Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede sonrasında, günümüz ve popüler kültürde başlıklarının konusunun eksik olduğu düşünülmektedir. () |
1989 Tiananmen Meydanı Olayları (Tiananmen Katliamı olarak da bilinir, Çin'de ise 4 Haziran Vakası ya da aynı anlama gelecek şekilde Altı-Dört olarak anılır), Çin'de (ÇHC) 15 Nisan - 4 Haziran 1989 arasında meydana gelen; öğrencilerin, aydınların ve işçilerin önderliğinde gerçekleşen gösterileri ve ardından yaşananları ifade eder. Gösterilerin odak noktası Pekin'de Tiananmen Meydanı idi, bununla birlikte göreceli olarak daha yumuşak gösterilerin gerçekleştiği Şangay gibi, Çin'in diğer şehirlerinde de kitlesel protestolar oldu.
| 1989 Tiananmen Meydanı Olayları | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Protestoların gerçekleştiği Tiananmen Meydanı | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Pekin'de protestolar ÇHC hükûmeti tarafından kanlı bir şekilde bastırıldı ve pek çok sivil yaşamını yitirdi. Ölü sayısı ÇHC'nin resmi kaynaklarına göre 200-300 arası, Çinli öğrenci örgütlerine ve Çin Kızılhaç'ına göre ise 2000-3000 arasındaydı. Protestolarda kaç kişinin öldürüldüğü kesin olarak bilinemese de 2017'de yayınlanan Birleşik Krallık belgelerine göre, o zamanki İngiltere'nin Çin Büyükelçisi Sir Alan Donald tarafından gönderilen bir mesajda, 10.000 kişinin öldüğünü söylediği ortaya çıktı. Çin Hükûmeti'nin pek çok bağımsız kaynak tarafından da doğrulanan iddiasına göre ölümlerin önemli bir kesimi meydanda değil, meydana çıkan sokaklarda oldu.
Protestocular tamamen farklı gruplardan geliyordu. Protestolara, Çin Komünist Partisi'nin yönetimi altındaki hükûmetin siyasi yozlaşma içinde olduğunu ve baskıcı bir tutum takındığını düşünen aydınlardan, 1978'den bu yana ekonomik reformların fazla ileri gittiğini ve bunun sonucunda enflasyonun ve proletaryanın yaşamını tehdit eden işsizliğin arttığını düşünen şehirli işçilere ve üniversite öğrencisi sosyalistlere kadar değişen kesimlerden katılım oldu.
Hükûmetin dağılma çağrılarına protestocuların meydan okumasının ardından, Çin Komünist Partisi'nin içinde protestoculara karşı nasıl bir tutum takınılacağı konusunda ayrılık baş gösterdi. Sonunda sertlik yanlısı bakış açısı benimsendi ve taleplerin karşılanmasındansa gösterilerin bastırılması kararlaştırıldı.
20 Mayıs'ta sıkıyönetim ilan edildi ve 3 Haziran'ı 4 Haziran'a bağlayan gece tanklar ve piyade birlikleri gösterileri bastırıp protestocuları dağıtmak üzere Tiananmen Meydanı'na gönderildi. 1989'da ne Çin Ordusu'nun ne de Pekin polisinin yeterli toplumsal olaylara müdahale donanımı (Batılı ülkelerde bu gibi durumlarda kullanılan plastik mermi gibi) vardı, kullanılan bütün mermiler gerçekti. Ölen sivillerin sayısı ile ilgili değişik tahminler vardır: Çin Komünist Partisi'ne göre 23, CIA'ye göre 400 – 600, Çin Kızılhaç'ına göre 2600. Yaralı sayısı ise genel kabule göre 7000 – 10000 arasındaydı. Haziran 2006 itibarıyla o gece ölenlerin sayısı Profesör Ding Zi Lin'e göre 186'dır. Uygulanan şiddetin ardından, hükûmet hareketin kalan unsurlarını baskı altına almak amacıyla geniş çaplı tutuklamalar yaptı, yabancı basını yasakladı ve ÇHC basınında olayların ele alınışı üzerinde katı bir denetim geliştirdi. Harekete sempati duyan Parti üyeleri tasfiye edildi, pek çok yüksek düzeydeki üye ev hapsine alındı. Tiananmen Meydanı'ndaki gösterilerin şiddetle bastırılması sonucunda, Çin, uluslararası kamuoyunda yaygın bir şekilde kınandı.
Adlandırma
Olaylara adını veren yer, başlangıç noktası niteliğindeki Pekin'deki Tiananmen Meydanı'dır. Bazı tarihçiler ise yaşananlar için “Pekin Katliamı” tabirini kullanmaktadır.
Çincede olaylar, daha çok “4 Haziran Hareketi” ya da “4 Haziran Vakası” olarak anılmaktadır. İlk ifade, aynı yerde daha önce meydana gelen diğer iki büyük protesto hareketi düşünüldüğünde bilimsel adlandırma ile tutarlılık gösterir: 1919 yılındaki 4 Mayıs Hareketi ve 1976'daki 5 Nisan Hareketi. Kimi yerlerde 4 Haziran Hareketi denilince, Pekin'e ilave olarak bütün ülkede düzenlenen gösteriler kastedilir.
Arka plan
1978'den itibaren Deng Xiaoping, Mao tarafından kurulan sistemi esnetecek tarzda, siyasi liberalleşmeyi ve pazar ekonomisine tedrici geçişi öngören bir dizi ekonomik ve siyasi reform gerçekleştirdi. Bu ekonomik ve siyasi reformlar, 1989 yılı geldiğinde iki grubu hükûmetle karşı karşıya getirdi.
Birinci grupta, reformların yeterince ileri götürülmediğini ve Çin'de siyasal sistemin reformdan geçmesi gerektiğini, ekonomik reformların yalnızca çiftçilerle fabrika işçilerini etkilediği için entelektüellerin gelirlerinin reformlardan yarar gören bu kesimlere göre daha geriden geldiğini düşünen öğrenciler ve aydınlar bulunuyordu. Ayrıca Çin Komünist Partisi'nin elinde tuttuğu siyasal ve toplumsal yetkiler hakkında endişe duyuyorlardı. Ve bu grup, Mihail Gorbaçov tarafından glasnost adlı siyasal liberalizasyon sürecine şahit olmuştu. İkinci grupta ise, toplumsal ve siyasal reformların fazla ileri gittiğini düşünen kent sanayi işçileri bulunuyordu. Ekonomi üzerindeki kontrolün gevşetilmesi kendi yaşamlarını tehdit eden enflasyona ve işsizliğe neden olmaya başlamıştı.
