Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Şapsığ lehçesi (Adığece шапсыгъабзэ Şapsığabze ; Kabardeyce шапсыгъэбзэ Şapsığebze), Adığecenin Şapsığlar (шапсыгъхэр) tarafından konuşulan lehçesidir. Adigey’deki küçük bir grup dışında bugün Krasnodar Krayı’nın Tuapse ve ilçelerine bağlı köylerde yaşayan (yaklaşık 10 bin) Şapsığların dil değişkesi, 1924-1945 yıllarında feshedilene kadar Şapsığ Ulusal Rayonu'nda yazı ve edebiyat dili olsa da, Adigey Cumhuriyetinin dışında kaldıklarından günümüzde anadillerinde eğitim ve yayın hakkından yararlanamamaktadırlar. Şapsığca Çerkeslerin ibadet dilidir ve 1906'da İstanbul'da yayımlanan Adıgece Mevlid (Адыгэ Мэулыд) Şapsığ lehçesiyle kaleme alınmıştır.
| Şapsığ | |
|---|---|
| шапсыгъабзэ | |
| Ana dili olanlar | Rusya, Türkiye, Ürdün, Suriye, İsrail |
| Konuşan sayısı | 14000 (2010) |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Kiril Alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | - |
| ISO 639-3 | – |
Şapsığ Adığecesi, Türkiye’de 1923 yılına değin, Kabardeyler dışında Osmanlı Adiğeleri arasında bir yazı ve ibadet dili olarak kullanılmıştır.
Şapsığ lehçesi, Türkiye’de Kabardeyce dışındaki Çerkes lehçelerini şu ya da bu ölçüde etkilemiş ya da eritmiştir. Bu da şimdiki Adigey Cumhuriyetinin dili olan ve Çemguy lehçesine dayanan Adığece ile diaspora arasındaki kopukluğu daha da derinleştirmiştir. Kafkasya’da ikişer adet ç (ч, чъ), ç’ (чӀ, кӀ), j (ж, жь), ş (ш, щ) sesi, vb vardır. Bu sesler Türkiye’de tek sese inmiş, Kafkasya’da kullanılan fakat Türkiye’de kullanılmayan bu farklı sesler diasporada anlaşılamamakta ve sorun oluşturmaktadır. Bu arada Kafkasya’da bulunmayan “ge”, ”ke” ve “k’e” (кӀьэ) gibi sesler Türkiye’de vardır ve halen kullanılmaktadır. Türkiye'de “Kabe”, “kitap”, “Kemal” denirken, Kafkasya'da “Çabe”, “Çıtap” ve “Çemal” denmektedir.
Lehçeleri
- Kuzey Şapsığ, Büyük Şapsığ, Kuban Şapsığ (шапсыгъэ шху)
- Güney Şapsığ, Küçük Şapsığ, Kıyı Şapsığ, Karadeniz Şapsığ (шапсыгъэ-цIыкIу)
- Temirgoy-Şapsığ, Pseuşko (кIэмгуе-шапсыгъ)
- (Кфар Камэм ешапсыгъэбзэ): İsrail'de Kfar Kama kasabasında konuşulur
- Hakuç lehçesi (хьакӀуцубзэ, къaрaцхaибзэ): Kıyıboyu Şapsığya'da Soçi'ye bağlı Thağapş (Kirova) köyünde ve Türkiye'de konuşulur
Karşılaştırma
| Şapsığcası | Adığece (Çemguy) | Kabardeyce (Kabardey) | anlamı |
| сӀэ | цӀэ | цӀэ | ad |
| шӀусӀэ | шӀуцӀэ | фӀыцӀэ | siyah |
| дыгьы | дыджы | дыдж | acı |
| кьэтыу | чэтыу | джэду | kedi |
| кьэт | чэты | джэд | tavuk |
