Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1815 Tambora Dağı patlaması, Volkan Patlama İndeksi (VEI)'nde 7 alarak tarihte kaydedilmiş en büyük patlamalardan biridir. MS 180 yılındaki Taupo Gölü patlamalarından bu yana bu dereceyi alan doğrulanmış tek patlamadır.
| 1815 Tambora Dağı patlaması | |
|---|---|
 Tambora Dağı'nın (kuzeydoğuda) sahte renk görüntüsü, 13 Mayıs 1992'de Endeavour Uzay Mekiği'nden alınmıştır. | |
| Tarih | 1815 |
| Tür | |
| Konum | Sumbawa, Küçük Sunda Adaları, Hollanda Doğu Hint Adaları 8°15′S 118°00′E / 8.25°G 118°D |
| VPİ | 7 |
| Sonuç | Yaz Yaşanmayan Yıl |
Tambora Dağı, Küçük Sunda Adaları'nın bir parçası olan Sumbawa adasında yer almaktadır. Endonezya takımadalarının güney zincirindeki volkanik adalar dizisi olan Sunda Yayı'nın bir parçasıdır. Patlama, 10 Nisan 1815'te doruğa ulaştı ve bunu, altı ay ile üç yıl artan buharlama ve az miktarda izledi. Patlamayla meydana gelen kül, dünya genelinde dağıldı ve sıcaklıkların düşmesine neden oldu. Böylece 1816'da Yaz Yaşanmayan Yıl olarak bilinen küresel bir hasat kıtlığı oluştu. Patlama, kısa bir süre önemli iklim değişikliğine neden oldu, bu da çeşitli aşırı hava koşullarını doğurdu. Çeşitli iklim zorlamaları, Taş Devri'nin başlangıcından bu yana meydana gelen diğer büyük patlamalara rağmen bu patlamadan beri gözlemlenmeyen, sistematik bir şekilde çakıştı ve etkileşime girdi. Patlama sonrası iklim değişikliği ile Tambora olayı arasındaki bağlantı çeşitli biliminsanları tarafından kurulmuş olsa da ilgili süreçlerin anlaşılması tamamlanmamıştır.
Patlamanın kronolojisi
Tambora Dağı, 1815 yılına kadar, kapalı magma odasında hidrojenli magmanın kademeli olarak soğutulması nedeniyle, birkaç yüzyıl boyunca uyku hâlindeydi. 1,5 ila 4,5 kilometrelik derinliklerde odanın içinde magmanın soğutulması ve kristalleşmesi sırasında oluşan yüksek basınçlı akışkan magma eksolüsyonu meydana geldi. Odanın yaklaşık 4.000-5.000 bar'lık aşırı basınç altında kaldı ve sıcaklık 700–850 °C arasında değişti. 1812'de yanardağ sallanmaya başladı ve koyu bir bulut ortaya çıkardı.
5 Nisan 1815'te, çok büyük bir patlama meydana geldi ve ardından 380 km uzaklıktaki Sulawesi üzerindeki Makassar'dan, 1260 km uzaklıktaki Cava üzerindeki Batavia'dan (şimdiki Cakarta) ve 1400 km uzaklıktaki Maluku Adaları üzerindeki Ternate'den patlama sesleri duyuldu. 6 Nisan sabahı, volkanik kül, Doğu Cava'da düşmeye başladı ve hafif patlama sesleri 10 Nisan'a kadar sürdü. İlk önce silah patlama sesi olarak düşünülen şey, 10 Nisan'da Sumatra'dan, 2.600 kilometreden (1.600 mil) uzaktan, duyuldu.
10 Nisan günü saat 07.00'da patlamalar yoğunlaştı. Alev, üç kolondan çıkmaya başladı ve daha sonra birleşti. Bütün dağ akan bir "sıvı ateş" kütlesine dönüştü. Çapı 20 santimete kadar olan ponza taşları saat 8 civarında yağmaya başladı ve onu, saat 9-10 gibi civarında kül yağışı izledi. Yarımadanın her tarafında dağdan aşağı doğru patlayan piroklastik akıntılar, Tambora köyünü silip süpürdü. 11 Nisan akşamına kadar yüksek sesli patlamalar duyuldu. Kül örtüsü, Batı Cava ve Güney Sulawesi'ye kadar yayılmıştır. Batavia'da azotlu bir koku fark edilirken ağır teframsı yağışlar meydana geldi ve 11 ila 17 Nisan arasında azalmaya başladı.
