Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
2001: Bir Uzay Destanı veya Türkçe gösterim adıyla 2001: Uzay Yolu Macerası (İngilizce: 2001: A Space Odyssey), 1968 yılında Stanley Kubrick tarafından yönetilen bilimkurgu filmi. Filmin bilimkurgu yazarı Arthur C. Clarke'ın kısa bir öyküsünden esinlenen senaryosu, Kubrick ve Clarke tarafından kaleme alınmıştır. Film insanın evrimi, teknoloji, yapay zeka tematik unsurlarını işler ve bilimsel gerçekliği, öncü görsel efektleri, provokatif belirsizliği ve bazı yorumculara göre içerdiği gerçeküstü betimleme, geleneksel anlatım teknikleri yerine sessizlik ve asgari düzeydeki karşılıklı konuşmaları ile ün yapmıştır.
| 2001: A Space Odyssey | |
 | |
| Yönetmen | Stanley Kubrick |
|---|---|
| Yapımcı | Stanley Kubrick |
| Senarist | Stanley Kubrick Arthur C. Clarke |
| Oyuncular | Keir Dullea Gary Lockwood William Sylvester Douglas Rain (HAL'ın sesi) |
| Dağıtıcı | MGM |
| Yapım yılı | 1968 |
| Çıkış tarih(ler)i | 2 Nisan 1968 () 3 Nisan 1968 (Amerika Birleşik Devletleri) 15 Mayıs 1968 (Birleşik Krallık) |
| Süre | 141 dakika |
| Ülke | Amerika Birleşik Devletleri Birleşik Krallık |
| Dil | İngilizce |
| Bütçe | $10,5-12 milyon |
| Hasılat | $138-190 milyon |
| Diğer adları | 2001: Bir Uzay Destanı(Türkiye) 2001 Uzay Yolu Macerası (Sinemalarda gösterilen adı) |
Gösterildiğinde aldığı çeşitli eleştirilere rağmen, günümüzde 2001: Bir Uzay Destanı eleştirmenler ve izleyiciler tarafından gelmiş geçmiş en iyi filmlerden biri kabul edilmektedir. Dört dalda Oscar'a aday oldu ve görsel efekt Oscar'ını kazandı. 1991 senesinde Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi tarafından "kültürel, tarihi veya estetik açıdan önemli" addedilerek, ABD Ulusal Film Arşivi'ne alındı
Öykü
Giriş bölümü Güneşin Dünya üzerinde yükselişi sırasında, Dünyanın Ay üzerindeki yükselişi ile başlar.
İnsanlığın şafağı
Afrika savanlarındaki görüntüler üzerinde "İnsanlığın Şafağı" başlığı okunur. İnsanların atalarını temsil eden tarih öncesi bir insansı maymun oymağı kurak çölde yaşamaya çalışmaktadır. Yaşadıkları yerde bir gündüz, gizemli bir dikdörtgen dikilitaş belirir ve ürkek insansı maymunlar taşı inceler. Bu karşılaşmadan sonra bir insansı maymun bir yığından kemik aldığında ilk aleti bulur ve diğer kemikleri kırarak onu bir sopa gibi kullanabileceğini keşfeder. Bu insansı maymun artık kısmen dik durmaktadır, oymağına su birikintisini savunmada liderlik eder, yeni silahını kullanarak bir düşman insansı maymunu sopalayarak öldürür. Yenmiş insansı maymun, silahını havaya fırlatır, düşmekte olan kemiğin yörünge uydusuna dönüştüğü bir eş kesme ile film bu noktada geleceğe atlar.
Ay yolculuğu
Sadece bir yolcuyu, Dr. Heywood R. Floydu taşıyan Panamerikan uzay gemisi, Dünya yörüngesindeki bir uzay istasyonu ile kenetlenir. Floyd istasyondan dünyadaki kızına görüntülü telefon açar. Sonrasında eski bir arkadaşı olan, Sovyet Bilim insanları kafilesinden Elena ile karşılaşır. Clavius kraterindeki Amerikan Üssüne gittiğini söyleyince, Sovyet Bilim insanlarından biri, Dr. Andrei Smyslov, uluslararası antlaşmalara rağmen bir Sovyet mekiğinin acil inişine izin verilmediğinden bahsederek, neden hiç kimsenin Clavius ile iletişim kuramadığını sorar. Floyd şaşırmış numarası yapar, fakat Smyslov “çok güvenilir istihbarat raporlarına” atıfta bulunarak, Clavius’ta kaynağı belirli olmayan ciddi bir salgın hastalığın patlak verdiğini ve bu salgın hastalığın Sovyet üssüne sıçrayabileceği endişesini ifade eder. Floyd, “yorum yapma özgürlüğünde olmadığı” cevabını verir.
Floyd ay mekiği ile Clavius Üssüne gider. Üste bilim insanları ve yöneticiler ile toplanır ve üssün şüpheli karantinasının gerçek sebebinin saklanmasının önemi hakkında konuşur. Dünyadaki amirleri bunun dışında bir karar verene dek düzmece salgın hastalık hikâyesinin ve üs kapsamındaki iletişim iptalinin devam edeceğini belirtir. Floyd onlara buluşun getirdiklerinin “kültürel şok ve sosyal yön bozukluğu çıkarma potansiyelini” hatırlatır. Orada durumu değerlendirmek ve rapor hazırlamak için bulunmalarına rağmen, Floyd bu kişilere yeni güvenlik yeminlerinin tüm çalışanlar için gerekli olduğunu bildirir.
