Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adi gürgen (Carpinus betulus), huşgiller (Betulaceae) familyasından kerestesi değerli bir orman ağacı türü.
| Carpinus betulus | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Carpinus betulus L., Sp. Pl.: 998 (1753).
| |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||
Dağılımı Avrupa'yı (İber Yarımadası hariç), Orta Avrupa'yı, İngiltere'nin güneyine ve İsveç'in güneyine kadar uzanan geniş bir yelpazeye sahiptir. Doğuya doğru Karadeniz üzerinden Kafkasya'ya ve kuzey İran'a ulaşır. Rakım dağılımı deniz seviyesinden Orta Avrupa'da 700 m, Batı Alplerde 1000 m ve İran'da 1800 m arasında değişmektedir.
Oldukça yavaş büyüyen ve yoğun dallı bir ağaç, gençken konik, daha sonra oval veya yuvarlak büyüyen bir ağaç. Ergin ağaçlar 10 m genişliğe ve 15–20 m yüksekliğe ulaşır. Ağaç yaşlandıkça dallar sarkmaya başlar. Genç dallar gri-kahverengidir: yaşlı dallar ve gövde koyu gri ve dikkat çekici derecede pürüzsüzdür. Yapraklar ilkbaharda taze yeşil bir renktir. Yaprağın keskin bir çift tırtıklı kenarı vardır ve yaprağın üst kısmı bir noktaya doğru incelir. Sonbaharda yapraklar rengi altın sarısına döner. Gürgen yıllık olarak budanırsa, kuru kahverengi yapraklar genellikle kışa kadar ağaçta kalır. Küçük fındıklar dekoratif ayrı meyve kümelerine asılır. Kök büyümesi yüzeye nispeten yakındır. Çürümüş yapraklar iyi toprak iyileştiricilerdir. Bir gürgen kolayca 200 yaşına ulaşabilir. Carpinus betulus'a yeterli yer verilirse daha sonraki yaşlarda yirmi metre yüksekliğe kadar geniş bir taç oluşturur.
Kuru toprakta ve nemli toprakta yetişebilir, kısa süreli su baskınlarına, dona ve rüzgara dayanıklıdır. Toprakla ilgili çok az talepte bulunur, tınlı toprakları tercih eder. insanlar, (iri) evcil hayvanlar ve çiftlik hayvanlarında genellikle toksik etkisi yoktur. Bulvarlar ve geniş caddeler, parklar, meydanlar, mezarlıklar, endüstri alanı, büyük bahçeler ve ağaç çitlerinde dikimleri yapılır. Adi gürgen, ovalarda, tepelerde ve alçak dağ kuşağında meydana gelen, ılıman iklimlerin tipik bir mezofili türüdür. Yüksek yaz sıcaklıkları güneydeki dağılımını sınırlarken, çok dayanıklı bir türdür ve hatta don oyuklarında bulunur. Islak ağır kilden hafif kuru kumlu topraklara kadar tolere edebilmesine rağmen, asitliden kalkerliye kadar derin nemli ve iyi drene edilmiş toprakları tercih eder. Kısmi güneşli koşullarda yetişir ve aynı zamanda, kayın ağacından biraz daha az olmasına rağmen, Avrupa'daki birkaç güçlü gölgeye toleranslı yerli ağaçtan biridir. Bu nedenle bu tür hem ikincil bir tür hem de alt ağaç olarak rol oynayabileceği gibi, büyümesiyle verimliliği artan çıplak ve bozuk topraklarda kolonici olarak da rol oynayabilir. Karışık ormanlarda tehlikeli bir istilacı olabilir, meşe, dişbudak (Fraxinus excelsior) veya sarıçam (Pinus sylvestris) gibi değerli kereste türlerinden daha iyi ve daha hızlı yenilenir.
