Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Haziran 2020) () |
Şam Protokolü, 23 Mayıs 1915'te İstanbul'daki Türk yetkililere danışma misyonu sırasında Şam'a yaptığı ikinci ziyarette Arap gizli toplumları el-Fatat ve Al-'Ahd tarafından Faysal bin Hüseyin'e verilen bir belgedir.
Gizli toplumlar, protokoldeki talepler İngilizlere teslim edilirse Faysal'ın babası Hüseyin bin Ali'nin Osmanlı İmparatorluğu'na karşı başkaldırmasını destekleyeceklerini açıkladılar. 37. paralel kuzeyin, güneydeki tüm Osmanlı Batı Asya topraklarını kapsayacak, Orta Doğu'da kurulacak bağımsız bir Arap devletinin topraklarını tanımlayan bu talepler, Hüseyin-McMahon Yazışması'nın Arap anlayışının temelini oluşturdu.
Metin
Metin ilk olarak 1938'de Faysal tarafından kendisine verilen protokolün bir kopyasına dayanarak George Antonius tarafından İngilizceye çevrildi. Türkçesi ise;
"Büyük Britanya'nın aşağıdaki sınırlar içinde yer alan Arap ülkelerinin bağımsızlığının tanınması:
Kuzey: Mersin-Adana Hattı 37. kuzey paraleline ve bundan sonra Birecik-Urfa-Mardin-Midyat-Cizre-İmadiye sınırına kadar;
Doğu: Basra Körfezi'ne doğru İran sınırı;
Güney: Hint Okyanusu (durumu korunacak olan Aden hariç).
Batı: Mersin'in Kızıldeniz ve Akdeniz'e olan alt bölgesi.
Kapitülasyonlar altında yabancılara tanınan tüm istisnai ayrıcalıkların kaldırılması.
Büyük Britanya ve gelecekteki bağımsız Arap Devleti arasında savunma ittifakının sonuçlandırılması.
Büyük Britanya'ya ekonomik tercih verilmesi. "
İlk zamanlar
Kitchener ile müzakereler
Şerif oğlu Abdullah, 5 Şubat 1914'te Mısır ve Sudan Genel Valisi ve Herbert Kitchener (İngiliz vali) ile Kahire'de bir araya gelerek Hüseyin'in Hicaz'a karşı Türk hamleleri sırasında İngiltere'nin desteğine güvenip güvenemeyeceğini sordu. Bu noktada Kitchener teşvik veremedi, ancak iki ay sonra Abdullah, Kitchener'ın Doğu Sekreteri Sir Ronald Storrs ile bir araya geldi ve İngiltere'nin "ahlaksız Türk saldırganlığına" karşı Arabistan'ın durumunu garanti altına aldı.
İngilizlerin Türklere karşı çıkmama isteği Ağustos 1914'te savaşın başlangıcından sonra buharlaştı. O zamanki Dışişleri Bakanı Kitchener, Abdullah'a, Türkiye'nin Almanya ile savaşa katılıp katılmadığını, Arapların Büyük Britanya'yı destekleyip desteklemeyeceğini soran bir mesaj gönderdi. Abdullah, Şerif'in Britanya'yı, Türklere karşı İngiliz desteği karşılığında destekleyeceğini söyledi.
Kitchener'in Ekim ayında cevabı geldiğinde, Türkler Almanlara katılmıştı,
Kitchener, eğer Amir ve 'Arap Milleti' İngiltere'yi savaşta desteklerse, İngilizlerin Amirat ve Arapların bağımsızlığını tanıyacağını ve destekleyeceğini ve dahası, Arabistan'a diğer ülkelere saldırganlığa karşı garanti vereceğini belirtti. Ve sonra Kitchener minnettarlıkla ve kendi otoritesiyle, önümüzdeki yıllarda Londra ve Orta Doğu'da tartışmalara yol açacak bir ifade ekledi. 'Gerçek ırktan bir Arap, Mekke veya Medine'de Halifeliği üstlenecek ve Tanrı'nın yardımıyla şu anda meydana gelen tüm kötülüklerin üstesinden çok iyi gelebileceğini' belirtti.
Cevabında Hüseyin, Halifelik'ten bahsetmedi, ancak İslam'daki konumu nedeniyle Türklerle hemen kopamayacağını söyledi.
Türk Cihad ilanı
11 Kasım 1914'te Türkler İtilaf devletlerine (I.Dünya Savaşı Müttefikleri) karşı bir cihad ilan ettiler ve Arap lider Mekkeli Şerif Hüseyin bin Ali'yi çağrıyı desteklemeye ve birliklerine, güçlerine katkıda bulunmaya çağırdılar.