1989 Tiananmen Meydanı protestoları büyük ölçüde Çin Komünist Partisi eski genel sekreteri Hu Yaobang'ın ölümüyle ateşlendi. Hu Yaobang'ın Genel Sekreterlikten “istifası” 16 Ocak 1987'de halka duyurulmuştu. 1987 öğrenci protestoları sonrasında Hu'nun “hızlı reformlar ve Maoist aşırılıkları küçümseme” yönündeki açık yürekli çağrıları, onu Deng'in ve diğerlerinin gözünde uygun bir günahkeçisi haline getirmişti (Spence 1999, 685). Merkez Komite tarafından yayınlamaya zorlandığı istifası aynı zamanda “küçük düşürücü öz eleştiri” idi. Hu'nun 15 Nisan 1989'da kalp krizi yüzünden ani ölümü, öğrencilere, sadece merhum Genel Sekreter'in yasını tutmak için değil, ayrıca “itibarının iadesi” isteklerini dillendirmek ve 1986 – 1987 yıllarının önemli meselelerine ve hatta 1978 – 1979 protestolarına bir kez daha dikkat çekmek için bir araya gelmeleri yönünde mükemmel bir fırsat sundu (Spence 1999, 697).
Olayların başlangıcı
Başlangıçta protestolar küçük çaplıydı ve Hu Yaobang için yas tutma ve partinin onunla ilgili resmi görüşünü gözden geçirme talebi biçimindeydi. Polisle öğrencilerin karşı karşıya geldiği haberleri yayıldıktan sonra gösteriler ivme kazandı. Öğrencilere göre Çin medyası, onların etkinliklerinin özünü çarpıtıyordu ve bu durum gösterilere katılımı arttırıyordu. Hu'nun cenazesinde büyük bir öğrenci kalabalığı Tiananmen Meydanı'nda toplandı ve Hu'nun siyasal rakibi sayılan Başbakan Li Peng ile görüşmek istedi. Ne var ki bu isteklerini gerçekleştiremediler. Bununla birlikte öğrenciler Pekin'deki üniversitelerde boykot çağrısında bulundular. 26 Nisan'da Halkın Günlüğünde yayınlanan bir yazıda ve hemen altında Deng tarafından verilen bir demeçte öğrenciler iç kargaşalık çıkarmakla suçlandılar. Bu ifade öğrencileri öfkelendirdi ve 29 Nisan'da yaklaşık 50,000 öğrenci Pekin sokaklarında bir araya geldi ve yetkililerin yaptığı bastırma uyarısını göz ardı etti ve hükûmetin demeci geri almasını talep etti.
Pekin'de üniversite öğrencilerinin büyük bir bölümü, arkalarına öğretmenlerinin ve aydınların da desteğini arkasına alarak gösterilere katıldı. Öğrenciler Komünist Parti'nin denetimi altındaki resmi öğrenci örgütlerini reddedip kendi özerk örgütlerini kurdu. Öğrenciler kendilerini Çin yurtseverleri ve 1919'un “bilim ve demokrasi” için 4 Mayıs Hareketi'nin mirasçıları olarak görüyordu. Protestolar ayrıca, Dörtlü Çetenin altedilmesiyle sonuçlanan 1976'nın Tiananmen Meydanı Protestoları'nın hatıralarını da canlandırmıştı. Öğrenciler tarafından demokrasinin savunucusu olarak görülen Hu'nun anısına eylemler olarak başlayan gösteriler aşama aşama, siyasal çürümeye karşı protestolardan basın özgürlüğü taleplerine ve Komünist Partisi'nin ve Çin'in “de facto” lideri Deng Xiaoping'in iktidarına bir son verilmesine ya da reforme edilmesine kadar vardı. Diğer şehirlerdeki öğrencilerle ve işçilerle iletişim ve bağ kurmakta kısmen başarılı olan girişimlerde bulunuldu.
Her ne kadar ilk gösteriler, Deng reformlarının yeterince ileri gitmediğine ve Çin'in siyasal sisteminin reformdan geçmesi gerektiğine inanan öğrencilerden ve aydınlardan gelse de, kısa zamanda reformların fazla ileri gittiğine inanan kentli işçileri de içine aldı. Bu durumun nedeni protestoların öncülerinin yozlaşma üzerine yoğunlaşmalarıydı, ki bu iki grubu birleştirdi.
Katlımıcıları esas itibarıyla öğrencilerden ve aydınlardan oluşan 1987'deki gösterilerden farklı olarak, 1989 gösterileri artan enflasyonun ve yozlaşmanın tetiklediği kentli işçilerden yoğun destek gördü. Pekin'de onları çok sayıda insan destekledi. Anakaradaki Urumçi, Şangay ve gibi şehirlerde ve daha sonra da Hong Kong, Tayvan ve Kuzey Amerika ve Avrupa'daki Çin topluluklarında da benzer rakamlara ulaşıldı.
Protestolar tırmanıyor
Vikikaynak'ta Zhao Ziyang'ın Tiananmen konuşması ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
4 Mayıs'ta yaklaşık olarak 100,000 öğrenci ve işçi, özgür bir medya ve yetkililerle seçilmiş öğrenci temsilcileri arasında resmi bir diyalog kurulması talepleriyle Pekin'de yürüyüş yaptı. Hükûmet, sadece atanmış öğrenci temsilcileriyle görüşmeyi kabul ederek bu diyalog talebini geri çevirdi. 13 Mayıs'ta, yani reform yanlısı Sovyet lider Mihail Gorbaçov'un duyurusu oldukça iyi yapılan resmi ziyaretinden iki gün önce, büyük öğrenci grupları, Halkın Günlüğü'ndeki suçlamanın geri çekilmesinde ve seçilmiş öğrenci delegeleriyle görüşmelere başlanması talebinde ısrar ederek Tiananmen Meydanı'nı işgal etti ve açlık grevine başladı. Yüzlerce öğrenci açlık grevine başladı ve daha binlercesiyle Pekin nüfusunun bir kısmı bir hafta boyunca onları destekledi.