"İlk patlamalar bu adada 5 Nisan akşamı duyuldu, her çeyrekte fark edildi ve ertesi güne kadar aralıklarla devam etti. İlk etapta gürültü neredeyse herkes tarafından uzaktaki top patlamalarına bağlandı. Öyle ki komşu bir karakola saldırıya uğradığı düşünüldüğünden Djocjocarta'dan birlikler yürümeye başladı ve sahil boyunca tekneler tehlike altındaki sözde bir gemi arayışı için gönderildi."
—Sir Stamford Raffles'ın anılarından.
Patlamanın, 7 Volkanik Patlama İndeksi (VEİ) olduğu tahmin edilmektedir. Tahmini 41 kilometreküp, yaklaşık 10 milyar ton ağırlığında, piroklastik çıkarıldı. Bu, 6-7 kilometre çapında ve 600-700 metre derinlikte bir kaldera meydana getirdi. Makassar'da düşen kül yoğunluğu metreküp başına 636 kilogramdı. Patlamadan önce Tambora Dağı, Endonezya takımadalarındaki en uzun doruklardan biriydi ve yaklaşık 4300 metre yüksekliğindeydi Patlamadan sonra önceki yüksekliğinin yaklaşık üçte ikisine yani 2.851 metrelik bir yüksekliğe düştü.
1815 Tambora patlaması, kaydedilen tarihte en büyük gözlemlenen patlamadır. Patlama 2600 kilometre uzaktan duyuldu ve külleri, en az 1300 kilometre uzağa düştü.
Sonrası
Adadaki tüm bitki örtüsü yok oldu. Ponza külüne bulanmış ve kökünden sökülmüş ağaçlar, denize doğru sürüklendi ve yaklaşık beş kilometrelik bir yığın oluşturdu. 1 ve 3 Ekim 1815'te Kalküta yakınındaki Hint Okyanusu'nda bir ponza yığını bulundu. 23 Nisan'da zirve hâlâ yoğun kül bulutuyla kaplı bir hâldeydi. Patlama 15 Temmuz'da sona erdi ancak duman emisyonları 23 Ağustos'a kadar sürdü. Patlamanın üzerinden dört yıl sonra Ağustos 1819'a kadar alev ve sarsıntılı gibi artçı olaylar yaşanmaya devam etti.
Orta büyüklükte bir tsunami, saat 10 civarında Sanggar'da 4 metreye kadar yükselerek 10 Nisan'da Endonezya takımadalarındaki çeşitli adaların kıyılarına çarptı. Gece yarısından önce Doğu Cava'nın Besuki kentinde yüksekliği 1-2 ve Molucca Adaları'nda yüksekliği 2 metreye ulaşan bir tsunami rapor edildi. Toplam ölü sayısı 4 bin 600 olduğu tahmin edilmektedir.
Patlama kolonu, 43 km'lik bir yüksekliğe ulaşarak stratosfere kadar vardı. Kaba kül parçacıkları patlamalardan 1-2 hafta sonra yağmaya başladı ancak daha ince kül parçacıkları atmosferde birkaç aydan birkaç yıla kadar 10-30 kilometre yükseklikte kaldı. Boylamsal rüzgarlar bu ince parçacıkları dünyaya yayarak görülebilir olaylar yarattı. 28 Haziran ile 2 Temmuz 1815 ve 3 Eylül ile 7 Ekim 1815 tarihleri arasında Londra'da uzun ve parlak renkli gün batımları ve alacakaranlıklar sıklıkla görüldü. Alacakaranlık gökyüzünün ışıltısı tipik olarak ufukta turuncu veya kırmızı, mor veya pembeye rengini aldı.
