Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akyaka, Kars ilinin bir ilçesidir.
| Akyaka | |
|---|---|
 Kars Siyasi Haritası | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Kars |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Muhammed Kaya |
| • Belediye başkanı | Muhammet Toptaş (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 550 km² |
| Rakım | 1530 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 10,985 |
| • Kır | 8,429 |
| • Şehir | 2.025 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| Posta kodu | 36780 |
| İl alan kodu | 474 |
| İl plaka kodu | 36 |
Resmî site Akyaka Belediyesi | |
Tarihçe
Bilinen ilk ismi Şöregel (Azerice: Şörəyel; Rusça: Шурегель) olan daha sonra Kızılçakçak (Rusça: Кызылчакчак) adını alan Akyaka 1534 yılında Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katıldı. Osmanlı İmparatorluğu ile Çarlık Rusyası arasında 1877-1878 yılları arasında yaşanan ve 93 Harbi olarak bilinen savaşın ardından Akyaka kırk yıl kadar Rusya'nın kontrolünde kaldı. 1918'de Bolşevik İhtilali nin ardından yapılan Brest-Litovsk Antlaşması ile Osmanlılar'a bırakıldı. Kısa bir süre sonra, önce Ermeni egemenliğine giren yöreyi daha sonra İngilizler ele geçirdi. Bölgeyi daha sonra Ermeniler'e ve Gürcüler'e bırakan İngilizler buradan çekildi. 25 Nisan 1918'de Akyaka, kırk yıldan sonra tekrar Osmanlı topraklarına dahil edildi. Nisan-Mayıs 1918'de Ermeniler tekrar şehre girmiş, Osmanlı ordusu buradan çekilmeye mecbur kalmıştı. Buna engel olmak isteyen bölge halkı kendi imkânları dahilinde, 5 Kasım 1918'de Milli İslam Şurası adıyla demokratik bir yerli hükûmet kurdu. Akyaka’nın da dahil olduğu bu hükûmet 18 Ocak 1919'da Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti adını aldı. Akyaka, Türk Kurtuluş Savaşı'yla 30 Ekim 1920'de Türk kuvvetleri tarafından alındı.
Coğrafya
Akyaka’nın doğusunda Ermenistan, batısında ve güneyinde Kars il merkezi ve kuzeyinde Arpaçay vardır. Ermenistan ile 52 kilometre sınır boyuna sahiptir. Türkiye-Ermenistan arasında bulunan ve 1993 yılında kapatılan Akyaka Sınır Kapısı sınır kapısı bu ilçede bulunmaktadır. Akyaka içinden geçerek Ermenistan'a giden demiryolu sınır kapısı kapatılana kadar kullanılmış iki ülke arasında yolcu ve ve yük nakli yapmıştır. İlçenin yüksekliği 1477 metre olmasına rağmen geniş düzlükler ve bozkırlara sahiptir. Ancak iklimin çok sert olmasından dolayı arazilerden verim elde edilememektedir. Kaynağını Sarıkamış ilçesinden alan Kars Çayı ile kaynağını ilçe sınırları içerisinde bulunan Terelik mevkiinden alan ilçeden geçerek Akyaka’nın doğusunda bulunan Arpaçay Barajına dökülmektedir. Ayrıca Kars Çayı Türkiye'nin Ermenistan ile olan sınır boyunuda belirlemektedir.
İklim
İklimi karasal karakter göstermesiyle birlikte kışları çok sert ve soğuk, yazları ise ılık ve yağışlı geçer. Yazın ortalama sıcaklık 19.5 °C, kışın ortalama -4.5 °C dir. Kar yağışında ortalama kar kalınlığı ilçe merkezinde 40 cm olmakta, yağmur ise m² ye 30–40 kg arası düşmektedir.