Daha sonra kazıya yapılan aybüs gezisi sırasında, Floyd ve bir üs yetkilisi arasındaki konuşma Ay’a dört milyon yıl önce “kasten gömülmüş” yabancı bir nesnenin keşfedildiğini açığa vurur. Bilim insanları kazı alanında, maymun-adamların bulduğu ile özdeş dikilitaşa yaklaşırlar, onlar gibi Floyd onun pürüzsüz yüzeyini okşar. Bilim insanları topluluk fotoğrafı için etrafında toplanırlar fakat dikilitaşa ulaşan ilk güneş ışınları ile tetiklendiği belli olan, telsiz alıcılarında duydukları yüksek perdeli ses buna mani olur.
Jüpiter'e yolculuk
Bu noktada “Jupiter Görevi: On Sekiz Ay Sonra” başlığı okunur. Jüpiter yolunda uzay gemisi Discovery One güvertesinde iki uçuş pilotu, astronot Dave Bowman ve Frank Poole vardır ve üç bilim insanı çok düşük sıcaklıkta derin uykuda “uyumaktadır”. Dave ve Frank bir BBC televizyon programı izlemektedir, mürettebatın “altıncı üyesi” bölümünde, HAL 9000 süper bilgisayarı tanıtılır ve mülakat yapılır. Mülakat, süper bilgisayarın yapay zekâsının doruk noktasında olduğunu gösterir, hatasız icra sicili ile HAL 9000, insan gibi iletişim kurmak ve etkileşime geçmek ve hatta insan duygularını taklit etmek için tasarlanır, gerçekte de astronotlar ona “Hal” diye hitap ederek mürettebattan biri gibi davranmayı öğrenirler.
HAL, Dave ile resmî olmayan bir konuşma sırasında, görevi saran olağandışı gizlilik hakkındaki endişeleri arttırır ve “Aya bir şey gömüldü” söylentilerini tekrar eder. Dave HAL’in garip konuşmasının “mürettebat psikoloji tutanağının” bir parçası olduğunu ima ederken HAL, birdenbire bir donanım arızası oluşacağını bildirir. Geminin iletişim sisteminde bir parçada arıza bulduğunu iddia eder. Dave arızalı AE-35 birimini almak ve değiştirmek için EVA pod ile Discovery dışına çıkar fakat ayrıntılı incelemede bir arıza bulunamaz. Dünyadaki görev denetçileri, HAL “arıza öngörüsünde yanılmaktadır” derler, 9000 serisi için duyulmadık bir şeydir. HAL başka bir EVA görevi ile parçanın geri konmasını ve arıza için beklemeyi önerir, bu sorunu belirleyecektir. Dave ve Frank endişelerini belli etmeden, HAL’in şüphe uyandıran güvenilirliğini HAL'e duyurmadan tartışmak için bir podda buluşurlar. Kısa bir fikir alışverişi sonunda HAL'i uçuşa yardımcı bazı motor fonksiyonları dışındaki yapay zekasını devreden çıkarmayı kararlaştırırlar, zira AE-35’in onun öngördüğü gibi arızalı olamaz. Bu esnada HAL onları duyamasa da, fark ettirmeden dudaklarını okumaktadır.
Dave Discovery içinden izlerken, Frank ilk AE-35’i yerine koymak için pod ile çıkar, Frank EVA yaparken HAL boş podun idaresini alır ve hızlıca Frank’e yöneltir, oksijen hortumunu keser ve vücudunu uzaya savurur. Dave Frank’i kurtarmak için alelacele başka bir pod ile gemiden çıkar, ancak uzay kaskını almayı unutur. Dave dışarıdayken, HAL derin uykudaki üç bilim insanını yaşam destek ünitelerini kapatarak öldürür.
Frank’in cansız bedeni ile gemiye döndüğünde, HAL Dave’in gemiye yeniden girmesini onaylamaz. HAL, Frank ve Dave’in onu kapatma planlarını bildiğini açığa vurur ve görevinin “çok önemli” olduğunu hiçbir insanın tehlikeye atmasına müsaade etmeyeceğini söyler. Dave Frank’in cesedini uzay boşluğuna bıraktıktan sonra bir hava kilidini açar, podun acil tahliye kapağının sürgülerini etkinleştirir. Ani basınç azalımı onu hava kilidine iter, kasksız halde uzay boşluğuna maruz kalır ama hava kilidini kapatmanın ve sıkmanın bir yolunu bulur ve ana gemiye girer.
Gemiye girdikten sonra elektronik devrelerin bulunduğu odaya giderek HAL'i devreden çıkarmaya başlar. Bu arada HAL onu vazgeçirmeye çalışmaktadır. Dave HAL'i devreden çıkardıktan sonra odadaki ekranda Floyd tarafından daha önceden kaydedilmiş bir video gösterilmeye başlar. Videoda Ay'da bulunan siyah dikilitaştan bahsedilir ve Jüpiter'i hedefleyen güçlü radyo sinyalleri yayınladığı belirtilir.
Jüpiter ve sonrası
Jüpiter'e ulaşınca Bowman Discovery One gemisini pod ile terkeder ve yörüngedeki bir başka dikilitaşı incelemeye gider. Taşa yaklaşınca bir ışık hüzmesine kapılır ve yüksek süratte bir yolculuğa başlar. Yolculuk esnasında tuhaf gezegenler ve kozmolojik olaylar görür. Yolculuğun sonunda kendini pod ile birlikte bir yatak odasında bulur. Kendini uzay kıyafeti içerisinde orta yaşlı bir adam, yemek yiyen yaşlı bir adam ve yatakta uyuyan çok yaşlı bir adam olarak görür. Daha sonra dikilitaş odada belirir. Çok yaşlı adam parmağını taşa doğru uzatır ve Yıldız Çocuğu denen, bir balon içerisindeki bebeğe dönüşür. Balonun içerisinden Dünya'ya bakar.
Oyuncu kadrosu
| Aktör/Aktris | Rolü |
|---|---|
| Keir Dullea | |
| Gary Lockwood | |
| William Sylvester | |
| Daniel Richter | Ay araştırmacısı |
| Dr. Andrei Smyslov | |
| Elena | |
| Dr. Ralph Halvorsen | |
| Sean Sullivan | Dr. Bill Michaels |
| Douglas Rain | HAL 9000 (ses) |
| Frank Miller | Görev denetleyicisi (ses) |
| Bill Weston | Astronot |
| Aries-1B uzay kapsülü kaptanı (Edward Bishop rolünde) | |
| Glenn Beck | Astronot |
| Alan Gifford | Poole'un babası |
| Ann Gillis | Poole'un annesi |
Yapım
Yazım
Stanley Kubrick, Dr. Garipaşk filmini bitirmesinin üzerine bir bilimkurgu filmi çekmek ister; filme dönüştürülebilecek bir fikir geliştirmek üzere bilim insanı ve bilimkurgu yazarı Arthur C. Clarke'a danışır. Clarke da "" adlı kısa öyküsünü önerir. Bunun üzerine önemli bir ortaklık kurulur: Kubrick ve Clarke, eleştirmenler, sanatçılar ve izleyiciler tarafından sıklıkla en başarılı bilimkurgu olarak anılan "2001: A Space Odyssey"i kurmaya başlarlar; Kubrick senaryoyu yazıp, geliştirirken, Clarke da aynı ismi taşıyan romanı yazar. Stanley Kubrick'in isteği üzerine, bu roman filmin gösterime girmesinden sonra yayınlanır.
Çekim
2001: Bir Uzay Destanı, Super Panavision 70 ile 65mm negatif film kullanılarak çekilmiştir. Gösterime giren baskılar Technicolor renklendirme aktarımı işlemi ile üretilmiştir.
Gösterim
Filmin ABD ilk gösterimi 2 Nisan 1968'de Washington'daki Uptown Salonunda gerçekleşmiştir. Orijinal gösterim altı izli steryo manetik ses izi ile 70mm projeksiyon biçiminde yapılmıştır. Projeksiyonun kenar oranı 2.21:1 dir. Film 1968 kışında başlayacak genel gösterim için 35mm anamorfik biçimde de dağıtılmıştır; bu baskılarla beraber dört izli manyetik steryo veya optik mono ses izi mevcuttur.
Filmle ilgili notlar
Filmin en önemli karakterlerinden süper-bilgisayar HAL 9000'in adının IBM kısaltmasındaki harflerden bir önceki harfe gidilerek oluşturulduğu söylense de Arthur C. Clarke, bunun tamamen rastlantısal olduğunu belirtmiştir.
Filmde, uzay boşluğunda hiçbir sesin duyulmaması gibi pek çok detay gizlidir. Filme konu romanın devam serileri yayımlanmıştır. Filmde HAL ile kaptanın satranç oynadığı sahnede, HAL, siyahla İspanyol Açılışı'nın varyasyonu ile kaptanı yenmiştir.
Kubrick'in bu film için kurduğu setleri, daha sonra yeniden kullanılamamaları için kırdırdığı söylenir.
Film 1970'li yıllarda Türkiye sinemalarında, '2001: Uzay Yolu Macerası' ticari adı ile gösterime sunulmuştu.
Ödülleri
Akademi Ödülleri (Oscar)
| Ödül | Kişi | |
|---|---|---|
| En İyi Görsel Efekt | Stanley Kubrick | |
| Adaylık: | ||
| En İyi Senaryo | Stanley Kubrick Arthur C. Clarke | |
| En İyi Sanat Yönetmeni | ||
| En İyi Yönetmen | Stanley Kubrick | |
Diğer Ödüller
Kazandıkları
- BAFTA Ödülleri:
- En İyi Sanat Yönetmeni (Anthony Masters, Harry Lange ve Ernest Archer)
- En İyi Sinematografi (Geoffrey Unsworth)
- En İyi Müzik (Winston Ryder)
- Cinema Writers Circle Ödülleri, İspanya:
- En İyi Yabancı Film
- David di Donatello Ödülleri, İtalya:
- En İyi Yabancı Yapım (Stanley Kubrick)
- Hugo Ödülleri:
- En İyi Dramatik Sunum
- Kansas City Film Critics Ödülleri, 1968:
- En İyi Yönetmen (Stanley Kubrick)
- En İyi Resim
- Laurel Ödülleris:
- En İyi Road Show
Adaylıklar
- BAFTA Ödülleri:
- En İyi Film (Stanley Kubrick)
- UN Award (Stanley Kubrick)
- Directors Guild of America (DGA) Ödülleri:
- Outstveing Directorial Achievement in Motion Pictures (Stanley Kubrick)
Bilimsel gerçeklik
Genel anlamda film üst düzeyde gerçekçidir, ses olmayan ve uzay gemisinin de ses üretmediği hassas bir uzay ortamı (hemen hemen vakum) ile yapılmış en gerçekçi bilimkurgu filmlerinden biridir.
Filme gerçekçilik veren diğer bir unsur da uzay aracı Discovery'nin ağırlıksız güvertesidir. Film, yapay yerçekimi sağlayan "Döner Tekerlek" içindeki etkileyici çekimlerle, HAL in tamiratı ve kapatılması gibi tekerlek dışındaki ağırlıksız sahneler arasında karşıtlık kurarak buna dikkat çekmektedir. "Pod bay" içindeki yürüyüş sahneleri, garip derecede yavaş olan yürüyüş adımlarını da açıklayan, önceki sahnelerde hostesin sıfır yerçekiminde giydiği "Tutan Ayakkabı" etiketli, cırt bantlı ayakkabı ile açıklanabilir.
Buna rağmen film bazı açılardan bilimsel gerçekçiliği yakalayamamıştır. Bunların birçoğu gerçekçi bir etki üretmenin doğasında olan teknik güçlükler ile açıklanabilir.
- Ay tepelerinin yükseklikleri aşırı varsayılmıştır, film Apollo Programı'nın bulgularından önce yapıldığı için meteor erozyonu az varsayılmıştır.
- Ay günleri yaklaşık bir Yer ayı sürmektedir, dolayısı ile güneşin yükselişi çok hızlıdır.
- Clavius üssündeki yer çekimi Ay'dan çok Yeryüzü'ndekine benzemektedir.
- Pan Am gemisinde hostes, uyumakta olan Dr. Floyd'un sıfır yerçekiminde yüzen kalemini kapar. Kalem dönmektedir fakat kendi ağırlık merkezinde dönmesi gereken kalem, harici bir merkez üzerinde dönmektedir.
- Birçok sahnede, kamera gemiyi takip ederken, yıldızlar geminin arkasında kalmaktadır; bu çok yüksek hızla gidilmediği veya dönüş manevrası yapılmadığı durumlar dışında imkânsızdır.
- Ay'daki mekik seferi bölümünde, Dünya farklı safhalarda görünmektedir.
- Filmdeki çekimlerde uzaktaki yıldızlar göz kırpmaktadır, fakat göz kırpma atmosferik bir etkidir.
- Uzay gemisinin aya indiğinde tozu ay yüzeyi vakumunda olması gerektiği gibi değil de dünyadaki gibi kaldırması.
Öngörüleri
Filmin gelecekle ilgili bazı öngörüleri gerçekleşmemiştir.
- Ayda kurulmuş koloniler
- Jüpiter'e insanlı seyahat
- İnsanı derin uyku kipinde yaşatabilecek teknoloji
- Kendi kendini güdüleyen, sezgi sahibi ve bağımsız karar veren yapay zekâya sahip bir bilgisayar.
- Bell System'in 2001 deki varlığı veya ciddi büyüklükteki Pan American.
- Süregelmiş Sovyetler Birliği.
- Görüntülü telefonların yaygın kullanımı.(artık bu da gerçekleşmiş bir öngörü sayılabilir)
- Uzay yolculuklarının sıradan olaylar haline gelmesi.
- Hoteller ve diğer turistik tesisleri barındıran uzay istasyonları
Gerçekleşen öngörüler
- Bilgisayar içeren cihazlar.
- Düz ekran bilgisayar monitörleri (filmde arkadan projeksiyon ile benzeştirilmiştir).
- Küçük, taşınabilir, düz ekran televizyonlar.
- Geniş açılı uçuş televizyon ekranları.
- Can sıkıcı uzay yolculuğu.
- Uzay araçlarında cam kokpit
- Çoklu TV kanalları.
- 1960'lardakinden daha çok basamaklı telefon numaraları.
- IBM,Aeroflot, Howard Johnson'sve Hilton Otelleri gibi şirketlerin süreklilikleri.
- Ortalama bir insan oyuncuyu satrançta yenebilecek yetenekte bilgisayar.
- [Biyometrik] tanımlama (uzay istasyonu girişindeki ses-izi tanımlaması)
- Normalde şeffaf olan bir yüzeyin elektronik olarak karartılması (Bowman EVA sırasında vizörünün karartmak için kaskındakı kontrolü kullanır)
- Ses tanıma ve ses ile bilgisayar kullanımı (HAL kadar güçlü olmasa da) günümüzde bilgisayar oyunları ve telefon sistemleri gibi basit şeylerde görülmektedir.
- Ticari uçaklarda koltuk arkalarındaki uçuş içi eğlence ekranları.
Geminin birtakım Fortran kodu ve şematik çizimler gösteren bilgisayar arayüzü, genellikle, grafiksel kullanıcı arabiriminin yanlış öngörüsü olarak görülmekle birlikte, gömülü sistemler çoğunlukla benzeri arayüze sahiptir. Bu öngörünün gerçekleşmişliği tartışmalıdır.
Kaynakça
- ^ Miller, Frank. "Behind the Camera on 2001: A Space Odyssey". Turner Classic Movies. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2014.
- ^ "2001: A Space Odyssey (1968)". Box Office Mojo. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2012.
- ^ Kolker 2006, s. 16.
- ^ Miller, Frank. "The Critics' Corner on 2001: A Space Odyssey". Turner Classic Movies. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2014.
- ^ Milliyet Sanat Dergisi. Sayı:56 30 Kasım 1973 s.12
- ^ 1977 yılında Soyuz 26 ile Salyut 6 uzay istasyonuna giden Sovyet kozmonot Yuri Romanenko benzer bir durumdan kozmonot arkadaşı Georgi Greçko sayesinde kurtulmuştur. 3 Temmuz 1978 tarihli 14 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Time dergisi haberi, 23 Nisan 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2010.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Kubrick 2001 2 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Aralarında Türkçenin de bulunduğu çok sayıda dilde filmin ne anlatmak istediğini anlatıyor
- 'nin filme dair Nietzsche perspektifli eleştirisi 26 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Vikisöz'de 2001: Bir Uzay Destanı (film) ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
2001 Bir Uzay Destani veya Turkce gosterim adiyla 2001 Uzay Yolu Macerasi Ingilizce 2001 A Space Odyssey 1968 yilinda Stanley Kubrick tarafindan yonetilen bilimkurgu filmi Filmin bilimkurgu yazari Arthur C Clarke in kisa bir oykusunden esinlenen senaryosu Kubrick ve Clarke tarafindan kaleme alinmistir Film insanin evrimi teknoloji yapay zeka tematik unsurlarini isler ve bilimsel gercekligi oncu gorsel efektleri provokatif belirsizligi ve bazi yorumculara gore icerdigi gercekustu betimleme geleneksel anlatim teknikleri yerine sessizlik ve asgari duzeydeki karsilikli konusmalari ile un yapmistir 2001 Bir Uzay Destani2001 A Space OdysseyYonetmenStanley KubrickYapimciStanley KubrickSenaristStanley Kubrick Arthur C ClarkeOyuncularKeir Dullea Gary Lockwood William Sylvester Douglas Rain HAL in sesi DagiticiMGMYapim yili1968Cikis tarih ler i2 Nisan 1968 1968 04 02 3 Nisan 1968 1968 04 03 Amerika Birlesik Devletleri 15 Mayis 1968 1968 05 15 Birlesik Krallik Sure141 dakikaUlkeAmerika Birlesik Devletleri Birlesik KrallikDilIngilizceButce 10 5 12 milyonHasilat 138 190 milyonDiger adlari2001 Bir Uzay Destani Turkiye 2001 Uzay Yolu Macerasi Sinemalarda gosterilen adi Gosterildiginde aldigi cesitli elestirilere ragmen gunumuzde 2001 Bir Uzay Destani elestirmenler ve izleyiciler tarafindan gelmis gecmis en iyi filmlerden biri kabul edilmektedir Dort dalda Oscar a aday oldu ve gorsel efekt Oscar ini kazandi 1991 senesinde Amerika Birlesik Devletleri Kongre Kutuphanesi tarafindan kulturel tarihi veya estetik acidan onemli addedilerek ABD Ulusal Film Arsivi ne alindiOykuGiris bolumu Gunesin Dunya uzerinde yukselisi sirasinda Dunyanin Ay uzerindeki yukselisi ile baslar Insanligin safagi Afrika savanlarindaki goruntuler uzerinde Insanligin Safagi basligi okunur Insanlarin atalarini temsil eden tarih oncesi bir insansi maymun oymagi kurak colde yasamaya calismaktadir Yasadiklari yerde bir gunduz gizemli bir dikdortgen dikilitas belirir ve urkek insansi maymunlar tasi inceler Bu karsilasmadan sonra bir insansi maymun bir yigindan kemik aldiginda ilk aleti bulur ve diger kemikleri kirarak onu bir sopa gibi kullanabilecegini kesfeder Bu insansi maymun artik kismen dik durmaktadir oymagina su birikintisini savunmada liderlik eder yeni silahini kullanarak bir dusman insansi maymunu sopalayarak oldurur Yenmis insansi maymun silahini havaya firlatir dusmekte olan kemigin yorunge uydusuna donustugu bir es kesme ile film bu noktada gelecege atlar Ay yolculugu Sadece bir yolcuyu Dr Heywood R Floydu tasiyan Panamerikan uzay gemisi Dunya yorungesindeki bir uzay istasyonu ile kenetlenir Floyd istasyondan dunyadaki kizina goruntulu telefon acar Sonrasinda eski bir arkadasi olan Sovyet Bilim insanlari kafilesinden Elena ile karsilasir Clavius kraterindeki Amerikan Ussune gittigini soyleyince Sovyet Bilim insanlarindan biri Dr Andrei Smyslov uluslararasi antlasmalara ragmen bir Sovyet mekiginin acil inisine izin verilmediginden bahsederek neden hic kimsenin Clavius ile iletisim kuramadigini sorar Floyd sasirmis numarasi yapar fakat Smyslov cok guvenilir istihbarat raporlarina atifta bulunarak Clavius ta kaynagi belirli olmayan ciddi bir salgin hastaligin patlak verdigini ve bu salgin hastaligin Sovyet ussune sicrayabilecegi endisesini ifade eder Floyd yorum yapma ozgurlugunde olmadigi cevabini verir Floyd ay mekigi ile Clavius Ussune gider Uste bilim insanlari ve yoneticiler ile toplanir ve ussun supheli karantinasinin gercek sebebinin saklanmasinin onemi hakkinda konusur Dunyadaki amirleri bunun disinda bir karar verene dek duzmece salgin hastalik hikayesinin ve us kapsamindaki iletisim iptalinin devam edecegini belirtir Floyd onlara bulusun getirdiklerinin kulturel sok ve sosyal yon bozuklugu cikarma potansiyelini hatirlatir Orada durumu degerlendirmek ve rapor hazirlamak icin bulunmalarina ragmen Floyd bu kisilere yeni guvenlik yeminlerinin tum calisanlar icin gerekli oldugunu bildirir Daha sonra kaziya yapilan aybus gezisi sirasinda Floyd ve bir us yetkilisi arasindaki konusma Ay a dort milyon yil once kasten gomulmus yabanci bir nesnenin kesfedildigini aciga vurur Bilim insanlari kazi alaninda maymun adamlarin buldugu ile ozdes dikilitasa yaklasirlar onlar gibi Floyd onun puruzsuz yuzeyini oksar Bilim insanlari topluluk fotografi icin etrafinda toplanirlar fakat dikilitasa ulasan ilk gunes isinlari ile tetiklendigi belli olan telsiz alicilarinda duyduklari yuksek perdeli ses buna mani olur Jupiter e yolculuk Bu noktada Jupiter Gorevi On Sekiz Ay Sonra basligi okunur Jupiter yolunda uzay gemisi Discovery One guvertesinde iki ucus pilotu astronot Dave Bowman ve Frank Poole vardir ve uc bilim insani cok dusuk sicaklikta derin uykuda uyumaktadir Dave ve Frank bir BBC televizyon programi izlemektedir murettebatin altinci uyesi bolumunde HAL 9000 super bilgisayari tanitilir ve mulakat yapilir Mulakat super bilgisayarin yapay zekasinin doruk noktasinda oldugunu gosterir hatasiz icra sicili ile HAL 9000 insan gibi iletisim kurmak ve etkilesime gecmek ve hatta insan duygularini taklit etmek icin tasarlanir gercekte de astronotlar ona Hal diye hitap ederek murettebattan biri gibi davranmayi ogrenirler HAL Dave ile resmi olmayan bir konusma sirasinda gorevi saran olagandisi gizlilik hakkindaki endiseleri arttirir ve Aya bir sey gomuldu soylentilerini tekrar eder Dave HAL in garip konusmasinin murettebat psikoloji tutanaginin bir parcasi oldugunu ima ederken HAL birdenbire bir donanim arizasi olusacagini bildirir Geminin iletisim sisteminde bir parcada ariza buldugunu iddia eder Dave arizali AE 35 birimini almak ve degistirmek icin EVA pod ile Discovery disina cikar fakat ayrintili incelemede bir ariza bulunamaz Dunyadaki gorev denetcileri HAL ariza ongorusunde yanilmaktadir derler 9000 serisi icin duyulmadik bir seydir HAL baska bir EVA gorevi ile parcanin geri konmasini ve ariza icin beklemeyi onerir bu sorunu belirleyecektir Dave ve Frank endiselerini belli etmeden HAL in suphe uyandiran guvenilirligini HAL e duyurmadan tartismak icin bir podda bulusurlar Kisa bir fikir alisverisi sonunda HAL i ucusa yardimci bazi motor fonksiyonlari disindaki yapay zekasini devreden cikarmayi kararlastirirlar zira AE 35 in onun ongordugu gibi arizali olamaz Bu esnada HAL onlari duyamasa da fark ettirmeden dudaklarini okumaktadir Dave Discovery icinden izlerken Frank ilk AE 35 i yerine koymak icin pod ile cikar Frank EVA yaparken HAL bos podun idaresini alir ve hizlica Frank e yoneltir oksijen hortumunu keser ve vucudunu uzaya savurur Dave Frank i kurtarmak icin alelacele baska bir pod ile gemiden cikar ancak uzay kaskini almayi unutur Dave disaridayken HAL derin uykudaki uc bilim insanini yasam destek unitelerini kapatarak oldurur Frank in cansiz bedeni ile gemiye dondugunde HAL Dave in gemiye yeniden girmesini onaylamaz HAL Frank ve Dave in onu kapatma planlarini bildigini aciga vurur ve gorevinin cok onemli oldugunu hicbir insanin tehlikeye atmasina musaade etmeyecegini soyler Dave Frank in cesedini uzay bosluguna biraktiktan sonra bir hava kilidini acar podun acil tahliye kapaginin surgulerini etkinlestirir Ani basinc azalimi onu hava kilidine iter kasksiz halde uzay bosluguna maruz kalir ama hava kilidini kapatmanin ve sikmanin bir yolunu bulur ve ana gemiye girer Gemiye girdikten sonra elektronik devrelerin bulundugu odaya giderek HAL i devreden cikarmaya baslar Bu arada HAL onu vazgecirmeye calismaktadir Dave HAL i devreden cikardiktan sonra odadaki ekranda Floyd tarafindan daha onceden kaydedilmis bir video gosterilmeye baslar Videoda Ay da bulunan siyah dikilitastan bahsedilir ve Jupiter i hedefleyen guclu radyo sinyalleri yayinladigi belirtilir Jupiter ve sonrasi Jupiter e ulasinca Bowman Discovery One