Tahmini ölüm sayısı, kaynağa bağlı olarak değişmektedir. Zollinger (1855) muhtemelen piroklastik akışlardan kaynaklanan doğrudan ölüm sayısını 10 bine çıkarmıştır. Zollinger'e göre Sumbawa adasında açlıktan 38 bin kişi ölürken Lombok adasında ise hastalık ve açlık nedeniyle 10 bin ölüm gerçekleşmiştir. Petroeschevsky (1949), Sumbawa'da yaklaşık 48 bin kişinin öldüğünü ve Lombok'da 44 bin kişinin öldüğünü tahmin etmiştir. Stothers (1984) gibi birkaç yazar Petroeschevsky'nin rakamlarını kullanarak toplam ölü sayısını 88 bin göstermektedir. Bununla birlikte, Tanguy ve diğerleri (1998), Petroeschevsky'nin rakamlarının asılsız olduğunu ve izlenemez referanslara dayandığını iddia etmiştir. Tanguy belirttiği sayıları, fırtınadan sonra Sumbawa'da birkaç ay geçiren Zollinger'e ve Thomas Raffles'ın notlarına göre revize etti. Tanguy, açlık ve hastalık yüzünden Bali ve Doğu Cava'da başka kurbanlar olabileceğini belirtti. Tahminlerine göre doğrudan volkanik etkilerden 11 bin kişi, patlamadan hemen sonra açlık ve salgın hastalıklar sonucu 49 bin kişi ölmüştür. Oppenheimer (2003), toplamda en az 71 bin kişinin öldüğünü söylemiştir. Reid, Bali ve diğer yerlerde Sumbawa'nın ötesine geçen toplam doğrudan ve dolaylı ölümlerin not edilmesini ve belki de 100 bin rakamının uygun bir tahmin olduğunu belirtmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Bu madde Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu kamu malı materyali içermektedir.
- ^ Oppenheimer, Clive (2003). "Climatic, environmental and human consequences of the largest known historic eruption: Tambora volcano (Indonesia) 1815". Progress in Physical Geography. 27 (2). ss. 230-259. doi:10.1191/0309133303pp379ra.
- ^ "Earth Observatory". 6 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ocak 2018.
- ^ . United States Geological Survey. 3 Haziran 2002. 4 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2010.
- ^ . 2 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2018.
- ^ Foden, J. (1986). "The petrology of Tambora volcano, Indonesia: A model for the 1815 eruption". Journal of Volcanology and Geothermal Research. 27 (1–2). ss. 1-41. Bibcode:1986JVGR...27....1F. doi:10.1016/0377-0273(86)90079-X.
- ^ Stothers, Richard B. (1984). "The Great Tambora Eruption in 1815 and Its Aftermath". Science. 224 (4654). ss. 1191-1198. Bibcode:1984Sci...224.1191S. doi:10.1126/science.224.4654.1191. (PMID) 17819476.
- ^ a b Raffles, S. 1830: Memoir of the life and public services of Sir Thomas Stamford Raffles, F.R.S. &c., particularly in the government of Java 1811–1816, and of Bencoolen and its dependencies 1817–1824: with details of the commerce and resources of the eastern archipelago, and selections from his correspondence. London: John Murray, cited by Oppenheimer (2003).
- ^ Briffa, K. R.; Jones, P. D.; Schweingruber, F. H.; Osborn, T. J. (1998). "Influence of volcanic eruptions on Northern Hemisphere summer temperature over 600 years". Nature. 393 (6684). ss. 450-455. Bibcode:1998Natur.393..450B. doi:10.1038/30943.
- ^ Stothers, Richard B. (2004). "Density of fallen ash after the eruption of Tambora in 1815". Journal of Volcanology and Geothermal Research. 134 (4). ss. 343-345. Bibcode:2004JVGR..134..343S. doi:10.1016/j.jvolgeores.2004.03.010.
- ^ Monk, K. A.; Fretes, Y.; Reksodiharjo-Lilley, G. (1996). The Ecology of Nusa Tenggara and Maluku. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. s. 60. ISBN .
- ^ USGS account of historical volcanic induced tsunamis 26 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Hvo.wr.usgs.gov. Retrieved 26 April 2012.
- ^ Zollinger (1855): Besteigung des Vulkans Tamboro auf der Insel Sumbawa und Schilderung der Eruption desselben im Jahre 1815, Winterthur: Zurcher and Fürber, Wurster and Co., cited by Oppenheimer (2003).
- ^ Petroeschevsky (1949): A contribution to the knowledge of the Gunung Tambora (Sumbawa). Tijdschrift van het K. Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap, Amsterdam Series 2 66, 688–703, cited by Oppenheimer (2003).