Adi gürgen, çoğunlukla yaprak döken meşelerin (Quercus robur, Quercus petraea) hakim olduğu karışık meşcerelerde yetişerek meşe-gürgen orman toplulukları oluşturur. Bu bitki örtüsü, tipik olarak Avrupa dişbudağı (Fraxinus excelsior), küçük yapraklı ıhlamur (Tilia cordata), yabani kiraz (Prunus avium), ova akçaağacı (Acer campestre), adi fındık (Corylus avellana) ile verimli topraklardaki klasik Avrupa ılıman ormanını temsil eder. Gürgen, kayın ormanlarında da (Fagus sylvatica) bulunabilir, saf meşcereler daha nadirdir.
Yaygın bir türdür. Bu türü etkileyen herhangi bir geniş çaplı tehdit bildirilmemiştir. IUCN Kırmızı Listesinde bu nedenle Asgari Endişe olarak değerlendirilir. Bu tür Avrupa, Kuzey Anadolu, Kafkaslar ve Rusya'da bulunur. Geniş bir alanda doğallaşmıştır. Dağılımının çoğunda yaygın bir türdür. İspanyol vasküler florasının Kırmızı Listesi'nde Hassas (D1+2) olarak listelenmiştir, ancak yalnızca yerel olarak nadir olduğu düşünülmektedir. Danimarka, Lüksemburg, İsviçre ve Büyük Britanya'da En Az Endişe Veren olarak listelenmiştir. Batı Asya'da ile geniş yapraklı ormanlara hakimdir (1.000-1.200 m'ye kadar). Dağılımında yaygın bir tür olması nedeniyle, popülasyon sayılarına ilişkin kesin veriler yoktur. Geniş yapraklı yaprak döken ormanlarda (Quercus-Fagus) veya karışık ormanlarda (Abies-Picea-Fagus) veya bazen düz yerlerde saf meşcereler oluşturarak bulunur. Tür, hayvanlar tarafından çiğnendiğinde kabuk hasarına karşı dirençlidir, dış yüzeyi tamamen kaldırıldığında bile, maruz kalan kambiyum genellikle tamamen iyileşir. Tohumların çoğu hayvanlar ve kuşlar tarafından alındığı için rejenerasyon yavaş bir süreçtir ve tohumların çimlenmesi iki ila üç yıl sürebilir. Odunu ağır ve çok serttir ve aletler ve bina yapımında kullanılır ve geleneksel olarak öküz boyundurukları, doğrama tahtaları ve ağır kirişler için kullanılırdı. Aynı zamanda sıcak ve yavaş yanar, bu da onu çok uygun bir odun yapar; neredeyse kömüre eşit bir kalorifik değere sahiptir. Bu tür bir süs ağacı olarak yetiştirilir ve budamaya iyi dayandığı ve yoğun bitki örtüsüne sahip olduğu için, çit ve budamacılık için çokça kullanılmıştır; birkaç çeşit mevcuttur. Bu tür için şu anda yürürlükte olan veya şu anda gerekli olan bilinen bir koruma eylemi yoktur.
Kayıtlı salgınların olmaması nedeniyle, adi gürgen üzerindeki belirli hastalıklar ve zararlılar kapsamlı bir şekilde çalışılmamıştır. Adi gürgen yakındaki daha değerli ağaçların yanında duyarlı bir konukçu olabileceğinden, kansere neden olan Nectria cinsinin veya Armillaria cinsinin kök çürümesine neden olan genel mantar enfeksiyonları bildirilmiştir. Carpinus cinsindeki diğer türler gibi, Lymantria dispar tarafından saldırıya uğrayabilir. Aynı zamanda Thaumetopoea processionea için duyarlı bir konakçıdır.