gemisini pod ile terkeder ve yorungedeki bir baska dikilitasi incelemeye gider Tasa yaklasinca bir isik huzmesine kapilir ve yuksek suratte bir yolculuga baslar Yolculuk esnasinda tuhaf gezegenler ve kozmolojik olaylar gorur Yolculugun sonunda kendini pod ile birlikte bir yatak odasinda bulur Kendini uzay kiyafeti icerisinde orta yasli bir adam yemek yiyen yasli bir adam ve yatakta uyuyan cok yasli bir adam olarak gorur Daha sonra dikilitas odada belirir Cok yasli adam parmagini tasa dogru uzatir ve Yildiz Cocugu denen bir balon icerisindeki bebege donusur Balonun icerisinden Dunya ya bakar Oyuncu kadrosuIthalatci firmanin 3 Haziran 1973 tarihli Milliyet gazetesine verdigi resimli ilandan filmin Turkiye de 2001 Uzay Yolu Macerasi adiyla gosterildigi anlasiliyor Aktor Aktris RoluKeir DulleaGary LockwoodWilliam SylvesterDaniel Richter Ay arastirmacisiDr Andrei SmyslovElenaDr Ralph HalvorsenSean Sullivan Dr Bill MichaelsDouglas Rain HAL 9000 ses Frank Miller Gorev denetleyicisi ses Bill Weston AstronotAries 1B uzay kapsulu kaptani Edward Bishop rolunde Glenn Beck AstronotAlan Gifford Poole un babasiAnn Gillis Poole un annesiYapimYazim Stanley Kubrick Dr Garipask filmini bitirmesinin uzerine bir bilimkurgu filmi cekmek ister filme donusturulebilecek bir fikir gelistirmek uzere bilim insani ve bilimkurgu yazari Arthur C Clarke a danisir Clarke da adli kisa oykusunu onerir Bunun uzerine onemli bir ortaklik kurulur Kubrick ve Clarke elestirmenler sanatcilar ve izleyiciler tarafindan siklikla en basarili bilimkurgu olarak anilan 2001 A Space Odyssey i kurmaya baslarlar Kubrick senaryoyu yazip gelistirirken Clarke da ayni ismi tasiyan romani yazar Stanley Kubrick in istegi uzerine bu roman filmin gosterime girmesinden sonra yayinlanir Cekim 2001 Bir Uzay Destani Super Panavision 70 ile 65mm negatif film kullanilarak cekilmistir Gosterime giren baskilar Technicolor renklendirme aktarimi islemi ile uretilmistir GosterimFilmin ABD ilk gosterimi 2 Nisan 1968 de Washington daki Uptown Salonunda gerceklesmistir Orijinal gosterim alti izli steryo manetik ses izi ile 70mm projeksiyon biciminde yapilmistir Projeksiyonun kenar orani 2 21 1 dir Film 1968 kisinda baslayacak genel gosterim icin 35mm anamorfik bicimde de dagitilmistir bu baskilarla beraber dort izli manyetik steryo veya optik mono ses izi mevcuttur Filmle ilgili notlarFilmin en onemli karakterlerinden super bilgisayar HAL 9000 in adinin IBM kisaltmasindaki harflerden bir onceki harfe gidilerek olusturuldugu soylense de Arthur C Clarke bunun tamamen rastlantisal oldugunu belirtmistir Filmde uzay boslugunda hicbir sesin duyulmamasi gibi pek cok detay gizlidir Filme konu romanin devam serileri yayimlanmistir Filmde HAL ile kaptanin satranc oynadigi sahnede HAL siyahla Ispanyol Acilisi nin varyasyonu ile kaptani yenmistir Kubrick in bu film icin kurdugu setleri daha sonra yeniden kullanilamamalari icin kirdirdigi soylenir Film 1970 li yillarda Turkiye sinemalarinda 2001 Uzay Yolu Macerasi ticari adi ile gosterime sunulmustu OdulleriAkademi Odulleri Oscar Odul KisiEn Iyi Gorsel Efekt Stanley KubrickAdaylik En Iyi Senaryo Stanley Kubrick Arthur C ClarkeEn Iyi Sanat YonetmeniEn Iyi Yonetmen Stanley KubrickDiger Oduller Kazandiklari BAFTA Odulleri En Iyi Sanat Yonetmeni Anthony Masters Harry Lange ve Ernest Archer En Iyi Sinematografi Geoffrey Unsworth En Iyi Muzik Winston Ryder Cinema Writers Circle Odulleri Ispanya En Iyi Yabanci Film David di Donatello Odulleri Italya En Iyi Yabanci Yapim Stanley Kubrick Hugo Odulleri En Iyi Dramatik Sunum Kansas City Film Critics Odulleri 1968 En Iyi Yonetmen Stanley Kubrick En Iyi Resim Laurel Odulleris En Iyi Road ShowAdayliklar BAFTA Odulleri En Iyi Film Stanley Kubrick UN Award Stanley Kubrick Directors Guild of America DGA Odulleri Outstveing Directorial Achievement in Motion Pictures Stanley Kubrick Bilimsel gerceklikGenel anlamda film ust duzeyde gercekcidir ses olmayan ve uzay gemisinin de ses uretmedigi hassas bir uzay ortami hemen hemen vakum ile yapilmis en gercekci bilimkurgu filmlerinden biridir Filme gercekcilik veren diger bir unsur da uzay araci Discovery nin agirliksiz guvertesidir Film yapay yercekimi saglayan Doner Tekerlek icindeki etkileyici cekimlerle HAL in tamirati ve kapatilmasi gibi tekerlek disindaki agirliksiz sahneler arasinda karsitlik kurarak buna dikkat cekmektedir