Protestolar ve grevler diğer şehirlerdeki üniversitelerde de başladı ve bu üniversitelerden pek çok öğrenci gösterilere katılmak için Pekin'e hareket etti. Genel olarak Tiananmen Meydanı'ndaki gösteriler iyi düzenlenmişti. Her gün, Pekin'deki çeşitli üniversitelerden öğrenciler meydandakilerle dayanışmak için dersleri boykot ederek ve protestonun taleplerini daha da ileriye taşıyarak yürüyüş yapıyordu. Yürüyüşler sırasında ve meydanda öğrenciler Enternasyonal'i söylüyordu. Öğrenciler ilginç bir şekilde, meydanın kuzeyinde asılı duran Mao posterine mürekkep fırlatan üç kişinin tutuklanması için polise yardım ederek hükûmete bir jest yaptılar. Öğrenciler, eylemlerini güçlü tutmak ve ivme kaybının önüne geçmek için açlık grevi düzenlenmesi gerektiğine karar verdiler. Bu karar, eylemler açısından belirleyici bir andı. Grev Mayıs 1989'da başladı ve “bin kişiden daha fazla” insanı içerecek şekilde büyüdü (Liu 1994, 315). Açlık grevi öğrencilere geniş destek sağladı ve “Pekin'in sıradan insanları grevcileri korumak için yürüyüşe geçti... çünkü destek vermenin reddedilmesi ve hükûmetin teranelerine eşlik esilmesi izleyenleri şuna ikna etti: Öğrenciler sadece kendi kişisel çıkarlarının peşinde değildi, kendilerini Çin halkı için kurban ediyorlardı” (Calhoun 1994, 113).
19 Mayıs günü sabah 4:50'de dönemin Komünist Parti Genel Sekreteri Zhao Ziyang meydana gitti ve öğrencilere bir konuşma yaptı:
Bu konuşmanın ardından, “Yaşlandık artık, fark etmez bizim için.” sözü ünlendi ve o gün Zhao'nun halkın önüne son çıkışı oldu.
ÇHC hükûmeti ile müzakerelerde bulunmak için kısmen de olsa başarılı girişimlerde bulunuldu. Gorbaçov'un ziyareti yüzünden çok sayıda yabancı medya mensubu Çin'de bulunuyordu. Protestoları geniş ölçüde yayınlarına taşıdılar ve genel olarak öğrencilerin lehinde bir tutum benimsediler, ancak öğrencilerin hedeflerine ulaşmaları konusunda karamsardılar. Gösterinin sonuna doğru, 30 Mayıs'ta Meydanda Demokrasi Tanrıçası adında bir heykel dikildi ve bu heykel dünyadaki televizyon izleyicilerinin gözünde protestonun sembolü haline geldi.
Politbüro İcra Komitesi, (emekli olmuş, fakat hükûmet ve parti üzerinde hala etkiye sahip) parti büyükleriyle birlikte, önceleri gösterilerin kısa ömürlü olacağını ya da göstermelik reformların ve soruşturmaların protestocuları memnun edeceğini umuyordu. Mümkün mertebe şiddete başvurmaktan uzak durmak ve öğrencilerin protestoları bırakıp işlerinin başına dönmelerini sağlamak için öncelikle uzun kollu parti aygıtına dayanmak istiyorlardı. Harekete geçmelerinin önündeki engellerden biri, liderliğin kendisinin de öğrencilerin taleplerinden çoğunun destekçisi olmasıydı, özellikle yozlaşma konusundaki taleplerin. Bununla birlikte gösterilerde farklı taleplere sahip çok sayıda insan vardı ve bu nedenle hükûmetin kiminle, neyi müzakere edeceği belirsizdi. Gösteriler arasındaki kafa karışıklığı ve kararsızlık, hükûmet cephesine de yansıyordu. Resmi medyada ise bu kararsızlık, Halkın Günlüğü'nün bir gün göstericilere sempati duyan, öbür gün onları kınayan manşetlerinde kendisini ortaya koyuyordu.
Üst düzey liderler arasında Genel Sekreter Zhao, göstericilere kesinlikle yumuşak bir yaklaşımı savunurken, Li Peng gösterilerin bastırılmasına taraftar görünüyordu. Sonunda, tek partili düzenin terkedilmesini Kültür Devrimi'nin kaotik ortamına dönülmesi olarak gören bir grup parti büyüğü tarafından gösterilerin bastırılması kararı alındı. Bu insanların çoğunun resmi bir konumu olmasa da, orduyu kontrol edebiliyorlardı. Deng Xiaoping Merkezi Ordu Komisyonu'nun başkanıydı ve sıkıyönetim ilan etme yetkisine sahipti; Her ne kadar 1982 Anayasası'ndan itibaren sembolik birlikte bir mevki haline gelse de, ÇHC Cumhurbaşkanlığı koltuğunda Yang Shangkun oturuyordu ve yasal olarak silahlı kuvvetlerin komutanıydı. Parti büyükleri, uzun süren gösterilerin ülke istikrarını tehdit ettiğine inanıyordu. Protestoculara, sahne gerisinden yönetilen, “burjuva liberalizmi”nin ve parti içerisindeki kişisel hırs sahiplerinin kuklaları gözüyle bakılıyordu.
Protestolar ülke çapına yayılıyor
Hareketin başlangıcında, Çinli haber kuruluşları, özgür ve gerçek haberler yapmakta nadir görülen bir fırsata sahipti. Haber kuruluşlarının çoğu, merkezi ve yerel hükûmetin denetim eksikliğine bağlı olarak, istediklerini yayınlamakta ve yazmakta serbesttiler. Haberler ülkede hızla yayıldı. Çinli haber kuruluşlarının yayını üzerine, İç Moğolistan şehirleri de dahil, 400'ün üzerinde şehirde öğrenciler ve işçiler gösteriler düzenledi. Meydandaki protestolara katılmak için insanlar Pekin'e hareket ediyordu.
Şangay
Şangay'daki üniversite öğrencileri de Hu Yaobang'ı anmak ve kimi hükûmet politikalarını protesto etmek için sokaklara döküldü. Çoğu kez bu gösteriler üniversitelerin Çin Komünist Partisi komitelerinden destek gördü. Dönemin Şehir Parti Sekreteri Jiang Zemin, gösterici öğrencilere kolunda beyaz bant olduğu halde seslendi ve 1949 öncesinde ajitatörlük yapmış bir öğrenci olarak onları anladığını ifade etti. Diğer taraftan da vakit kaybetmeden sokakları kontrol altına almalarını için polisi gönderdi ve öğrencileri destekleyen Komünist Parti liderlerini tasfiye etmek üzere harekete geçti.
Şangay'ın “Dünya Ekonomisi” gazetesi, bir yazıişleri toplantısında, 19 Nisan'da Hu hakkında bir anma bölümü yayınlamayı kararlaştırdı. 20 Nisan'da Şangay şehir hükûmetinin durumdan haberi oldu ve Jiang haberdar edildi. Jiang, anma bölümünün sansürlenmesi emrini verdi, ne var ki gazete çoktan basılmış ve dağıtılmıştı. 26 Nisan'da “Halkın Günlüğü”, öğrenci gösterilerini kınayan sayısını çıkardı. Jiang bunu bir işaret olarak kabul etti ve “Dünya Ekonomisi” gazetesinin yazı işleri müdürünü görevinden aldı. 1989 protestolarının ardından iktidara doğru hızla yükselişi, bu iki meseledeki işbitirici tavrına bağlanmaktadır.
Hong Kong
Hong Kong'da yerel halktan pek çok kişi gösterilere katıldı. 27 Mayıs 1989'da “Çin'e Adanan Demokrasi Şarkıları” adlı etkinlikte yaklaşık 300,000 kişi Victoria Park'ta bir araya geldi. Tayvanlı ve Hong Konglu pek çok ünlü, şarkılar söyledi ve Pekin'deki öğrencilere desteklerini gösterdi.
Gösterilerin bastırılması
Hükûmetin 20 Mayıs'ta sıkıyönetim ilan etmesine karşın, protestocu kalabalık ordunun Pekin'e girişini engelledi ve akabinde ordu geri çekilme emri aldı. Bu sırada gösteriler devam ediyordu. Açlık grevi üçüncü haftasını dolduruyordu ve hükûmet ölümler başlamadan meseleyi çözme kararına vardı. Komünist parti liderleri arasındaki tartışmanın ardından, krizin çözümü için askerî güç kullanılması emredildi ve öğrencilere verdiği destek üzerine Zhao Ziyang siyasi liderlikten el çektirildi. Ve Komünist Partisi, olaylar daha fazla tırmanmadan duruma el koymaya karar verdi.
Şehrin kontrolünü el almaları için Halk Kurtuluşu Ordusu'nun 27. ve 28. ordularından askerler ve tanklar gönderildi. 27. ordunun başında Yang Shangkun'a bağlı bir kumandan bulunuyordu.
Pek çok Pekinli, birliklerin şehre girişine aktif olarak karşı durdu. Protestocular halk otobüslerini ateşe verip, ordunun ilerleyişini durdurmak için barikat malzemesi olarak kullandı. Öğrenciler araçlarla barikatlar oluştururken, ordu da göz yaşartıcı gaz, tüfek ve tank kullanarak sokakları temizlemeye çalışıyordu. Meydana bağlanan sokaklarda çatışmalar bu şekilde devam etti. Askerlerle kalabalık arasındaki tarafsız bölgede kalan pek çok yaralı, çekçek sürücüleri tarafından hastanelere taşındı. Meydana düzenlenen saldırının ardından, canlı televizyon yayınında, barikatların etrafında ya da bulvarlarda toplanmış, hükûmetin tavrını protesto etmek için siyah kolluk takan insanlar görülüyordu. Bu sırada HKO, öğrencilerin peşine düşerek ve üniversite bölgesini tecrit ederek şehrin çevresinde sistematik olarak kontrol noktaları kuruyordu.
Meydanda ise, barışcıl bir şekilde geri çekilmek isteyenlerle meydanda kalmak isteyenler arasında bir tartışma yaşanıyordu. Meydan üzerindeki saldırı, farklı yönlerden yaklaşan zırhlı kariyerlerle ve süngü takmış birliklerle 3 Haziran günü saat 22:30'da başladı. Bu kariyerler ileriye ve yanlara doğru ateş açarak ve bu sırada muhtemelen kendi askerlerini de vurarak yol boyunca ilerlediler. BBC muhabiri Kate Adie meydanda “rastgele ateş” açıldığından söz etti. Otobüslere sığınmaya çalışan öğrenciler, askerler tarafından dışarı çıkarılıp kalın sopalarla dövüldü. Meydanı terk etmeye çalışan öğrenciler bile askerler tarafından durdurulup dövüldü. Kariyerlere karşı zayıf ve güçsüz barikatların oluşturulmaya çalışıldığı meydanda, protestonun öncülerinin, yaklaşan askerlere karşı (molotofkokteyli gibi) silahları kullanmamaları için öğrencilere “yalvardıkları” söyleniyordu. Bu sırada, “Neden bizi öldürüyorsunuz?” diye bağırarak, pek çok öğrenci vuruldu. Ertesi sabah 5:40'ta Meydan boşaltılmıştı.
Sonrasında
Tutuklamalar ve tasfiyeler
Medyadaki yansımalar
Olayların ülke içindeki siyasal eğilimlere etkisi
Ekonomik etki
Kuşak boşluğu
Günümüz
Çin'de tabu halini almış konu
ABD - AB silah ambargosu
Amerika Birleşik Devletleri bu olaylar üzerine Çin Halk Cumhuriyetine silahlarını halka karşı kullandığı için ambargo koymuştur
Popüler kültür
Generals isimli oyunda meydan bombalanmıştır.
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta 1989 Tiananmen Meydanı protestoları ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Kaynakça
Genel
- Spence, Jonathan D. The Search for Modern China. New York: Norton, 1999.
- Liu Xiaobo. "That Holy Word, "Revolution." In Popular Protest and Political Culture in Modern China. Edited by Jeffrey N. Wasserstrom and Elizabeth J. Perry, 140-7. Boulder, Col.: Westview Press, 1994.
Alıntı
- ^ "The Tank Man" (video). The Struggle to Control Information. PBS. 16 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2007.
- ^ "Tiananmen Square: What happened in the protests of 1989?". BBC News (İngilizce). 3 Haziran 2019. 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ . 21 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020.
- ^ . 14 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
- ^ Chinese human rights official says the crackdown 'completely correct' 29 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Rebecca MacKinnon, "Tiananmen Ten Years Later." CNN, 2 June 1999.
- ^ . 10 Nisan 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2007.