| Kiril | Latin | Telâfuz | Kelimeler | Diyalektler |
|---|---|---|---|---|
| Гь гь | ɡ’ | гьанэ (gömlek), гьэгун (oynamak) | Şapsığ diyalekti, Дж дж harflerinin karşılığıdır. | |
| Кь кь | k | кьэт (tavuk), кьэтыу, кьэфы | Şapsığ diyalekti, Ч ч harflerinin karşılığıdır. | |
| Кӏь кӏь | k’ | кӏьэ, кӏьакӏьэ, кӏьапсэ | Şapsığ lehçesi, Кӏ кӏ harflerinin karşılığıdır. | |
| Сӏ сӏ | ṣ̣ | сӏэ (isim), шӏусӏэ (siyah) | Şapsığ lehçesi, Цӏ цӏ harfinin karşılığıdır. | |
| Чу чу | č̍° | чуакъо (ayakkabı), чу (öküz) | Şapsığ ve Abzah lehçesi. Цу цу harfinin karşılığıdır. |
Şapsığ alfabesi
1924-1945 yılları arasında Şapsığ Ulusal Rayonu'nda ve Kfar Kama'da yazı ve edebiyat dili olarak kullanılan alfabe aşağıdaki gibidir:
| А а | Б б | В в | Г г | Гу гу | Гъ гъ | Гъу гъу | Гь гь | Д д | Дж дж |
| Дз дз | Е е | Ж ж | Жъ жъ | Жъу жъу | Жь жь | Жьу жьу | З з | И и | Й й |
| К к | Ку ку | Къ къ | Къу къу | Кь кь | КӀ кӀ | КӀу кӀу | КIь кIь | Л л | Лъ лъ |
| ЛӀ лӀ | М м | Н н | О о | П п | ПӀ пӀ | ПӀу пӀу | Р р | С с | СӀ сӀ |
| Т т | ТӀ тӀ | ТӀу тӀу | У у | Ф ф | Х х | Хъ хъ | Хъу хъу | Хь хь | Ц ц |
| ЦӀ цӀ | Ч ч | Чу чу | КӀ кӀ | Ш ш | Шъ шъ | Щу щу | ШӀ шӀ | ШӀу шӀу | Щ щ |
| Ы ы | Э э | Ӏ Ӏ | Ъ ъ | Ь ь | Ӏу Ӏу | Я я | Ю ю | Ё ё |
Kaynakça
- ^ Papşu, Murat (2003). Çerkes dillerine genel bir bakış Kafkasya ve Türkiye 10 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Nart Dergisi, Mart-Nisan 2003, Sayı:35
- ^ a b c Hapi Cevdet Yılmaz. Adige dili ve edebiyatı 12 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sapsig lehcesi Adigece shapsygabze Sapsigabze Kabardeyce shapsygebze Sapsigebze Adigecenin Sapsiglar shapsygher tarafindan konusulan lehcesidir Adigey deki kucuk bir grup disinda bugun Krasnodar Krayi nin Tuapse ve ilcelerine bagli koylerde yasayan yaklasik 10 bin Sapsiglarin dil degiskesi 1924 1945 yillarinda feshedilene kadar Sapsig Ulusal Rayonu nda yazi ve edebiyat dili olsa da Adigey Cumhuriyetinin disinda kaldiklarindan gunumuzde anadillerinde egitim ve yayin hakkindan yararlanamamaktadirlar Sapsigca Cerkeslerin ibadet dilidir ve 1906 da Istanbul da yayimlanan Adigece Mevlid Adyge Meulyd Sapsig lehcesiyle kaleme alinmistir SapsigshapsygabzeAna dili olanlarRusya Turkiye Urdun Suriye IsrailKonusan sayisi14000 2010 Dil ailesiKuzeybati Kafkas dilleri CerkesceBati CerkescesiSapsigYazi sistemiKiril AlfabesiDil kodlariISO 639 1 ISO 639 3 Sapsig Adigecesi Turkiye de 1923 yilina degin Kabardeyler disinda Osmanli Adigeleri arasinda bir yazi ve ibadet dili olarak kullanilmistir