Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akbaba, 1922-1977 yılları arasında yayımlanmış haftalık siyasi mizah dergisi.
 İran Şahı Rıza Pehlevi'nin Türkiye ziyareti dolayısıyla Akbaba, 14 Haziran 1934 tarihli 24. sayısının kapağında "Türkiye İran dostluğu" temasını işlemişti | |
| Editör | Yusuf Ziya Ortaç Orhan Seyfi Orhon |
|---|---|
| Kategoriler | Dergi, süreli yayın, haftalık |
| İlk sayı | 7 Aralık 1922 - ? (I. Dönem, eski yazıyla, 208 sayı çıktı) |
| Son sayı | 1933 - 28 Aralık 1977 (II. Dönem, Latin harfleriyle) |
| Ülke |  Osmanlı İmparatorluğu Türkiye Cumhuriyeti |
| Dil | Osmanlıca, Türkçe (eski ve yeni harflerle) |
Türk edebiyatının en uzun ömürlü mizah dergilerindendir. 1922’de Beş Hececiler adlı edebiyat akımının iki önemli üyesi olan Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon tarafından kurulmuş; birkaç kez kesintiye uğramakla birlikte 1977’ye kadar çıkarılarak yaklaşık iki bin sayı yayımlanmıştır.
Türk Kurtuluş Savaşı kazanıldıktan sonra kapanan Aydede dergisinin boşluğunu doldurmak üzere kurulan dergi. sonradan kendi kimliğini kazanmış; toplumun yoksul kesiminin dergisi olmuş ve geniş bir okuyucu kitlesine ulaşmıştır. Dönemin önemli edebiyatçılarının yazılarına yer veren Akbaba, siyasi mizah dergisi olmanın yanı sıra bir edebiyat dergisi olarak da nitelendirilir.
Arka plan
Milli Mücadele yıllarında İstanbul'da Refik Halid Karay tarafından çıkarılan ve dönemin iki önemli mizah dergisinden biri olan Aydede dergisi, savaş boyunca İstanbul hükûmetini desteklemiş, Büyük Taarruz Zaferi'nden sonra Karay sürgün edilmiş ve Aydede 90. sayısını 9 Kasım 1922'de yayımlayarak kapanmıştı.
Yayın hayatı
Aydede’nin kapanmasından bir ay sonra, Akbaba dergisi, hemen hemen aynı kadrosu, aynı biçim ve yapısı ile Yusuf Ziya ve Orhan Seyfi tarafından yayınlanmaya başladı. Derginin ilk sayısı 7 Aralık 1922 tarihlidir. Yusuf Ziya, ilk sayıdaki yazısında şu temennide bulunmuştur:
| “ | İnsanların çok yaşlısına, saçı sakalı ağarmış olanına akbaba derler. Kuşların en çok yaşayanı da akbabadır. İnşallah bizim Akbabamız da gazetelerin en uzun ömürlüsü olur. | „ |
Orhan Seyfi, kısa bir süre sonra dergiyi Yusuf Ziya’ya devretmiş ve Yusuf Ziya Akbaba’yı hayatı boyunca tek başına çıkarmıştır. 1923-1955 yılları arasında iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi’nden yana bir çizgi izleyen dergi, Serbest Fırka, Demokrat Parti gibi muhalefet partilerine karşı çıktığı dönemlerde okur desteğini yitirdiğinden, yayımına ara vermek zorunda kaldı (1931-1934, 1950-1951 arası). Sonraları bu politik düşünceden vazgeçerek mizah dergisi kimliğini sürdürdü.
Yusuf Ziya’nın 11 Mart 1967’de ölümü üzerine Akbaba, 1977’de kapanana kadar oğlu Ergin Ortaç tarafından çıkarılmıştır.
- I. Dönem
Dergi, 1922-1931 arasındaki ilk döneminde dört farklı logo kullanıldı. İlk yıllardaki İstanbul panoroması silüeti üzerinde sarıklı-cübbeli dede karikatürünün yerine kanatları açık bir akbaba figürü geldi. Sonra kanatları açık akbaba üzerindeki eski harflerle Akbaba yazısının yerine yeni harflerle Akbaba yazan logo geldi. Son olarak akbaba yazısının iki yanında sarıksız -cübbesiz modern bir dede ve akbaba figüründen oluşan logo kullanıldı.