- ^ Andrew J. Nathan, The Tiananmen Papers 6 Temmuz 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Foreign Affairs, January/February, 2001
- ^ Amnesty International, 30 August, 1989. Preliminary Findings on Killings of Unarmed Civilians, Arbitrary Arrests and Summary Executions Since 1989, p.19
- ^ The Gate of Heavenly Peace 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., movie script, 1995
- ^ http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tankman/view/ 16 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Tens of Millions of Protestors
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede sonrasinda gunumuz ve populer kulturde basliklarinin konusunun eksik oldugu dusunulmektedir Lutfen bu bilgileri ekleyerek maddeyi gelistirin Eksik oldugu dusunulen bilgileri maddenin tartisma sayfasinda bulabilirsiniz Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin 1989 Tiananmen Meydani Olaylari Tiananmen Katliami olarak da bilinir Cin de ise 4 Haziran Vakasi ya da ayni anlama gelecek sekilde Alti Dort olarak anilir Cin de CHC 15 Nisan 4 Haziran 1989 arasinda meydana gelen ogrencilerin aydinlarin ve iscilerin onderliginde gerceklesen gosterileri ve ardindan yasananlari ifade eder Gosterilerin odak noktasi Pekin de Tiananmen Meydani idi bununla birlikte goreceli olarak daha yumusak gosterilerin gerceklestigi Sangay gibi Cin in diger sehirlerinde de kitlesel protestolar oldu 1989 Tiananmen Meydani OlaylariProtestolarin gerceklestigi Tiananmen MeydaniTarih 15 Nisan 1989 1989 04 15 4 Haziran 1989 1989 06 04 Yer Pekin CinSebep Hu Yaobang in olumu Ekonomik reform Enflasyon Siyasi yozlasma Dogu Avrupa daki toplumsal ayaklanmalarHedef Toplumsal esitlik yozlasmamis bir komunist parti basin ozgurlugu ifade ozgurlugu demokrasiYontem Aclik grevi oturma eylemi meydan isgaliSonuc Ordunun mudahalesiyle protestolarin susturulmasi Zhao Ziyang in yerine Jiang Zemin in gecisi Piyasa reformlarinda gecikmeTaraflarCin Komunist Partisi Cin Halk Kurtulus Ordusu Universite ogrencileri Fabrika iscileri AydinlarOne cikan kisiler Deng Xiaoping Li Peng Yang Shangkun Zhao Ziyang Orkes Dolet Wu erkaixi Mechul Asi KayiplarOlu186 2500 Yarali7000 den fazlaMechul Isyanci 5 Haziran 1989 da fotografci Jeff Widener tarafindan cekilen bu fotograf izleyenler tarafindan kalabaligin icine cekilene dek dort tanki tek basina durdurmaya calisan bir protestocuyu gostermektedir 1990 da Cinli lider Jiang Zemin le yaptigi bir roportaj sirasinda Barbara Walters in bu protestocunun akibetini sormasi uzerine Zemin bu kisinin tutuklanip tutuklanmadigini bilmedigini ancak kesinlikle ve kesinlikle oldurulmedigini soylemistir Pekin de protestolar CHC hukumeti tarafindan kanli bir sekilde bastirildi ve pek cok sivil yasamini yitirdi Olu sayisi CHC nin resmi kaynaklarina gore 200 300 arasi Cinli ogrenci orgutlerine ve Cin Kizilhac ina gore ise 2000 3000 arasindaydi Protestolarda kac kisinin olduruldugu kesin olarak bilinemese de 2017 de yayinlanan Birlesik Krallik belgelerine gore o zamanki Ingiltere nin Cin Buyukelcisi Sir Alan Donald tarafindan gonderilen bir mesajda 10 000 kisinin oldugunu soyledigi ortaya cikti Cin Hukumeti nin pek cok bagimsiz kaynak tarafindan da dogrulanan iddiasina gore olumlerin onemli bir kesimi meydanda degil meydana cikan sokaklarda oldu Protestocular tamamen farkli gruplardan geliyordu Protestolara Cin Komunist Partisi nin yonetimi altindaki hukumetin siyasi yozlasma icinde oldugunu ve baskici bir tutum takindigini dusunen aydinlardan 1978 den bu yana ekonomik reformlarin fazla ileri gittigini ve bunun sonucunda enflasyonun ve proletaryanin yasamini tehdit eden issizligin arttigini dusunen sehirli iscilere ve universite ogrencisi sosyalistlere kadar degisen kesimlerden katilim oldu Hukumetin dagilma cagrilarina protestocularin meydan okumasinin ardindan Cin Komunist Partisi nin icinde protestoculara karsi nasil bir tutum takinilacagi konusunda ayrilik bas gosterdi Sonunda sertlik yanlisi bakis acisi benimsendi ve taleplerin karsilanmasindansa gosterilerin bastirilmasi kararlastirildi 20 Mayis ta sikiyonetim ilan edildi ve 3 Haziran i 4 Haziran a baglayan gece tanklar ve piyade birlikleri gosterileri bastirip protestoculari dagitmak uzere Tiananmen Meydani na gonderildi 1989 da ne Cin Ordusu nun ne de Pekin polisinin yeterli toplumsal olaylara mudahale donanimi Batili ulkelerde bu gibi durumlarda kullanilan plastik mermi gibi vardi kullanilan butun mermiler gercekti Olen sivillerin sayisi ile ilgili degisik tahminler vardir Cin Komunist Partisi ne gore 23 CIA ye gore 400 600 Cin Kizilhac ina gore 2600 Yarali sayisi ise genel kabule gore 7000 10000 arasindaydi Haziran 2006 itibariyla o gece olenlerin sayisi Profesor Ding Zi Lin e gore 186 dir Uygulanan siddetin ardindan hukumet hareketin kalan unsurlarini baski altina almak amaciyla genis capli tutuklamalar yapti yabanci basini yasakladi ve CHC basininda olaylarin ele alinisi uzerinde kati bir denetim gelistirdi Harekete sempati duyan Parti uyeleri tasfiye edildi pek cok yuksek duzeydeki uye ev hapsine alindi Tiananmen Meydani ndaki gosterilerin siddetle bastirilmasi sonucunda Cin uluslararasi kamuoyunda yaygin bir sekilde kinandi AdlandirmaOlaylara adini veren yer baslangic noktasi niteligindeki Pekin deki Tiananmen Meydani dir Bazi tarihciler ise yasananlar icin Pekin Katliami tabirini kullanmaktadir Cincede olaylar daha cok 4 Haziran Hareketi ya da 4 Haziran Vakasi olarak anilmaktadir Ilk ifade ayni yerde daha once meydana gelen diger iki buyuk protesto hareketi