Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karapapaklar veya Terekemeler (Azerice: Qarapapaqlar, Tərəkəmələr), Kuzey Kafkasya'da Derbent, Gürcistan'da Kvemo Kartli, Azerbaycan'da Kazah, İran'da Sulduz ve Türkiye'de de genel olarak Kuzeydoğu Anadolu'da yaşayan Azerbaycan Türklerini oluşturan etnik boylardan biridir.
  Rus İmparatorluğu dönemine ait kartpostallarda yer alan Karapapaklar | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Azerbaycan | 400 000 |
 Gürcistan | 300.000 |
 Türkiye | 200.000 |
 Dağıstan | 130.000 |
 İran | 54.600 |
| Diller | |
Azerice (Batı ağzı) | |
| Din | |
Köken ve tarih
Karapapak adı, siyah koyun yününden yaptıkları astragan papak giydikleri için Kafkasya'daki komşu halklar tarafından verilmiştir. Karapapakların diğer bir adı olan "Terekeme" ise Arapçadaki, Türkmenler sözcüğünün karşılığı olan Terâkime (تراکمه) sözcüğünden kaynaklanmaktadır.
Çoğu zaman Terekeme olarak da adlandırılan Karapapaklar, Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sözlüğüne göre ayrı bir etnik grup olarak tanımlanmış olsa bile sıklıkla Azerbaycan Türklerinin bir alt etnik grubu olarak tanımlanmaktadır.Fahrettin Kırzıoğlu ve Zeki Velidi Togan gibi bazı tarihçilerin kuramlarına göreyse Karapapakların soyu Kumuklara dayandırılmıştır. Terekemeler asıl itibarıyla Gürcistan'ın güneyinde, Ermenistan'ın kuzeybatısında, Dağıstan'ın güneyinde, Azerbaycan'ın iç ve kuzeybatı topraklarında yaşamaktaydılar.Güney Kafkasya'nın Rus işgaline uğramasıyla birlikte 1813 ve 1828 yılları arasında Osmanlı Devleti ve İran'a yoğun göç hareketleri yaşanmıştır. Osmanlı-Rus Savaşı, Rusya'nın sınırlarını Kars'ı da içe alacak şekilde genişlemesiyle sonuçlanınca, Terekemelerin yerleşim yerleri yeniden Rus egemenliği altına girdi. Rus Devrimi sonrası başlayan Sovyet yönetiminin ardından Karapapaklar, Sovyetler Birliği'nde ayrı bir millet olarak tanımlanmaya başlamıştır. 1930'larda Karapapakları ayrı bir millet olarak kabul etme politikası durdurulmuş ve 1944 yılında Ahıska Türkleri ile birlikte kitleler halinde Orta Asya'ya sürgün edilmişlerdir. 20. yüzyılın ortalarında yapılan nüfus sayımlarında Ahıska Türkleri ve Azerbaycan Türkleri ile birlikte sayılan Karapapakların günümüzdeki sayımlarda kendisini Karapapak veya Terekeme adlarıyla tanıtan kitleleri tespit edilmiştir. 1926'da Sovyetler Birliği'nin yaptığı nüfus sayımına göre ayrı bir millet olarak dahil edilen Karapapakların Güney Kafkasya'daki nüfusu 6.311 olarak tespit edilmiştir.
Tarihçe
Kökenlerine dair tezler
Halk, bazen Orta Asya'daki Karakalpaklarla karıştırılır. Farklı görüşler de bulunmakla birlikte genel kanıya göre Karapapaklar Oğuz karakterli, Karakalpaklar ise Kıpçak karakterli Türklerdir.
Safeviler dönemi
I. İsmail, 1520 - 1522 yılları arasında Şiiliği yaymak için Kvemo Kartli'ye sefer düzenlemiştir. I. İsmail öldükten sonra Tiflis'te Şiiliğe karşı isyan başlamış ve 1549'da Borçalı'daki Karapapaklar Osmanlı padişahı I. Süleyman'a bağlılıklarını bildirmiştir. Fakat 1555'ta imzalanana Amasya Antlaşması ile Safeviler'de kalmıştır.
Borçalı'daki Karapapakların bir kısmı kırmızı bir şerit bağlayarak Şii olduklarını vurgulamıştır. Diğer kısım da, başlarına koyun derisinden kara papak koyarak Sünni olduklarını bu yolla vurgulamıştır. Sünnilerin bir kısmı göçe zorlanmıştır.