Sapsig lehcesi Turkiye de Kabardeyce disindaki Cerkes lehcelerini su ya da bu olcude etkilemis ya da eritmistir Bu da simdiki Adigey Cumhuriyetinin dili olan ve Cemguy lehcesine dayanan Adigece ile diaspora arasindaki kopuklugu daha da derinlestirmistir Kafkasya da ikiser adet c ch ch c chӀ kӀ j zh zh s sh sh sesi vb vardir Bu sesler Turkiye de tek sese inmis Kafkasya da kullanilan fakat Turkiye de kullanilmayan bu farkli sesler diasporada anlasilamamakta ve sorun olusturmaktadir Bu arada Kafkasya da bulunmayan ge ke ve k e kӀe gibi sesler Turkiye de vardir ve halen kullanilmaktadir Turkiye de Kabe kitap Kemal denirken Kafkasya da Cabe Citap ve Cemal denmektedir Lehceleri Kuzey Sapsig Buyuk Sapsig Kuban Sapsig shapsyge shhu Guney Sapsig Kucuk Sapsig Kiyi Sapsig Karadeniz Sapsig shapsyge cIykIu Temirgoy Sapsig Pseusko kIemgue shapsyg Kfar Kamem eshapsygebze Israil de Kfar Kama kasabasinda konusulur Hakuc lehcesi hakӀucubze karachaibze Kiyiboyu Sapsigya da Soci ye bagli Thagaps Kirova koyunde ve Turkiye de konusulurKarsilastirma Sapsigcasi Adigece Cemguy Kabardeyce Kabardey anlamisӀe cӀe cӀe adshӀusӀe shӀucӀe fӀycӀe siyahdygy dydzhy dydzh aciketyu chetyu dzhedu kediket chety dzhed tavukKiril Latin Telafuz Kelimeler DiyalektlerG g ɡ source source gane gomlek gegun oynamak Sapsig diyalekti Dzh dzh harflerinin karsiligidir K k k source source ket tavuk ketyu kefy Sapsig diyalekti Ch ch harflerinin karsiligidir Kӏ kӏ k source source kӏe kӏakӏe kӏapse Sapsig lehcesi Kӏ kӏ harflerinin karsiligidir Sӏ sӏ ṣ source source sӏe isim shӏusӏe siyah Sapsig lehcesi Cӏ cӏ harfinin karsiligidir Chu chu c source source chuako ayakkabi chu okuz Sapsig ve Abzah lehcesi Cu cu harfinin karsiligidir Sapsig alfabesi1924 1945 yillari arasinda Sapsig Ulusal Rayonu nda ve Kfar Kama da yazi ve edebiyat dili olarak kullanilan alfabe asagidaki gibidir A a B b V v G g Gu gu G g Gu gu G g D d Dzh dzhDz dz E e Zh zh Zh zh Zhu zhu Zh zh Zhu zhu Z z I i J jK k Ku ku K k Ku ku K k KӀ kӀ KӀu kӀu KI kI L l L lLӀ lӀ M m N n O o P p PӀ pӀ PӀu pӀu R r S s SӀ sӀT t TӀ tӀ TӀu tӀu U u F f H h H h Hu hu H h C cCӀ cӀ Ch ch Chu chu KӀ kӀ Sh sh Sh sh Shu shu ShӀ shӀ ShӀu shӀu Sh shY y E e Ӏ Ӏ Ӏu Ӏu Ya ya Yu yu Yo yoKaynakca Papsu Murat 2003 Cerkes dillerine genel bir bakis Kafkasya ve Turkiye 10 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nart Dergisi Mart Nisan 2003 Sayi 35 a b c Hapi Cevdet Yilmaz Adige dili ve edebiyati 12 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde