Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mehmet Ali Aybar (d. 5 Ekim 1908, İstanbul - ö. 10 Temmuz 1995, İstanbul), Türkiye'de sosyalist hareketin önde gelen isimlerinden, 1971'de kapatılan Türkiye İşçi Partisi lideri ve Sosyalist Devrim Partisi kurucu genel başkanı, avukat, atlet ve milletvekili.
| Mehmet Ali Aybar | |
|---|---|
 | |
| Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı | |
| Görev süresi 1962-1969 | |
| Yerine geldiği | Kemal Türkler |
| Yerine gelen | |
| Sosyalist Devrim Partisi Genel Başkanı | |
| Görev süresi 1975-1980 | |
| Yerine geldiği | Yeni makam |
| Yerine gelen | Makam kaldırıldı |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 13. ve 14. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 22 Ekim 1965 - 14 Ekim 1973 | |
| Seçim bölgesi | 1965 – İstanbul 1969 – İstanbul |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 5 Ekim 1908 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 10 Temmuz 1995 (86 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Partisi | Türkiye İşçi Partisi (1962-1971) Sosyalist Devrim Partisi (1975-1980) |
Hayatı
Mehmet Ali Aybar, 5 Ekim 1908'de Hareket Ordusu kumandanlarındanHüseyin Hüsnü Paşa'nın büyük oğlu Yarbay Tahsin Bey'in oğlu olarak İstanbul'da doğdu. Diğer dedesi ise Gelenbevi İsmail Efendi'dir. Aybar aynı zamanda Nazım Hikmet'in büyük teyzesinin torunudur.
Gençlik yıllarında sporda gösterdiği başarılarıyla da tanınan Aybar, 1928-1935 arası Türkiye millî atletizm takımında yer almış, bu dönemde 100 ve 200 metre bayrak yarışlarında Türkiye rekorları kırmıştı. Aybar 1931'de Balkan şampiyonu olan 4 x 100 bayrak takımının da başarılı koşucuları arasındaydı. 1928 Amsterdam Olimpiyatları’na, 1930, ’31 ve ’33 Atina Balkan Oyunları’na katılmıştır. Galatasaray Spor Kulübünün atletizm takımında uzun süre spor yaptı.
Yeşilköy’deki Fransız Okulu’nu ve Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Aynı fakültede Prof. Ali Fuat Başgil'in anayasa hukuku asistanı, ardından hukuk doktoru ve 1942’de devletler hukuku doçenti oldu. Hukuk doktoru iken Paris'e Sorbonne Üniversitesi'ne hukuk araştırmaları yapmaya gitti. İkinci Dünya Savaşı`nın çıkmasıyla, kuzeni şair Oktay Rifat ve birkaç arkadaşı ile beraber bisiklete atlayıp Paris’ten Lyon’a kaçtı, oradan da Türkiye’ye döndü.
Vatan gazetesinin sahibi ve başyazarı Ahmet Emin Yalman'ın önerisiyle burada yazmaya baslayan Aybar, 1946’da yazdığı “Milli Şef” İnönü rejimini eleştiren “Kâğıt Üzerinde Demokrasi” başlıklı yazı nedeniyle üniversitedeki görevinden uzaklaştırıldı.
1946 seçimlerinde bağımsız milletvekili adayı oldu, fakat seçilemedi.
1947-49 yılları arasında, her ikisi de sıkıyönetimce kapatılan Hür ve Zincirli Hürriyet gazetelerini çıkarttı. İsmet İnönü'ye yazdığı Açık Mektup başlıklı makalesi nedeniyle hakaretten 1949'da 3 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırılarak Paşakapısı Cezaevi’ne girdi. Burada, diğer şair kuzeni Nâzım Hikmet’le 1950 affına kadar yattı. Genel afla serbest bırakılan Aybar iki yıl sonra avukatlığa başladı.
1962'de Türkiye İşçi Partisinin genel başkanlığına seçildi. 1965 ve 1969 genel seçimlerinde bu partiden İstanbul milletvekili seçildi.
1966'da ABD'nin Vietnam'daki savaş suçlarını yargılamak üzere oluşturulan uluslararası Russell Mahkemesine yargıç olarak seçildi.
1968'de Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya'yı işgaline karşı çıktı ve Türkiye’ye özgü sosyalizm şeklinde de ifade ettiği güleryüzlü, insancıl, hürriyetçi sosyalizm anlayışını savundu. Bu görüşlerine karşı çıkanlar ile arasındaki anlaşmazlığın büyümesi üzerine, 1969'da genel başkanlıktan, 1971'de de parti üyeliğinden istifa etti. 12 Mart döneminde Meclis’teki tek sosyalist olan Aybar, dönemin baskılarına ve idamlara karşı tek başına mücadele etti.
TİP genel başkanı iken 1963'te Gaziantep'te yapılan genel yönetim kurulu toplantısı açılış konuşmasında Kürt sorununun etnik, kültürel ve ekonomik yönleri olduğu ve acil çözüm gerektiği ilk defa bir siyasi parti tarafından dile getirilmiştir. 1964'te Türkiye İşçi Partisinin ilk büyük kongresinde kabul edilen parti programında Kürt sorunu "Doğu Kalkınması" başlığı altında ele alınıp bunun salt ekonomik bir sorun olmadığı vurgulanarak şu ifadelere yer verilmiştir:
“Bölgenin ekonomik geriliğine paralel olarak buradaki vatandaşlar sosyal ve kültürel bakımdan geri durumdadırlar. Üstelik bu vatandaşlarımızdan Kürtçe ve Arapça konuşanlar veya Alevi mezhebinden olanlar bu durumları sebebiyle ayırıma uğramaktadırlar. (...) hak ettikleri yurttaşlık nimetlerinden tam olarak yararlandırılmamışlardır. (...) Türkiye İşçi Partisi bu yurttaşlarımıza tam bir yurttaş muamelesi yapacaktır. (...) Anayasamızın din, dil, ırk, sınıf ve zümre ayırımı yapılamayacağını öngören emri harfi harfine yerine getirilecektir.”
12 Mart Muhtırası sonrası Anayasa Mahkemesi tarafından Türkiye İşçi Partisinin kapatılmasına karar verilirken, kongrede "Türkiye'nin doğusunda Kürt halkının yaşadığı" yönünde alınan kararlar da gerekçe olarak belirtmiştir.
1975'te TİP’ten ayrılan elli arkadaşı ile beraber kısa bir süre sonra Sosyalist Devrim Partisi adını alacak olan ve 12 Eylül 1980'de diğer partilerle birlikte kapatılan Sosyalist Partiyi kurdu. İlk defa bu partinin tüzüğünde, genel başkan ve yöneticilerin üst üste iki dönem başa geçmelerini engelleyen ve yönetim kurulunun üçte ikisinin kol emekçilerinden oluşmasını öngören şartlar yer aldı.
1947'de evlendiği Siret Uncu'dan (ö. 1987), Güllü (d. 1956) adlı bir kızı oldu. Siret Hanım'ın yeğeni Çiğdem Talu'dur.
Mehmet Ali Aybar, 10 Temmuz 1995 tarihinde İstanbul'da Florence Nightingale Hastanesinde kalp yetmezliği sonucu öldü.
Kitapları
- Bağımsızlık Demokrasi Sosyalizm (1968)
- 12 Mart’tan Sonra Meclis Konuşmaları (1973)
- Marksizmde Örgüt Sorunu: Leninist Parti Burjuva Modelinde Bir Örgüttür (1979)
- Neden Sosyalizm? (1987)
- TİP Tarihi I, II, III (1988)
- Sosyalizm ve Bağımsızlık - Uğur Mumcu ile Söyleşi (1986)
Dış bağlantılar
Mehmet Ali Aybar hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikisöz'de alıntılar |
- İletişim Yayınlarından çıkan kitapları ve biyografisi 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ a b c d Aybar, Mehmet Ali; Aybar, Mehmet Ali (2011). Neden sosyalizm? Marksizmde örgüt sorunu; Leninist parti burjuva modelinde bir örgüttür. 1. baskı. İstanbul: İletişim Yayınları. ISBN .
- ^ "Tarihi yanında götüren kadın: Ayşe Cebesoy". Aydınlık. 20 Mart 2017. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ "Nazım'ın gen haritası". Hürriyet. 18 Şubat 2001. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ a b c Mehmet Ali Aybar anlatıyor: Bitmeyen Koşu, Uğur Mumcu, Cumhuriyet gazetesi, 9 Mart 1986, s. 6.
- ^ a b Mete Kaan KAYNAR, Nurettin KALKAN (2022). CUMHURİYET DÖNEMİ PARTİLER, SEÇİMLER, BEYANNAMELER (1923-1980). TBMM Basımevi. s. 67. ISBN .
- ^ . ktb.gov. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Vefat: Melek Haslet Uncu". Milliyet. 2 Temmuz 1986. s. 12.
- ^ . 9lib.net. 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2022.
- ^ . Cumhuriyet. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mehmet Ali Aybar d 5 Ekim 1908 Istanbul o 10 Temmuz 1995 Istanbul Turkiye de sosyalist hareketin onde gelen isimlerinden 1971 de kapatilan Turkiye Isci Partisi lideri ve Sosyalist Devrim Partisi kurucu genel baskani avukat atlet ve milletvekili Mehmet Ali AybarTurkiye Isci Partisi Genel BaskaniGorev suresi 1962 1969Yerine geldigi Kemal TurklerYerine gelenSosyalist Devrim Partisi Genel BaskaniGorev suresi 1975 1980Yerine geldigi Yeni makamYerine gelen Makam kaldirildiTurkiye Buyuk Millet Meclisi 13 ve 14 Donem MilletvekiliGorev suresi 22 Ekim 1965 14 Ekim 1973Secim bolgesi 1965 Istanbul 1969 IstanbulKisisel bilgilerDogum 5 Ekim 1908 1908 10 05 Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum 10 Temmuz 1995 86 yasinda Istanbul TurkiyePartisi Turkiye Isci Partisi 1962 1971 Sosyalist Devrim Partisi 1975 1980 HayatiMehmet Ali Aybar 5 Ekim 1908 de Hareket Ordusu kumandanlarindanHuseyin Husnu Pasa nin buyuk oglu Yarbay Tahsin Bey in oglu olarak Istanbul da dogdu Diger dedesi ise Gelenbevi Ismail Efendi dir Aybar ayni zamanda Nazim Hikmet in buyuk teyzesinin torunudur Genclik yillarinda sporda gosterdigi basarilariyla da taninan Aybar 1928 1935 arasi Turkiye milli atletizm takiminda yer almis bu donemde 100 ve 200 metre bayrak yarislarinda Turkiye rekorlari kirmisti Aybar 1931 de Balkan sampiyonu olan 4 x 100 bayrak takiminin da basarili kosuculari arasindaydi 1928 Amsterdam Olimpiyatlari na 1930 31 ve 33 Atina Balkan Oyunlari na katilmistir Galatasaray Spor Kulubunun atletizm takiminda uzun sure spor yapti Yesilkoy deki Fransiz Okulu nu ve Galatasaray Lisesi ni bitirdi Istanbul Universitesi Hukuk Fakultesinden mezun oldu Ayni fakultede Prof Ali Fuat Basgil in anayasa hukuku asistani ardindan hukuk doktoru ve 1942 de devletler hukuku docenti oldu Hukuk doktoru iken Paris e Sorbonne Universitesi ne hukuk arastirmalari yapmaya gitti Ikinci Dunya Savasi nin cikmasiyla kuzeni sair Oktay Rifat ve birkac arkadasi ile beraber bisiklete atlayip Paris ten Lyon a kacti oradan da Turkiye ye dondu Vatan gazetesinin sahibi ve basyazari Ahmet Emin Yalman in onerisiyle burada yazmaya baslayan Aybar 1946 da yazdigi Milli Sef Inonu rejimini elestiren Kagit Uzerinde Demokrasi baslikli yazi nedeniyle universitedeki gorevinden uzaklastirildi 1946 secimlerinde bagimsiz milletvekili adayi oldu fakat secilemedi 1947 49 yillari arasinda her ikisi de sikiyonetimce kapatilan Hur ve Zincirli Hurriyet gazetelerini cikartti Ismet Inonu ye yazdigi Acik Mektup baslikli makalesi nedeniyle hakaretten 1949 da 3 yil 8 ay hapis cezasina carptirilarak Pasakapisi Cezaevi ne girdi Burada diger sair kuzeni Nazim Hikmet le 1950 affina kadar yatti Genel afla serbest birakilan Aybar iki yil sonra avukatliga basladi 1962 de Turkiye Isci Partisinin genel baskanligina secildi 1965 ve 1969 genel secimlerinde bu partiden Istanbul milletvekili secildi 1966 da ABD nin Vietnam daki savas suclarini yargilamak uzere olusturulan uluslararasi Russell Mahkemesine yargic olarak secildi 1968 de Sovyetler Birligi nin Cekoslovakya yi isgaline karsi cikti ve Turkiye ye ozgu sosyalizm seklinde de ifade ettigi guleryuzlu insancil hurriyetci sosyalizm anlayisini savundu Bu goruslerine karsi cikanlar ile arasindaki anlasmazligin buyumesi uzerine 1969 da genel baskanliktan 1971 de de parti uyeliginden istifa etti 12 Mart doneminde Meclis teki