Schneer'e göre, Ocak 1915'te Fauzi al-Bakri, Hüseyin'e Osmanlılara karşı bir isyanda Şerif lideri olmaya ikna etmek amacıyla yaklaştı. Aynı zamanda Hüseyin'in en büyük oğlu Ali bin Hüseyin, Şerif ailesinin el konulmuş Motallib şubesi başkanı Ali Haidar lehine Şerif'i devirmek için bir Türk komplosunu ortaya çıkardı. Hüseyin, oğlu Faysal'a komplodaki Büyük Sadrazamla komplo kanıtıyla yüzleşmesini emretti, aynı zamanda Şam'da 26 Mart 1915'te yaptığı gizli toplumların liderleriyle bir isyanın yaşanabilirliğini keşfetmek için durmasını emretti. Bir ay süren görüşmelerden sonra Faysal, Arap hareketinin gücüne ikna olmamış ve isyanın Büyük Güçlerden birinin yardımıyla başarılı olamayacağı sonucuna vardı. Nisan ayında Konstantinopolis'e ulaşma ve Araplara cihat ilanının Türkler tarafından gerekli görüldüğü haberi alındığında Faysal, ailesinin Hicaz'daki konumu konusunda büyük derecede endişelendi.
Dönüş yolculuğunda Faysal, El-Fatat ve El-Ahd ile görüşmelere devam etmek için Şam'ı ziyaret etti ve devrimci hareketlerine katıldı. Bu ziyaret sırasında Faysal'a 'Şam Protokolü' adı verilen belge sunuldu. Belge, Arapların, Türkiye'nin Akdeniz ve güneyde Arap Denizi sınırındaki 37. kuzey paralelinden doğuda İran ve batıda Basra Körfezi ile sınırlanmış bir bölgede Arap bağımsızlığının tanınması karşılığında Büyük Britanya ile ittifak halinden ayrılacağını açıkladı.
Taif'te buluşma
Haziran 1915'te Hüseyin ve oğulları arasında Ta'if'teki, Faysal'ın uyarıda bulunduğu, Ali'nin isyanlara karşı çıktığı ve Abdullah'ın eylemi savunduğu tartışmalar ile Şerif, Haziran 1916'da silahlı isyan için geçici bir tarih belirledi ve Mısır'daki İngiliz Yüksek Komiseri Sir Henry McMahon ile görüşmeler Hüseyin-McMahon Yazışması aracılığıyla başladı.
Kaynakça
- Fromkin, David (1990). A Peace To End All Peace. Avon Books, New York.
- Herzog, Jacob David (1975). A People That Dwells Alone: Speeches and Writings of Yaacov Herzog. Weidenfeld and Nicolson.
- Ismael, Tareq Y. (1991). Politics and Government in the Middle East and North Africa. University of Florida Press.
- Paris, Timothy J. (2003). Britain, the Hashemites and Arab Rule, 1920-1925: The Sherifian Solution. London: Routledge.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Haziran 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Sam Protokolu 23 Mayis 1915 te Istanbul daki Turk yetkililere danisma misyonu sirasinda Sam a yaptigi ikinci ziyarette Arap gizli toplumlari el Fatat ve Al Ahd tarafindan Faysal bin Huseyin e verilen bir belgedir Gizli toplumlar protokoldeki talepler Ingilizlere teslim edilirse Faysal in babasi Huseyin bin Ali nin Osmanli Imparatorlugu na karsi baskaldirmasini destekleyeceklerini acikladilar 37 paralel kuzeyin guneydeki tum Osmanli Bati Asya topraklarini kapsayacak Orta Dogu da kurulacak bagimsiz bir Arap devletinin topraklarini tanimlayan bu talepler Huseyin McMahon Yazismasi nin Arap anlayisinin temelini olusturdu MetinMetin ilk olarak 1938 de Faysal tarafindan kendisine verilen protokolun bir kopyasina dayanarak George Antonius tarafindan Ingilizceye cevrildi Turkcesi ise Buyuk Britanya nin asagidaki sinirlar icinde yer alan Arap ulkelerinin bagimsizliginin taninmasi Kuzey Mersin Adana Hatti 37 kuzey paraleline ve bundan sonra Birecik Urfa Mardin Midyat Cizre Imadiye sinirina kadar Dogu Basra Korfezi ne dogru Iran siniri Guney Hint Okyanusu durumu korunacak olan Aden haric Bati Mersin in Kizildeniz ve Akdeniz e olan alt bolgesi Kapitulasyonlar altinda yabancilara taninan tum istisnai ayricaliklarin kaldirilmasi Buyuk Britanya ve gelecekteki bagimsiz Arap Devleti arasinda savunma ittifakinin sonuclandirilmasi Buyuk Britanya ya ekonomik tercih verilmesi Ilk zamanlarKitchener ile muzakereler Seyyid Huseyin bin Ali Hicaz Krali Mekke Serifi ve Emiri Serif oglu Abdullah 5 Subat 1914 te Misir ve Sudan Genel Valisi ve Herbert Kitchener Ingiliz vali ile Kahire de bir araya gelerek Huseyin in Hicaz a karsi