Nüfus
2020 yılı Adrese Dayalı Nüfus Sistemi sonuçlarına göre Akyaka’da toplam 10.454 kişi yaşamaktadır. Nüfusun 2.025’i ilçe merkezinde, 8.429’u ise köylerde bulunmaktadır. Akyaka'nın nüfus bakımından en büyük köyleri ilçenin doğusunda bulunan Demirkent köyü ile ilçenin kuzey doğusunda bulunan Esenyayla köyleridir. Akyaka'da, Karapapaklar, Azeriler yoğun olarak yaşamaktadır. Ancak batı kentlerine yoğun bir biçimde göç vermiştir.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990 | 15.095 | 2.440 | 12.655 |
| 2000 | 14.526 | 3.400 | 11.126 |
| 2007 | 12.712 | 2.810 | 9.902 |
| 2008 | 12.473 | 2.261 | 10.212 |
| 2009 | 12.131 | 2.193 | 9.938 |
| 2010 | 12.023 | 2.273 | 9.750 |
| 2011 | 12.139 | 2.219 | 9.920 |
| 2012 | 11.641 | 2.094 | 9.547 |
| 2013 | 11.563 | 2.081 | 9.482 |
| 2014 | 11.375 | 2.063 | 9.312 |
| 2015 | 11.079 | 1.929 | 9.150 |
| 2016 | 10.952 | 1.901 | 9.051 |
| 2017 | 10.713 | 1.886 | 8.827 |
| 2018 | 10.985 | 2.026 | 8.959 |
| 2019 | 10.584 | 1.974 | 8.610 |
| 2020 | 10.454 | 2.025 | 8.429 |
Köy nüfusları ve etnik yapısı
Akyaka nüfusunun tamamına yakın bir kısmını Azerbaycan ve Kafkasya göçmenleri oluşturmakta, Azerice ile konuşulmaktadır. Ayrıca İstanbul ve İzmir'de ilçeden göç eden birçok kişi olmasından dolayı Akyaka ve köylerinin isimleriyle açılmış Cami ve dernekler bulunmaktadır. Bu derneklerde Akyaka kültür ve mirası yaşatılmaya çalışılmaktadır.
İdari yapı
1922 ve 1926 yılları arasında ilçe teşkilatı olan Akyaka 1926 yılında Arpaçay ilçesine bağlı bir bucak haline dönüştürülmüştür. 1961 yılında Türkiye genelinde yapılan isim değişikliği sırasında Kızılçakçak ismini değiştirerek bugünkü ismi olan Akyaka adını almıştır.
İlçe 27 köy ve merkezinde bulunan 3 mahalleden oluşmaktadır. 4 Haziran 1972 yılına kadar muhtarlıkla idare edilen Akyaka Bucağı yapılan ara seçimler ile belediye teşkilatı olmuştur. 1987 yılında yürütülen 103 yeni ilçe kurulması ile ilgili kanun kapsamına alınarak 1988 yılında Akyaka ilçesi olarak ilan edilmiştir.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Şubat 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2015.
- ^ a b . 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ http:https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/Vertrag_von_Kars_%28franz%C3%B6sisch%29.pdf 24 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wikimedia Commons, Kars Antlaşması'nın maddeleri (Fransızca)
- ^ . 29 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Akyaka Nüfusu - Kars". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Kars Akyaka Nüfusu". nufusune.com.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Akyaka Kars ilinin bir ilcesidir AkyakaIlceKars Siyasi HaritasiIlce sinirlari haritasiUlkeTurkiyeIlKarsCografi bolgeDogu Anadolu BolgesiIdare KaymakamMuhammed Kaya Belediye baskaniMuhammet Toptas AK Parti Yuzolcumu Toplam550 km Rakim1530 mNufus 2018 Toplam10 985 Kir8 429 Sehir2 025Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Posta kodu36780Il alan kodu474Il plaka kodu36Resmi site Akyaka BelediyesiTarihceKars Akyaka ilce girisi Bilinen ilk ismi Soregel Azerice Soreyel Rusca Shuregel olan daha sonra Kizilcakcak Rusca Kyzylchakchak adini alan Akyaka 1534 yilinda Osmanli Imparatorlugu topraklarina katildi Osmanli Imparatorlugu ile Carlik Rusyasi arasinda 1877 1878 yillari arasinda yasanan ve 93 Harbi olarak bilinen savasin ardindan Akyaka kirk yil kadar Rusya nin kontrolunde kaldi 1918 de Bolsevik Ihtilali nin ardindan yapilan Brest Litovsk Antlasmasi ile Osmanlilar a birakildi Kisa bir sure sonra once Ermeni egemenligine giren yoreyi daha sonra Ingilizler ele gecirdi Bolgeyi daha sonra Ermeniler e ve Gurculer e birakan Ingilizler buradan cekildi 25 Nisan 1918 de Akyaka kirk yildan sonra tekrar Osmanli topraklarina dahil edildi Nisan Mayis 1918 de Ermeniler tekrar sehre girmis Osmanli ordusu buradan cekilmeye mecbur kalmisti Buna engel olmak isteyen bolge halki kendi imkanlari dahilinde 5 Kasim 1918 de Milli Islam