dusunuldugunde bilimsel adlandirma ile tutarlilik gosterir 1919 yilindaki 4 Mayis Hareketi ve 1976 daki 5 Nisan Hareketi Kimi yerlerde 4 Haziran Hareketi denilince Pekin e ilave olarak butun ulkede duzenlenen gosteriler kastedilir Arka plan1978 den itibaren Deng Xiaoping Mao tarafindan kurulan sistemi esnetecek tarzda siyasi liberallesmeyi ve pazar ekonomisine tedrici gecisi ongoren bir dizi ekonomik ve siyasi reform gerceklestirdi Bu ekonomik ve siyasi reformlar 1989 yili geldiginde iki grubu hukumetle karsi karsiya getirdi Birinci grupta reformlarin yeterince ileri goturulmedigini ve Cin de siyasal sistemin reformdan gecmesi gerektigini ekonomik reformlarin yalnizca ciftcilerle fabrika iscilerini etkiledigi icin entelektuellerin gelirlerinin reformlardan yarar goren bu kesimlere gore daha geriden geldigini dusunen ogrenciler ve aydinlar bulunuyordu Ayrica Cin Komunist Partisi nin elinde tuttugu siyasal ve toplumsal yetkiler hakkinda endise duyuyorlardi Ve bu grup Mihail Gorbacov tarafindan glasnost adli siyasal liberalizasyon surecine sahit olmustu Ikinci grupta ise toplumsal ve siyasal reformlarin fazla ileri gittigini dusunen kent sanayi iscileri bulunuyordu Ekonomi uzerindeki kontrolun gevsetilmesi kendi yasamlarini tehdit eden enflasyona ve issizlige neden olmaya baslamisti 1989 Tiananmen Meydani protestolari buyuk olcude Cin Komunist Partisi eski genel sekreteri Hu Yaobang in olumuyle ateslendi Hu Yaobang in Genel Sekreterlikten istifasi 16 Ocak 1987 de halka duyurulmustu 1987 ogrenci protestolari sonrasinda Hu nun hizli reformlar ve Maoist asiriliklari kucumseme yonundeki acik yurekli cagrilari onu Deng in ve digerlerinin gozunde uygun bir gunahkecisi haline getirmisti Spence 1999 685 Merkez Komite tarafindan yayinlamaya zorlandigi istifasi ayni zamanda kucuk dusurucu oz elestiri idi Hu nun 15 Nisan 1989 da kalp krizi yuzunden ani olumu ogrencilere sadece merhum Genel Sekreter in yasini tutmak icin degil ayrica itibarinin iadesi isteklerini dillendirmek ve 1986 1987 yillarinin onemli meselelerine ve hatta 1978 1979 protestolarina bir kez daha dikkat cekmek icin bir araya gelmeleri yonunde mukemmel bir firsat sundu Spence 1999 697 Olaylarin baslangici1953 te Hu Yaobang Zhu De ve Liao Chengzhi Ikinci Ulusal Genclik Ligi Kongresi ne katildi Baslangicta protestolar kucuk capliydi ve Hu Yaobang icin yas tutma ve partinin onunla ilgili resmi gorusunu gozden gecirme talebi bicimindeydi Polisle ogrencilerin karsi karsiya geldigi haberleri yayildiktan sonra gosteriler ivme kazandi Ogrencilere gore Cin medyasi onlarin etkinliklerinin ozunu carpitiyordu ve bu durum gosterilere katilimi arttiriyordu Hu nun cenazesinde buyuk bir ogrenci kalabaligi Tiananmen Meydani nda toplandi ve Hu nun siyasal rakibi sayilan Basbakan Li Peng ile gorusmek istedi Ne var ki bu isteklerini gerceklestiremediler Bununla birlikte ogrenciler Pekin deki universitelerde boykot cagrisinda bulundular 26 Nisan da Halkin Gunlugunde yayinlanan bir yazida ve hemen altinda Deng tarafindan verilen bir demecte ogrenciler ic kargasalik cikarmakla suclandilar Bu ifade ogrencileri ofkelendirdi ve 29 Nisan da yaklasik 50 000 ogrenci Pekin sokaklarinda bir araya geldi ve yetkililerin yaptigi bastirma uyarisini goz ardi etti ve hukumetin demeci geri almasini talep etti Pekin de universite ogrencilerinin buyuk bir bolumu arkalarina ogretmenlerinin ve aydinlarin da destegini arkasina alarak gosterilere katildi Ogrenciler Komunist Parti nin denetimi altindaki resmi ogrenci orgutlerini reddedip kendi ozerk orgutlerini kurdu Ogrenciler kendilerini Cin yurtseverleri ve 1919 un bilim ve demokrasi icin 4 Mayis Hareketi nin mirascilari olarak goruyordu Protestolar ayrica Dortlu Cetenin altedilmesiyle sonuclanan 1976 nin Tiananmen Meydani Protestolari nin hatiralarini da canlandirmisti Ogrenciler tarafindan demokrasinin savunucusu olarak gorulen Hu nun anisina eylemler olarak baslayan gosteriler asama asama siyasal curumeye karsi protestolardan basin ozgurlugu taleplerine ve Komunist Partisi nin ve Cin in de facto lideri Deng Xiaoping in iktidarina bir son verilmesine ya da reforme edilmesine kadar vardi Diger sehirlerdeki ogrencilerle ve iscilerle iletisim ve bag kurmakta kismen basarili olan girisimlerde bulunuldu Her ne kadar ilk gosteriler Deng reformlarinin yeterince ileri gitmedigine ve Cin in siyasal sisteminin reformdan gecmesi gerektigine inanan ogrencilerden ve aydinlardan gelse de kisa zamanda reformlarin fazla ileri gittigine inanan kentli iscileri de icine aldi Bu durumun nedeni protestolarin onculerinin yozlasma uzerine yogunlasmalariydi ki bu iki grubu birlestirdi Katlimicilari esas itibariyla ogrencilerden ve aydinlardan olusan 1987 deki gosterilerden farkli olarak 1989 gosterileri artan enflasyonun ve yozlasmanin tetikledigi kentli iscilerden yogun destek gordu Pekin de onlari cok sayida insan destekledi Anakaradaki Urumci Sangay ve gibi sehirlerde ve daha sonra da Hong Kong Tayvan ve Kuzey Amerika ve Avrupa daki Cin topluluklarinda da benzer rakamlara ulasildi Protestolar tirmaniyor19 Mayis 1989 Zhao Ziyang konusurken Arkasinda siyahli sagdan ikinci eski basbakan Wen JiabaoVikikaynak ta Zhao Ziyang in Tiananmen konusmasi ile ilgili metin bulabilirsiniz 4 Mayis ta yaklasik olarak 100 000 ogrenci ve isci ozgur bir medya ve yetkililerle secilmis ogrenci temsilcileri arasinda resmi bir diyalog kurulmasi talepleriyle Pekin de yuruyus yapti Hukumet sadece atanmis ogrenci temsilcileriyle gorusmeyi kabul ederek bu diyalog talebini geri cevirdi 13 