Abbas Lisani

Abbas Lisani (18 Şubat 1967; Erdebil, İran), İran Azerisi millî kültür aktivisti, düşünce mahkûmu, şair ve yazar.

Abbas Lisani
Abbas Lisani, Hasan Demircinin cenazesinde (25.06.2018)
Doğum	18 Şubat 1967 Erdebil Eyaleti, İran
Etkin yıllar	1997- günümüz
Tanınma nedeni	Ulusal-kültürel aktivist

1997'den beri millî kültürel faaliyetleri nedeniyle birçok kez tutuklandı. Sadece 2006 yılında 6 ayda 4 kez yargılandı, 30 ay hapis, 50 kırbaç ve 3 yıl sürgün cezası aldı. Bunun nedeni, 2005 yılında Babek Kalesi Kurultayında, Meşrutiyyet devriminin yıldönümünde, Tebriz'de Bağır Han'ın mezarı başında düzenlenen törende ve 2006 yılında Millî Ayaklanma Günü'ne katılmasıydı.

Sonraki yıllarda defalarca tutuklandı, baskılara maruz kaldı ve sürgüne gönderildi. Çeşitli uluslararası kuruluşlar, partiler ve aktivistler, tutuklanmasına karşı açıklamalarda bulundu. 2007'den beri Uluslararası Af Örgütü tarafından düşünce mahkûmu ilan edildi. Birkaç organizasyon ve aktivistler onun hapisten çıkması için imzalar topladılar, protestolar düzenlediler. Öz haklarını ve diğer mahkûmların haklarını korumak için defalarca açlık grevi yaptı.

Şubat 2023'te Erdebil hapishanesinden serbest bırakıldı ve Yezd şehrine sürgüne gönderildi. Ancak suçsuz olduğunu söyleyerek sürgün cezasına uymadan Erdebil şehrine döndü.

Hayatı

Abbas Esad'ın oğlu Lisani, 1968'de Erdebil şehrinde doğdu.

2006 yılına kadar

Abbas Lisani, 1997'den beri milli kültürel faaliyetleri nedeniyle birçok kez tutuklandı. 25 Ağustos 2003'te Babek Kalesi Kurultayına katıldığı için tutuklandı. 18 Eylül 2003'te 50 milyon riyal kefaletle serbest bırakıldı.

Abbas Lisani ve ailesi 2007 yılında cezaevinde.

22 Haziran 2004'te Erdebil'deki Serçeşme Camii'nde gerçekleştirilen oturma eylemine katıldığı için tutuklandı. Camiye saldıran güvenlik güçleri Abbas Lisani'yi döverek bilincini kaybedene kadar ağzını ve burnunu battaniyeyle kapattılar. Bu dövülme sonucunda Lisani'nin birkaç kaburgası ve burnu kırılmış, sol akciğeri ve sol böbreği hasar görmüştür. Daha sonra belirsiz bir yerde 2 gün tek kişilik hücrede tutuldu. Erdebil Devrim Mahkemesi'nin 7. Şubesine götürüldükten sonra bir ay daha tutuklu kalmasına karar verildi. Bundan sonra Lisani, Erdebil hapishanesinde hücre hapsinde tutuldu. Buraya defalarca tıbbi yardım talebinde bulunmasına ve bunun için açlık grevine girmesine rağmen talebi kabul edilmedi. 22 Temmuz 2004'te 200 milyon riyal kefaletle serbest bırakıldı. Daha sonra 800.000 riyal para cezasına çarptırıldı ve "kamu düzenini bozmaktan" 15 kırbaç cezasına çarptırıldı.

2005 yılında Meşrutiyyet Devrimi'nin yıldönümü münasebetiyle Tebriz'de Bağir Han'ın mezarında düzenlenen törene katıldığı için tutuklandı. 6 Ağustos'ta Erdebil Devrim Mahkemesi'nin 1. dairesi, Abbas Lisani'yi bir yıllığına Huzistan'a sürmeye karar verdi. Lisani Türkçülükle, milli güvenliğe aykırı hareket etmekle, sisteme karşı kampanya yürütmekle ve Türkçe takvim yayınlamakla suçlandı. Abbas Lisani bu karara karşı temyiz mahkemesine başvurdu. Davası ilk olarak Tahran'daki yüksek mahkemeye gönderildi. Daha sonra dosyası yeniden yargılanmak üzere oradan Keleyber'e gönderildi. Burada mahkeme, Abbas Lisani'nin 1 yıl sürgün kararını bozarak 1 yıl hapis cezasına çarptırdı.

2006-2014 yılları

27 Mayıs 2006'da Milli Ayaklanma Günü çerçevesinde Erdebil'de on binlerce kişinin katıldığı eyleme katıldı. Polisle protestocular arasında çatışma başladı ve protestoculara ateş açıldı. Çok sayıda kişi ağır yaralandı ve en az 150 kişi tutuklandı. Polis burada Abbas Lisani'yi tutuklamak istese de protestocular direndi ve Abbas Lisani'nin tutuklanması engellendi. 3 Haziran 2006'da Milli Ayaklanma Günü'ne katıldığı gerekçesiyle tutuklandı. Sivil kıyafetli 30 kişi, tutuklama kararı olmadan evine girerek, çocukları ve eşinin gözü önünde Abbas Lisani'yi dövdü ve gözaltına aldı. Ayrıca evden kitap, cep telefonu, bilgisayar ve çeşitli video diskleri de götürdüler. Birkaç gün kendisinden haber alınamadı ancak 7 Haziran'da ailesiyle telefon görüşmesi yapmasına izin verilmesinin ardından Erdebil Cezaevi'nde tek kişilik hücrede tutulduğunu ve açlık grevine başladığını söyledi. 58 gün süren açlık grevinin ardından 30 Temmuz'da ailesiyle görüşmesine izin verildiği için açlık grevini sonlandırdı.

Eylül 2006'da Erdebil mahkemesi önünde siyasi tutukluların serbest bırakılması talebiyle bir eylem düzenlendi. Eylemde Fazail Aziziyan'ın da aralarında bulunduğu çok sayıda kişi gözaltına alındı. Fazail'i görmek için cezaevine gelen Kübra Gurbanzadeh de eyleme katıldığı gerekçesiyle tutuklandı. Fazail Aziziyan, Kübra Gurbanzadeh'in 3 aylık hamileyken gözaltına alınmasını ve haksız gözaltını protesto etmek için açlık grevine başladı. Onlara destek olmak amacıyla diğer tutuklular da bu eyleme katıldılar. Abbas Lisani, cezaevinden çıkışına 4 gün kalmasına rağmen 22 Eylül'de açlık grevine başladı. Kübra Gurbanzade'nin serbest bırakılmasının ardından eylemciler açlık grevine son verdiler.

Erdebil mahkemesi, Lisani'yi cezaevinden çıktıktan bir gün sonra, 27 Eylül 2006'daki Milli Ayaklanma Günü'ne katıldığı gerekçesiyle onu 16 ay hapis ve 50 kırbaç cezasına çarptırdı. 26 Ekim 2006'da Abbas Lisani mahkemenin bu kararına itiraz etti. 31 Ekim 2006'da Abbas Lisani tekrar tutuklandı.

Mart 2007'de hapishane yetkilileri Abbas Lisani ve milli aktivist Behruz Alizadeh'e baskı yapmak amacıyla onları silah ve uyuşturucu kaçakçılarının tutulduğu 7. binaya gönderdi. Hapsedildiği süre boyunca zulme uğradı. Tutulduğu cezaevi odalarına gizli kameralar yerleştirildi, her hareketi izlendi ve Abbas Lisani ile konuşan, temasta bulunan tutuklulara, herkesi ondan izole etmek için ağır cezalar verildi. Mayıs 2007'de Abbas Lisani, Milli Ayaklanma Günü'nün yıldönümünde cezaevinden bir mesaj göndererek, hak ihlalleri ve baskılara karşı ortak mücadelenin önemini vurgulamış ve insanları eylemlere katılmaya çağırmıştı. 4 Mart 2008'de Erdebil hapishanesinden Yezd hapishanesine nakledildi. 10 Eylül 2008 tarihinde akşam Seyyad Muhammedyan'ın evinde düzenlenen iftar törenine katıldı. İran özel servis çalışanlarının bu partiye düzenlediği baskında 17 kişi gözaltına alındı. Tutuklananlar arasında Abbas Lisani'nin eşi ve 3 çocuğu da bulunuyordu. 29 Ekim 2008'de serbest bırakıldı. Aralık 2009'da Cengiz Behtaver'in cenazesinde Abbas Lisani ve cenazeye katılan birkaç kişi İranlı güvenlik görevlileri tarafından dövüldü. Cenaze töreni öncesinde bazı Azerbaycanlı milli aktivistler ettealaat yetkilileri tarafından çağrılarak cenazeye katılmamaları istendi. Daha sonra cenaze töreninin ardından Abbas Lisani'ye bir telefon geldi ve kendisine Tebriz'den ayrılmaması halinde naaşının Erdebil'e gönderileceği söylendi.