Başlangıçta Pazartesi ve Perşembe günleri dört sayfa halinde çıkmakta olan Akbaba'nın baş çizeri Ramiz Gökçe idi. Dergi, 1 Kasım 1928'de gerçekleşen Harf İnkılabı'na en çok destek veren yayınlardan biri oldu. Ramiz Gökçe'nin çizdiği, Mustafa Kemal'i elinde dolmakalem tutarak bir güneş gibi doğarken gösteren sayı, bir sembol oldu. Dergi bu sayıdan itibaren hem eski hem yeni harfli metinlerle çıktı. 1928 yılında kapaklarda Ramiz Gökçe ile birlikte İhap Hulusi'nin de çizimleri görüldü. Akbaba 208 sayı çıktıktan sonra 1931'de kapandı.
- II. Dönem
Dergi, üç yıl aradan sonra 1934'te yeni harflerle tekrar yayımlanmaya başladı. Yeniden numaralandırılan dergi artık Çarşamba ve Cumartesi günleri çıkıyordu. Harf Devrimi’nden sonra ülkede okur-yazar sayısı arttığından derginin okuyucusu sayısı da arttı.
209. sayıdan itibaren Nâzım Hikmet "Kartal" mahlasıyla dergide yer aldı. Nazım'ın 1925 Mart'ında 235. ve 243. sayılar arasında yayımladığı "Dağların Havası" adlı manzum şiiri, dergide en çok ses getiren işi oldu. Şair, 1935 yılında yayımlanan sayılarda "Ben" mahlası ile şiirler yayımladı. II. Dünya Savaşı'na denk gelen dönemde kapaklarda Cemal Nadir'in çizimleri görüldü.
1934 yılında 73. sayıdan sonra boyutları küçüldü, sayfa sayısı yirmiye çıktı ve yeniden numaralandırıldı. 24 Şubat 1944 tarihinde 517. sayıya ulaştı ve yalnız Perşembe günleri yayımlanmaya başladı. Dergi, kendi adını taşıyan Akbaba Matbaası’nda basılmıştır. II. dönem 1949 yılında sona erdi.
- III. Dönem
Akbaba, 1952'den itibaren aralıklarla 1977'ye kadar yayın hayatına devam etti.
İçeriği
Akbaba dergisinin içeriği; eleştiri yazıları, tiyatro oyunları, fıkralar, rüya tabirleri, genç fırçalar köşesi ve karikatürlerden oluşuyordu. Derginin arka kapağında yabancı karikatüristlerin eserleri yer alıyor, bu köşenin adı derginin ilk yıllarında "Ecnebi karikatürleri" iken, sonraki yıllarda "Dünya karikatürleri"'ne dönüşüyordu.
Akbaba’da, günümüzün mizah dergilerindeki çok kareli, bant karikatürlerden çok, bir veya iki kareden oluşan ve tam sayfa yayınlanan karikatürlere rastlanıyordu. Ayrıca karikatürlerde konuşma balonunun yerine genellikle alt yazı kullanılıyordu. Günümüz karikatüristlerinin ustalarının ustalarını yetiştiren Akbaba, yayın hayatı boyunca genç yazar ve çizerlere okul vazifesi gördü.
Ekibi
Derginin yazarları arasında , İbrahim Alaattin Gövsa, Ercüment Ekrem Talu, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz, Sulhi Dölek ve Muzaffer İzgü bulunuyordu. Çizerleri arasında ise , , , , Ramiz Gökçe, , Cafer Zorlu, , ve Semih Balcıoğlu vardı. Akbaba dergisinde yayınlanan karikatürler resim sanatına daha yakındı.
Konuları
Dergi; özellikle 1930’lu yılların sonu ile 1940'lı yıllarda eleştiri oklarını, sol muhalefete ve Bobstil adını verdikleri yeni şiir hareketi üzerine yoğunlaştırmıştır. Mecmuada, Tan gazetesi ve bu gazetenin sahibi olan Sertel’ler üzerine de pek çok eleştiri yazısı neşrolunmuştur. Akbaba ayrıca Orhan Veli ve arkadaşlarının başlattığı Garip adlı şiir anlayışına karşı ilk ve sert tepkilerin verildiği bir mecmua olmuştur.
Kaynakça
- ^ a b c d e (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2014.
- ^ a b Arda Özgen, Akbaba Dergisi ve Akbaba Dergisi'nin Türk Çağdaş Grafik Sanatındaki Yeri ve Önemi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2009[]
- ^ Ölçekçi, Haluk (25 Kasım 2021). "EGEMENLİK VE BAĞIMSIZLIK BAĞLAMINDA MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ VE CUMHURİYETİN İLK YILLARINDAKİ KARİKATÜRLER ÜZERİNE BİR İNCELEME". Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi (69): 374-395. doi:10.46955/ankuayd.1028704. ISSN 1303-5290.