Surasi adiyla demokratik bir yerli hukumet kurdu Akyaka nin da dahil oldugu bu hukumet 18 Ocak 1919 da Guneybati Kafkasya Cumhuriyeti adini aldi Akyaka Turk Kurtulus Savasi yla 30 Ekim 1920 de Turk kuvvetleri tarafindan alindi CografyaAkyaka nin dogusunda Ermenistan batisinda ve guneyinde Kars il merkezi ve kuzeyinde Arpacay vardir Ermenistan ile 52 kilometre sinir boyuna sahiptir Turkiye Ermenistan arasinda bulunan ve 1993 yilinda kapatilan Akyaka Sinir Kapisi sinir kapisi bu ilcede bulunmaktadir Akyaka icinden gecerek Ermenistan a giden demiryolu sinir kapisi kapatilana kadar kullanilmis iki ulke arasinda yolcu ve ve yuk nakli yapmistir Ilcenin yuksekligi 1477 metre olmasina ragmen genis duzlukler ve bozkirlara sahiptir Ancak iklimin cok sert olmasindan dolayi arazilerden verim elde edilememektedir Kaynagini Sarikamis ilcesinden alan Kars Cayi ile kaynagini ilce sinirlari icerisinde bulunan Terelik mevkiinden alan ilceden gecerek Akyaka nin dogusunda bulunan Arpacay Barajina dokulmektedir Ayrica Kars Cayi Turkiye nin Ermenistan ile olan sinir boyunuda belirlemektedir IklimIklimi karasal karakter gostermesiyle birlikte kislari cok sert ve soguk yazlari ise ilik ve yagisli gecer Yazin ortalama sicaklik 19 5 C kisin ortalama 4 5 C dir Kar yagisinda ortalama kar kalinligi ilce merkezinde 40 cm olmakta yagmur ise m ye 30 40 kg arasi dusmektedir Nufus2020 yili Adrese Dayali Nufus Sistemi sonuclarina gore Akyaka da toplam 10 454 kisi yasamaktadir Nufusun 2 025 i ilce merkezinde 8 429 u ise koylerde bulunmaktadir Akyaka nin nufus bakimindan en buyuk koyleri ilcenin dogusunda bulunan Demirkent koyu ile ilcenin kuzey dogusunda bulunan Esenyayla koyleridir Akyaka da Karapapaklar Azeriler yogun olarak yasamaktadir Ancak bati kentlerine yogun bir bicimde goc vermistir Akyaka ilce merkezinden gorunumYil Toplam Sehir Kir1990 15 095 2 440 12 6552000 14 526 3 400 11 1262007 12 712 2 810 9 9022008 12 473 2 261 10 2122009 12 131 2 193 9 9382010 12 023 2 273 9 7502011 12 139 2 219 9 9202012 11 641 2 094 9 5472013 11 563 2 081 9 4822014 11 375 2 063 9 3122015 11 079 1 929 9 1502016 10 952 1 901 9 0512017 10 713 1 886 8 8272018 10 985 2 026 8 9592019 10 584 1 974 8 6102020 10 454 2 025 8 429Koy nufuslari ve etnik yapisiAkyaka nufusunun tamamina yakin bir kismini Azerbaycan ve Kafkasya gocmenleri olusturmakta Azerice ile konusulmaktadir Ayrica Istanbul ve Izmir de ilceden goc eden bircok kisi olmasindan dolayi Akyaka ve koylerinin isimleriyle acilmis Cami ve dernekler bulunmaktadir Bu derneklerde Akyaka kultur ve mirasi yasatilmaya calisilmaktadir Akyaka ilce girisinden gorunumIdari yapi1922 ve 1926 yillari arasinda ilce teskilati olan Akyaka 1926 yilinda Arpacay ilcesine bagli bir bucak haline donusturulmustur 1961 yilinda Turkiye genelinde yapilan isim degisikligi sirasinda Kizilcakcak ismini degistirerek bugunku ismi olan Akyaka adini almistir Ilce 27 koy ve merkezinde bulunan 3 mahalleden olusmaktadir 4 Haziran 1972 yilina kadar muhtarlikla idare edilen Akyaka Bucagi yapilan ara secimler ile belediye teskilati olmustur 1987 yilinda yurutulen 103 yeni ilce kurulmasi ile ilgili kanun kapsamina alinarak 1988 yilinda Akyaka ilcesi olarak ilan edilmistir Kaynakca Arsivlenmis kopya 16 Subat 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2010 Arsivlenmis kopya 23 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2015 a b 14 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Aralik 2012 http https upload wikimedia org wikipedia commons b b6 Vertrag von Kars 28franz C3 B6sisch 29 pdf 24 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Wikimedia Commons Kars Antlasmasi nin maddeleri Fransizca 29 Ocak 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b c d e f Merkezi Dagitim Sistemi html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Akyaka Nufusu Kars nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Kars Akyaka Nufusu nufusune com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link