I. Tahmasp'ın ölümünden sonra Safevilerin baskılarına karşı Gürcüler ile birleşmiştir. I. Abbas döneminde Şii olmayanlara uygulanmış ve tekrar göçler artmıştır.
Kaçarlar dönemi
Kazaklara dayanan Karapapaklar 1828 tarihine kadar Kuzey Azerbaycan'ın kıyılarında ve Revan-Gence arasında, Gökçe Gölü civarında yaşamaktalar.
Rusya-İran Savaşı
1826-1828 Rusya-İran Savaşı esnasında Azerbaycan Genel Valisi Abbas Mirza tarafından Azerbaycan'dan çıkararak Uşnu'nun doğusunda 15. yüzyılda Mukri Kürtlerinin elde ettikleri Sulduz'a yerleştirilmişlerdir.
1828 yılında imzalanan Türkmençay Antlaşması'ndan sonra bir kol Meraga'nın Sulduz Nahiyetine, diğer kol Kars, Çıldır, Sarıkamış, Arpaçay, Iğdır, , Çaldıran, , Karaköse ve Taşlıçay civarlarına göç etmişlerdir. Sulduz Bölgesinde Ağcarevane, Ali Dervişli, Çakal Mustafa, Çelebi, Delice Ahi, Hamidşah, Kızanlu-yı Şiran, Mamaşalu, Okçı, Sultanlu, Tavuklu, Timur gibi aşiretler yaşardı.
Rusya İmparatorluğu dönemi
Aynı kaynakta 1878-1881 yıllarda Rusya İmparatorluğu'nun yönetimine girmiş (1878) bu bölgeden Osmanlı`nın elinde kalan topraklara 82.000 Müslüman`ın göç ettiği kaydedilmektedir. Onlardan 11.000 kişi Kars`tan gitmiştir.
Kars Oblastı
Friedrich von Hellwald’ın (1878-99) kaydettiğine göre, Rus işgalinden önce Osmanlı topraklarında 105 köyde 29.000 Karapapak yaşıyordu. Rus İmparatorluğunda Tatarlar (Azeriler başta olmak üzere Türk halklarının genel adı)'dan farklı olarak Karapapak mevcuttu.
Brockhaus ve Efron Ansiklopedisi`nin aktardığı verilere göre, 1 Ocak 1892 tarihinde Kars Oblastı 200 868 kişi (1 verst karede 12 kişi) iskan ediyordu. Onlardan 7% Rus, 13.5 % Yunan, 15% Kürt, 21.5 % Ermeni, 24% Türk, 14% Karapapak, 5% Türkmen idi.
1897'de ise Kars Oblastı'nın toplam nüfusu 290.654 kişi (Erkek: 160.576, Kadın: 130.083, kentte yaşayanlar: 37.838) olup ana dillerine göre nüfus, 73.406 Ermeni, 63.547 Türk, 42.968 Kürt, 32.593 Yunan, 29.879 Karapapak, 27.856 Rus (5.279 Küçük Rus dahil), 8.442 Türkmen, 2.347 Tatar ve 6.383 diğer gruba bağlı olanlardan ibaretti.
Dinlere göre nüfusun 14% Ortodoks, 5% Hristiyan sektant mezhepleri, 21% Ermeni-Gregoryan, 0.75% diğer Hristiyan inançlar, 58% Müslüman (37% Sünni ve 10% Şii, 11% Alevi), 1.25 % Yezidi idi. Rus nüfusun büyük kısmı sektantlar (molokan, duhobor, prıgun ve diğer mezhepler), Yunanlar — Ortodoks, Türkler — Sünni Müslüman, Karapapaklar — Sünni ve kısmen Şii, Terekemeler — Ali-Allahi Şiileri, Kürtler — Sünni Müslüman ve kısmen Yezidi idi. Karapapakların nüfusun diğer kısmı gibi hayvancılık ve toprakla uğraştığı, Terekemelerin bir kısmının Kürtler`le beraber göçebelik yapması söyleniyor.
Sovyet dönemi
Diğerleri ise 1921’de Rusların çekilmesiyle Kars’a geldiler. Bunlar Gümrü Antlaşması'yla gerçekleşen nüfus mübadelesiyle , Tiflis, Kazak ve Borçalı bölgelerinden göç ettiler.
1926 Sovyetler Birliği nüfus sayımına göre Güney Kafkasya`da 6.311 kişi kendini Karapapak olarak tanımlamıştır (3252 erkek ve 3059 kadın).