- ^ a b c d Özgün Uçar, Türkiye'nin Mizah Efsanesi 100 Yaşında: Akbaba Dergisi, #Tarih, Sayı: 89 Ocak-Şubat 2022
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Akbaba 1922 1977 yillari arasinda yayimlanmis haftalik siyasi mizah dergisi AkbabaIran Sahi Riza Pehlevi nin Turkiye ziyareti dolayisiyla Akbaba 14 Haziran 1934 tarihli 24 sayisinin kapaginda Turkiye Iran dostlugu temasini islemistiEditorYusuf Ziya Ortac Orhan Seyfi OrhonKategorilerDergi sureli yayin haftalikIlk sayi7 Aralik 1922 I Donem eski yaziyla 208 sayi cikti Son sayi1933 28 Aralik 1977 II Donem Latin harfleriyle UlkeOsmanli Imparatorlugu Turkiye CumhuriyetiDilOsmanlica Turkce eski ve yeni harflerle Turk edebiyatinin en uzun omurlu mizah dergilerindendir 1922 de Bes Hececiler adli edebiyat akiminin iki onemli uyesi olan Yusuf Ziya Ortac ve Orhan Seyfi Orhon tarafindan kurulmus birkac kez kesintiye ugramakla birlikte 1977 ye kadar cikarilarak yaklasik iki bin sayi yayimlanmistir Turk Kurtulus Savasi kazanildiktan sonra kapanan Aydede dergisinin boslugunu doldurmak uzere kurulan dergi sonradan kendi kimligini kazanmis toplumun yoksul kesiminin dergisi olmus ve genis bir okuyucu kitlesine ulasmistir Donemin onemli edebiyatcilarinin yazilarina yer veren Akbaba siyasi mizah dergisi olmanin yani sira bir edebiyat dergisi olarak da nitelendirilir Arka planMilli Mucadele yillarinda Istanbul da Refik Halid Karay tarafindan cikarilan ve donemin iki onemli mizah dergisinden biri olan Aydede dergisi savas boyunca Istanbul hukumetini desteklemis Buyuk Taarruz Zaferi nden sonra Karay surgun edilmis ve Aydede 90 sayisini 9 Kasim 1922 de yayimlayarak kapanmisti Yayin hayatiAydede nin kapanmasindan bir ay sonra Akbaba dergisi hemen hemen ayni kadrosu ayni bicim ve yapisi ile Yusuf Ziya ve Orhan Seyfi tarafindan yayinlanmaya basladi Derginin ilk sayisi 7 Aralik 1922 tarihlidir Yusuf Ziya ilk sayidaki yazisinda su temennide bulunmustur Insanlarin cok yaslisina saci sakali agarmis olanina akbaba derler Kuslarin en cok yasayani da akbabadir Insallah bizim Akbabamiz da gazetelerin en uzun omurlusu olur Orhan Seyfi kisa bir sure sonra dergiyi Yusuf Ziya ya devretmis ve Yusuf Ziya Akbaba yi hayati boyunca tek basina cikarmistir 1923 1955 yillari arasinda iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi nden yana bir cizgi izleyen dergi Serbest Firka Demokrat Parti gibi muhalefet partilerine karsi ciktigi donemlerde okur destegini yitirdiginden yayimina ara vermek zorunda kaldi 1931 1934 1950 1951 arasi Sonralari bu politik dusunceden vazgecerek mizah dergisi kimligini surdurdu Yusuf Ziya nin 11 Mart 1967 de olumu uzerine Akbaba 1977 de kapanana kadar oglu Ergin Ortac tarafindan cikarilmistir I Donem Dergi 1922 1931 arasindaki ilk doneminde dort farkli logo kullanildi Ilk yillardaki Istanbul panoromasi silueti uzerinde sarikli cubbeli dede karikaturunun yerine kanatlari acik bir akbaba figuru geldi Sonra kanatlari acik akbaba uzerindeki eski harflerle Akbaba yazisinin yerine yeni harflerle Akbaba yazan logo geldi Son olarak akbaba yazisinin iki yaninda sariksiz cubbesiz modern bir dede ve akbaba figurunden olusan logo kullanildi Baslangicta Pazartesi ve Persembe gunleri dort sayfa halinde cikmakta olan Akbaba nin bas cizeri Ramiz Gokce idi Dergi 1 Kasim 1928 de gerceklesen Harf Inkilabi na en cok destek veren yayinlardan biri oldu Ramiz Gokce nin cizdigi Mustafa Kemal i elinde dolmakalem tutarak bir gunes gibi dogarken gosteren sayi bir sembol oldu Dergi bu sayidan itibaren hem eski hem yeni harfli metinlerle cikti 1928 yilinda kapaklarda Ramiz Gokce ile birlikte Ihap Hulusi nin de cizimleri goruldu Akbaba 208 sayi ciktiktan sonra 1931 de kapandi II Donem Dergi uc yil aradan sonra 1934 te yeni harflerle tekrar yayimlanmaya basladi Yeniden numaralandirilan dergi artik Carsamba ve Cumartesi gunleri cikiyordu Harf Devrimi nden sonra ulkede okur yazar sayisi arttigindan derginin okuyucusu sayisi da artti 209 sayidan itibaren Nazim Hikmet Kartal mahlasiyla dergide yer aldi Nazim in 1925 Mart inda 235 ve 243 sayilar arasinda yayimladigi Daglarin Havasi adli manzum siiri dergide en cok ses getiren isi oldu Sair 1935 yilinda yayimlanan sayilarda Ben mahlasi ile siirler yayimladi II Dunya Savasi na denk gelen donemde kapaklarda Cemal Nadir in cizimleri goruldu 1934 yilinda 73 sayidan sonra boyutlari kuculdu sayfa sayisi yirmiye cikti ve yeniden numaralandirildi 24 Subat 1944 tarihinde 517 sayiya ulasti ve yalniz Persembe gunleri yayimlanmaya basladi Dergi kendi adini tasiyan Akbaba Matbaasi nda basilmistir II donem 1949 yilinda sona erdi III Donem Akbaba 1952 den itibaren araliklarla 1977 ye kadar yayin hayatina devam etti IcerigiAkbaba dergisinin icerigi elestiri yazilari tiyatro oyunlari fikralar ruya tabirleri genc fircalar kosesi ve karikaturlerden olusuyordu Derginin arka kapaginda yabanci karikaturistlerin eserleri yer aliyor bu kosenin adi derginin ilk yillarinda Ecnebi karikaturleri iken sonraki yillarda Dunya karikaturleri ne donusuyordu Akbaba da gunumuzun mizah dergilerindeki cok kareli bant karikaturlerden cok bir veya iki kareden olusan ve tam sayfa yayinlanan karikaturlere rastlaniyordu Ayrica karikaturlerde konusma balonunun yerine genellikle alt yazi kullaniliyordu Gunumuz karikaturistlerinin ustalarinin ustalarini yetistiren Akbaba yayin hayati boyunca genc yazar ve cizerlere okul vazifesi gordu EkibiDerginin yazarlari arasinda Ibrahim Alaattin Govsa Ercument Ekrem Talu Aziz Nesin Rifat Ilgaz Sulhi Dolek ve Muzaffer Izgu bulunuyordu Cizerleri arasinda ise Ramiz Gokce Cafer Zorlu ve Semih Balcioglu vardi Akbaba dergisinde yayinlanan karikaturler resim sanatina daha yakindi KonulariDergi ozellikle 1930 lu yillarin sonu ile 1940 li yillarda elestiri oklarini sol muhalefete ve Bobstil adini verdikleri yeni siir hareketi uzerine yogunlastirmistir Mecmuada Tan gazetesi ve bu gazetenin sahibi olan Sertel ler uzerine de pek cok elestiri yazisi nesrolunmustur Akbaba ayrica Orhan Veli ve arkadaslarinin baslattigi Garip adli siir anlayisina karsi ilk ve sert tepkilerin verildigi bir mecmua olmustur Kaynakca a b c d e PDF 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Eylul 2014 a b Arda Ozgen Akbaba Dergisi ve Akbaba Dergisi nin Turk Cagdas Grafik Sanatindaki Yeri ve Onemi Ankara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Yuksek Lisans Tezi Ankara 2009 olu kirik baglanti Olcekci Haluk 25 Kasim 2021 EGEMENLIK VE BAGIMSIZLIK BAGLAMINDA MILLI MUCADELE DONEMI VE CUMHURIYETIN ILK YILLARINDAKI KARIKATURLER UZERINE BIR INCELEME Ankara Universitesi Turk Inkilap Tarihi Enstitusu Ataturk Yolu Dergisi 69 374 395 doi 10 46955 ankuayd 1028704 ISSN 1303 5290 a b c d Ozgun Ucar Turkiye nin Mizah Efsanesi 100 Yasinda Akbaba Dergisi Tarih Sayi 89 Ocak Subat 2022