- ^ Tanguy, J. C.; Scarth, A.; Ribière, C.; Tjetjep, W. S. (1998). "Victims from volcanic eruptions: a revised database". Bulletin of Volcanology. 60 (2). ss. 137-144. Bibcode:1998BVol...60..137T. doi:10.1007/s004450050222.
- ^ Anthony Reid, 'Lessons of Tambora ignored, 200 years on 26 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .', 25 April 2015, East Asia Forum, Australian National University, accessed 27 April 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1815 Tambora Dagi patlamasi Volkan Patlama Indeksi VEI nde 7 alarak tarihte kaydedilmis en buyuk patlamalardan biridir MS 180 yilindaki Taupo Golu patlamalarindan bu yana bu dereceyi alan dogrulanmis tek patlamadir 1815 Tambora Dagi patlamasiTambora Dagi nin kuzeydoguda sahte renk goruntusu 13 Mayis 1992 de Endeavour Uzay Mekigi nden alinmistir Tarih1815TurKonumSumbawa Kucuk Sunda Adalari Hollanda Dogu Hint Adalari 8 15 S 118 00 E 8 25 G 118 D 8 25 118VPI7SonucYaz Yasanmayan Yil Tambora Dagi Kucuk Sunda Adalari nin bir parcasi olan Sumbawa adasinda yer almaktadir Endonezya takimadalarinin guney zincirindeki volkanik adalar dizisi olan Sunda Yayi nin bir parcasidir Patlama 10 Nisan 1815 te doruga ulasti ve bunu alti ay ile uc yil artan buharlama ve az miktarda izledi Patlamayla meydana gelen kul dunya genelinde dagildi ve sicakliklarin dusmesine neden oldu Boylece 1816 da Yaz Yasanmayan Yil olarak bilinen kuresel bir hasat kitligi olustu Patlama kisa bir sure onemli iklim degisikligine neden oldu bu da cesitli asiri hava kosullarini dogurdu Cesitli iklim zorlamalari Tas Devri nin baslangicindan bu yana meydana gelen diger buyuk patlamalara ragmen bu patlamadan beri gozlemlenmeyen sistematik bir sekilde cakisti ve etkilesime girdi Patlama sonrasi iklim degisikligi ile Tambora olayi arasindaki baglanti cesitli biliminsanlari tarafindan kurulmus olsa da ilgili sureclerin anlasilmasi tamamlanmamistir Patlamanin kronolojisiSumbawa nin mevcut topografyasi Tambora Dagi 1815 yilina kadar kapali magma odasinda hidrojenli magmanin kademeli olarak sogutulmasi nedeniyle birkac yuzyil boyunca uyku halindeydi 1 5 ila 4 5 kilometrelik derinliklerde odanin icinde magmanin sogutulmasi ve kristallesmesi sirasinda olusan yuksek basincli akiskan magma eksolusyonu meydana geldi Odanin yaklasik 4 000 5 000 bar lik asiri basinc altinda kaldi ve sicaklik 700 850 C arasinda degisti 1812 de yanardag sallanmaya basladi ve koyu bir bulut ortaya cikardi 5 Nisan 1815 te cok buyuk bir patlama meydana geldi ve ardindan 380 km uzakliktaki Sulawesi uzerindeki Makassar dan 1260 km uzakliktaki Cava uzerindeki Batavia dan simdiki Cakarta ve 1400 km uzakliktaki Maluku Adalari uzerindeki Ternate den patlama sesleri duyuldu 6 Nisan sabahi volkanik kul Dogu Cava da dusmeye basladi ve hafif patlama sesleri 10 Nisan a kadar surdu Ilk once silah patlama sesi olarak dusunulen sey 10 Nisan da Sumatra dan 2 600 kilometreden 1 600 mil uzaktan duyuldu 10 Nisan gunu saat 07 00 da patlamalar yogunlasti Alev uc kolondan cikmaya basladi ve daha sonra birlesti Butun dag akan bir sivi ates kutlesine donustu Capi 20 santimete kadar olan ponza taslari saat 8 civarinda yagmaya basladi ve onu saat 9 10 gibi civarinda kul yagisi izledi Yarimadanin her tarafinda dagdan asagi dogru patlayan piroklastik akintilar Tambora koyunu silip supurdu 11 Nisan aksamina kadar yuksek sesli patlamalar duyuldu Kul ortusu Bati Cava ve Guney Sulawesi ye kadar yayilmistir Batavia da azotlu bir koku fark edilirken agir teframsi