2011 yılında Azerbaycan Türklerinin yaşadığı şehirlerde Urmiye Gölü'nün kurumasına karşı çeşitli protestolar düzenlendi. Eylemlerin ardından Erdebil'de onlarca milli aktivist tutuklandı. 9 Eylül'de Abbas Lisani, Urmiye Gölü'nün ekolojik durumuna ilişkin 3 Eylül'de Erdebil'de düzenlenen protestoların ardından işyerinde gözaltına alındı. Tutuklanmasının hukuka aykırı olduğunu söyleyen Abbas Lisani açlık grevine başladı 7 Kasım 2011'de Erdebil Devrim Mahkemesi'nin kararıyla 100.000 ABD doları karşılığında kefaletle serbest bırakıldı.

2014-2017 yılları

20 Şubat 2014'te Güney Azerbaycan'ın farklı şehirlerinde yaşayan milli aktivistler, Uluslararası Ana Dil Günü dolayısıyla düzenlenen etkinlik için Ekber Abulzade'nin Eher'deki evinde bir araya geldiler. Ancak etkinliğe katılan 100'den fazla aktivist İran güvenlik güçleri tarafından tutuklandı. Tutuklananlar arasında Abbas Lisani, Salih Molla Abbasi, İbrahim Savalan, İbrahim Nuri, Behzad Abdi, Ekber Abulzadeh ve Abbas Nazari de Ettelaat Cezaevi'ne götürüldü. Burada Abbas Lisani ile birlikte çok sayıda kişiye işkence yapıldı. Bu bağlamda Eher Mahkemesi savcısına bir mektup gönderdiler.

Nisan 2015'te Erdebil Devrim Mahkemesi, Abbas Lisani'yi laik bir rejimin gerekliliğiyle ilgili makale yazdığı için "rejim karşıtı propaganda" yapmakla ve "yurtdışında yaşayan ayrılıkçı gruplar ve Gunaz TV ile düzenli işbirliği yapmak" gerekçesiyle suçlu bulundu ve bir yıl hapis cezasına çarptırdı.

Temmuz 2015'te güney Azerbaycan'dan 300 Türk aktivist Uygurlara destek bildirgesi imzaladı. Abbas Lisan, Hasan Demirçi, Hasan Raşidi, Ekber Azad ve Abdulaziz Azimi Gadim imzalı açıklamada Azerbaycan Cumhuriyeti, Türkiye ve İran avukatlarına hitap edildi. Onlardan Uygurların sorunlarını uluslararası mahkemelere taşımaları istendi.

Abbas Lisani, 22 Temmuz 2015'te evinden işe giderken gözaltına alındı. Tutuklanmasının ardından bir baskı aracı olarak, uyuşturucu bağımlılığı ve suç duyurusundan tutuklanan mahkûmların tutulduğu Erdebil Cezaevi'nin 7. bölümüne konuldu. Abbas Lisani'nin 7. bölüme sevk edilmesinin ardından tutukluların hava alması için ayrılan yer kapatılmış, bölümdeki telefonlar çalışmamış, tutukluların aileleriyle görüşmesi yasaklanmıştı. Abbas Lisani, tutukluların haklarının ihlal edilmesini ve Erdebil vilayeti toprakları olan Heyran'ın Gilan eyaletine verilmesini protesto etmek amacıyla 25 Temmuz'da açlık grevine başladı. 26 Temmuz'da özel kuvvetler Erdebil Cezaevi'nin 7. bölümünde Abbas Lisani'yi tehdit etti ve fiziki baskı uyguladı. Daha sonra Lisani'ye yardım eden ve onu savunan 2 Beluç mahkûmu da dövdüler. Abbas Lisani tutukluluğu sırasında sürgün edilmekle tehdit edildi. Eylül 2015'te ailesiyle görüşmesine izin verilmediği için açlık grevine başladı. Cezaevi yetkilileri, protestoyu sonlandırmaması halinde onu uzak bir cezaevine göndermekle tehdit etti.

2015 yılında İran devlet televizyon kanalında yayınlanan "Fitile" programında Azerbaycan türklerine hakaret eden çocuk programının ardından 9 Kasım 2015'te Azerbaycan Türkleri İran'ın farklı şehirlerinde protesto eylemlerine başladı. Protestolara destek vermek amacıyla Abbas Lisani de cezaevinde açlık grevine başladı. Daha sonra Erdebil hapishanesinden Şiraz'daki Adilabad hapishanesine sürüldü. Sürgün edilmesine rağmen burada açlık grevine devam etti.

Aralık 2015'te İran ve Güney Azerbaycan'da yaşayan 1046 Türk aktivist, Suriye Türkmenlerine yönelik katliama karşı destek bildirgesine imza attı. Bildiriyi imzalayanlar arasında Abbas Lisani de vardı.

2016 yılında Tebriz hapishanesinde tutuklu bulunan Yürüş Mehralibeyli, Huseyn Ali Mohammadi, Murtaza Muradpur, Resul Rezavi ve ve Şiraz hapishanesine sürgün edilen Abbas Lisani, Dünya Anadil Günü nedeniyle 19-21 Şubat tarihleri arasında açlık grevi yaptılar. Açlık grevinin nedeni olarak İran'da Azerbaycan Türkçesi eğitiminin verilmemesini gösterdiler.

18 Mayıs 2016'da Abbas Lisani'nin hapis cezası sona erdi ancak serbest bırakılmadı. Abbas Lisani protesto olarak 19 Mayıs'ta açlık grevine başladı. Aynı günün ilerleyen saatlerinde Tebriz Merkez Cezaevi, Erdebil Cezaevi ve Kerec şehrinin Recayi-Şerh Cezaevi'nde tutuklu bulunan Yürüş Mehralibeyli, Rasul Rezavi, Hüseyin Alimohammadi, Murtaza Muradpur, Latif Hasani ve çok sayıda milli kültürel aktivist açlık grevi başlatarak Lisani'ye desteklerini duyurdular. 25 Mayıs 2016'da kefaletle geçici olarak serbest bırakıldı.

7 Kasım 2016'da Abbas Lisani mahkemede tekrar tutuklandı ve merkez hapishanesine nakledildi. Tutuklanma nedeni milli aktivist Aydın Zakiri'nin düğününde yaptığı konuşmaydı.Hiyav Devrim Mahkemesi onu bu konuşmasında pan-Türkizm ve "rejim karşıtı propaganda" yapmakla suçladı. Daha sonra tutuklanmasının haksız olduğunu söyleyen Abbas Lisani, temyiz mahkemesine başvurdu. 2017 yılında Erdebil Temyiz Mahkemesi ilk mahkemenin kararını bozdu ve tanınmış aktivist Abbas Lisani'yi beraat ettirdi.

Ağustos 2017'de 40 Türk hak savunucusu aktivist Eher mahkemesine çağrıldı. Aralarında Abbas Lisani'nin de bulunduğu aktivistler toplu halde yargılandılar. Ekim 2017'de Abbas Lisani tekrar mahkemeye çağrıldı.

2018-2020 yılları

2 Temmuz 2018'de Abbas Lisani, her yıl düzenlenen Babek Kalesi Kongresi öncesinde kongreye katılımını engellemek amacıyla tutuklandı. Tutuklanmasını protesto etmek için açlık grevine başladı. 14 Temmuz'da Tebriz Merkez Hapishanesi'nden 500 milyon riyal değerinde sivil ruhsatı karşılığında serbest bırakıldı. 16 Eylül 2018'de Tebriz Devrim Mahkemesi'ne çağrıldı. Ancak celp resmi antetli kağıt yerine SMS ile gönderildiğinden bu celbi reddetti ve mahkemeye gitmedi. Ardından 31 Aralık 2018'de Erdebil Devrim Mahkemesi tarafından Abbas Lisani'ye SMS gönderildi. Bu SMSde, 10 ay hapis cezasına çarptırıldığını yazılmıştı.