Mayis ta yani reform yanlisi Sovyet lider Mihail Gorbacov un duyurusu oldukca iyi yapilan resmi ziyaretinden iki gun once buyuk ogrenci gruplari Halkin Gunlugu ndeki suclamanin geri cekilmesinde ve secilmis ogrenci delegeleriyle gorusmelere baslanmasi talebinde israr ederek Tiananmen Meydani ni isgal etti ve aclik grevine basladi Yuzlerce ogrenci aclik grevine basladi ve daha binlercesiyle Pekin nufusunun bir kismi bir hafta boyunca onlari destekledi Protestolar ve grevler diger sehirlerdeki universitelerde de basladi ve bu universitelerden pek cok ogrenci gosterilere katilmak icin Pekin e hareket etti Genel olarak Tiananmen Meydani ndaki gosteriler iyi duzenlenmisti Her gun Pekin deki cesitli universitelerden ogrenciler meydandakilerle dayanismak icin dersleri boykot ederek ve protestonun taleplerini daha da ileriye tasiyarak yuruyus yapiyordu Yuruyusler sirasinda ve meydanda ogrenciler Enternasyonal i soyluyordu Ogrenciler ilginc bir sekilde meydanin kuzeyinde asili duran Mao posterine murekkep firlatan uc kisinin tutuklanmasi icin polise yardim ederek hukumete bir jest yaptilar Ogrenciler eylemlerini guclu tutmak ve ivme kaybinin onune gecmek icin aclik grevi duzenlenmesi gerektigine karar verdiler Bu karar eylemler acisindan belirleyici bir andi Grev Mayis 1989 da basladi ve bin kisiden daha fazla insani icerecek sekilde buyudu Liu 1994 315 Aclik grevi ogrencilere genis destek sagladi ve Pekin in siradan insanlari grevcileri korumak icin yuruyuse gecti cunku destek vermenin reddedilmesi ve hukumetin teranelerine eslik esilmesi izleyenleri suna ikna etti Ogrenciler sadece kendi kisisel cikarlarinin pesinde degildi kendilerini Cin halki icin kurban ediyorlardi Calhoun 1994 113 19 Mayis gunu sabah 4 50 de donemin Komunist Parti Genel Sekreteri Zhao Ziyang meydana gitti ve ogrencilere bir konusma yapti Bu konusmanin ardindan Yaslandik artik fark etmez bizim icin sozu unlendi ve o gun Zhao nun halkin onune son cikisi oldu CHC hukumeti ile muzakerelerde bulunmak icin kismen de olsa basarili girisimlerde bulunuldu Gorbacov un ziyareti yuzunden cok sayida yabanci medya mensubu Cin de bulunuyordu Protestolari genis olcude yayinlarina tasidilar ve genel olarak ogrencilerin lehinde bir tutum benimsediler ancak ogrencilerin hedeflerine ulasmalari konusunda karamsardilar Gosterinin sonuna dogru 30 Mayis ta Meydanda Demokrasi Tanricasi adinda bir heykel dikildi ve bu heykel dunyadaki televizyon izleyicilerinin gozunde protestonun sembolu haline geldi Politburo Icra Komitesi emekli olmus fakat hukumet ve parti uzerinde hala etkiye sahip parti buyukleriyle birlikte onceleri gosterilerin kisa omurlu olacagini ya da gostermelik reformlarin ve sorusturmalarin protestoculari memnun edecegini umuyordu Mumkun mertebe siddete basvurmaktan uzak durmak ve ogrencilerin protestolari birakip islerinin basina donmelerini saglamak icin oncelikle uzun kollu parti aygitina dayanmak istiyorlardi Harekete gecmelerinin onundeki engellerden biri liderligin kendisinin de ogrencilerin taleplerinden cogunun destekcisi olmasiydi ozellikle yozlasma konusundaki taleplerin Bununla birlikte gosterilerde farkli taleplere sahip cok sayida insan vardi ve bu nedenle hukumetin kiminle neyi muzakere edecegi belirsizdi Gosteriler arasindaki kafa karisikligi ve kararsizlik hukumet cephesine de yansiyordu Resmi medyada ise bu kararsizlik Halkin Gunlugu nun bir gun gostericilere sempati duyan obur gun onlari kinayan mansetlerinde kendisini ortaya koyuyordu Ust duzey liderler arasinda Genel Sekreter Zhao gostericilere kesinlikle yumusak bir yaklasimi savunurken Li Peng gosterilerin bastirilmasina taraftar gorunuyordu Sonunda tek partili duzenin terkedilmesini Kultur Devrimi nin kaotik ortamina donulmesi olarak goren bir grup parti buyugu tarafindan gosterilerin bastirilmasi karari alindi Bu insanlarin cogunun resmi bir konumu olmasa da orduyu kontrol edebiliyorlardi Deng Xiaoping Merkezi Ordu Komisyonu nun baskaniydi ve sikiyonetim ilan etme yetkisine sahipti Her ne kadar 1982 Anayasasi ndan itibaren sembolik birlikte bir mevki haline gelse de CHC Cumhurbaskanligi koltugunda Yang Shangkun oturuyordu ve yasal olarak silahli kuvvetlerin komutaniydi Parti buyukleri uzun suren gosterilerin ulke istikrarini tehdit ettigine inaniyordu Protestoculara sahne gerisinden yonetilen burjuva liberalizmi nin ve parti icerisindeki kisisel hirs sahiplerinin kuklalari gozuyle bakiliyordu Protestolar ulke capina yayiliyor Hareketin baslangicinda Cinli haber kuruluslari ozgur ve gercek haberler yapmakta nadir gorulen bir firsata sahipti Haber kuruluslarinin cogu merkezi ve yerel hukumetin denetim eksikligine bagli olarak istediklerini yayinlamakta ve yazmakta serbesttiler Haberler ulkede hizla yayildi Cinli haber kuruluslarinin yayini uzerine Ic Mogolistan sehirleri de dahil 400 un uzerinde sehirde ogrenciler ve isciler gosteriler duzenledi Meydandaki protestolara katilmak icin insanlar Pekin e hareket ediyordu Sangay Sangay daki universite ogrencileri de Hu Yaobang i anmak ve kimi hukumet politikalarini protesto etmek icin sokaklara dokuldu Cogu kez bu gosteriler universitelerin Cin Komunist Partisi komitelerinden destek gordu Donemin Sehir Parti Sekreteri Jiang Zemin gosterici ogrencilere kolunda beyaz bant oldugu halde seslendi ve 1949 oncesinde ajitatorluk yapmis bir ogrenci olarak onlari anladigini ifade etti Diger taraftan da vakit kaybetmeden sokaklari kontrol altina almalarini icin polisi gonderdi ve ogrencileri destekleyen Komunist Parti liderlerini tasfiye etmek uzere