Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsot veya Urfa biberi, Şanlıurfa'ya özgü yetiştirilen bir biber türü ve bu yörede üretilen kurutulmuş biber.
Etimoloji
Glosbe Sözlük'e göre isot sözcüğünün kökeni Kürtçe Sot-in (Yak-mak) fiilinden ê-îsot (Yakan) şeklinde türemiş Kürtçe kökenli bir kelimedir.
Nişanyan Sözlük'e göre isot kelimesinin kökeni Türkçe kökenli issi (sıcak) ve ot sözcüklerinin birleşimine dayanır ve aslen biber kelimesinde de olduğu gibi karabiber manasında kullanılmıştır. "İssi ot" kalıbının kullanımı ilk kez 1477'ye tarihlenen Lugat-i Halimi'de tespit edilmiştir. Meninski'nin 1680'e tarihlenen 'ünde إسّی اوت (issi ot) zencefilin halk dilindeki ismi olarak da bahsi geçmiştir. Meyve olan bibere atıfta bulunan ilk kullanım 19. yüzyılın sonunda kaydedilmiştir. İsot olarak kullanımı 1932'de tespit edilmiştir.
İsot kelimesi Aşağı Mezopotamya halkı olan Kaldelilerin dilindeki isauta (=biber) sözünden Kürtçeye geçmiştir. Bulgarcadaki isiot Türkçeden alıntıdır.
Aynı zamanda Kürtçe'de bibere verilen genel isimdir.[] Yaygın kanının aksine kelimenin Kürtçeden Türkçeye geçmiş bir alıntı olduğu doğru değildir. Genel olarak "kırmızı, acı biber" anlamında da kullanılır.
Hazırlanışı
Yaz aylarında Urfa biberi güneş gören düz alanlarda içindeki tohumu çıkarılarak temiz bir zemin üstünde kurumaya bırakılır. Kuruyan biberler kırmızı renkte olduğundan kararması için kararana kadar her gün sıcak su ile nemlendirilerek şeffaf büyük torbalarda kararması beklenir. Daha sonra kurumuş biberler dövülerek, zeytin yağı ve bir miktar tuz ilave edilerek isot haline getirilir. Günümüz teknolojisi isot üretimini de bir nebze olsun kolaylaştırmıştır. Eski yöntemde isot tokmakla dövülerek öğütülürken; şu an isot çekme makineleri aracılığıyla daha kolay ve daha verimli bir isot elde edilmektedir. Şanlıurfa isotunun en büyük özelliği yakıcı acı olmamasıdır.[]
İsot yerken önce ağza tatlı bir tat gelir, bir müddet sonra acı gelip geçicidir. Şanlıurfa'nın tamamında balkon veya damlarda herkes kışlık üretimini yapar.[]
İsot, Kırmızı Acı Pul Biber'in ısı altında tutularak karartılmasıdır. Fiyat olarak pul biberden pahalı olması sebebi hazırlama prosedürüne göre 10 kg Urfa Biberi'nden 1 kg isot çıkması ve zeytinyağı kullanılmasıdır. İsot'a, bir nevi fermente edilmiş pul biber de diyebiliriz. Şöyle yapılır: Kurutulmuş kırmızı acı biberin çekirdek ve kanat denilen bileşenleri nem ve güneş ısısı altında bir süre tutularak kurutulur ve karartılır. En ideal ve sağlıklı rengi mor renktir. Siyah, Mor ve Kırmızı renklerde çeşitleri bulunmaktadır. Rengi, güneş altında geçirdiği süre uzadıkça derinleşir.[]
Kullanım alanları
Genelde Pul biber yerine kullanılır, çiğ köfte, kebap, çorba, baharatlı sulu et yemekleri, kuru fasulye Lahmacun, çorba ve bazı sulu yemeklere de acı ve renk verici olarak eklenmektedir.[]
Kaynakça
- ^ . tr.glosbe.com. 3 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2024.
- ^ a b . Nişanyan Sözlük. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023.
- ^ "îsot Türkçe diline çeviri, sözlük Kürtçe - Türkçe | Glosbe". tr.glosbe.com. Erişim tarihi: 11 Kasım 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.
- ^ "10 kilo yaş biberden 1 kilo isot üretiliyor". Urfanatik Haber. 22 Ağustos 2013. Erişim tarihi: 11 Kasım 2023.
- ^ . harran.edu.tr. 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020.
- ^ "İsot Çeşitleri -Urfa İsotu". Urfa Yöresel Ürünler. 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Isot veya Urfa biberi Sanliurfa ya ozgu yetistirilen bir biber turu ve bu yorede uretilen kurutulmus biber IsotEtimolojiGlosbe Sozluk e gore isot sozcugunun kokeni Kurtce Sot in Yak mak fiilinden e isot Yakan seklinde turemis Kurtce kokenli bir kelimedir Nisanyan Sozluk e gore isot kelimesinin kokeni Turkce kokenli issi sicak ve ot sozcuklerinin birlesimine dayanir ve aslen biber kelimesinde de oldugu gibi karabiber manasinda kullanilmistir Issi ot kalibinin kullanimi ilk kez 1477 ye tarihlenen Lugat i Halimi de tespit edilmistir Meninski nin 1680 e tarihlenen unde إس ی اوت issi ot zencefilin halk dilindeki ismi olarak da bahsi gecmistir Meyve olan bibere atifta bulunan ilk kullanim 19 yuzyilin sonunda kaydedilmistir Isot olarak kullanimi 1932 de tespit edilmistir Isot kelimesi Asagi Mezopotamya halki olan Kaldelilerin dilindeki isauta biber sozunden Kurtceye gecmistir Bulgarcadaki isiot Turkceden alintidir Ayni zamanda Kurtce de bibere verilen genel isimdir kaynak belirtilmeli Yaygin kaninin aksine kelimenin Kurtceden Turkceye gecmis bir alinti oldugu dogru degildir Genel olarak kirmizi aci biber anlaminda da kullanilir HazirlanisiYaz aylarinda Urfa biberi gunes goren duz alanlarda icindeki tohumu cikarilarak temiz bir zemin ustunde kurumaya birakilir Kuruyan biberler kirmizi renkte oldugundan kararmasi icin kararana kadar her gun sicak su ile nemlendirilerek seffaf buyuk torbalarda kararmasi beklenir Daha sonra kurumus biberler dovulerek zeytin yagi ve bir miktar tuz ilave edilerek isot haline getirilir Gunumuz teknolojisi isot uretimini de bir nebze olsun kolaylastirmistir Eski yontemde isot tokmakla dovulerek ogutulurken su an isot cekme makineleri araciligiyla daha kolay ve daha verimli bir isot elde edilmektedir Sanliurfa isotunun en buyuk ozelligi yakici aci olmamasidir kaynak belirtilmeli Isot yerken once agza tatli bir tat gelir bir muddet sonra aci gelip gecicidir Sanliurfa nin tamaminda balkon veya damlarda herkes kislik uretimini yapar kaynak belirtilmeli Isot Kirmizi Aci Pul Biber in isi altinda tutularak karartilmasidir Fiyat olarak pul biberden pahali olmasi sebebi hazirlama prosedurune gore 10 kg Urfa Biberi nden 1 kg isot cikmasi ve zeytinyagi kullanilmasidir Isot a bir nevi fermente edilmis pul biber de diyebiliriz Soyle yapilir Kurutulmus kirmizi aci biberin cekirdek ve kanat denilen bilesenleri nem ve gunes isisi altinda bir sure tutularak kurutulur ve karartilir En ideal ve saglikli rengi mor renktir Siyah Mor ve Kirmizi renklerde cesitleri bulunmaktadir Rengi gunes altinda gecirdigi sure uzadikca derinlesir kaynak belirtilmeli Kullanim alanlariGenelde Pul biber yerine kullanilir cig kofte kebap corba baharatli sulu et yemekleri kuru fasulye Lahmacun corba ve bazi sulu yemeklere de aci ve renk verici olarak eklenmektedir kaynak belirtilmeli Kaynakca tr glosbe com 3 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Ocak 2024 a b Nisanyan Sozluk 8 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2023 isot Turkce diline ceviri sozluk Kurtce Turkce Glosbe tr glosbe com Erisim tarihi 11 Kasim 2023 Arsivlenmis kopya 29 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Subat 2021 10 kilo yas biberden 1 kilo isot uretiliyor Urfanatik Haber 22 Agustos 2013 Erisim tarihi 11 Kasim 2023 harran edu tr 13 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Aralik 2020 Isot Cesitleri Urfa Isotu Urfa Yoresel Urunler 3 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2021