1939'da Stalin tarafından "Azerbaycanlılar" adlı etnik grubun yaratıldıktan sonra Ahıskalılar dışındaki Azerbaycan'daki diğer bütün Türkler gibi nüfus sayımlarında görünmez olmuş ve Büyük Sovyet Ansiklopedisi'nde de Azerbaycanlılar ya da Azeriler'in önde gelen etnik grup olarak sayılmıştır.
Din
Türkiye'de Karapapaklar genellikle İslam dini Sünni (Hanefi) mezhebine mensuptur.
Azerbaycan ve Gürcistan ve İran'da Sulduz'daki Karapapaklar ise yer yer Sünni (Hanefi), yer yer Şii (Caferî)'dir.
Dil
Ahmet Caferoğlu, Karapapakların konuştuğu dilin "öz Türkçe" olduğunu yazmaktadır.
İslam Ansiklopedisi'ndeki Karapapaklar maddesinde, Azerbaycan Türkçesinin bir şivesini konuştuğu yazılmaktadır. S.Dündara göre de Karapapak Türkleri Azerbaycan Türkçesini konuşmaktadır.
XIХ. yüzyıl Osmanlı kaynakları Karapapakların, Azerbaycan Türkçesiyle konuştuğunu yazar.
Andrews ise, ana dillerinin Azerbaycan diline yakın, Batı Oğuz dillerinden biri olan Karapapakça olduğunu ve Karapapakların Terekeme lehçesinin Karapapakça'dan daha kaba olduğunu ileri sürdüklerini aktarmıştır.[]
Kaynakça
- ^ Ahmet Caferoğlu, Türk Kavimleri, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1988, s. 69. Ahmet Caferoğlu, kuzey Azerbaycan ve Gürcistan'dakilerin tamamen göç ettiğini ve Türkiye'deki yerleşim yerlerinin Kars ve Muş olduğunu belirtmektedir.
- ^ Народы Кавказа, т. 2, М., 1962. Библ. см. также к ст. Азербайджанская ССР, ист. очерк. А.Г. Трофимова.
- ^ Nevzat Özkan, Türk Dilinin Yurtları, Akçağ Yayınları, 2002, .
- ^ Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, "Türk dünyası araştırmaları", 1981, s. 216.
- ^ "Азербайджанцы" (Rusça). oval.ru. 26 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2011.
- ^ "Кумыкские общины за рубежом: история и современность" (Rusça). http://kumukia.ru. 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2011.
|yayımcı=dış bağlantı () - ^ . .karapapak.com. 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2011.
- ^ Kotlyar İ. F. Polovçı v Qruzii i Vladimir Monamax. - V kn.: İz istorii ukrainsko-qruzinskix svyazey. Ç. 1. Tbilisi, 1968''
- ^ Jizneopisanie tsarya tsarey Davida. Perevod s drevnoqruzinskoqo, primeçaniya i kommentarii Y. Nasibova. Sm. Srednevekovıy Vostok: istorii i sovremennost. Pod red. Z. Bunyatova. Baku, 1990.
- ^ Yaşar Kalafat, İran Türklüğü - Jeokültürel boyut -, Yeditepe, Şubat 2005, , s. 57-58.
- ^ a b c Semra Alyılmaz, "Borçalı (Gürcistan) Karapapaklarının / Terekemelerinin Tarihine Dair", Yeni Türkiye, Yıl 8, Sayı 43, Ocak-Şubat 2002, ISSN 1300-4174, s. 290.
- ^ a b Ali Sinan Bilgili, 'Azerbaycan Türkmenleri Tarihi', Türkler, C. 7, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, , s. 29.
- ^ Ahmet Caferoğlu, a.g.y.
- ^ a b c d e "Карсская область". 5 Ekim 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2009.
- ^ "Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по республикам СССР". 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2009.
- ^ Elnur Ağoğlu, "Azerbaycan'ın Etnik ve Demokrafik Yapısı", Türkler, C. 19, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, , s. 218.
- ^ "Азербайджанцы" 22 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi. Büyük Sovyet Ansiklopedisi
- ^ Ahmet Caferoğlu, a.g.e., s. 70.
- ^ İslam Ansiklopedisi, Karapapaklar,s.470
- ^ S. Dündar, Terekemeler (Karapapak Türkleri), s. 411
- ^ Yrd.doç.dr.Selahattin Tozlu, Karapapaklar Hakkında Bazı Notlar -1, s.94.[]
- Yılmaz, Salih (2007). Türkiye ve Kafkasya'da Yaşayan Karapapak (Terekeme) Türkleri Tarihi ve Kültürü, Prizma Yayıncılık, İstanbul.