Ocak 2019'da memleketi Erdebil'de güvenlik güçleri tarafından tutuklanarak Tebriz hapishanesine gönderildi. Abbas Lisani tutuklanma nedenini böyle açıkladı:

İki suçlama var. Millî aktivist büyüğümüz Hasan Ağa Demirci'nin cenazesinde oradaydım. ETTELAAT bana cenazede konuşmama talimatını verdi ama halk benim konuşmamı istedi. Ben de 10-12 dakika konuştum. Konuşmamda düzene ve yapıya aykırı hiçbir şey yoktu. Orada Hasan Ağa Demirci'den, Azerbaycan'dan bahsettim. Burada düzene aykırı ne olabilir? Ama eğer öyle düşünüyorlarsa öyle olsun. Konuşacağım. İkinci suçlama ise geçen yıl Babek Kalesi'ne yapılan yürüyüşle ilgili. Oradaki konuşmamda güçlü olmamız gerektiğini, milletle irtibat halinde olmamız gerektiğini, milletle irtibat kuracağımız yerlerden birinin de Babek Kalesi olduğunu ve burada bir araya gelmemiz gerektiğini söyledim. Söylediklerimi bir meydan okuma olarak değerlendirdiler. O dönemde ben dahil yüze yakın kişi gözaltına alındı. Buna rağmen toplantı Babek Kalesi'nde devam etti. Yani hem Babek Kalesi'nde hem de Demirci'nin cenazesinde yaptığım konuşmalarda devlete karşı çıkmakla suçlanıyorum. Bunlar asılsız suçlamalardır. Kanuna uymuyor. Babek Kalesi'ne her yıl yürüyüş yapılıyor ve yapılacak. Bunu önlemek mümkün olmayacaktır. Ayrıca anayasada her vatandaşın toplanma hakkına sahip olduğu yazılıdır.

5 Ocak'ta Tebriz hapishanesine gönderildikten sonra Abbas Lisani, celp gönderilmeden gıyaben yargılanmanın yasa dışı olduğunu belirterek buna itiraz etti. Tebriz Mahkemesi Abbas Lisani'nin itirazını kabul ederek cezanı geçici olarak erteledi. Yargıç Ahrabi, Lisani'nin 100 milyon tümen tutarında hukuki teminat karşılığında geçici olarak serbest bırakılmasına ve duruşmanın 15 Ocak'ta yeniden görülmesine ilişkin kararı imzaladı. 15 Ocak'ta Tebriz Devrim Mahkemesi'ne gelen Lisani, duruşmanın ardından güvenlik güçleri tarafından tutuklandı. Birkaç gün sonra kendisine yakın 5 aktivist daha Erdebil Devrim Mahkemesi'nde yargılandı. Rahim Gulami, Asker Akbarzadeh, Ali Vasigi, Mehdi Huşmend ve Said Sadigifer "ülkenin güvenliğini bozmak amacıyla yasadışı bir çete örgütlemekle" suçlandı. Daha sonra Erdebil Cezaevi'ne nakledilen Lisani, tutuklanmasını protesto etmek amacıyla açlık grevine başladı.

21 Şubat 2019 Dünya Anadil Günü münasebetiyle Erdebil Cezaevi'nde cezasını çekmekte olan Abbas Lisani, Kerec Cezaevinde cezasını çekmekte olan Latif Hasani, Evin Cezaevi'nde cezasını çekmekte olan Siyamek Mirzayi ve İbrahim Nuri, Tebriz Cezaevi'nde cezasını çekmekte olan Amir Sattari ile birlikte 5 günlük açlık grevine başladı. Onlar İran'da Azerbaycan Türkçesi eğitiminin verilmemesini protesto amacıyla bu açlık grevini gerçekleştirdiler.

10 Mart 2019'da Erdebil'de mahkemeye çıkarıldı. Abbas Lisani, cezaevinden mahkemeye götürülürken cezaevi üniformasını giymeyi reddetti ve bunun insanlık onuruna saygısızlık olduğunu belirtti. Bu yüzden yetkililer onu kelepçeli olarak mahkemeye getirdiler. Abbas Lisani, mahkemeden savunmasının Azerbaycan Türkçesi ile yapılmasını talep ederek kendisini ana dilinde savundu.

13 Nisan 2019'da Doğu Azerbaycan Temyiz Mahkemesi, Abbas Lisani'nin Tebriz Devrim Mahkemesi'nin Şubat ayında verdiği 10 ay hapis cezasına itirazını dinledi. Abbas Lisani'nin duruşmaya katılmasına izin verilmedi. Daha sonra Yargıtay 26. Dairesi, siyasi aktiviste verilen hapis cezasının "şeriata ve hukuk kurallarına uygun olduğuna" karar verdi.

8 Temmuz 2019'da Erdebil Devrim Mahkemesi Abbas Lisani'yi "Batı Azerbaycan halkını silahlanmaya kışkırtmakta" ayrıca "yasadışı grup kurma" ve "sistem aleyhine propaganda" suçlamasıyla 8 yıl hapis cezasına çarptırılmakla yanı sıra onu ailesiyle birlikte 2 yıl boyunca Yezd’e sürgüne mahkûm etti. Abbas Lisani bu kararı kabul etmedi ve temyiz başvurusunda bulundu. 13 Eylül 2019'da Abbas Lisani temyiz mahkemesine çağrıldı. Erdebil Eyaleti Temyiz Makamı, Abbas Lisani'nin şikayetini 16 Eylül'de değerlendirdi. Abbas Lisani duruşmada Azerbaycan Türkçesiyle hazırlanan "savunma beyanını" okudu:

Eğer adaletiniz ve dürüstlüyünüz varsa, yaptığınız suçlamalarda ve tuttuğunuz tavırlarda (pozisyonlarda) kendinizin haklı olduğunu biliyorsanız, kapıları açın! Mahkeme açık olsun ki millet ve bütün dünya karar versin!

İlk kararda 2 suçlamadan beraat etmişti ancak daha sonra bu iki suçlama da dosyasına eklenerek hapis cezası 8 yıldan 15 yıla çıkarıldı. Kimilerine göre Lisani, mahkemede kendisini ana dilinde savunduğu için daha ağır bir cezaya çarptırıldı. Hapis cezasının uzatılmasının ardından Abbas Lisani, mahkemenin kararına ilişkin İran Yüksek Mahkemesi'ne başvurdu. Yüksek Mahkeme, Erdebil mahkemesinin verdiği 15 yıl hapis cezasını değiştirmedi. 20 Ekim'de Abbas Lisani'nin avukatı Mehemmedrza Feqihi tutuklandı. Feqihi, sabah saatlerinde Abbas Lisani ile görüşmesinin ardından Erdebil savcılığında gözaltına alındı. Mart 2020'de Mehemmedrza Feqihi "Gizli mahkeme belgelerini ifşa etmekle" suçlandı ve 6 ay hapis cezasına çarptırıldı. Mart 2020'de Mahammadrza Faqihi beraat etti. Temmuz 2020'de İran Yüksek Mahkemesi, Abbas Lisani'nin temyiz başvurusunu reddetti ve Erdebil mahkemesinin 15 yıl hapis cezasını onayladı.COVID-19 salgını sırasında virüsün yayılma riski nedeniyle çok sayıda mahkûmun geçici olarak serbest bırakılmasına rağmen Abbas Lisani'ye bu izin verilmedi. Kardeşi öldüğünde bile cenazeye ve mateme katılmak için birkaç gün izin almasına izin verilmedi.

27 Eylül 2020'de İkinci Karabağ savaşının başlamasının ardından Abbas Lisani'nin akrabalarıyla görüşmesi ve telefonda görüşmesi yasaklandı. Daha sonra 13 Kasım'da bu yasak yeniden getirildi. Erdebil Cezaevi'nin 7'nci bölümünde tutuklu bulunan Abbas Lisani, 20 Kasım 2020'de kendisine uygulanan yasakları protesto ederek, gardiyanların makamında 5 saatlik oturma eylemi düzenledi. Bu yasakların Erdebil vilayetinin istihbarat dairesi başkanı Nasır Atabati, bölgesel adalet genel müdürü ve Erdebil savcısı Seyyed Abdullah Tabatabayi'nin girişimiyle uygulandığı bildirildi. Eylemin ardından Abbas Lisani'nin yakınları tarafından ziyaret edilmesine izin verildi. Ancak telefonla konuşma yasağını kaldırmadılar.

2020 yılından sonra

Cezaevinde tutuklu bulunan milli kültür aktivisti Yusif Kari, 13 Ocak 2021'de açlık grevine başladı. Cezaevinden sorumlu savcı yardımcısının kötü davranışını ve biriminden ayrılarak karantina birimine nakledilmesini protesto etmek amacıyla bunu yaptığını söyledi. 18 Ocak'tan bu yana Erdebil Cezaevi'nde tutuklu bulunan Abbas Lisani de kendisine destek amacıyla açlık grevine başladı. Daha sonra Evin Cezaevi'nde tutuklu bulunan Yusif Kari, Siyamek Mirzayi, Erdebil Cezaevi'nde tutuklu bulunan Ali ve Rıza Vasigi de destek amacıyla açlık grevine başladılar. Abbas Lisani 20 Ocak'ta kuru açlık grevine başladı. 17 Ocak'ta kuru açlık grevine başlayan Yusif Kari, kendi birimine geri döndükten sonra 20 Ocak'ta açlık grevini sonlandırdı. Bunun üzerine kendisine destek veren ve açlık grevine başlayan milli aktivistler de açlık grevini durdurdular.

2021 yılının Mayıs ayında cezaevindeyken şiddetli sırt ve diz ağrıları başladı. Cezaevi doktorlarının verdiği ilaç ve tedavilerin işe yaramaması nedeniyle 25 Mayıs'ta hastaneye sevk edildi. Ancak aynı gün muayenesinin ardından cezaevine geri gönderildi.

12 Haziran 2021'de cezaevi yetkililerinin mahkûmlara uyguladığı baskıyı protesto etmek amacıyla açlık grevine başladı. İran yasalarına göre siyasi mahkûmların tutulduğu hücrelerin diğer mahkûmlardan ayrı olması gerekiyor. Ancak İran'da siyasi ve sosyal faaliyetlerde bulunan vatandaşlar güvenlik mahkûmları kategorisine dahil edildiğinden mahkemeler ve cezaevleri bu yasaya uymuyor. Sonuç olarak milli kültür aktivistlerini tehlikeli ve ciddi suçlardan hüküm giymiş kişilerle aynı hücreye naklederek üzerindeki psikolojik baskıyı artırıyorlar. Daha sonra Yusif Kari de Abbas Lisani'ye destek için açlık grevine başladı. 13 Haziran'dan itibaren ikisi de suyu reddetti ve kuru açlığa başladı. 13 Haziran'da Erdebil Cezaevi'nde tutuklu bulunan Ali ve Rza Vasigi kardeşleri ile Mehrdad Şeyxi açlık grevine başladılar. Açlık grevine başlayan 5 milli aktivist, eylemler nedeniyle cezaevinin karantina bölümüne sevk edilirken, yakınlarıyla telefon görüşmesi yapmaları da yasaklandı.Tahran'daki Evin hapishanesinde cezalarını çekmekte olan milli kültür aktivistleri Siyamek Mirzayi, Kiyanuş Aslani ve Behnam Şeyxi de 14 Haziran'da açlıktan ölmek üzere olan mahkûmlara destek olmak için açlık grevine başladılar. Daha sonra Tahran'da cezasını çeken Halid Pirzadeh, Hüseyin Haşimi ve Muhammed Türkmani de açlık grevine katıldılar.Tahran Evin Cezaevi'nde tutuklu bulunan ve açlık grevine destek veren Siyamek Mirzayi, Kiyanuş Aslani ve Tovhid Amir Amini, 16 Haziran'da cezaevinin İstihbarat Bakanlığı'nın 209 No'lu gözaltı merkezine nakledilerek 3 saat sorguya çekildi. Daha sonra cezaevi yetkilileri Abbas Lisani'nin taleplerini yerine getirerek tehlikeli ve ağır suçlardan hüküm giymiş kişileri siyasi tutukluların ceza aldığı 7. bölümden uzaklaştırdı ve milli kültür aktivistleri açlık grevlerine son verdi. Açlık grevi için karantina birimine nakledilen Ali ve Rza Vasigi kardeşleri, 24 Haziran'da eski birimlerine geri götürüldüler.

30 Ağustos 2021'de 800 milyon para teminatı karşılığında tedavi için 4 günlük serbest bırakıldı. 3 Eylül 2021'de tekrar cezaevine gönderildi.

22 Eylül 2021'de Alireza Farşi İran mahkemelerindeki hakimlerin acımasız ve adaletsiz cezalar vermelerini ve okullarda Türklerin anadilinde eğitimden mahrum bırakılmasını protesto etmek için 3 günlük açlık grevine gideceğini duyurdu. Daha sonra siyasi tutuklu Abbas Lisani ve diğer 7 tutuklu da Alireza Farşi'ye destek amacıyla eyleme katıldı.

Kalp yetmezliği ve yüksek tansiyon gibi rahatsızlıkları bulunan Abbas Lisani, muayene için Ekim 2021'de cezaevi dışındaki bir kliniğe götürüldü. Daha sonra 4 Kasım'da muayene için Erdebil adli muayenesine götürüldü. Acil sırt ameliyatının gerekliliği nedeniyle muayene edildiği bildirildi. 24 Ocak 2022'de yeniden muayene edilmek üzere Erdebil adli muayenesine götürüldü. Tıbbi uzman komisyonunun görüşünde, intervertebral disk hernisinin tedavisi için Lisani'nin ameliyat edilmesinin gerekliliği kaydedildi. Bu nedenle Abbas Lisani, cezaevi dışında tedavi görmek üzere 13 Şubat 2022'den itibaren 6 ay izinli olarak serbest bırakıldı. Geçici serbest burakildiktan sonra Tebriz, Urmiye, Erdebil, Parsabad, Hiyav gibi şehirlerden gelen milli kültürel aktivistler, Abbas Lisanini evinde ziyaret ettiler. 9 Nisan 2022'de Abbas Lisani, Tebriz'deki Veliesr Hastanesi'nde bel fıtığı ameliyati edildi. Aynı operasyon 24 Mayıs'ta ikinci kez gerçekleştirildi. Erdebil savcısı, adli tabibin talep ve görüşüne rağmen Abbas Lisani'nin tıbbi iznini uzatmadı ve Abbas Lisani 27 Ağustos'ta Erdebil hapishanesine geri gönderildi.

21 Şubat 2023'te İran adalet sisteminin "genel af" ilan etmesi üzerine affedildi ve Erdebil hapishanesinden serbest bırakıldı ve hemen Yezd'e sürgüne gönderildi. Ancak sürgün cezasına uymayarak Erdebil şehrine döndü ve burada milli aktivistler tarafından karşılandı.

Ailesine yönelik baskılar

Abbas Lisani'nin 31 Ekim 2006'da tekrar tutuklanmasının ardından eşi Ruqayya Lisani bu olayla ilgili birçok haber sitesine röportaj verdi. Ruqayya Lisani, kocasının tutuklanmasıyla ilgili bilgi yaymasının yanı sıra birçok yabancı web sitesine röportaj verdiği için tutuklanmakla tehdit edildi.

Mayıs 2007'de Abbas Lisani'nin yeğeni Mehdi Muhammedpur tutuklandı.

10 Eylül 2008 akşamı Seyyad Muhammediyan'ın evinde düzenlenen iftar törenine İran özel servis çalışanları tarafından baskın düzenlendi. Burada Abbas Lisani'nin aile üyeleri, eşi Ruqayya Lisani, oğulları Atilla Lisani ve Oktay Lisani'nin de aralarında bulunduğu 20'den fazla kişi gözaltına alındı. Abbas Lisani'nin aile üyeleri saatlerce süren sorgunun ardından serbest bırakıldı.

Abbas Lisani'nin 9 Eylül 2011'de tutuklanmasının ardından yeğeni Mehdi Muhammedpur da 13 Eylül'de tutuklandı.

Şubat 2016'da Abbas Lisani'nin eşi Ruqayya Alizade ve iki oğlu, Erdebil Mahkemesi'nin ikinci dairesine çağrıldı. Kendisine gönderilen mahkeme tutanağı kopyasında kendisinin neden mahkemeye çağrıldığı yazmıyordu ancak tutuklunun eşi, 5 gün içinde mahkemeye başvurmaması halinde tutuklanmakla tehdit edildi. 23 Şubat 2016'da Abbas Lisani'nin eşi ve iki oğlu, Erdebil Mahkemesi'nin ikinci dairesinde sorguya çekildi. Onlar da mahkeme tarafından sorulan soruların uygunsuz olması nedeniyle mahkeme belgelerine cevap vermeyi ve imzalamayı reddettiler.

8 Ekim 2020'de Abbas Lisani'nin ailesine ait bir araba kimliği belirsiz kişiler tarafından ateşe verildi.

Kasım 2020'de Abbas Lisani'nin oğlu Oktay Lisani, 9 Kasım'da Şuşa'nın kurtarılması münasebetiyle Erdebil pazarında şeker dağıttı. Daha sonra Erdebil Kamu İkram Tesisleri Kontrol Dairesi tarafından "kamuoyunu rahatsız etmekle" suçlandı ve Erdebil pazarında çalışması yasaklandı.

Tutuklanmasına karşı protestolar

Ocak 2007'de Dünya Azerbaycanlılarının Haklarının Korunması Komitesi (DAHMK), Abbas Lisani'nin serbest bırakılması talebiyle Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'ne başvurdu.

Abbas Lisani, 1 Şubat 2007'de Uluslararası Af Örgütü tarafından düşünce mahkûmu ilan edildi.

1 Şubat 2007'de ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Sean McCormack, Dışişleri Bakanlığı'nın İran'da hapsedilen Azerbaycanlı Abbas Lisani'nin durumundan endişe duyduğunu ve Lisani'nin hapishanede fiziksel tacize uğradığını söyledi. Dışişleri Bakanlığı'ndan daha sonra yapılan bir açıklamada, İran'daki rejimin okullarda Azerbaycan dilini yasakladığı, Azerbaycanlı aktivistlere zulmettiği ve Bay Lisani gibi kültürel ve dilsel haklarını savunanları haksız yere hapsettiği belirtildi. Şubat 2007'de İsveç Parlamentosu Dış İlişkiler Komisyonu üyesi ve Hristiyan Demokrat Parti milletvekili Holger Gustafsson, İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'a başvurarak Abbas Lisani'nin serbest bırakılmasını istedi. Şubat 2007'de Avrupa Parlamentosu üyesi Karl Schliter, Abbas Lisani'nin serbest bırakılması için Ali Hamaney'e başvurdu. Çağrısında Lisani'nin gözaltı koşulları, sağlık durumu ve ailesi üzerindeki baskılarla ilgili sorunlara dikkat çekti. 26 Mart 2007'de Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı 2006 yılı insan haklarının durumuna ilişkin bir rapor sundu. Bu raporda İran'daki Azerbaycanlıların ana dil hakkının ihlali, siyasi tutuklamalar ve Abbas Lisani'nin tutuklanması dahil zulümler hakkında yazıldı.

Mart 2008'de Güney Azerbaycanlılar Derneği tarafından Londra'daki BBC binası önünde bir miting düzenlendi. Mitinge katılanlar Abbas Lisani'nin serbest bırakılmasını talep etti. Bu eylemlerde, "30 milyon Azerbaycan Türkü İran rejimi tarafından baskı altına alındı!", "Azerbaycan Türkçesi Güney Azerbaycan'da resmi dil olmalı!", "Düşünce tutsaklarına yapılan işkenceye son verin!" yazılı pankartlar taşıdılar 2 saat süren eylem sırasında katılımcılar, Abbas Lisani'nin tutuklanması ve İran'daki Güney Azerbaycanlıların durumuyla ilgili İngilizce broşürleri yoldan geçenlere dağıttı.

Şehrdari takımı taraftarları üzerinde "Abbas Lisani ve Azerbaycanlı mahkumları serbest bırakın" yazan bir pankart açtılar, 2015

29 Ağustos 2015'te Erdebil'in "Şehrdari" takımı ile İsfahan'nin "Giti Pasand" kulübü arasında Takht stadyumunda bir futbol maçı düzenlendi. Maça gelen Erdebil taraftarları, "Ülkemiz refaha kavuşsun - Lisani özgür olsun" sloganları atarak, Abbas Lisani'nin özgürlüğünü talep etti. 10 Eylül 2015'te Mustafa Parvin, Saleh Pichganli, Tovhid Amir Amini, Murtaza Parvin ve Meysam Colani, Erdebil'in Takhti Stadı'nda oynanan futbol maçı sırasında İran güvenlik güçleri tarafından tutuklandı. Bunun nedeni ise maç sırasında stadyumda Abbas Lisani ve diğer siyasi tutukluları destekleyen ifadelerin yer aldığı pankartlar asmaları ve milli sloganlar atmalarıydı. Her birine 3 ay hapis ve 30 kırbaç cezası verildi. Mahkeme kararına göre 3 aylık hapis cezasının bittiği gün 30 kırbaç cezası verilmesi gerekirken, ceza aktivistlerin cezaevine girdiği ilk günlerde infaz edildi

2019 yılında Abbas Lisani'nin bir grup destekçisi onun şiirlerini, makalelerini, mahkeme konuşmalarını yayınladı.

2019 yılında tutuklanmasını protesto etmek için açlık grevine başlayan Abbas Lisani'ye destek olmak amacıyla milli aktivistler "Abbas Lisani'ye destek vermeliyiz" kampanyası başlattı. 4 Şubat 2019'da Azerbaycan Demokrasi ve Refah (ADR) Hareketi başkanı Gubad İbadoğlu Abbas Lisani'nin serbest bırakılmasını talep etti ve herkesi ona destek olmaya çağırdı 5 Şubat'ta Musavat Partisi, Abbas Lisani'nin ve İran hapishanelerinde tutulan tüm milli aktivistlerin koşulsuz serbest bırakılmasını talep eden bir bildiri yayınladı. Partinin açıklamasının yanı sıra, parti başkanı Arif Hajili İran'daki milli aktivistlere yönelik zulmü de kınadı ve Abbas Lisani'nin özgürlüğünü talep etti. 7 Şubat'ta Dünya Azerbaycanlılar Kongresi Eşbaşkanı Sabir Rustamhanlı, Abbas Lisani ve onunla birlikte haksız yere tutuklananların derhal serbest bırakılmasını ve İran'daki Azerbaycan Türklerinin milli, siyasi ve ekonomik taleplerinin yerine getirilmesini talep etti. 10 Şubat'ta güvenlik güçleri, insan hakları savunucuları Murtaza Parvin, Mehdi Dustdar ve Rahim Nevruz'un evlerinde ve "Abbas Lisani'yi Destekleyin" kampanyasını destekleyen Ali Wasigi ve Mazahir Maali'nin işyerlerinde arama yaptı.

Milliyetçi Gençlik Örgütü, 10 Temmuz 2019'da tutuklu Abbas Lisani ve diğer aktivistlerin haklarını savunmak için "Yurttaşlarımıza özgürlük!", "Güney Azerbaycan İran değildir!", "Azerbaycan bir olsun, başkenti Tebriz olsun!" ve diğer sloganlar atılarak Bakü'deki İran Büyükelçiliği önünde eylem düzenledi.

17 Temmuz 2019'da Müsavat Partisi aktivistleri İran büyükelçiliği önünde grev yapmaya çalıştı. Eylem kararında İran hükûmetinden Ermenistan ile askeri işbirliğini durdurması, ortak silah üretimine ilişkin anlaşmayı iptal etmesi, Abbas Lisani ve diğer aktivistleri serbest bırakması ve etnik ayrımcılığa son vermesi talep edildi.

Mart 2020'de aralarında gazeteciler, şairler, araştırmacılar, yazarlar ve sivil aktivistlerin de bulunduğu 161 milli-kültürel aktivist, İran yargı sisteminin başındaki kişi İbrahim Raisi'ye bir mektup yazarak, koronavirüs tehdidi nedeniyle siyasi tutukluların serbest bırakılmasını talep etti. Bu dilekçede aralarında cezaevinde bulunan Abbas Lisani'nin de bulunduğu 28 Azerbaycanlı siyasi tutsağın isminden bahsettiler.

Haziran 2020'de Amerika Birleşik Devletleri merkezli bir insan hakları grubu olan United For Iran, Abbas Lisani'nin serbest bırakılması için bir imza kampanyası başlattı.

Aralık 2020'de aktivisler, Erdebil kentindeki siyasi tutukluların serbest bırakılması için şehir duvarlarına sloganlar yazdılar. Duvarlara "hâlâ bilmiyoruz", "siyasi tutsaklar bizi kurtardı, uzun zamandır kafeslerdeler, onları unutmayalım", "tutukluları izne gönderin", "Abbas Lisani'ye hâlâ yasak", "siyasi tutuklularımızın sağlığı kırmızı çizgimizdir" sloganları yazdılar.

Mayıs 2021'de Erdebil sokaklarına siyasi tutukluların özgürlüğünü talep eden duvar yazıları yazıldı. O dönemde İran'da seçimler yaklaşırken milli aktivistler, "Siyasi tutukluların özgürlüğüne oy veriyoruz", "Abbas Lisani'ye oy veriyoruz" ve "Azerbaycan halkının seçilmiş temsilcisi hapiste" gibi sloganlar atıyorlardı.

Ağustos 2021'de Birleşmiş Milletler İran'daki insan hakları Özel Raportörü Javid Rahman, İran'daki hak ihlallerine ilişkin bir sonraki raporunu BM Genel Kuruluna sundu. Sunduğu 25 sayfalık raporda, İran-Azerbaycan'da faaliyet gösteren Abbas Lisani ve Alirza Farshi gibi Türk sivil toplum aktivistlerinin azınlık haklarını savundukları için hedef alındığını belirterek, şu konularda da bilgi verdi.

Kaynakça

1. ^ . web.archive.org. 1 Haziran 2023. 1 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
2. ^ ^{a b} . web.archive.org. 21 Mart 2016. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
3. ^ ^{a b c d e f g h} (PDF). Uluslararası Af Örgütü. 1 Şubat 2007. 16 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
4. ^ ^{a b} . web.archive.org. 23 Nisan 2020. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
5. ^ "اذعان نماينده تبريز به اعتصاب غذای فعال آذربايجانی". bbc.com. 30 Ocak 2007. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023. 
6. ^ CASACA, Paulo. "Parliamentary question | Abbas Lesani and the rights of the Azerbaijanis in Iran | E-5287/2006 | European Parliament". www.europarl.europa.eu (İngilizce). 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
7. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 18 Temmuz 2006. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
8. ^ "Azərbaycanın xordadı" (Azerice). etekyazi.com. 22 Mayıs 2022. 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Temmuz 2023. 
9. ^ Abbas Lesani / 2011: ARRESTS AND PROSECUTION (PDF) (İngilizce). united4iran.org. 2021. s. 1. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Ağustos 2023. 
10. ^ یگانه, بیژن (16 Nisan 2008). "نگرانی از وضعيت عباس لسانی و رضا عباسی در زندان". رادیو فردا (Farsça). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
11. ^ . web.archive.org. 18 Nisan 2021. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
12. ^ "عباس لسانی فعال سیاسی سرشناس آذربایجانی آزاد شد". human-rights-iran.org. 9 Kasım 2008. 8 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023. 
13. ^ (İngilizce). Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı. 11 Mart 2008. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
14. ^ "US Cites Systematic Repression of Iranian Dissidents, Minorities". VOA (İngilizce). 1 Kasım 2009. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
15. ^ https://www.europarl.europa.eu (14 Şubat 2007). (İngilizce). Avrupa Parlamentosu. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
16. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 11 Kasım 2006. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
17. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 17 Mart 2007. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
18. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 28 Nisan 2007. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
19. ^ ^{a b} "Təbriz, Ərdəbil, Sulduz və Qumda yeni təzyiq dalğası". VOA (Azerice). 12 Mayıs 2007. 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
20. ^ "Abbas Lisani azadlığa buraxıldı" (Azerice). Amerika'nın Sesi. 30 Ekim 2018. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
21. ^ (Azerice). Özgür Avrupa Radyosu. 9 Ekim 2008. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2023. 
22. ^ İnsafəli Hidayət (31 Aralık 2009). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
23. ^ "Azərbaycanlıların kütləvi həbsi başlayıb". Qafqazinfo (Azerice). 28 Ağustos 2011. 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
24. ^ "Arşivlenmiş kopya". musavat.com. 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
25. ^ منشو (باکو), رناد (30 Ağustos 2011). "« پنج فعال مدنی در اردبيل بازداشت شدند»". رادیو فردا (Farsça). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
26. ^ رادیوفردا (14 Eylül 2011). "تداوم اعتراضات و بازداشت‌ها در اردبیل". رادیو فردا (Farsça). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
27. ^ . web.archive.org. 24 Mayıs 2016. 24 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
28. ^ admin-hr (13 Nisan 2016). "Abbas Lesani Faces New Charges in Shiray Prison". Hrana (İngilizce). 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
29. ^ Tapdıq Fərhadoğlu (9 Eylül 2011). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
30. ^ منشو (باکو), رناد (30 Eylül 2011). "عباس لسانی: اگر اتفاقی افتاد، بخاطر اعتصاب غذا نيست". رادیو فردا (Farsça). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
31. ^ Tapdıq Fərhadoğlu (7 Kasım 2011). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
32. ^ Sevda Əliyeva (7 Ekim 2011). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 18 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
33. ^ Əlirza Quluncu (21 Şubat 2014). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
34. ^ Əlirza Quluncu (20 Şubat 2014). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
35. ^ Əlirza Quluncu (24 Şubat 2014). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
36. ^ . web.archive.org. 7 Mart 2021. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
37. ^ Əlirza Quluncu (18 Mart 2014). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
38. ^ Əlirza Quluncu (11 Mart 2014). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
39. ^ Əlirza Quluncu (17 Nisan 2015). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
40. ^ Dilşad Əliyarlı (26 Nisan 2015). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
41. ^ Əlirza Quluncu (5 Temmuz 2015). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
42. ^ "South Azerbaijani National Activist Abbas Lesani arrested again" (Azerice). araznews.org. 22 Temmuz 2015. 12 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2023. 
43. ^ Babək Çələbiyanlı (22 Temmuz 2015). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 25 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
44. ^ Babək Çələbiyanlı (24 Temmuz 2015). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
45. ^ Babək Çələbiyanlı (26 Temmuz 2015). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
46. ^ Əlirza Quluncu (24 Eylül 2015). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
47. ^ ^{a b} "İran: Abbas Lisani həbsxanada "aclıq elan edib"". 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Temmuz 2018. 
48. ^ Frud Bezhan (9 Kasım 2015). (İngilizce). Özgür Avrupa Radyosu. 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
49. ^ (İngilizce). BBC World Service. 9 Kasım 2015. 26 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
50. ^ (İngilizce). Özgür Avrupa Radyosu. 9 Kasım 2015. 23 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
51. ^ (İngilizce). The Association for the Human Rights of the Azerbaijani People in Iran. Kasım-Aralık 2015. 19 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
52. ^ . web.archive.org. 23 Nisan 2020. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
53. ^ "Abbas Lisani müvəqqəti azadlığa buraxılıb" (Azerice). Amerika'nın Sesi. 26 Mayıs 2016. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
54. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 15 Kasım 2015. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
55. ^ Əlirza Quluncu (7 Aralık 2015). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 18 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2023. 
56. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 22 Şubat 2016. 20 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
57. ^ "Some Of the Famous South Azerbaijan National Activists Went On Hunger Strike In Iran Prisons" (Azerice). araznews.org. 17 Şubat 2016. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
58. ^ ^{a b} "Abbas Lisaninin həbs müddəti bitib, amma sərbəst buraxılmır" (Azerice). Amerika'nın Sesi. 16 Mayıs 2016. 1 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
59. ^ admin-hr (31 Mayıs 2016). "Abbas Lesani and 11 other Prisoners on Hunger Strike". Hrana (İngilizce). 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
60. ^ "Abbas Lisani azadlıqda" (Azerice). qafqazinfo.az. 25 Mayıs 2016. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
61. ^ Xalidə Gəray (19 Mayıs 2016). "Güneydə azərbaycanlı fəallar aclıq aksiyasına başlayıblar" (Azerice). musavat.com. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
62. ^ (Azerice). Özgür Avrupa Radyosu. 27 Mayıs 2016. 5 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
63. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 7 Kasım 2016. 23 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
64. ^ admin-hr (7 Kasım 2016). "Abbas Lesani Summoned to Ardabil Court". Hrana (İngilizce). 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
65. ^ Rehman, Javaid (2017). A/72/322: Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in the Islamic Republic of Iran (PDF) (İngilizce). s. 20. 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Ağustos 2023. 
66. ^ admin-hr (12 Kasım 2016). "Abbas Lesani Arrested and Transferred to Meshkinshahr Prison". Hrana (İngilizce). 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
67. ^ "Apellyasiya məhkəməsi Abbas Lisani və Siyamək Mirzayinin şikayətlərinə baxıb" (Azerice). Amerika'nın Sesi. 2 Ağustos 2017. 21 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
68. ^ "Əhərdə türk dil haqları fəallarının kütləvi məhkəməsi keçirilib" (Azerice). Amerika'nın Sesi. 9 Ağustos 2017. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
69. ^ Əlirza Quluncu (1 Eylül 2017). "Əkbər Əbulzadə Əhərdə təşkil olan kütləvi məhkəməni şərh edir [Audio-Müsahibə]" (Azerice). Amerika'nın Sesi. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
70. ^ "Abbas Lisani yenidən məhkəməyə çağırılıb" (Azerice). Amerika'nın Sesi. 10 Ekim 2017. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
71. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 3 Temmuz 2018. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
72. ^ "Abbas Lesani, Ardebil's Civil Activist was Arrested". کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی (Farsça). 4 Temmuz 2018. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
73. ^ (Azerice). GünAz TV. 20 Ekim 2021. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
74. ^ ^{a b} . web.archive.org. 23 Nisan 2020. Archived from the original on 23 Nisan 2020. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
75. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 19 Eylül 2018. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
76. ^ . Amerika'nın Sesi. 8 Ocak 2019. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
77. ^ "Abbas Lisani SMS çağırışı ilə məhkəməyə getməyi rədd edib". abzas.org. 22 Eylül 2018. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
78. ^ . modern.az. 6 Ocak 2019. 8 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
79. ^ . web.archive.org. 4 Nisan 2019. Archived from the original on 4 Nisan 2019. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
80. ^ "Türk fəal Abbas Lisani Təbriz zindanında" (Azerice). Amerika'nın Sesi. 6 Ocak 2019. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
81. ^ ^{a b} (Azerice). bbc.com. 9 Ocak 2019. 24 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
82. ^ . web.archive.org. 8 Ağustos 2020. Archived from the original on 8 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
83. ^ . web.archive.org. 7 Ağustos 2020. Archived from the original on 7 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
84. ^ Rehman, Javaid (2019). A/74/188: Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in the Islamic Republic of Iran (İngilizce). United Nations. s. 19. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
85. ^ . web.archive.org. 25 Eylül 2020. Archived from the original on 25 Eylül 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
86. ^ . web.archive.org. 8 Ağustos 2020. Archived from the original on 8 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
87. ^ . web.archive.org. 27 Haziran 2019. Archived from the original on 27 Haziran 2019. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
88. ^ ^{a b} . web.archive.org. 10 Ağustos 2020. Archived from the original on 10 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
89. ^ ^{a b c} . web.archive.org. 31 Ekim 2020. Archived from the original on 31 Ekim 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
90. ^ . web.archive.org. 27 Haziran 2019. Archived from the original on 27 Haziran 2019. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
91. ^ . web.archive.org. 8 Ağustos 2020. Archived from the original on 8 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
92. ^ ^{a b} . web.archive.org. 10 Ağustos 2020. Archived from the original on 10 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
93. ^ . web.archive.org. 9 Haziran 2022. Archived from the original on 9 Haziran 2022. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
94. ^ . web.archive.org. 8 Temmuz 2019. Archived from the original on 8 Temmuz 2019. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
95. ^ . web.archive.org. 14 Temmuz 2019. Archived from the original on 14 Temmuz 2019. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
96. ^ . web.archive.org. 7 Ağustos 2020. Archived from the original on 7 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
97. ^ ^{a b c} . web.archive.org. 6 Ağustos 2020. Archived from the original on 6 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
98. ^ . web.archive.org. 11 Ağustos 2020. Archived from the original on 11 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
99. ^ . web.archive.org. 12 Temmuz 2020. Archived from the original on 12 Temmuz 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
100. ^ . web.archive.org. 1 Kasım 2020. Archived from the original on 1 Kasım 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
101. ^ . web.archive.org. 11 Ağustos 2020. Archived from the original on 11 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
102. ^ فردا, رادیو. "حکم ۱۵ سال حبس علیه عباس لسانی فعال ترک ایران". رادیو فردا (Farsça). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
103. ^ Fərdin Muradpur (19 Şubat 2022). "İran məhkəmə sistemində təkdilliliyin nəticələri: yaşanmış təcrübələr" (Azerice). etekyazi.com. 19 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Temmuz 2023. 
104. ^ ^{a b} . web.archive.org. 12 Temmuz 2020. Archived from the original on 12 Temmuz 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
105. ^ . web.archive.org. 11 Ağustos 2020. Archived from the original on 11 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
106. ^ . web.archive.org. 8 Ağustos 2020. Archived from the original on 8 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
107. ^ ^{a b} . web.archive.org. 15 Ağustos 2020. Archived from the original on 15 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
108. ^ . web.archive.org. 14 Ağustos 2020. Archived from the original on 14 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
109. ^ "İranlı Türk aktivist Lisani'ye verilen 15 yıl hapis cezası kesinleşti". www.aa.com.tr. 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
110. ^ . web.archive.org. 21 Eylül 2020. Archived from the original on 21 Eylül 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
111. ^ . web.archive.org. 24 Ocak 2021. Archived from the original on 24 Ocak 2021. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
112. ^ . web.archive.org. 21 Eylül 2020. Archived from the original on 21 Eylül 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
113. ^ . web.archive.org. 20 Kasım 2020. Archived from the original on 20 Kasım 2020. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
114. ^ . web.archive.org. 20 Ağustos 2022. Archived from the original on 20 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
115. ^ "Abbas Lisani zindanda aksiya keçirdi: Görüş qadağası ləğv edildi". gadtb.com. 22 Kasım 2020. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
116. ^ "Abbas Lisaniyə telefonla danışmaq və görüşmək qadağası qoyulub". aznews.tv. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
117. ^ ^{a b} . web.archive.org. 21 Ocak 2021. Archived from the original on 21 Ocak 2021. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
118. ^ . web.archive.org. 20 Ağustos 2022. Archived from the original on 20 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
119. ^ . web.archive.org. 19 Ağustos 2022. Archived from the original on 19 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
120. ^ . web.archive.org. 18 Ocak 2021. Archived from the original on 18 Ocak 2021. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
121. ^ . web.archive.org. 26 Şubat 2021. Archived from the original on 26 Şubat 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
122. ^ . web.archive.org. 19 Ağustos 2022. Archived from the original on 19 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
123. ^ . web.archive.org. 19 Ağustos 2022. Archived from the original on 19 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
124. ^ . web.archive.org. 24 Şubat 2021. Archived from the original on 24 Şubat 2021. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
125. ^ . web.archive.org. 19 Ağustos 2022. Archived from the original on 19 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
126. ^ . web.archive.org. 21 Ocak 2021. Archived from the original on 21 Ocak 2021. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
127. ^ ^{a b} . web.archive.org. 24 Şubat 2021. Archived from the original on 24 Şubat 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
128. ^ . web.archive.org. 15 Haziran 2021. Archived from the original on 15 Haziran 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
129. ^ . web.archive.org. 15 Haziran 2021. Archived from the original on 15 Haziran 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
130. ^ ^{a b} . web.archive.org. 14 Haziran 2021. Archived from the original on 14 Haziran 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
131. ^ . web.archive.org. 4 Ağustos 2021. Archived from the original on 4 Ağustos 2021. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
132. ^ . web.archive.org. 13 Haziran 2021. Archived from the original on 13 Haziran 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
133. ^ . web.archive.org. 20 Ağustos 2022. Archived from the original on 20 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
134. ^ . web.archive.org. 13 Haziran 2021. Archived from the original on 13 Haziran 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
135. ^ ^{a b} . web.archive.org. 4 Ağustos 2021. Archived from the original on 4 Ağustos 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
136. ^ . web.archive.org. 20 Ağustos 2022. Archived from the original on 20 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
137. ^ . web.archive.org. 14 Haziran 2021. Archived from the original on 14 Haziran 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
138. ^ . web.archive.org. 14 Haziran 2021. Archived from the original on 14 Haziran 2021. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
139. ^ . web.archive.org. 5 Ağustos 2021. Archived from the original on 5 Ağustos 2021. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
140. ^ "İran'da tutuklu Azerbaycan Türkleri açlık grevlerini sonlandırdı". www.aa.com.tr. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
141. ^ "عباس لسانی و هم‌بندی‌های او در زندان اردبیل به اعتصاب غذای خود پایان دادند". رادیو فردا (Farsça). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
142. ^ . web.archive.org. 4 Ağustos 2021. Archived from the original on 4 Ağustos 2021. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
143. ^ . web.archive.org. 20 Eylül 2021. Archived from the original on 20 Eylül 2021. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
144. ^ "Abbas Lisani Ərdəbil həbsxanasından tibbi məzuniyyətə buraxılıb". iranwire.com. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
145. ^ . web.archive.org. 23 Ekim 2021. Archived from the original on 23 Ekim 2021. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
146. ^ . web.archive.org. 20 Ağustos 2022. Archived from the original on 20 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
147. ^ Hamid Məlikoğlu (25 Eylül 2021). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022. 
148. ^ "Two jailed Azeri rights activists begin hunger strike in Iran" (İngilizce). middleeastmonitor.com. 24 Eylül 2021. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022. 
149. ^ (İngilizce). ABD Dışişleri Bakanlığı. 2022. 12 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
150. ^ . web.archive.org. 27 Ekim 2021. Archived from the original on 27 Ekim 2021. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
151. ^ ^{a b} . web.archive.org. 8 Kasım 2021. Archived from the original on 8 Kasım 2021. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
152. ^ . web.archive.org. 15 Ağustos 2022. Archived from the original on 15 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
153. ^ . web.archive.org. 9 Ağustos 2022. Archived from the original on 9 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
154. ^ . web.archive.org. 21 Ağustos 2022. Archived from the original on 21 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
155. ^ . web.archive.org. 10 Ağustos 2022. Archived from the original on 10 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
156. ^ . web.archive.org. 10 Ağustos 2022. Archived from the original on 10 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
157. ^ . web.archive.org. 31 Mayıs 2022. Archived from the original on 31 Mayıs 2022. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
158. ^ "Tibbi məzuniyyəti uzadılmayan güneyli siyasi fəal Abbas Lisani həbsxanaya qayıtmalıdır". VOA (Azerice). 26 Ağustos 2022. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
159. ^ "Abbas Lisani Ərdəbil həbsxanasına qayıdıb". VOA (Azerice). 30 Ağustos 2022. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
160. ^ Hamid Məlikoğlu. "Güneyli fəal Abbas Lisani Ərdəbilə qayıdıb". Amerikaninsesi.org. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
161. ^ . web.archive.org. 21 Şubat 2023. Archived from the original on 21 Şubat 2023. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. KB1 bakım: Uygun olmayan url ()
162. ^ "Abbas Lisani ədalətsiz sürgün hökmünə etiraz edərək Ərdəbilə qayıtdı". aznews.tv. 2023. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
163. ^ Hamid Məlikoğlu. "Güneyli fəallar Ərdəbildə Abbas Lisanini ziyarət ediblər". Amerikaninsesi.org. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
164. ^ Hamid Məlikoğlu. "Abbas Lisani İranın Yəzd şəhərinə sürgün edilib". Amerikaninsesi.org. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
165. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 4 Kasım 2006. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
166. ^ فامیلی, شیرین (15 Nisan 2008). "«تشدید فشار بر خانواده های زندانیان سیاسی»". رادیو فردا (Farsça). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
167. ^ ^{a b} (Azerice). . 9 Ekim 2008. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2023. 
168. ^ Tapdıq Fərhadoğlu (16 Eylül 2011). (Azerice). Amerika'nın Sesi. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
169. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 16 Şubat 2016. 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
170. ^ (Azerice). Amerika'nın Sesi. 25 Şubat 2016. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
171. ^ (Azerice). iranwire.com. 14 Ekim 2020. 20 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
172. ^ (Azerice). iranwire.com. 2020. 20 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
173. ^ "Dünya Azərbaycanlılarının Haqları Müdafiə Komitəsi Abbas Lisaninin azadlığa buraxılması tələbi ilə BMT-yə müraciət edib". Apa.az (Azerice). 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
174. ^ . Azadlig Radiosu. 3 Nisan 2007. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
175. ^ "ABŞ Dövlət Departamenti Abbas Lisaninin vəziyyətindən narahatdır". www.azadliq.org. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
176. ^ . Amerika'nın Sesi. 1 Şubat 2007. 23 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
177. ^ . Amerika'nın Sesi. 1 Şubat 2007. 13 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
178. ^ "İranlı grup, tutuklanan Azeri aktivistlerden endişe duyuyor". refworld.org. 1 Şubat 2007. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2023. >
179. ^ "İsveçli Milletvekili İran Devlet Başkanından Abbas Lisani'yi serbest bırakmasını istedi". today.az. 3 Şubat 2007. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
180. ^ "Holger Gustafsson, Mahmud Ahmedinejat'tan Abbas Lissani'yi serbest bırakmasını istiyor". apa.az. 3 Şubat 2007. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
181. ^ "Avrupa Parlamentosu Parlamenter, Abbas Lisani'nin serbest bırakılması için başvuruda bulundu". apa .az. 12 Şubat 2007. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
182. ^ "2006 İnsan Hakları Uygulamalarına İlişkin Ülke Raporları". ABD Dışişleri Bakanlığı. 6 Mart 2007. 27 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2023. >
183. ^ "Güney Azerbaycanlılar Londra'da barışçıl bir protesto düzenledi" (Azerice). trend.az. 24 Mart 2008. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Temmuz 2023. 
184. ^ . web.archive.org. 14 Kasım 2020. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
185. ^ . Amerika'nın Sesi. 4 Nisan 2016. 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
186. ^ "Erdebil'de 5 ulusal aktivistin tutuklanması ve kırbaçlanması kararı verildi" (İngilizce). Amerika'nın Sesi. 17 Aralık 2015. 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
187. ^ . Amerika'nın Sesi. 10 Nisan 2016. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023. 
188. ^ "عباس لسانی - تعلیم بری لکوک عتنیکی". ipa.united4iran.org. 11 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
189. ^ . web.archive.org. 10 Ağustos 2020. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
190. ^ . web.archive.org. 12 Ağustos 2020. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
191. ^ . web.archive.org. 12 Ağustos 2020. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
192. ^ . web.archive.org. 12 Ağustos 2020. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
193. ^ . web.archive.org. 10 Ağustos 2020. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
194. ^ . web.archive.org. 4 Ağustos 2020. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
195. ^ "Gənclər İranın Bakıdakı Səfirliyi qarşısında aksiya keçirib". VOA (Azerice). 10 Temmuz 2019. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
196. ^ "Müsavat Partiyasının fəalları İran səfirliyi qarşısında piket keçirməyə cəhd edib". VOA (Azerice). 17 Temmuz 2019. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
197. ^ . web.archive.org. 9 Ağustos 2020. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
198. ^ . web.archive.org. 7 Ağustos 2020. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
199. ^ . web.archive.org. 13 Aralık 2020. 13 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
200. ^ . web.archive.org. 15 Haziran 2021. 15 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
201. ^ "ODS HOME PAGE" (PDF). documents-dds-ny.un.org. 24 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
202. ^ "BMT-nin xüsusi məruzəçisi yeni hesabatında Abbas Lisani və Əlirza Fərşinin vəziyyətinə diqqət çəkib". VOA (Azerice). 23 Ağustos 2021. 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 

