1963 Türkiye yerel seçimleri

1963 Türkiye yerel seçimleri, 17 Kasım 1963 tarihinde yapılmıştır. 1961 Anayasası'nın kabulünden sonra yapılan ilk yerel seçimdir.

1963 Türkiye yerel seçimleri

← 1955 17 Kasım 1963 (60 yıl önce) (1963-11-17) 1968 →
Katılım	%77,64
Birinci parti İkinci parti Üçüncü parti   Lider Ragıp Gümüşpala İsmet İnönü Ekrem Alican Parti Adalet Partisi Cumhuriyet Halk Partisi Yeni Türkiye Partisi (1961) Aldığı oy 4.335.193 3.460.586 624.950 Oran %45,4 %36,2 %6,5
İl merkezlerine göre kazanan partiler

Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) gözetimi ve denetimi altında gerçekleştirilen ilk yerel seçim olan bu seçimler 1960 öncesi döneme göre pek çok yenilik içermiştir. Belediye meclisi ve il genel meclisi seçimlerinde, çoğunluk sistemi yerine ilk kez d'hondt usulü nispi temsil sistemi uygulanmıştır. Aynı zamanda, belediye başkanlığı seçimleri ilk kez tek dereceli olarak yapılmıştır. Yani, belediye başkanları doğrudan halk tarafından seçilmiştir. Bu yerel seçimlerden önce belediye başkanı seçilen meclis üyelerinin kendi aralarından birini belirlemesi yoluyla seçilmekteydi.

Seçimlerin Türkiye genelindeki galibi ise, 1960 Darbesi sonrası dönemde kapatılan Demokrat Parti'nin oylarına talip olan Adalet Partisi (AP) olmuştur. Adalet Partisi; İzmir dahil 40 ilin belediye başkanlıklarını kazanmıştır. Onu Ankara ve İstanbul'un da aralarında bulunduğu 25 ilde kazanan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) izledi. Adıyaman'da Yeni Türkiye Partisi (YTP) adayı, Kırşehir'de de bağımsız aday seçimi kazandı.

Ankara Belediye Başkanlığına CHP'li Halil Sezai Erkut, İzmir Belediye Başkanlığına AP'li Osman Kibar seçildi. AP'den İstanbul Belediye Başkanlığına seçilen Nuri Eroğan, Denizcilik Bankası Hukuk Müşavirliği görevinden yasal sürede istifa etmediği gerekçesi CHP'nin itirazıyla başkanlıktan düşürüldü. Yerine CHP adayı Haşim İşcan belediye başkanı oldu.

Hem gerçekleştirildiği toplumsal ve siyasal atmosfer ve hem de sonuçları bakımından bu yerel seçimler, Türk siyasi hayatında, genel seçim havası estirmiştir. Öyle ki, seçim sonuçları, merkezi hükûmetin istifa etmesine yol açmıştır. Seçimlerden sonra, hükûmet ortakları Yeni Türkiye Partisi (YTP) ile Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) oylarının düştüğü gerekçesiyle hükûmetten çekildiler. 27. hükûmet'in istifasından sonra CHP ile bağımsız milletvekillerinin desteklediği 28. hükûmet kuruldu.

Sonuçlar

İl Genel Meclisi

1963 yerel seçimleri il genel meclisi sonuçları:

Toplam Sandık
Kayıtlı seçmen sayısı	13.067.911
Oy kullanan seçmen sayısı	10.143.540
Katılım Oranı (%)	77,6
Geçerli oy sayısı	9.556.532
İl genel meclisleri üyesi	1.576

Parti	Genel başkan	Aldığı oy sayısı	Aldığı oy oranı	Kazanılan üyelik sayısı
Adalet Partisi	Ragıp Gümüşpala	4.335.193	% 45,4	803
Cumhuriyet Halk Partisi	İsmet İnönü	3.460.586	% 36,2	573
Yeni Türkiye Partisi	Ekrem Alican	624.950	% 6,5	103
Bağımsızlar		515.987	% 5,4	53
Millet Partisi	Osman Bölükbaşı	300.570	% 3,1	26
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi	Ahmet Tahtakılıç	284.945	% 3,0	17
Türkiye İşçi Partisi	Mehmet Ali Aybar	34.301	% 0,4	1
Toplam		9.556.532	% 100,00	1.576

Belediye başkanlıkları seçimi

Parti	Aldığı oy sayısı	Aldığı oy oranı	Belediye başkanlığı sayısı
Adalet Partisi	1.366.225	% 45,4	505
Cumhuriyet Halk Partisi	1.062.432	% 35,7	335
Bağımsızlar	306.405	% 10,6	113
Yeni Türkiye Partisi	109.476	% 3,6	58
Millet Partisi	77.741	% 2,7	8
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi	47.070	% 1,4	9
Türkiye İşçi Partisi	17.136	% 0,7	0
Toplam	2.986.485	% 100,00	1.045

Belediye Başkanları

İl Parti Adana AP Adıyaman YTP Afyon AP Ağrı AP Amasya CHP Ankara CHP Antalya AP Artvin CHP Aydın AP Balıkesir AP Bilecik CHP Bingöl CHP Bitlis CHP Bolu CHP Burdur AP Bursa AP Çanakkale AP

İl Parti Çankırı AP Çorum AP Denizli AP Diyarbakır CHP Edirne AP Elazığ AP Erzincan AP Erzurum CHP Eskişehir AP Gaziantep AP Giresun CHP Gümüşhane CHP Hakkâri CHP Hatay AP Isparta AP İçel AP İstanbul CHP

İl Parti İzmir AP Kars CHP Kastamonu AP Kayseri AP Kırklareli AP Kırşehir Bağ. Kocaeli AP Konya AP Kütahya AP Malatya CHP Manisa AP Maraş AP Mardin CHP Muğla CHP Muş CHP Nevşehir AP Niğde AP

İl Parti Ordu AP Rize CHP Sakarya AP Samsun AP Siirt CHP Sinop AP Sivas CHP Tekirdağ AP Tokat AP Trabzon CHP Tunceli CHP Urfa AP Uşak AP Van CHP Yozgat CHP Zonguldak AP

Dış bağlantılar

• YerelNET - Yerel Seçim Sonuçları 2 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Kaynakça

1. ^ Ulusal Siyaset - Yerel Siyaset İlişkisi Bağlamında 1963 Yerel Seçimleri
2. ^ Tayfun Çınar, “Yerel Seçimlerde Kent Büyüklüğü İle Oy Vermenin Yönü Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği 1963-1999”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 62, Sayı: 3, (2007), sf. 149.
3. ^ "Durak, bu kez rövanşı alır". Radikal. 27 Mart 2004. 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Aralık 2014. 
4. ^ Akbulut, Ö. (2006). "Seçim sonuçlarının değerlendirmesi 1963 yılı raporu". TODAİE-YERELNET, 07.02.2006.
5. ^ "Mahalli İdareler Seçimi Sonuçları" (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
6. ^ . 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016.