yagislar meydana geldi ve 11 ila 17 Nisan arasinda azalmaya basladi 1815 patlamasi sirasinda tahmini volkanik kul yagisi Kirmizi alan volkanik kul kalinliginin dustugu yerleri gostermektedir Ilk patlamalar bu adada 5 Nisan aksami duyuldu her ceyrekte fark edildi ve ertesi gune kadar araliklarla devam etti Ilk etapta gurultu neredeyse herkes tarafindan uzaktaki top patlamalarina baglandi Oyle ki komsu bir karakola saldiriya ugradigi dusunuldugunden Djocjocarta dan birlikler yurumeye basladi ve sahil boyunca tekneler tehlike altindaki sozde bir gemi arayisi icin gonderildi Sir Stamford Raffles in anilarindan Patlamanin 7 Volkanik Patlama Indeksi VEI oldugu tahmin edilmektedir Tahmini 41 kilometrekup yaklasik 10 milyar ton agirliginda piroklastik cikarildi Bu 6 7 kilometre capinda ve 600 700 metre derinlikte bir kaldera meydana getirdi Makassar da dusen kul yogunlugu metrekup basina 636 kilogramdi Patlamadan once Tambora Dagi Endonezya takimadalarindaki en uzun doruklardan biriydi ve yaklasik 4300 metre yuksekligindeydi Patlamadan sonra onceki yuksekliginin yaklasik ucte ikisine yani 2 851 metrelik bir yukseklige dustu 1815 Tambora patlamasi kaydedilen tarihte en buyuk gozlemlenen patlamadir Patlama 2600 kilometre uzaktan duyuldu ve kulleri en az 1300 kilometre uzaga dustu SonrasiAdadaki tum bitki ortusu yok oldu Ponza kulune bulanmis ve kokunden sokulmus agaclar denize dogru suruklendi ve yaklasik bes kilometrelik bir yigin olusturdu 1 ve 3 Ekim 1815 te Kalkuta yakinindaki Hint Okyanusu nda bir ponza yigini bulundu 23 Nisan da zirve hala yogun kul bulutuyla kapli bir haldeydi Patlama 15 Temmuz da sona erdi ancak duman emisyonlari 23 Agustos a kadar surdu Patlamanin uzerinden dort yil sonra Agustos 1819 a kadar alev ve sarsintili gibi artci olaylar yasanmaya devam etti Orta buyuklukte bir tsunami saat 10 civarinda Sanggar da 4 metreye kadar yukselerek 10 Nisan da Endonezya takimadalarindaki cesitli adalarin kiyilarina carpti Gece yarisindan once Dogu Cava nin Besuki kentinde yuksekligi 1 2 ve Molucca Adalari nda yuksekligi 2 metreye ulasan bir tsunami rapor edildi Toplam olu sayisi 4 bin 600 oldugu tahmin edilmektedir 1815 yazinda tipik olan sari gokyuzu J M W Turner in resimlerini derinden etkiledi Patlama kolonu 43 km lik bir yukseklige ulasarak stratosfere kadar vardi Kaba kul parcaciklari patlamalardan 1 2 hafta sonra yagmaya basladi ancak daha ince kul parcaciklari atmosferde birkac aydan birkac yila kadar 10 30 kilometre yukseklikte kaldi Boylamsal ruzgarlar bu ince parcaciklari dunyaya yayarak gorulebilir olaylar yaratti 28 Haziran ile 2 Temmuz 1815 ve 3 Eylul ile 7 Ekim 1815 tarihleri arasinda Londra da uzun ve parlak renkli gun batimlari ve alacakaranliklar siklikla goruldu Alacakaranlik gokyuzunun isiltisi tipik olarak ufukta turuncu veya kirmizi mor veya pembeye rengini aldi Tahmini olum sayisi kaynaga bagli olarak degismektedir Zollinger 1855 muhtemelen piroklastik akislardan kaynaklanan dogrudan olum sayisini 10 bine cikarmistir Zollinger e gore Sumbawa adasinda acliktan 38 bin kisi olurken Lombok adasinda ise hastalik ve aclik nedeniyle 10 bin olum gerceklesmistir Petroeschevsky 1949 Sumbawa da yaklasik 48 bin kisinin oldugunu ve Lombok da 44 bin kisinin oldugunu tahmin etmistir Stothers 1984 gibi birkac yazar Petroeschevsky nin rakamlarini kullanarak toplam olu sayisini 88 bin gostermektedir Bununla birlikte Tanguy ve digerleri 1998 Petroeschevsky nin rakamlarinin asilsiz oldugunu ve izlenemez referanslara