Adi gürgen odunu beyaz, yoğun, çok sert ve sağlamdır. Aslında gürgen adı, sertliğine atıfta bulunularak 'boynuz ağacı' anlamına gelir. Bununla birlikte, ağaçlar düzensiz bir şekle sahip olma eğilimindedir. Odunun çapraz taneleri vardır ve bu nedenle işlenmesi zordur. Esnek değildir ve kurutma işlemi sırasında büyük ölçüde küçülür. Bu sebeplerden dolayı gürgen ticari açıdan düşük ilgi görmüştür ve hiçbir zaman endüstriyel olarak yetiştirilmemiştir. Geçmişte metallerin kıt ve pahalı olduğu dönemlerde daha çok alet sapları, değirmen çarkları, tarım aletleri, ahşap perçinler vb. gibi aşınmaya karşı direnç gerektiren küçük parçaların yapımında kullanılırdı. Daha yakın zamanlarda döşeme, bilardo ipuçları, bagetler ve piyano mekanizmaları için ve bazen de akçaağaç alternatifi olarak kullanılmaktadır. Odun yavaş yandığından yüksek kalorifik değere sahiptir, bu da onu mükemmel bir yakacak odun ve odun kömürü yapar. Kök emicilerden yenilenebilme özelliğinden dolayı, meşelerin yanında karışık baltalıklarda yetiştirilebilir ve epikormik dalların üretilmesini sınırlandırır. Budama yapıldığında bile iyi tepki verir, bu da onu iyi bir çit ve yem ağacı yapar. Adi gürgen ayrıca toprağın erozyon ve heyelanlardan korunması için çıplak eğimli alanlarda ağaçlandırma plantasyonlarında meşe ile dikilir ve gerektiğinde çalı olarak muhafaza edilir. Süs amaçlı farklı çeşitleri mevcuttur; daha sık kullanılanlardan biri, normal balon şeklinde bir taç ile 'Fastigicata', daha nadir olarak, yoğun gözyaşı şeklinde 'Columnaris' veya küçük ve derin loblu yaprakları olan 'Incisa'dır. Kent parklarında, bahçelerde ve yol kenarlarında, yerel olarak daha zengin topraklarda bol miktarda bulunabilirler.
Fotoğraf Galerisi
- Carpinus betulus
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Kaynakça
- ^ a b c d e Sikkema, R; Caudullo, G.; de Rigo, D. "Carpinus betulus in Europe: distribution, habitat, usage and threats" (PDF). forest.jrc.ec.europa.eu. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Mart 2022.
- ^ a b "Carpinus betulus". Van Den Berk. Erişim tarihi: 22 Eylül 2021.[]
- ^ Shaw, K.; Roy, S.; Wilson, B. (2014). "Carpinus betulus". The IUCN Red List of Threatened Species. doi:10.2305/IUCN.UK.2014-3.RLTS.T194274A2308255.en. 8 Ağustos 2018 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor () arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Adi gurgen Carpinus betulus husgiller Betulaceae familyasindan kerestesi degerli bir orman agaci turu Carpinus betulusKorunma durumuAsgari endise altinda IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif MagnoliopsidaTakim FagalesFamilya BetulaceaeCins CarpinusTur C betulusIkili adlandirmaCarpinus betulusL Sp Pl 998 1753 Vikitur de Carpinus betulus ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Carpinus betulus ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunurDagilimi Dagilimi Avrupa yi Iber Yarimadasi haric Orta Avrupa yi Ingiltere nin guneyine ve Isvec in guneyine kadar uzanan genis bir yelpazeye sahiptir Doguya dogru Karadeniz uzerinden Kafkasya ya ve kuzey Iran a ulasir Rakim dagilimi deniz seviyesinden Orta Avrupa da 700 m Bati Alplerde 1000 m ve Iran da 1800 m arasinda degismektedir Oldukca yavas buyuyen ve yogun dalli bir agac gencken konik daha sonra oval veya yuvarlak buyuyen bir agac Ergin agaclar 10 m genislige ve 15 20 m yukseklige ulasir Agac yaslandikca dallar sarkmaya baslar Genc dallar gri kahverengidir yasli