harekete gecti Sangay in Dunya Ekonomisi gazetesi bir yaziisleri toplantisinda 19 Nisan da Hu hakkinda bir anma bolumu yayinlamayi kararlastirdi 20 Nisan da Sangay sehir hukumetinin durumdan haberi oldu ve Jiang haberdar edildi Jiang anma bolumunun sansurlenmesi emrini verdi ne var ki gazete coktan basilmis ve dagitilmisti 26 Nisan da Halkin Gunlugu ogrenci gosterilerini kinayan sayisini cikardi Jiang bunu bir isaret olarak kabul etti ve Dunya Ekonomisi gazetesinin yazi isleri mudurunu gorevinden aldi 1989 protestolarinin ardindan iktidara dogru hizla yukselisi bu iki meseledeki isbitirici tavrina baglanmaktadir Hong Kong Hong Kong da yerel halktan pek cok kisi gosterilere katildi 27 Mayis 1989 da Cin e Adanan Demokrasi Sarkilari adli etkinlikte yaklasik 300 000 kisi Victoria Park ta bir araya geldi Tayvanli ve Hong Konglu pek cok unlu sarkilar soyledi ve Pekin deki ogrencilere desteklerini gosterdi Gosterilerin bastirilmasiHukumetin 20 Mayis ta sikiyonetim ilan etmesine karsin protestocu kalabalik ordunun Pekin e girisini engelledi ve akabinde ordu geri cekilme emri aldi Bu sirada gosteriler devam ediyordu Aclik grevi ucuncu haftasini dolduruyordu ve hukumet olumler baslamadan meseleyi cozme kararina vardi Komunist parti liderleri arasindaki tartismanin ardindan krizin cozumu icin askeri guc kullanilmasi emredildi ve ogrencilere verdigi destek uzerine Zhao Ziyang siyasi liderlikten el cektirildi Ve Komunist Partisi olaylar daha fazla tirmanmadan duruma el koymaya karar verdi Tiananmen kapisindan Meydanin gorunusu 2004 Sehrin kontrolunu el almalari icin Halk Kurtulusu Ordusu nun 27 ve 28 ordularindan askerler ve tanklar gonderildi 27 ordunun basinda Yang Shangkun a bagli bir kumandan bulunuyordu Pek cok Pekinli birliklerin sehre girisine aktif olarak karsi durdu Protestocular halk otobuslerini atese verip ordunun ilerleyisini durdurmak icin barikat malzemesi olarak kullandi Ogrenciler araclarla barikatlar olustururken ordu da goz yasartici gaz tufek ve tank kullanarak sokaklari temizlemeye calisiyordu Meydana baglanan sokaklarda catismalar bu sekilde devam etti Askerlerle kalabalik arasindaki tarafsiz bolgede kalan pek cok yarali cekcek suruculeri tarafindan hastanelere tasindi Meydana duzenlenen saldirinin ardindan canli televizyon yayininda barikatlarin etrafinda ya da bulvarlarda toplanmis hukumetin tavrini protesto etmek icin siyah kolluk takan insanlar goruluyordu Bu sirada HKO ogrencilerin pesine duserek ve universite bolgesini tecrit ederek sehrin cevresinde sistematik olarak kontrol noktalari kuruyordu Meydanda ise bariscil bir sekilde geri cekilmek isteyenlerle meydanda kalmak isteyenler arasinda bir tartisma yasaniyordu Meydan uzerindeki saldiri farkli yonlerden yaklasan zirhli kariyerlerle ve sungu takmis birliklerle 3 Haziran gunu saat 22 30 da basladi Bu kariyerler ileriye ve yanlara dogru ates acarak ve bu sirada muhtemelen kendi askerlerini de vurarak yol boyunca ilerlediler BBC muhabiri Kate Adie meydanda rastgele ates acildigindan soz etti Otobuslere siginmaya calisan ogrenciler askerler tarafindan disari cikarilip kalin sopalarla dovuldu Meydani terk etmeye calisan ogrenciler bile askerler tarafindan durdurulup dovuldu Kariyerlere karsi zayif ve gucsuz barikatlarin olusturulmaya calisildigi meydanda protestonun onculerinin yaklasan askerlere karsi molotofkokteyli gibi silahlari kullanmamalari icin ogrencilere yalvardiklari soyleniyordu Bu sirada Neden bizi olduruyorsunuz diye bagirarak pek cok ogrenci vuruldu Ertesi sabah 5 40 ta Meydan bosaltilmisti SonrasindaTutuklamalar ve tasfiyeler Medyadaki yansimalar Olaylarin ulke icindeki siyasal egilimlere etkisi Ekonomik etki Kusak bosluguGunumuzCin de tabu halini almis konu ABD AB silah ambargosu Amerika Birlesik Devletleri bu olaylar uzerine Cin Halk Cumhuriyetine silahlarini halka karsi kullandigi icin ambargo koymusturPopuler kulturGenerals isimli oyunda meydan bombalanmistir Ayrica bakinizWikimedia Commons ta 1989 Tiananmen Meydani protestolari ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur KaynakcaGenel Spence Jonathan D The Search for Modern China New York Norton 1999 Liu Xiaobo That Holy Word Revolution In Popular Protest and Political Culture in Modern China Edited by Jeffrey N Wasserstrom and Elizabeth J Perry 140 7 Boulder Col Westview Press 1994 Alinti The Tank Man video The Struggle to Control Information PBS 16 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2007 Tiananmen Square What happened in the protests of 1989 BBC News Ingilizce 3 Haziran 2019 17 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mayis 2023 21 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Mart 2020 14 Kasim 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Ekim 2020 Chinese human rights official says the crackdown completely correct 29 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rebecca MacKinnon Tiananmen Ten Years Later CNN 2 June 1999 10 Nisan 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mart 2007 Andrew J Nathan The Tiananmen Papers 6 Temmuz 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Foreign Affairs January February 2001 Amnesty International 30 August 1989 Preliminary Findings on Killings of Unarmed Civilians Arbitrary Arrests and Summary Executions Since 1989 p 19 The Gate of Heavenly Peace 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde movie script 1995 http www pbs org wgbh pages frontline tankman view 16 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tens of Millions of Protestors