Dış bağlantılar

Kitapları

• Özgürlüğü haykirmak kitabı

Çıxışları

• Abbas Lisani'nin 2005 yılında Tahran'daki Sattarhan töreninde yaptığı konuşma
• Abbas Lisani 2006 yılı / ANS TV
• Ulusal kültürel aktivistlerinin Abbas Lisani ile buluşması
• Ulusal kültürel aktivistlerinin Abbas Lisani ile buluşması
• Ulusal kültürel aktivistlerinin Abbas Lisani ile buluşması
• Abbas Lisani'nin Adil İrşadifar'ın cenazesinde yaptığı konuşma 2009 yılı
• Abbas Lisani, Ana Dil Günü'ndeki tutuklama dalgasını ve Hasan Ruhani'nin ulusal azınlıklara yönelik politikasını anlatıyor / Amerika'nın Sesi
• Ruqayya Alizade eşinin cezaevindeki durumunu anlatıyor, 2015
• Abbas Lisani'nin Hasan Demirci'nin cenazesinde yaptığı konuşma. Tebriz, 2018.
• Farzad Samadli: Abbas Lisani'nin Türkçe konuşması İran yargı sisteminde büyük olay / Amerika'nın Sesi
• Bir siyasi aktivist daha 8 yıl hapis cezasına çarptırıldı / Özgür Avrupa Radyosu
• Abbas Lisani'nin Urmu Gölü felaketine ilişkin çağrısı, 2022.
• Abbas Lisani'nin onunla buluşmaya gelen aktivistler önünde konuşması. Yıl 2023.
• Hapisten çıktıktan sonra Abbas Lisani ile buluşma. Erdebil, Şubat 2023.