeller geliyor. Örneğin, bazı yamyam toplumlarda ölüye saygı, onun cesedini yemekle özdeşleştirilir. Bu toplumların inançlarına göre, ölen kişi için en saygın mezar yeri yaşayanların bedenleriydi. Bazı toplumlarda ise ölüleri yiyerek sadece onu daha iyi saklayacaklarını değil, aynı zamanda onun niteliklerine de sahip olacaklarını düşünüyorlardı.
Bugün Güney Amerika'da, ormanların içinde yaşayan ve sayıları hızla azalan Guayaki (Paraguay) ve Yanomami (Venezuela) Yerlileri arasında yamyamlık geleneği hala uygulanmaktadır.
Yamyamlığın ikinci en güçlü nedeni ise, Yerlilerin büyük çoğunluğunun düşmanlarının ancak yenildiklerinde yeryüzünden tamamen silineceklerine inanmalarıydı. Kimi yerlileri bunu düşman kabileyi aşağılamak için yaparken, kimileri de bu yolla düşmanın gücüne sahip olacaklarına inanıyorlar. Savaşçı yamyamlık olarak tanımlanan bu uygulama Amerikan yerlilerinden Kamak, Yeni Zelanda yerlileri olan Maoriler ve Afrika'nın bazı kabileleri arasında çok yaygındı.
Modern dönemler
İnsanlık tarihi kadar eski olan yamyamlığa hemen hemen bütün kıtalarda rastlanmıştır. Eski yamyamlık öykülerinin birçoğu abartılı veya yanlış olsa bile Batı ve Orta Afrika'nın bazı bölgelerinde, Melanezya'da (özellikle Fiji), Yeni Gine'de, Avustralya'da, Yeni Zelanda Maorilerinde, Polinezya'daki bazı adalarda, Sumatra kabilelerinde ve Kuzey ve Güney Amerika'nın çeşitli kabilelerinde yakın çağa kadar yamyamlığın sürdüğü söylenebilir.
Bazı kültürlerde insan eti yiyecek olarak görülür, bazen hayvan etiyle bir tutulurdu. Bir çarpışmada zafer kazanan Maoriler çoğunlukla öldürdükleri insanların etlerini şölenle yerlerdi. Bazı kaynaklara göre Sumatra'da yaşayan Bataklar, Hollanda'nın denetimine girinceye değin pazarda insan eti satarlardı.
Başka kültürlerde ise belli özellikler kazanmak ya da büyü yapmak amacıyla bedenin bazı bölümlerinin ya da organların yendiği törenler düzenlenirdi. Afrika'da dinsel törenlerde insan öldürmek ya da yamyamlık çoğunlukla büyücülükle bağlantılıydı. Kafa avcıları, öldürdükleri düşmanların kafalarını ya da başka bölümlerini yiyerek onların yaşam güçlerini ve öteki niteliklerini kazanacaklarına ve öç duygusunu yatıştıracaklarına inanırlardı.
Bazı kültürlerde ölünün bedeni törenle akrabaları tarafından yenirdi. İç Yamyamlık denen bu uygulama bazı Avustralya Yerli kabilelerinde ölüye saygı anlamı taşırdı. Başka kültürlerde ise yamyamlık gizli dinsel topluluklara özgü gösteri oyunlarının bir parçası olarak görülürdü. Örneğin ABD'nin kuzeybatı kıyısı ile Kanada'nın güneybatı kesiminde yaşayan Kuvakiyutl Yerlilerinde, içine yamyam ruhu giren bir rahip adayı bir ölünün etini ya da canlı birinin kolunun bir parçasını yiyerek normal ruh durumuna dönerdi.
Örnekler
- 1972 yılında Uruguay rugby takımını Şili'deki bir turnuvaya taşıyan uçak, And Dağları'na çarpıp düştü. 3800 metre yükseklikte mahsur kalan 40 kişiden 16 tanesi, aylarca soğuğa ve açlığa karşı mücadeleyi kendi ölü arkadaşlarının etini yiyerek verdiler.
- 1979'da bir askerî darbeyle koltuğunu kaybeden Orta Afrika Cumhuriyeti devlet başkanı Jean-Bédel Bokassa, çıkarıldığı mahkemede çok sayıda siyasi cinayetin yanı sıra yamyamlıkla da suçlandı. Diktatörün özel malikanesindeki buzdolabında insan eti parçalarına rastlanmıştı.
- Milwaukee canavarı olarak tanımlanan Amerikalı Jeffrey Dahmer, çoğu zenci çocuk olmak üzere 17 genci öldürmüş ve etlerini buzdolabında saklayarak yemişti. Mahkeme tarafından 957 yıl ağır hapis cezasına çarptırılan Dahmer, daha sonra kapatıldığı hapishanede 28 Kasım 1994'te bir başka mahkûm olan Christopher Scarver tarafından halter demiri ile öldürüldü
Ayrıca bakınız
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta İnsan yamyamlığı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ . 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Insan yamyamligi haber gazete kitap akademik JSTOR Ocak 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Insan yamyamligi Antropofaji insanin kendi turunden varliklarin insan etini veya ic organlarini yeme eylemi ya da aliskanligidir Yamyamlik eylemini gerceklestiren kisi yamyam olarak adlandirilir Yamyamlik ifadesi turlerden birinin ayni turun bir diger uyesinin tum parcalarini ya da bir kismini seksuel yamyamliga ek olarak yemek amaciyla tuketmesi olarak zoolojiyi de kapsar Brezilya da yamyamlik Hans Staden in 1557 yilindaki tutsakligi sirasindaki anlatilarini resmetmek icin Theodor de Bry tarafindan yapilmis gravur Yamyamlik kelimesinin turedigi Kucuk Antiller deki Karayip halkinin 17 yy a ait efsanelerinin kayitlari bu halkin yamyamlar olarak uzun sureli bir un kazanmasini saglamistir Gercek yamyamligin bu kulturde yayginligi ve bu efsanelerin gercekligi uzerine tartismalar mevcuttur Yamyamlik gecmiste dunyanin bircok kismindaki insanlar arasinda yaygin bir durum olup 19 yy daki bazi izole Guney Pasifik kulturlerinde ve bugunku tropik Afrika nin bazi kisimlarinda devam etmektedir Yamyamlik Yeni Gine ve Solomon Adalari nin bazi kisimlarinda uygulanmis ve Melanesia nin bazi kisimlarinda et marketleri varliklarini surdurmuslerdir Fiji bir zamanlar Yamyam adalari olarak bilinmis ve Fiji den Amazon havzasina Kongo ya ve Yeni Zelanda nin Maorilerine kadar yamyamlik dunyanin her tarafinda iyi belgelenmistir Neandertallerin yamyamligi uyguladiklarina inanilmistir ve Neandertaller anatomik olarak modern insanlar tarafindan yenmis olabilirler Yamyamlik ozellikle Liberya ve Kongo gibi ulkelerdeki birkac savasta uygulanip siddetle kinanmistir 2012 yili itibariyla Papua Yeni Gine de kultik sebeplerle ve cesitli Melanesya kabilelerinin rituelleri ve savasta hala uygulanmaktadir Yamyamligin kulturel gorecelik sinirlarinin sinanmasi oldugu soylenmis ve Antropologlar icin kabul edilebilir insan davranis sinirlarinin otesinin ne olup olmadigini tanimlamak acisindan tartisma konusu olmustur Yamyamlik modern zamanlarda dahil kitlik ceken insanlar arasinda son care olarak sik sik uygulanmistir Donner Party nin 1846 47 kotu bir sekilde sonuclanan Westward kesfi ve daha yakin zamana ait bir olay olan 1972 yilindaki Uruguay rugby takimini Sili deki bir turnuvaya tasiyan ucagin And Daglari na carpip dusmesi sonucu kurtulanlarin olenlerin cesetlerini yemesi yamyamliga birkac ornekten biridir Ayrica Jeffrey Dahmer ve Albert Fish gibi diger insanlarin etini yemeye takintili akil hastasi insanlar tarafindan da yamyamlik uygulanmistir Yamyamligin resmi olarak bir akil hastaligi oldugunun kabul edilmesi konusunda bir karsi cikma vardir EtimolojiYamyam kelimesinin Orta Afrika da yasayan bir kabilenin adindan Turkceye gectigi tahmin edilmektedir Cogu dilde kullanilan Caniba kelimesi kokeni ise Kristof Kolomb un 1492 yilinda Amerika kitasina ayak bastiginda ilk karsilastigi yerlilerin adini seyir defterine Caniba olarak kaydetmesinden gelir NedenleriYamyamlik olarak kabul edilebilecek olaylarin baslica 3 nedeni vardir Kulturel ve sosyal nedenler Aclik veya kitlik Delilik veya sosyal sapkinlik Unlu antropologlar Richard E Leakey ve Lewin yamyamligin acligin giderilmesi veya karin doyurmaya yonelik olmadigini gercekte tinsel ve buyusel nedenlerden kaynaklandigini savunur ve yamyamligi iki ture ayirir Ice donuk yamyamlik Endocannibalism ve Disa donuk yamyamlik Exocannibalism Ice donuk yamyamlikta ic yamyamlik sadece akrabalarin ve ayni kabileye ait olan olulerin bedenleri veya yalnizca organlari yeniyor Ornegin Guneydogu Avustralya da yasayan Dieriler olen akrabalarinin yuz kol bacak ve karinlarinin yagli kisimlarini yiyorlar Bu toplum icin gecerli olan inanca gore yag olaganustu bir guce sahip olan ve yiyen kisiye gecen bir unsur Boylece olunun ozellikleri yine kabile icinde kaliyor Guney Amerika da yasayan bazi kabilelerde ise kisinin ozelliklerinin onun kemiklerinde gizli olduguna inaniliyor Bu nedenle de olulerini yaktiktan sonra kemiklerini ogutup toz haline getiriyorlar ve bu tozu ickilerine karistirarak iciyorlar Baska kulturlerde ise yamyamlik gizli dinsel topluluklara ozgu gosteri oyunlarinin bir parcasi olarak gorulurdu Ornegin ABD nin kuzeybati kiyisi ile Kanada nin guneybati kesiminde yasayan Kuvakiyutl Yerlilerinde icine yamyam ruhu giren bir rahip adayi bir olunun etini ya da canli birinin kolunun bir parcasini yiyerek normal ruh durumuna donerdi Ozetle Ice donuk yamyamlik olu ile olan iliskinin devamini saglamak icin uygulaniyor Disa donuk yamyamlikta ise akraba ve kabile uyeleri degil dusmanlar yeniyor Bazi Guney Amerika yerlilerinde gorulen bu adet oldurulen kisinin katillerinden ileride intikam almamasi icin uygulaniyordu Bunda da bedenin bazi kisimlari yeniyordu Her iki tur yamyamligin gecmisi de 200 250 bin yil onceye uzanir Yamyamlik ile cinsellik arasinda baglanti kuran unlu psikanalist Sigmund Freud yemek ve sevismenin birbirinden ayrilmayan iki faaliyet oldugunu iddia etmisti Freud cinsel eylemin gerisinde bir baskasinin gucune ya da iktidarina sahiplenmek duygusunun oldugunu soyluyordu Bu goruslerini desteklemek icin totem asamasini ornek gosteriyor bu asamada klan kardeslerinin bir araya gelerek sembolik babalarini oldurduklerini ve onlarin etlerini yediklerini vurguluyordu Ona gore erkek kardesler bunu babanin cinsel gucune sahip olmak icin gerceklestiriyorlardi Freud a gore yamyamliktan guc kazanmanin motoru cinsellikti Bu konuyu inceleyen etnologlar ve antropologlar yamyamligin yaklasik yarim duzine sosyal ve kulturel temeli oldugunu belirtirler Bu nedenlerin basinda dini seremoni ve ritueller geliyor Ornegin bazi yamyam toplumlarda oluye saygi onun cesedini yemekle ozdeslestirilir Bu toplumlarin inanclarina gore olen kisi icin en saygin mezar yeri yasayanlarin bedenleriydi Bazi toplumlarda ise oluleri yiyerek sadece onu daha iyi saklayacaklarini degil ayni zamanda onun niteliklerine de sahip olacaklarini dusunuyorlardi Bugun Guney Amerika da ormanlarin icinde yasayan ve sayilari hizla azalan Guayaki Paraguay ve Yanomami Venezuela Yerlileri arasinda yamyamlik gelenegi hala uygulanmaktadir Yamyamligin ikinci en guclu nedeni ise Yerlilerin buyuk cogunlugunun dusmanlarinin ancak yenildiklerinde yeryuzunden tamamen silineceklerine inanmalariydi Kimi yerlileri bunu dusman kabileyi asagilamak icin yaparken kimileri de bu yolla dusmanin gucune sahip olacaklarina inaniyorlar Savasci yamyamlik olarak tanimlanan bu uygulama Amerikan yerlilerinden Kamak Yeni Zelanda yerlileri olan Maoriler ve Afrika nin bazi kabileleri arasinda cok yaygindi Modern donemlerInsanlik tarihi kadar eski olan yamyamliga hemen hemen butun kitalarda rastlanmistir Eski yamyamlik oykulerinin bircogu abartili veya yanlis olsa bile Bati ve Orta Afrika nin bazi bolgelerinde Melanezya da ozellikle Fiji Yeni Gine de Avustralya da Yeni Zelanda Maorilerinde Polinezya daki bazi adalarda Sumatra kabilelerinde ve Kuzey ve Guney Amerika nin cesitli kabilelerinde yakin caga kadar yamyamligin surdugu soylenebilir Bazi kulturlerde insan eti yiyecek olarak gorulur bazen hayvan etiyle bir tutulurdu Bir carpismada zafer kazanan Maoriler cogunlukla oldurdukleri insanlarin etlerini solenle yerlerdi Bazi kaynaklara gore Sumatra da yasayan Bataklar Hollanda nin denetimine girinceye degin pazarda insan eti satarlardi Baska kulturlerde ise belli ozellikler kazanmak ya da buyu yapmak amaciyla bedenin bazi bolumlerinin ya da organlarin yendigi torenler duzenlenirdi Afrika da dinsel torenlerde insan oldurmek ya da yamyamlik cogunlukla buyuculukle baglantiliydi Kafa avcilari oldurdukleri dusmanlarin kafalarini ya da baska bolumlerini yiyerek onlarin yasam guclerini ve oteki niteliklerini kazanacaklarina ve oc duygusunu yatistiracaklarina inanirlardi Bazi kulturlerde olunun bedeni torenle akrabalari tarafindan yenirdi Ic Yamyamlik denen bu uygulama bazi Avustralya Yerli kabilelerinde oluye saygi anlami tasirdi Baska kulturlerde ise yamyamlik gizli dinsel topluluklara ozgu gosteri oyunlarinin bir parcasi olarak gorulurdu Ornegin ABD nin kuzeybati kiyisi ile Kanada nin guneybati kesiminde yasayan Kuvakiyutl Yerlilerinde icine yamyam ruhu giren bir rahip adayi bir olunun etini ya da canli birinin kolunun bir parcasini yiyerek normal ruh durumuna donerdi Ornekler1972 yilinda Uruguay rugby takimini Sili deki bir turnuvaya tasiyan ucak And Daglari na carpip dustu 3800 metre yukseklikte mahsur kalan 40 kisiden 16 tanesi aylarca soguga ve acliga karsi mucadeleyi kendi olu arkadaslarinin etini yiyerek verdiler 1979 da bir askeri darbeyle koltugunu kaybeden Orta Afrika Cumhuriyeti devlet baskani Jean Bedel Bokassa cikarildigi mahkemede cok sayida siyasi cinayetin yani sira yamyamlikla da suclandi Diktatorun ozel malikanesindeki buzdolabinda insan eti parcalarina rastlanmisti Milwaukee canavari olarak tanimlanan Amerikali Jeffrey Dahmer cogu zenci cocuk olmak uzere 17 genci oldurmus ve etlerini buzdolabinda saklayarak yemisti Mahkeme tarafindan 957 yil agir hapis cezasina carptirilan Dahmer daha sonra kapatildigi hapishanede 28 Kasim 1994 te bir baska mahkum olan Christopher Scarver tarafindan halter demiri ile oldurulduAyrica bakinizSeksuel yamyamlik Uruguay Hava Kuvvetleri Ucus 571KaynakcaWikimedia Commons ta Insan yamyamligi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir 29 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Temmuz 2020