tek sosyalist olan Aybar donemin baskilarina ve idamlara karsi tek basina mucadele etti TIP genel baskani iken 1963 te Gaziantep te yapilan genel yonetim kurulu toplantisi acilis konusmasinda Kurt sorununun etnik kulturel ve ekonomik yonleri oldugu ve acil cozum gerektigi ilk defa bir siyasi parti tarafindan dile getirilmistir 1964 te Turkiye Isci Partisinin ilk buyuk kongresinde kabul edilen parti programinda Kurt sorunu Dogu Kalkinmasi basligi altinda ele alinip bunun salt ekonomik bir sorun olmadigi vurgulanarak su ifadelere yer verilmistir Bolgenin ekonomik geriligine paralel olarak buradaki vatandaslar sosyal ve kulturel bakimdan geri durumdadirlar Ustelik bu vatandaslarimizdan Kurtce ve Arapca konusanlar veya Alevi mezhebinden olanlar bu durumlari sebebiyle ayirima ugramaktadirlar hak ettikleri yurttaslik nimetlerinden tam olarak yararlandirilmamislardir Turkiye Isci Partisi bu yurttaslarimiza tam bir yurttas muamelesi yapacaktir Anayasamizin din dil irk sinif ve zumre ayirimi yapilamayacagini ongoren emri harfi harfine yerine getirilecektir 12 Mart Muhtirasi sonrasi Anayasa Mahkemesi tarafindan Turkiye Isci Partisinin kapatilmasina karar verilirken kongrede Turkiye nin dogusunda Kurt halkinin yasadigi yonunde alinan kararlar da gerekce olarak belirtmistir 1975 te TIP ten ayrilan elli arkadasi ile beraber kisa bir sure sonra Sosyalist Devrim Partisi adini alacak olan ve 12 Eylul 1980 de diger partilerle birlikte kapatilan Sosyalist Partiyi kurdu Ilk defa bu partinin tuzugunde genel baskan ve yoneticilerin ust uste iki donem basa gecmelerini engelleyen ve yonetim kurulunun ucte ikisinin kol emekcilerinden olusmasini ongoren sartlar yer aldi 1947 de evlendigi Siret Uncu dan o 1987 Gullu d 1956 adli bir kizi oldu Siret Hanim in yegeni Cigdem Talu dur Mehmet Ali Aybar in Asiyan daki aile mezarligi Mehmet Ali Aybar 10 Temmuz 1995 tarihinde Istanbul da Florence Nightingale Hastanesinde kalp yetmezligi sonucu oldu Kitaplari Bagimsizlik Demokrasi Sosyalizm 1968 12 Mart tan Sonra Meclis Konusmalari 1973 Marksizmde Orgut Sorunu Leninist Parti Burjuva Modelinde Bir Orguttur 1979 Neden Sosyalizm 1987 TIP Tarihi I II III 1988 Sosyalizm ve Bagimsizlik Ugur Mumcu ile Soylesi 1986 Dis baglantilar Vikipedi nin kardes projelerinden Mehmet Ali Aybar hakkinda daha fazla bilgi edininVikisoz de alintilarIletisim Yayinlarindan cikan kitaplari ve biyografisi 24 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca a b c d Aybar Mehmet Ali Aybar Mehmet Ali 2011 Neden sosyalizm Marksizmde orgut sorunu Leninist parti burjuva modelinde bir orguttur 1 baski Istanbul Iletisim Yayinlari ISBN 978 975 05 0910 0 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Tarihi yaninda goturen kadin Ayse Cebesoy Aydinlik 20 Mart 2017 18 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2021 Nazim in gen haritasi Hurriyet 18 Subat 2001 8 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2021 a b c Mehmet Ali Aybar anlatiyor Bitmeyen Kosu Ugur Mumcu Cumhuriyet gazetesi 9 Mart 1986 s 6 a b Mete Kaan KAYNAR Nurettin KALKAN 2022 CUMHURIYET DONEMI PARTILER SECIMLER BEYANNAMELER 1923 1980 TBMM Basimevi s 67 ISBN 978 605 2089 77 4 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim ktb gov 18 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Vefat Melek Haslet Uncu Milliyet 2 Temmuz 1986 s 12 9lib net 16 Subat 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Subat 2022 Cumhuriyet 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Subat 2022