dallar ve govde koyu gri ve dikkat cekici derecede puruzsuzdur Yapraklar ilkbaharda taze yesil bir renktir Yapragin keskin bir cift tirtikli kenari vardir ve yapragin ust kismi bir noktaya dogru incelir Sonbaharda yapraklar rengi altin sarisina doner Gurgen yillik olarak budanirsa kuru kahverengi yapraklar genellikle kisa kadar agacta kalir Kucuk findiklar dekoratif ayri meyve kumelerine asilir Kok buyumesi yuzeye nispeten yakindir Curumus yapraklar iyi toprak iyilestiricilerdir Bir gurgen kolayca 200 yasina ulasabilir Carpinus betulus a yeterli yer verilirse daha sonraki yaslarda yirmi metre yukseklige kadar genis bir tac olusturur Kuru toprakta ve nemli toprakta yetisebilir kisa sureli su baskinlarina dona ve ruzgara dayaniklidir Toprakla ilgili cok az talepte bulunur tinli topraklari tercih eder insanlar iri evcil hayvanlar ve ciftlik hayvanlarinda genellikle toksik etkisi yoktur Bulvarlar ve genis caddeler parklar meydanlar mezarliklar endustri alani buyuk bahceler ve agac citlerinde dikimleri yapilir Adi gurgen ovalarda tepelerde ve alcak dag kusaginda meydana gelen iliman iklimlerin tipik bir mezofili turudur Yuksek yaz sicakliklari guneydeki dagilimini sinirlarken cok dayanikli bir turdur ve hatta don oyuklarinda bulunur Islak agir kilden hafif kuru kumlu topraklara kadar tolere edebilmesine ragmen asitliden kalkerliye kadar derin nemli ve iyi drene edilmis topraklari tercih eder Kismi gunesli kosullarda yetisir ve ayni zamanda kayin agacindan biraz daha az olmasina ragmen Avrupa daki birkac guclu golgeye toleransli yerli agactan biridir Bu nedenle bu tur hem ikincil bir tur hem de alt agac olarak rol oynayabilecegi gibi buyumesiyle verimliligi artan ciplak ve bozuk topraklarda kolonici olarak da rol oynayabilir Karisik ormanlarda tehlikeli bir istilaci olabilir mese disbudak Fraxinus excelsior veya saricam Pinus sylvestris gibi degerli kereste turlerinden daha iyi ve daha hizli yenilenir Adi gurgen cogunlukla yaprak doken meselerin Quercus robur Quercus petraea hakim oldugu karisik mescerelerde yetiserek mese gurgen orman topluluklari olusturur Bu bitki ortusu tipik olarak Avrupa disbudagi Fraxinus excelsior kucuk yaprakli ihlamur Tilia cordata yabani kiraz Prunus avium ova akcaagaci Acer campestre adi findik Corylus avellana ile verimli topraklardaki klasik Avrupa iliman ormanini temsil eder Gurgen kayin ormanlarinda da Fagus sylvatica bulunabilir saf mescereler daha nadirdir Yaygin bir turdur Bu turu etkileyen herhangi bir genis capli tehdit bildirilmemistir IUCN Kirmizi Listesinde bu nedenle Asgari Endise olarak degerlendirilir Bu tur Avrupa Kuzey Anadolu Kafkaslar ve Rusya da bulunur Genis bir alanda dogallasmistir Dagiliminin cogunda yaygin bir turdur Ispanyol vaskuler florasinin Kirmizi Listesi nde Hassas D1 2 olarak listelenmistir ancak yalnizca yerel olarak nadir oldugu dusunulmektedir Danimarka Luksemburg Isvicre ve Buyuk Britanya da En Az Endise Veren olarak listelenmistir Bati Asya da ile genis yaprakli ormanlara hakimdir 1 000 1 200 m ye kadar Dagiliminda yaygin bir tur olmasi nedeniyle populasyon sayilarina iliskin kesin veriler yoktur Genis yaprakli yaprak doken ormanlarda Quercus Fagus veya karisik ormanlarda Abies Picea Fagus veya bazen duz yerlerde saf mescereler olusturarak bulunur Tur hayvanlar tarafindan cignendiginde kabuk hasarina karsi direnclidir dis yuzeyi tamamen kaldirildiginda bile maruz kalan kambiyum genellikle tamamen iyilesir Tohumlarin cogu hayvanlar ve kuslar tarafindan alindigi icin rejenerasyon yavas bir surectir ve tohumlarin cimlenmesi iki ila uc yil surebilir Odunu agir ve cok serttir ve aletler ve bina yapiminda kullanilir ve geleneksel olarak okuz boyunduruklari dograma tahtalari ve agir kirisler icin kullanilirdi Ayni zamanda sicak ve yavas yanar bu da onu cok uygun bir odun yapar neredeyse komure esit bir kalorifik degere sahiptir Bu tur bir sus agaci olarak yetistirilir ve budamaya iyi dayandigi ve yogun bitki ortusune sahip oldugu icin cit ve budamacilik icin cokca kullanilmistir birkac cesit mevcuttur Bu tur icin su anda yururlukte olan veya su anda gerekli olan bilinen bir koruma eylemi yoktur Kayitli salginlarin olmamasi nedeniyle adi gurgen uzerindeki belirli hastaliklar ve zararlilar kapsamli bir sekilde calisilmamistir Adi gurgen yakindaki daha degerli agaclarin yaninda duyarli bir konukcu olabileceginden kansere neden olan Nectria cinsinin veya Armillaria cinsinin kok curumesine neden olan genel mantar enfeksiyonlari bildirilmistir Carpinus cinsindeki diger turler gibi Lymantria dispar tarafindan saldiriya ugrayabilir Ayni zamanda Thaumetopoea processionea icin duyarli bir konakcidir Adi gurgen odunu beyaz yogun cok sert ve saglamdir Aslinda gurgen adi sertligine atifta bulunularak boynuz agaci anlamina gelir Bununla birlikte agaclar duzensiz bir sekle sahip olma egilimindedir Odunun capraz taneleri vardir ve bu nedenle islenmesi zordur Esnek degildir ve kurutma islemi sirasinda buyuk olcude kuculur Bu sebeplerden dolayi gurgen ticari acidan dusuk ilgi gormustur ve hicbir zaman endustriyel olarak yetistirilmemistir Gecmiste metallerin kit ve pahali oldugu donemlerde daha cok alet saplari degirmen carklari tarim aletleri ahsap percinler vb gibi asinmaya karsi direnc gerektiren kucuk parcalarin yapiminda kullanilirdi Daha yakin zamanlarda doseme bilardo ipuclari bagetler ve piyano mekanizmalari icin ve bazen de akcaagac alternatifi olarak kullanilmaktadir Odun yavas yandigindan yuksek kalorifik degere sahiptir bu da onu mukemmel bir yakacak odun ve odun komuru yapar Kok emicilerden yenilenebilme ozelliginden dolayi meselerin yaninda karisik baltaliklarda yetistirilebilir ve epikormik dallarin uretilmesini sinirlandirir Budama yapildiginda bile iyi tepki verir bu da onu iyi bir cit ve yem agaci yapar Adi gurgen ayrica topragin erozyon ve heyelanlardan korunmasi icin ciplak egimli alanlarda agaclandirma plantasyonlarinda mese ile dikilir ve gerektiginde cali olarak muhafaza edilir Sus amacli farkli cesitleri mevcuttur daha sik kullanilanlardan biri normal balon seklinde bir tac ile Fastigicata daha nadir olarak yogun gozyasi seklinde Columnaris veya kucuk ve derin loblu yapraklari olan Incisa dir Kent parklarinda bahcelerde ve yol kenarlarinda yerel olarak daha zengin topraklarda bol miktarda bulunabilirler Fotograf GalerisiCarpinus betulusKaynakca a b c d e Sikkema R Caudullo G de Rigo D Carpinus betulus in Europe distribution habitat usage and threats PDF forest jrc ec europa eu 24 Subat 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Mart 2022 a b Carpinus betulus Van Den Berk Erisim tarihi 22 Eylul 2021 olu kirik baglanti Shaw K Roy S Wilson B 2014 Carpinus betulus The IUCN Red List of Threatened Species doi 10 2305 IUCN UK 2014 3 RLTS T194274A2308255 en 8 Agustos 2018 tarihinde arsiv url kullanmak icin url gerekiyor yardim arsivlendi Eksik ya da bos url yardim