- Papakçı, Zihni (2010). Terekemeler (Karapapaklar) Kökeni, Tarihi, Gelenek ve İnançları, Su Yayınevi, İstanbul.
Dış bağlantılar
- Сведения из Энциклопедического словаря Ф. А. Брокгауза и И. А. Ефрона 23 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- TDV İslâm Ansiklopedisi'nde Karapapaklar 3 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karapapaklar veya Terekemeler Azerice Qarapapaqlar Terekemeler Kuzey Kafkasya da Derbent Gurcistan da Kvemo Kartli Azerbaycan da Kazah Iran da Sulduz ve Turkiye de de genel olarak Kuzeydogu Anadolu da yasayan Azerbaycan Turklerini olusturan etnik boylardan biridir Karapapaklar Qarapapaqlar TerekemelerRus Imparatorlugu donemine ait kartpostallarda yer alan KarapapaklarOnemli nufusa sahip bolgelerAzerbaycan400 000Gurcistan300 000Turkiye200 000Dagistan130 000Iran54 600DillerAzerice Bati agzi DinIslam Sunni ve Sii Hamidiye birliginden Karapapak GrubuKoken ve tarihKarapapak adi siyah koyun yununden yaptiklari astragan papak giydikleri icin Kafkasya daki komsu halklar tarafindan verilmistir Karapapaklarin diger bir adi olan Terekeme ise Arapcadaki Turkmenler sozcugunun karsiligi olan Terakime تراکمه sozcugunden kaynaklanmaktadir Cogu zaman Terekeme olarak da adlandirilan Karapapaklar Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sozlugune gore ayri bir etnik grup olarak tanimlanmis olsa bile siklikla Azerbaycan Turklerinin bir alt etnik grubu olarak tanimlanmaktadir Fahrettin Kirzioglu ve Zeki Velidi Togan gibi bazi tarihcilerin kuramlarina goreyse Karapapaklarin soyu Kumuklara dayandirilmistir Terekemeler asil itibariyla Gurcistan in guneyinde Ermenistan in kuzeybatisinda Dagistan in guneyinde Azerbaycan in ic ve kuzeybati topraklarinda yasamaktaydilar Guney Kafkasya nin Rus isgaline ugramasiyla birlikte 1813 ve 1828 yillari arasinda Osmanli Devleti ve Iran a yogun goc hareketleri yasanmistir Osmanli Rus Savasi Rusya nin sinirlarini Kars i da ice alacak sekilde genislemesiyle sonuclaninca Terekemelerin yerlesim yerleri yeniden Rus egemenligi altina girdi Rus Devrimi sonrasi baslayan Sovyet yonetiminin ardindan Karapapaklar Sovyetler Birligi nde ayri bir millet olarak tanimlanmaya baslamistir 1930 larda Karapapaklari ayri bir millet olarak kabul etme politikasi durdurulmus ve 1944 yilinda Ahiska Turkleri ile birlikte kitleler halinde Orta Asya ya surgun edilmislerdir 20 yuzyilin ortalarinda yapilan nufus sayimlarinda Ahiska Turkleri ve Azerbaycan Turkleri ile birlikte sayilan Karapapaklarin gunumuzdeki sayimlarda kendisini Karapapak veya Terekeme adlariyla tanitan kitleleri tespit edilmistir 1926 da Sovyetler Birligi nin yaptigi nufus sayimina gore ayri bir millet olarak dahil edilen Karapapaklarin Guney Kafkasya daki nufusu 6 311 olarak tespit edilmistir TarihceKokenlerine dair tezler Halk bazen Orta Asya daki Karakalpaklarla karistirilir Farkli gorusler de bulunmakla birlikte genel kaniya gore Karapapaklar Oguz karakterli Karakalpaklar ise Kipcak karakterli Turklerdir Safeviler donemi I Ismail 1520 1522 yillari arasinda Siiligi yaymak icin Kvemo Kartli ye sefer duzenlemistir I Ismail oldukten sonra Tiflis te Siilige karsi isyan baslamis ve 1549 da Borcali daki Karapapaklar Osmanli padisahi I Suleyman a bagliliklarini bildirmistir Fakat 1555 ta imzalanana Amasya Antlasmasi ile Safeviler de kalmistir Borcali daki Karapapaklarin bir kismi kirmizi bir serit