dayandigini iddia etmistir Tanguy belirttigi sayilari firtinadan sonra Sumbawa da birkac ay geciren Zollinger e ve Thomas Raffles in notlarina gore revize etti Tanguy aclik ve hastalik yuzunden Bali ve Dogu Cava da baska kurbanlar olabilecegini belirtti Tahminlerine gore dogrudan volkanik etkilerden 11 bin kisi patlamadan hemen sonra aclik ve salgin hastaliklar sonucu 49 bin kisi olmustur Oppenheimer 2003 toplamda en az 71 bin kisinin oldugunu soylemistir Reid Bali ve diger yerlerde Sumbawa nin otesine gecen toplam dogrudan ve dolayli olumlerin not edilmesini ve belki de 100 bin rakaminin uygun bir tahmin oldugunu belirtmektedir Ayrica bakinizKaynakca Bu madde Amerika Birlesik Devletleri Jeoloji Arastirmalari Kurumu kamu mali materyali icermektedir Oppenheimer Clive 2003 Climatic environmental and human consequences of the largest known historic eruption Tambora volcano Indonesia 1815 Progress in Physical Geography 27 2 ss 230 259 doi 10 1191 0309133303pp379ra Earth Observatory 6 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Ocak 2018 United States Geological Survey 3 Haziran 2002 4 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2010 2 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ocak 2018 Foden J 1986 The petrology of Tambora volcano Indonesia A model for the 1815 eruption Journal of Volcanology and Geothermal Research 27 1 2 ss 1 41 Bibcode 1986JVGR 27 1F doi 10 1016 0377 0273 86 90079 X Stothers Richard B 1984 The Great Tambora Eruption in 1815 and Its Aftermath Science 224 4654 ss 1191 1198 Bibcode 1984Sci 224 1191S doi 10 1126 science 224 4654 1191 PMID 17819476 a b Raffles S 1830 Memoir of the life and public services of Sir Thomas Stamford Raffles F R S amp c particularly in the government of Java 1811 1816 and of Bencoolen and its dependencies 1817 1824 with details of the commerce and resources of the eastern archipelago and selections from his correspondence London John Murray cited by Oppenheimer 2003 Briffa K R Jones P D Schweingruber F H Osborn T J 1998 Influence of volcanic eruptions on Northern Hemisphere summer temperature over 600 years Nature 393 6684 ss 450 455 Bibcode 1998Natur 393 450B doi 10 1038 30943 Stothers Richard B 2004 Density of fallen ash after the eruption of Tambora in 1815 Journal of Volcanology and Geothermal Research 134 4 ss 343 345 Bibcode 2004JVGR 134 343S doi 10 1016 j jvolgeores 2004 03 010 Monk K A Fretes Y Reksodiharjo Lilley G 1996 The Ecology of Nusa Tenggara and Maluku Hong Kong Periplus Editions Ltd s 60 ISBN 962 593 076 0 USGS account of historical volcanic induced tsunamis 26 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hvo wr usgs gov Retrieved 26 April 2012 Zollinger 1855 Besteigung des Vulkans Tamboro auf der Insel Sumbawa und Schilderung der Eruption desselben im Jahre 1815 Winterthur Zurcher and Furber Wurster and Co cited by Oppenheimer 2003 Petroeschevsky 1949 A contribution to the knowledge of the Gunung Tambora Sumbawa Tijdschrift van het K Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap Amsterdam Series 2 66 688 703 cited by Oppenheimer 2003 Tanguy J C Scarth A Ribiere C Tjetjep W S 1998 Victims from volcanic eruptions a revised database Bulletin of Volcanology 60 2 ss 137 144 Bibcode 1998BVol 60 137T doi 10 1007 s004450050222 Anthony Reid Lessons of Tambora ignored 200 years on 26 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde 25 April 2015 East Asia Forum Australian National University accessed 27 April 2015