Turk hamleleri sirasinda Ingiltere nin destegine guvenip guvenemeyecegini sordu Bu noktada Kitchener tesvik veremedi ancak iki ay sonra Abdullah Kitchener in Dogu Sekreteri Sir Ronald Storrs ile bir araya geldi ve Ingiltere nin ahlaksiz Turk saldirganligina karsi Arabistan in durumunu garanti altina aldi Ingilizlerin Turklere karsi cikmama istegi Agustos 1914 te savasin baslangicindan sonra buharlasti O zamanki Disisleri Bakani Kitchener Abdullah a Turkiye nin Almanya ile savasa katilip katilmadigini Araplarin Buyuk Britanya yi destekleyip desteklemeyecegini soran bir mesaj gonderdi Abdullah Serif in Britanya yi Turklere karsi Ingiliz destegi karsiliginda destekleyecegini soyledi Kitchener in Ekim ayinda cevabi geldiginde Turkler Almanlara katilmisti Kitchener eger Amir ve Arap Milleti Ingiltere yi savasta desteklerse Ingilizlerin Amirat ve Araplarin bagimsizligini taniyacagini ve destekleyecegini ve dahasi Arabistan a diger ulkelere saldirganliga karsi garanti verecegini belirtti Ve sonra Kitchener minnettarlikla ve kendi otoritesiyle onumuzdeki yillarda Londra ve Orta Dogu da tartismalara yol acacak bir ifade ekledi Gercek irktan bir Arap Mekke veya Medine de Halifeligi ustlenecek ve Tanri nin yardimiyla su anda meydana gelen tum kotuluklerin ustesinden cok iyi gelebilecegini belirtti Urdun Krali Abdullah I bin el Huseyin 1949 1951 Mekke Osmanli Imparatorlugu nda dogdu su anda Suudi Arabistan Herbert Kitchener I Earl Kitchener Cevabinda Huseyin Halifelik ten bahsetmedi ancak Islam daki konumu nedeniyle Turklerle hemen kopamayacagini soyledi Turk Cihad ilani 11 Kasim 1914 te Turkler Itilaf devletlerine I Dunya Savasi Muttefikleri karsi bir cihad ilan ettiler ve Arap lider Mekkeli Serif Huseyin bin Ali yi cagriyi desteklemeye ve birliklerine guclerine katkida bulunmaya cagirdilar Schneer e gore Ocak 1915 te Fauzi al Bakri Huseyin e Osmanlilara karsi bir isyanda Serif lideri olmaya ikna etmek amaciyla yaklasti Ayni zamanda Huseyin in en buyuk oglu Ali bin Huseyin Serif ailesinin el konulmus Motallib subesi baskani Ali Haidar lehine Serif i devirmek icin bir Turk komplosunu ortaya cikardi Huseyin oglu Faysal a komplodaki Buyuk Sadrazamla komplo kanitiyla yuzlesmesini emretti ayni zamanda Sam da 26 Mart 1915 te yaptigi gizli toplumlarin liderleriyle bir isyanin yasanabilirligini kesfetmek icin durmasini emretti Bir ay suren gorusmelerden sonra Faysal Arap hareketinin gucune ikna olmamis ve isyanin Buyuk Guclerden birinin yardimiyla basarili olamayacagi sonucuna vardi Nisan ayinda Konstantinopolis e ulasma ve Araplara cihat ilaninin Turkler tarafindan gerekli goruldugu haberi alindiginda Faysal ailesinin Hicaz daki konumu konusunda buyuk derecede endiselendi Donus yolculugunda Faysal El Fatat ve El Ahd ile gorusmelere devam etmek icin Sam i ziyaret etti ve devrimci hareketlerine katildi Bu ziyaret sirasinda Faysal a Sam Protokolu adi verilen belge sunuldu Belge Araplarin Turkiye nin Akdeniz ve guneyde Arap Denizi sinirindaki 37 kuzey paralelinden doguda Iran ve batida Basra Korfezi ile sinirlanmis bir bolgede Arap bagimsizliginin taninmasi karsiliginda Buyuk Britanya ile ittifak halinden ayrilacagini acikladi Taif te bulusma Haziran 1915 te Huseyin ve ogullari arasinda Ta if teki Faysal in uyarida bulundugu Ali nin isyanlara karsi ciktigi ve Abdullah in eylemi savundugu tartismalar ile Serif Haziran 1916 da silahli isyan icin gecici bir tarih belirledi ve Misir daki Ingiliz Yuksek Komiseri Sir Henry McMahon ile gorusmeler Huseyin McMahon Yazismasi araciligiyla basladi KaynakcaFromkin David 1990 A Peace To End All Peace Avon Books New York Herzog Jacob David 1975 A People That Dwells Alone Speeches and Writings of Yaacov Herzog Weidenfeld and Nicolson Ismael Tareq Y 1991 Politics and Government in the Middle East and North Africa University of Florida Press Paris Timothy J 2003 Britain the Hashemites and Arab Rule 1920 1925 The Sherifian Solution London Routledge