baglayarak Sii olduklarini vurgulamistir Diger kisim da baslarina koyun derisinden kara papak koyarak Sunni olduklarini bu yolla vurgulamistir Sunnilerin bir kismi goce zorlanmistir I Tahmasp in olumunden sonra Safevilerin baskilarina karsi Gurculer ile birlesmistir I Abbas doneminde Sii olmayanlara uygulanmis ve tekrar gocler artmistir Kacarlar donemi Kazaklara dayanan Karapapaklar 1828 tarihine kadar Kuzey Azerbaycan in kiyilarinda ve Revan Gence arasinda Gokce Golu civarinda yasamaktalar Rusya Iran Savasi 1826 1828 Rusya Iran Savasi esnasinda Azerbaycan Genel Valisi Abbas Mirza tarafindan Azerbaycan dan cikararak Usnu nun dogusunda 15 yuzyilda Mukri Kurtlerinin elde ettikleri Sulduz a yerlestirilmislerdir 1828 yilinda imzalanan Turkmencay Antlasmasi ndan sonra bir kol Meraga nin Sulduz Nahiyetine diger kol Kars Cildir Sarikamis Arpacay Igdir Caldiran Karakose ve Taslicay civarlarina goc etmislerdir Sulduz Bolgesinde Agcarevane Ali Dervisli Cakal Mustafa Celebi Delice Ahi Hamidsah Kizanlu yi Siran Mamasalu Okci Sultanlu Tavuklu Timur gibi asiretler yasardi Rusya Imparatorlugu donemi Ayni kaynakta 1878 1881 yillarda Rusya Imparatorlugu nun yonetimine girmis 1878 bu bolgeden Osmanli nin elinde kalan topraklara 82 000 Musluman in goc ettigi kaydedilmektedir Onlardan 11 000 kisi Kars tan gitmistir Kars Oblasti Friedrich von Hellwald in 1878 99 kaydettigine gore Rus isgalinden once Osmanli topraklarinda 105 koyde 29 000 Karapapak yasiyordu Rus Imparatorlugunda Tatarlar Azeriler basta olmak uzere Turk halklarinin genel adi dan farkli olarak Karapapak mevcuttu Brockhaus ve Efron Ansiklopedisi nin aktardigi verilere gore 1 Ocak 1892 tarihinde Kars Oblasti 200 868 kisi 1 verst karede 12 kisi iskan ediyordu Onlardan 7 Rus 13 5 Yunan 15 Kurt 21 5 Ermeni 24 Turk 14 Karapapak 5 Turkmen idi 1897 de ise Kars Oblasti nin toplam nufusu 290 654 kisi Erkek 160 576 Kadin 130 083 kentte yasayanlar 37 838 olup ana dillerine gore nufus 73 406 Ermeni 63 547 Turk 42 968 Kurt 32 593 Yunan 29 879 Karapapak 27 856 Rus 5 279 Kucuk Rus dahil 8 442 Turkmen 2 347 Tatar ve 6 383 diger gruba bagli olanlardan ibaretti Dinlere gore nufusun 14 Ortodoks 5 Hristiyan sektant mezhepleri 21 Ermeni Gregoryan 0 75 diger Hristiyan inanclar 58 Musluman 37 Sunni ve 10 Sii 11 Alevi 1 25 Yezidi idi Rus nufusun buyuk kismi sektantlar molokan duhobor prigun ve diger mezhepler Yunanlar Ortodoks Turkler Sunni Musluman Karapapaklar Sunni ve kismen Sii Terekemeler Ali Allahi Siileri Kurtler Sunni Musluman ve kismen Yezidi idi Karapapaklarin nufusun diger kismi gibi hayvancilik ve toprakla ugrastigi Terekemelerin bir kisminin Kurtler le beraber gocebelik yapmasi soyleniyor Sovyet donemi Digerleri ise 1921 de Ruslarin cekilmesiyle Kars a geldiler Bunlar Gumru Antlasmasi yla gerceklesen nufus mubadelesiyle Tiflis Kazak ve Borcali bolgelerinden goc ettiler 1926 Sovyetler Birligi nufus sayimina gore Guney Kafkasya da 6 311 kisi kendini Karapapak olarak tanimlamistir 3252 erkek ve 3059 kadin 1939 da Stalin tarafindan Azerbaycanlilar adli etnik grubun yaratildiktan sonra Ahiskalilar disindaki Azerbaycan daki diger butun Turkler gibi nufus sayimlarinda gorunmez olmus ve Buyuk Sovyet Ansiklopedisi nde de Azerbaycanlilar ya da Azeriler in onde gelen etnik grup olarak sayilmistir DinTurkiye de Karapapaklar genellikle Islam dini Sunni Hanefi mezhebine mensuptur Azerbaycan ve Gurcistan ve Iran da Sulduz daki Karapapaklar ise yer yer Sunni Hanefi yer yer Sii Caferi dir DilAhmet Caferoglu Karapapaklarin konustugu dilin oz Turkce oldugunu yazmaktadir Islam Ansiklopedisi ndeki Karapapaklar maddesinde Azerbaycan Turkcesinin bir sivesini konustugu yazilmaktadir S Dundara gore de Karapapak Turkleri Azerbaycan Turkcesini konusmaktadir XIH yuzyil Osmanli kaynaklari Karapapaklarin Azerbaycan Turkcesiyle konustugunu yazar Andrews ise ana dillerinin Azerbaycan diline yakin Bati Oguz dillerinden biri olan Karapapakca oldugunu ve Karapapaklarin Terekeme lehcesinin Karapapakca dan daha kaba oldugunu ileri surduklerini aktarmistir kaynak belirtilmeli Kaynakca Ahmet Caferoglu Turk Kavimleri Enderun Kitabevi Istanbul 1988 s 69 Ahmet Caferoglu kuzey Azerbaycan ve Gurcistan dakilerin tamamen goc ettigini ve Turkiye deki yerlesim yerlerinin Kars ve Mus oldugunu belirtmektedir Narody Kavkaza t 2 M 1962 Bibl sm takzhe k st Azerbajdzhanskaya SSR ist ocherk A G Trofimova Nevzat Ozkan Turk Dilinin Yurtlari Akcag Yayinlari 2002 ISBN 978 975 338 436 0 Turk Dunyasi Arastirmalari Vakfi Turk dunyasi arastirmalari 1981 s 216 Azerbajdzhancy Rusca oval ru 26 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2011 Kumykskie obshiny za rubezhom istoriya i sovremennost Rusca http kumukia ru 7 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2011 yayimci dis baglanti yardim karapapak com 23 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Aralik 2011 Kotlyar I F Polovci v Qruzii i Vladimir Monamax V kn Iz istorii ukrainsko qruzinskix svyazey C 1 Tbilisi 1968 Jizneopisanie tsarya tsarey Davida Perevod s drevnoqruzinskoqo primecaniya i kommentarii Y Nasibova Sm Srednevekoviy Vostok istorii i sovremennost Pod red Z Bunyatova Baku 1990 Yasar Kalafat Iran Turklugu Jeokulturel boyut Yeditepe Subat 2005 ISBN 975 6480 25 4 s 57 58 a b c Semra Alyilmaz Borcali Gurcistan Karapapaklarinin Terekemelerinin Tarihine Dair Yeni Turkiye Yil 8 Sayi 43 Ocak Subat 2002 ISSN 1300 4174 s 290 a b Ali Sinan Bilgili Azerbaycan Turkmenleri Tarihi Turkler C 7 Yeni Turkiye Yayinlari Ankara 2002 ISBN 975 6782 33 1 s 29 Ahmet Caferoglu a g y a b c d e Karsskaya oblast 5 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Nisan 2009 Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1926 goda Nacionalnyj sostav naseleniya po respublikam SSSR 29 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Nisan 2009 Elnur Agoglu Azerbaycan in Etnik ve Demokrafik Yapisi Turkler C 19 Yeni Turkiye Yayinlari Ankara 2002 ISBN 975 6782 52 8 s 218 Azerbajdzhancy 22 Aralik 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Buyuk Sovyet Ansiklopedisi Ahmet Caferoglu a g e s 70 Islam Ansiklopedisi Karapapaklar s 470 S Dundar Terekemeler Karapapak Turkleri s 411 Yrd doc dr Selahattin Tozlu Karapapaklar Hakkinda Bazi Notlar 1 s 94 olu kirik baglanti Yilmaz Salih 2007 Turkiye ve Kafkasya da Yasayan Karapapak Terekeme Turkleri Tarihi ve Kulturu Prizma Yayincilik Istanbul ISBN 978 9944 414 13 5 Papakci Zihni 2010 Terekemeler Karapapaklar Kokeni Tarihi Gelenek ve Inanclari Su Yayinevi Istanbul ISBN 978 975 6709 88 7Dis baglantilarSvedeniya iz Enciklopedicheskogo slovarya F A Brokgauza i I A Efrona 23 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca TDV Islam Ansiklopedisi nde Karapapaklar 3 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde