Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pers mitolojisi, İran platosu ve onun sınır bölgeleri ile Karadeniz'den 'e kadar uzanan Orta Asya bölgelerinde yaşamış ve birbirleriyle kültürel ve dilsel olarak ilişkili olan eski halkların inanç ve ibadet uygulamalarının bütününe verilen isimdir.
Dini Arka plan
Pers mitolojisindeki karakterler güçlü bir biçimde ikiye ayrılmıştır: İyi olanlar ve kötü olanlar. Bu ikici iyi-kötü anlayışı Pers mitolojisindeki hikâye, figür ve çeşitli motiflere de yansır. Bu anlayışın kökeni Zerdüştlük'teki Ahura Mazda'nın (Avestaca, daha sonraları Farsçada Hürmüz) iki emanasyonu anlayışı üzerine kurulmuştur. Spenta Mainyu yapıcı enerjinin kaynağı, ise karanlık, yıkım ve ölümün kaynağıdır.
Pers mitolojisinde büyük sayılarda bulunan (Avestaca, Farsça: div) yani 'ilahi' veya 'parlak' isminde varlıklar da bulunmaktadır. Bunlara Zerdüşt Mazdaizmi'nden önceki zamanlarda tapılmaktaydı ve Vedik dinlerdeki gibi bu Zerdüşt öncesi Mazdaizm biçiminin bağlıları daeva'nın kutsal varlıklar olduğuna inanmaktaydı. Fakat, Zerdüşt'ün dini reformlarından sonra terim cinlerle özdeşleştirilmiştir. Yine de Hazar Denizi'nin güneyinde yaşayan İranlılar daeva tapımını sürdürdüler ve Zerdüştlüğü kabul etmemekte direndiler ve böylece de daeva'yı içinde barındıran bazı efsaneler bugüne kadar ulaşabilmiştir. Örnek olarak GHOT İRAN isimli efsane verilebilir.
Ayrıca, Zerdüşt şeytan epitomisi, veya Farsça Ehrimen, daha sonraki dönemlerde İran edebiyatında Zerdüştçü/Mazdaist kimliğini kayberedek bir div olarak tasvir edilmiştir. İslam'ın bölgeyi fethinden sonraki dönemlerde Ehrimen noktalı vücuda ve iki boynuza sahip bir adam olarak tasvir edilmiştir. Zaman zaman İslam'daki şeytan kavramı ile de bütünleşmiştir.
İyi ve Kötü
Pers mitoloji ve destanlarındaki en ünlü karakter Rüstem'dir. Bir başka ünlü figür de despotizmin sembolü olan Zahhak'tır. Zahhak sonunda tarafından yenilgiye uğratılır. Zahhak ile ilgili ilginç ve bilgi verici bir nokta da Zahhak'ın omuzlarından çıkan ve onu koruyan iki engerek yılanıdır. Zira yılan çoğu Doğu mitolojisi gibi Pers mitolojisinde de kötülüğün sembolüdür. Pers mitolojisinde birçok farklı hayvan bulunur, bir kısmı iyiliği bir kısmı ise kötülüğü sembolize eder. İyiliği sembolize eden ve hiç kuşkusuz Pers mitoloji ve destanlarında büyük önem atfedilen hayvan kuştur. Bu kuşların en ünlüleri, büyük, bilge ve güzel olan Simurg ve kraliyet kuşu olan 'dır.
(Avestaca: Pairika) veya Türkçede kullanılan şekliyle peri erken dönem Pers mitolojisinde güzel fakat kötü (şeytani) bir kadın olarak tanımlanırdı. İslam'ın gelişinden sonra niyet ve doğasına dair bu görüş değişime uğramış, zamanla kötülüğünü yitirmiş fakat güzelliği artmıştır ve sonunda çok güzel, kesinlikle kötü olmayan bir kadın olarak tasvir edilmiştir ve güzelliğin sembolü haline gelmiştir ki bu anlamda İslam'daki cennet inancında var olan huri kavramıyla ilişkilendirilmiş olduğu söylenebilir. Fakat yine de köken olarak bağlanabilecek bir kötü (şeytani) kadın tiplemesi, Patiareh, hâlâ varlığını sürdürmektedir ve fahişeleri sembolize etmektedir.
Tanrı ve Tanrıçalar
Aesma Daeva: Daeva'lardan biri.Şehvet ve öfkenin, gazap ve intikamın iblisi. Şiddet ve savaşın insanlaşmış hali.
Agas: Hastalığın iblisi (kadın). Gözler tarafından yapılmış kötülüğün insanlaşmış hali. Adı, “kötü göz” anlamına geliyor.
Ahura Mazda: Bilgeliğin Tanrısı, yüce bir Tanrı olarak geçer. Dünyayı ve cennetleri yarattı ayrıca Zurvan'ın oğluydu.
Ahurani: Antik Pers mitolojisinde Su Tanrıçası olarak geçer ve isminin anlamı "Ahura’ya ait olan"dır. Ahura Mazda'nın ya eşi ya da kızı olduğu tahmin ediliyor.
Aka Manah: Daevalar'dan biri. Peygamber Zarathustra'yı baştan çıkarmak için Ahriman tarafından gönderilmiş arzunun insanlaşmış hali.
Allatum: İlk zamanlardaki Pers mitolojisindeki yeraltı kraliçesi.
Ameretat: Amesha Spentalar'dan biri. İsminin anlamı "ölmeyen, yaşamaya devam eden"dir. Bitkilerin koruyucusu ve ölümsüzlüğün insan halidir. (Ayrıca bkn: Harut ve marut)
Amesha Spentalar: Ahura Mazda beraberindeki yedi ilahi varlıkların ismi. İsmin anlamı "hayırlı ölümsüzler"dir. Tanrıların hiyerarşisi olarak Ahura Mazda'nın arkasından gelirler. Birlikte adalet ve doğruluk için savaşırlar.
Anahita: Bereket, savaş ve su tanrıçasıdır. Kadınların koruyucusudur.
Angra Mainyu: Karanlığın tanrısı. İyiliğin ebedi yok edicisi, kötülüğün yaratıcısı ve insanlaşmış hali.
Apam-natat: Suda bulunmuş olan tanrı. İnsanlara su verir. Vouru-kasa'nın (Su tanrısı) oğlu, askeri yönüde var, isyanı engeller.
Apaosa: Kuraklık getiren iblis.
Arishtat: Dürüstlüğün Tanrısı.
Armaiti: Amesha Spentalar'dan biri. Özverinin insanlaşmış hali. Yaratıcının kızı ve doğru itaati temsil eder. Doğurganlığın ve ölünün tanrıçası.
Asha Vahishta: İsmi "mükemmel emir" anlamına gelir. Gerçeğin insanlaşmış hali, dünyadaki fiziksel ve ahlaki düzeni sağlar.
Asman: Gökyüzü tanrısı.
Asto Vidatu: Kimsenin kaçamayacağı ölüm iblisi.
Atar: Ahura Mazda'nın oğlu, ateşin ve masumluğun tanrısı.
Baga: Refahın ve sağlığın tanrısı.
Bahram: Gezegenlerin ve zaferin tanrısı.
Burijas: İran Kasitleri'nin savaş tanrısı.
Bushyasta: Tembelliğin sarı iblisi. İnsanların fazla uyuyup ibadetlerini ihmal etmelerini sağlar.
Buyasta: Daevalar'dan biri, insanları işlerinden alıkoymaya çalışan tembellik iblisi.
Daena: Ahura Mazda'nın kızı, din ile bağdaştırılır. Yazatalar'dan biri.
Daevalar: Belalara ve hastalıklara yol açan, her türlü dine karşı savaşan Angra Mainyu'nun takipçileri. Kadın olanlarına "Druglar" denilir. Ahura Mazda'ya karşı savaşırlar.
Dahaka (Dahhak): Ölümün antik Pers tanrısı, yalancılığın ve aldatmanın iblisi.
Dena: Ahura Mazda'nın kızı olan Pers bir tanrıça.
Dev: Kocaman bir güce sahip olan bir iblis, acımasız ve ahlaksız bir savaş tanrısı.
Drug: Yalanı temsil eden antik İran iblisi (kadın).
Drvaspa: Büyükbaşları, çocukları ve arkadaşlıkları koruyan tanrıça.
Fravashis: Zerdüştlük dinine göre koruyucu melekler.
Ganderwa: İyilikleri mahvetmeye çalışan su iblisi.
Geus-Tasan: Büyükbaşların ilahi yaratıcısı.
Geus-Urvan: Eski İranlı büyükbaşların koruyucusu.
Haoma: Anestetik etkileri olan bitki.
: Amesha Spentalar'dan biri. Mükemmelliğin insanlık hali ve ahret ile özdeşleştirilir. (Ayrıca bkn: Harut ve marut)
Hvar: Güneş tanrısı.
Havrekhshaeta: Çok atlı güneş tanrısı.
Indar: Savaşın, cesaretin tanrısı.
Indra: Daevalar'dan biri, dinden döndürmenin insanlaşmış hali.
Izha: Fedakarlık tanrıçası.
Khshathra vairya: Bölgesel arzunun insanlık hali, metal ile bağdaştırılır. Fakirlerin koruyucusu olmasına rağmen kraliyeti savunmayı tercih eder.
Mah: Yazatalar'dan biri olan ay tanrısı. Eski İran mitolojisinde önemli rolü olan inek ile bağdaştırılır.
Mao: Pers ay tanrısı.
Mithra: Kontratların, ışığın ve arkadaşlığın tanrısı. Yazatalar’ın başkanı.
Nairyosangha: Ateş tanrısı ve tanrılar arası elçi.
Nanghaithya: Daevalar'dan biri, hoşnutsuzluğun insanlaşmış hali.
Neriosang: Antik Pers'te elçi-tanrı.
Peris: İnsanların vadedilmiş topraklara ulaşmasına yardımcı olan mükemmel güzelliğin ruhları.(Peri)
Rapithwin: Gün ortası tanrısı ve kuzeyi, yazı koruyan tanrı.
Rashnu: Adalet, son yargılamanın, doğruluğun meleği.
Saurva: Daevalar'dan biri.
Spenta Mainyu: Yaşam tanrısı, iyiliğin ve ışığın temsilcisi.
Sraosa: Amesha Spentalar'dan biri. İtaati temsil eder ve Ahura Mazda'nın elçisidir. Ayrıca sonraki yaşamda insanlara yardım eder.
Srosh: Tanrıların elçisi.
Vanant: Ahura Mazda için savaşan dört yıldızların liderlerinden biri. Batıda kötülüğü yenen koruyucu yıldız.
Vata: Rüzgâr tanrısı ve Yazatalar'dan biri.
Verethragna: Zafer tanrısı, agresifliği temsil eder. En kutsal ateş olan Vrahran Ateşi'nin tanrısı.
Vohu Manah: Amesha Spentalar'dan biri. Bilgeliği temsil eder. Hayvanların koruyucusu.
Vouruskasha: Dünyanın su kaynağı olan ve ortasında Yaşam Ağacı olan göl.
Yazata: Ahura Mazda'nın elçilerinin koruyucuları. Başkanları Mithra ve diğerleri de Daena, Mah, Rashnu, Vata ve Zam'dır.
Zam: Dünyayı ilahlaştıran Yazatalar'dan biri.
Zam-Armatay: Dünyanın tanrıçası.
Zarich: Daevalar'dan biri, yaşlanma ile bağdaştırılır.
Zurvan: Sonsuz zaman ve uzayın tanrısı. Ahura Mazda ve Angra Mainyu'nun babası. İki tarafı temsil eden çocukları olduğu için nötr bir tanrı olmayı tercih etmiştir. Kaderin, ışığın ve karanlığın tanrısı.
İlgili Konular
Kaynakça
- ^ The Circle of Ancient İranian Studies (CAIS)
- Iran almanac and book of facts 1964-1965. Fourth edition, new print. Published by Echo of Iran, Tehran 1965.
- The Circle of Ancient İranian Studies (CAIS)
Dış bağlantılar
- Hint-İran mitolojisi17 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Pers mitolojisi Iran platosu ve onun sinir bolgeleri ile Karadeniz den e kadar uzanan Orta Asya bolgelerinde yasamis ve birbirleriyle kulturel ve dilsel olarak iliskili olan eski halklarin inanc ve ibadet uygulamalarinin butunune verilen isimdir Unlu Iran mitolojisi kahramani Rustem bir ejderhayla savasirken cagdas minyatur ustasi Mahmoud Farshchian in bir minyaturu Dini Arka planPers mitolojisindeki karakterler guclu bir bicimde ikiye ayrilmistir Iyi olanlar ve kotu olanlar Bu ikici iyi kotu anlayisi Pers mitolojisindeki hikaye figur ve cesitli motiflere de yansir Bu anlayisin kokeni Zerdustluk teki Ahura Mazda nin Avestaca daha sonralari Farscada Hurmuz iki emanasyonu anlayisi uzerine kurulmustur Spenta Mainyu yapici enerjinin kaynagi ise karanlik yikim ve olumun kaynagidir Pers mitolojisinde buyuk sayilarda bulunan Avestaca Farsca div yani ilahi veya parlak isminde varliklar da bulunmaktadir Bunlara Zerdust Mazdaizmi nden onceki zamanlarda tapilmaktaydi ve Vedik dinlerdeki gibi bu Zerdust oncesi Mazdaizm biciminin baglilari daeva nin kutsal varliklar olduguna inanmaktaydi Fakat Zerdust un dini reformlarindan sonra terim cinlerle ozdeslestirilmistir Yine de Hazar Denizi nin guneyinde yasayan Iranlilar daeva tapimini surdurduler ve Zerdustlugu kabul etmemekte direndiler ve boylece de daeva yi icinde barindiran bazi efsaneler bugune kadar ulasabilmistir Ornek olarak GHOT IRAN isimli efsane verilebilir Ayrica Zerdust seytan epitomisi veya Farsca Ehrimen daha sonraki donemlerde Iran edebiyatinda Zerdustcu Mazdaist kimligini kayberedek bir div olarak tasvir edilmistir Islam in bolgeyi fethinden sonraki donemlerde Ehrimen noktali vucuda ve iki boynuza sahip bir adam olarak tasvir edilmistir Zaman zaman Islam daki seytan kavrami ile de butunlesmistir Tus da Iran in unlu mitik hikayelerini betimleyen bir rolyefIyi ve KotuPers mitoloji ve destanlarindaki en unlu karakter Rustem dir Bir baska unlu figur de despotizmin sembolu olan Zahhak tir Zahhak sonunda tarafindan yenilgiye ugratilir Zahhak ile ilgili ilginc ve bilgi verici bir nokta da Zahhak in omuzlarindan cikan ve onu koruyan iki engerek yilanidir Zira yilan cogu Dogu mitolojisi gibi Pers mitolojisinde de kotulugun semboludur Pers mitolojisinde bircok farkli hayvan bulunur bir kismi iyiligi bir kismi ise kotulugu sembolize eder Iyiligi sembolize eden ve hic kuskusuz Pers mitoloji ve destanlarinda buyuk onem atfedilen hayvan kustur Bu kuslarin en unluleri buyuk bilge ve guzel olan Simurg ve kraliyet kusu olan dir Bir Simurg betimlemesi Avestaca Pairika veya Turkcede kullanilan sekliyle peri erken donem Pers mitolojisinde guzel fakat kotu seytani bir kadin olarak tanimlanirdi Islam in gelisinden sonra niyet ve dogasina dair bu gorus degisime ugramis zamanla kotulugunu yitirmis fakat guzelligi artmistir ve sonunda cok guzel kesinlikle kotu olmayan bir kadin olarak tasvir edilmistir ve guzelligin sembolu haline gelmistir ki bu anlamda Islam daki cennet inancinda var olan huri kavramiyla iliskilendirilmis oldugu soylenebilir Fakat yine de koken olarak baglanabilecek bir kotu seytani kadin tiplemesi Patiareh hala varligini surdurmektedir ve fahiseleri sembolize etmektedir Tanri ve TanricalarAesma Daeva Daeva lardan biri Sehvet ve ofkenin gazap ve intikamin iblisi Siddet ve savasin insanlasmis hali Agas Hastaligin iblisi kadin Gozler tarafindan yapilmis kotulugun insanlasmis hali Adi kotu goz anlamina geliyor Ahura Mazda Bilgeligin Tanrisi yuce bir Tanri olarak gecer Dunyayi ve cennetleri yaratti ayrica Zurvan in ogluydu Ahurani Antik Pers mitolojisinde Su Tanricasi olarak gecer ve isminin anlami Ahura ya ait olan dir Ahura Mazda nin ya esi ya da kizi oldugu tahmin ediliyor Aka Manah Daevalar dan biri Peygamber Zarathustra yi bastan cikarmak icin Ahriman tarafindan gonderilmis arzunun insanlasmis hali Allatum Ilk zamanlardaki Pers mitolojisindeki yeralti kralicesi Ameretat Amesha Spentalar dan biri Isminin anlami olmeyen yasamaya devam eden dir Bitkilerin koruyucusu ve olumsuzlugun insan halidir Ayrica bkn Harut ve marut Amesha Spentalar Ahura Mazda beraberindeki yedi ilahi varliklarin ismi Ismin anlami hayirli olumsuzler dir Tanrilarin hiyerarsisi olarak Ahura Mazda nin arkasindan gelirler Birlikte adalet ve dogruluk icin savasirlar Anahita Bereket savas ve su tanricasidir Kadinlarin koruyucusudur Angra Mainyu Karanligin tanrisi Iyiligin ebedi yok edicisi kotulugun yaraticisi ve insanlasmis hali Apam natat Suda bulunmus olan tanri Insanlara su verir Vouru kasa nin Su tanrisi oglu askeri yonude var isyani engeller Apaosa Kuraklik getiren iblis Arishtat Durustlugun Tanrisi Armaiti Amesha Spentalar dan biri Ozverinin insanlasmis hali Yaraticinin kizi ve dogru itaati temsil eder Dogurganligin ve olunun tanricasi Asha Vahishta Ismi mukemmel emir anlamina gelir Gercegin insanlasmis hali dunyadaki fiziksel ve ahlaki duzeni saglar Asman Gokyuzu tanrisi Asto Vidatu Kimsenin kacamayacagi olum iblisi Atar Ahura Mazda nin oglu atesin ve masumlugun tanrisi Baga Refahin ve sagligin tanrisi Bahram Gezegenlerin ve zaferin tanrisi Burijas Iran Kasitleri nin savas tanrisi Bushyasta Tembelligin sari iblisi Insanlarin fazla uyuyup ibadetlerini ihmal etmelerini saglar Buyasta Daevalar dan biri insanlari islerinden alikoymaya calisan tembellik iblisi Daena Ahura Mazda nin kizi din ile bagdastirilir Yazatalar dan biri Daevalar Belalara ve hastaliklara yol acan her turlu dine karsi savasan Angra Mainyu nun takipcileri Kadin olanlarina