Pod bay icindeki yuruyus sahneleri garip derecede yavas olan yuruyus adimlarini da aciklayan onceki sahnelerde hostesin sifir yercekiminde giydigi Tutan Ayakkabi etiketli cirt bantli ayakkabi ile aciklanabilir Buna ragmen film bazi acilardan bilimsel gercekciligi yakalayamamistir Bunlarin bircogu gercekci bir etki uretmenin dogasinda olan teknik guclukler ile aciklanabilir Ay tepelerinin yukseklikleri asiri varsayilmistir film Apollo Programi nin bulgularindan once yapildigi icin meteor erozyonu az varsayilmistir Ay gunleri yaklasik bir Yer ayi surmektedir dolayisi ile gunesin yukselisi cok hizlidir Clavius ussundeki yer cekimi Ay dan cok Yeryuzu ndekine benzemektedir Pan Am gemisinde hostes uyumakta olan Dr Floyd un sifir yercekiminde yuzen kalemini kapar Kalem donmektedir fakat kendi agirlik merkezinde donmesi gereken kalem harici bir merkez uzerinde donmektedir Bircok sahnede kamera gemiyi takip ederken yildizlar geminin arkasinda kalmaktadir bu cok yuksek hizla gidilmedigi veya donus manevrasi yapilmadigi durumlar disinda imkansizdir Ay daki mekik seferi bolumunde Dunya farkli safhalarda gorunmektedir Filmdeki cekimlerde uzaktaki yildizlar goz kirpmaktadir fakat goz kirpma atmosferik bir etkidir Uzay gemisinin aya indiginde tozu ay yuzeyi vakumunda olmasi gerektigi gibi degil de dunyadaki gibi kaldirmasi OngoruleriFilmin gelecekle ilgili bazi ongoruleri gerceklesmemistir Ayda kurulmus koloniler Jupiter e insanli seyahat Insani derin uyku kipinde yasatabilecek teknoloji Kendi kendini guduleyen sezgi sahibi ve bagimsiz karar veren yapay zekaya sahip bir bilgisayar Bell System in 2001 deki varligi veya ciddi buyuklukteki Pan American Suregelmis Sovyetler Birligi Goruntulu telefonlarin yaygin kullanimi artik bu da gerceklesmis bir ongoru sayilabilir Uzay yolculuklarinin siradan olaylar haline gelmesi Hoteller ve diger turistik tesisleri barindiran uzay istasyonlari Gerceklesen ongoruler Bilgisayar iceren cihazlar Duz ekran bilgisayar monitorleri filmde arkadan projeksiyon ile benzestirilmistir Kucuk tasinabilir duz ekran televizyonlar Genis acili ucus televizyon ekranlari Can sikici uzay yolculugu Uzay araclarinda cam kokpit Coklu TV kanallari 1960 lardakinden daha cok basamakli telefon numaralari IBM Aeroflot Howard Johnson sve Hilton Otelleri gibi sirketlerin sureklilikleri Ortalama bir insan oyuncuyu satrancta yenebilecek yetenekte bilgisayar Biyometrik tanimlama uzay istasyonu girisindeki ses izi tanimlamasi Normalde seffaf olan bir yuzeyin elektronik olarak karartilmasi Bowman EVA sirasinda vizorunun karartmak icin kaskindaki kontrolu kullanir Ses tanima ve ses ile bilgisayar kullanimi HAL kadar guclu olmasa da gunumuzde bilgisayar oyunlari ve telefon sistemleri gibi basit seylerde gorulmektedir Ticari ucaklarda koltuk arkalarindaki ucus ici eglence ekranlari Geminin birtakim Fortran kodu ve sematik cizimler gosteren bilgisayar arayuzu genellikle grafiksel kullanici arabiriminin yanlis ongorusu olarak gorulmekle birlikte gomulu sistemler cogunlukla benzeri arayuze sahiptir Bu ongorunun gerceklesmisligi tartismalidir Kaynakca Miller Frank Behind the Camera on 2001 A Space Odyssey Turner Classic Movies 6 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2014 2001 A Space Odyssey 1968 Box Office Mojo 25 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2012 Kolker 2006 s 16 Miller Frank The Critics Corner on 2001 A Space Odyssey Turner Classic Movies 6 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2014 Milliyet Sanat Dergisi Sayi 56 30 Kasim 1973 s 12 1977 yilinda Soyuz 26 ile Salyut 6 uzay istasyonuna giden Sovyet kozmonot Yuri Romanenko benzer bir durumdan kozmonot arkadasi Georgi Grecko sayesinde kurtulmustur 3 Temmuz 1978 tarihli 14 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Time dergisi haberi 23 Nisan 2010 tarihinde erisilmistir Milliyet Gazetesi Arsivi gazetearsivi milliyet com tr 12 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2010 Ayrica bakinizBilimkurgu filmleri listesiDis baglantilarKubrick 2001 2 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Aralarinda Turkcenin de bulundugu cok sayida dilde filmin ne anlatmak istedigini anlatiyor nin filme dair Nietzsche perspektifli elestirisi 26 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vikisoz de 2001 Bir Uzay Destani film ile ilgili sozleri bulabilirsiniz