Druglar denilir Ahura Mazda ya karsi savasirlar Dahaka Dahhak Olumun antik Pers tanrisi yalanciligin ve aldatmanin iblisi Dena Ahura Mazda nin kizi olan Pers bir tanrica Dev Kocaman bir guce sahip olan bir iblis acimasiz ve ahlaksiz bir savas tanrisi Drug Yalani temsil eden antik Iran iblisi kadin Drvaspa Buyukbaslari cocuklari ve arkadasliklari koruyan tanrica Fravashis Zerdustluk dinine gore koruyucu melekler Ganderwa Iyilikleri mahvetmeye calisan su iblisi Geus Tasan Buyukbaslarin ilahi yaraticisi Geus Urvan Eski Iranli buyukbaslarin koruyucusu Haoma Anestetik etkileri olan bitki Amesha Spentalar dan biri Mukemmelligin insanlik hali ve ahret ile ozdeslestirilir Ayrica bkn Harut ve marut Hvar Gunes tanrisi Havrekhshaeta Cok atli gunes tanrisi Indar Savasin cesaretin tanrisi Indra Daevalar dan biri dinden dondurmenin insanlasmis hali Izha Fedakarlik tanricasi Khshathra vairya Bolgesel arzunun insanlik hali metal ile bagdastirilir Fakirlerin koruyucusu olmasina ragmen kraliyeti savunmayi tercih eder Mah Yazatalar dan biri olan ay tanrisi Eski Iran mitolojisinde onemli rolu olan inek ile bagdastirilir Mao Pers ay tanrisi Mithra Kontratlarin isigin ve arkadasligin tanrisi Yazatalar in baskani Nairyosangha Ates tanrisi ve tanrilar arasi elci Nanghaithya Daevalar dan biri hosnutsuzlugun insanlasmis hali Neriosang Antik Pers te elci tanri Peris Insanlarin vadedilmis topraklara ulasmasina yardimci olan mukemmel guzelligin ruhlari Peri Rapithwin Gun ortasi tanrisi ve kuzeyi yazi koruyan tanri Rashnu Adalet son yargilamanin dogrulugun melegi Saurva Daevalar dan biri Spenta Mainyu Yasam tanrisi iyiligin ve isigin temsilcisi Sraosa Amesha Spentalar dan biri Itaati temsil eder ve Ahura Mazda nin elcisidir Ayrica sonraki yasamda insanlara yardim eder Srosh Tanrilarin elcisi Vanant Ahura Mazda icin savasan dort yildizlarin liderlerinden biri Batida kotulugu yenen koruyucu yildiz Vata Ruzgar tanrisi ve Yazatalar dan biri Verethragna Zafer tanrisi agresifligi temsil eder En kutsal ates olan Vrahran Atesi nin tanrisi Vohu Manah Amesha Spentalar dan biri Bilgeligi temsil eder Hayvanlarin koruyucusu Vouruskasha Dunyanin su kaynagi olan ve ortasinda Yasam Agaci olan gol Yazata Ahura Mazda nin elcilerinin koruyuculari Baskanlari Mithra ve digerleri de Daena Mah Rashnu Vata ve Zam dir Zam Dunyayi ilahlastiran Yazatalar dan biri Zam Armatay Dunyanin tanricasi Zarich Daevalar dan biri yaslanma ile bagdastirilir Zurvan Sonsuz zaman ve uzayin tanrisi Ahura Mazda ve Angra Mainyu nun babasi Iki tarafi temsil eden cocuklari oldugu icin notr bir tanri olmayi tercih etmistir Kaderin isigin ve karanligin tanrisi Ilgili KonularZerdustluk Cemsid in Kadehi Fulad zereh Iran edebiyatiKaynakca The Circle of Ancient Iranian Studies CAIS Iran almanac and book of facts 1964 1965 Fourth edition new print Published by Echo of Iran Tehran 1965 The Circle of Ancient Iranian Studies CAIS Dis baglantilarHint Iran mitolojisi17 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde