Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alp Bilge Kağan, Boy Kağan ya da tam adıyla Ay Tengride Kut Bolmış Alp Bilge Kağan, 808-821 yıl arasında Uygur Kağanlığı'nı 13 yıl yöneten Uygur kağanıdır. Dönemine göre, tahtta uzun süre kalmasının yanında diktirdiği üç dilli Karabalsagun Yazıtı sayesinde, hayatı hakkında sadece Çin kaynaklarından değil, bu yazıttan da birçok bilgi edinilebilmektedir. Çin kaynaklarında kişisel adı 保義可汗 şeklinde yazılır, Bǎoyì kè hán biçiminde transkript edilen bu ad Rus Türkologlar tarafından Boy Kağan (Boyhan) olarak çevrilmiştir. Döneminde özellikle devlet yönetiminde aygucı etkin bir rol oynamış, Kağanlık Aygucısı dönemin Uygur siyasetinin en önemli figürlerinden biri hâline gelmiştir.
| Alp Bilge Kağan | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Uygur Kağanı | |||||
| Hüküm süresi | Uygur Kağanlığı: 808-821 | ||||
| Önce gelen | Alp Külüg Bilge Kağan | ||||
| Sonra gelen | Küçlüg Bilge Kağan | ||||
| Ölüm | 821 | ||||
| |||||
Kağanlığı
Külüg Bilge Kağan'ın ölümünden sonra, Türk Toyu toplanarak Alp Bilge'yi kağan olarak atamıştır. Alp Bilge, egemenliğinin ilk yıllarında Çin'in boyunduruğu altında kalsa da zamanla bağımsız politikalar takip etmeye başlamıştır. Kağanlığı boyunca, Çin sarayından bir prensesle evlenme arzusunu sürekli yenilese de Çin tarafı bu evlilik bağına olumlu yanıt vermemiştir. Kağan bu istediğini gerçekleştirebilmek için Manici rahipleri aracı olarak kullanmak istese de, onlar kağanı bu isteğinden vazgeçirmiştir. Çin İmparatoru'nun kağana kızını vermek istememesinin bahanesi olarak, Çin hazinesinin bu denli büyük bir düğünü yapacak güce sahip olmaması gösterilmiştir. Bu duruma sinirlenen Alp Bilge Kağan, Çin sınırına 3.000 Uygur atlısı yığarak Çin imparatorunu tehdit etmiş olsa da, bir savaşa giremeyecek kadar zor durumda olan Çin sorunu diplomatik yollardan çözmeye çalışmıştır. Ancak, Çin'de Konfiçyüstçülerin saldırısına uğrayan Maniler yüzünden iki ülke arasındaki ilişkiler daha da bozulmuştur. Tüm bu olayların ardından, imparator bu evliliği tesise mecbur kalsa da, 821 yılında, Çin ile imzalanacak antlaşma öncesinde Alp Bilge Kağan ölmüştür.
Bu kağanın diğer Uygur kağanları dikkate alındığında önemli bir özelliği de, Karabalagasun Yazıtı'nı kendi adına diktirmiş olması sayesinde, kendisiyle ilgili bilgilerin doğrudan bir Türk kaynağından edinebiliyor olmasıdır.
Kaynakça
- ^ Kenji Shimada, アシア歴史研究入門: 內陸アジア・西アジア (Japonca), Wisconsin – Madison Üniversitesi, s. 69.
- ^ Saadettin Gömeç, Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü, Akçağ Yayınları, s. 55.
- ^ . Prof. Özkan İzgi, Çin Elçisi Wang Yen-Te’nin Uygur Seyahatnamesi, S.23. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2017.
- ^ "Bögü Kagan Sonrası Dönemde Orhun Uygur Devleti'nde Maniheizm". 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2017.
- ^ Gömeç, s. 56.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Alp Bilge Kagan Boy Kagan ya da tam adiyla Ay Tengride Kut Bolmis Alp Bilge Kagan 808 821 yil arasinda Uygur Kaganligi ni 13 yil yoneten Uygur kaganidir Donemine gore tahtta uzun sure kalmasinin yaninda diktirdigi uc dilli Karabalsagun Yaziti sayesinde hayati hakkinda sadece Cin kaynaklarindan degil bu yazittan da bircok bilgi edinilebilmektedir Cin kaynaklarinda kisisel adi 保義可汗 seklinde yazilir Bǎoyi ke han biciminde transkript edilen bu ad Rus Turkologlar tarafindan Boy Kagan Boyhan olarak cevrilmistir Doneminde ozellikle devlet yonetiminde ayguci etkin bir rol oynamis Kaganlik Aygucisi donemin Uygur siyasetinin en onemli figurlerinden biri haline gelmistir Alp Bilge KaganUygur KaganiHukum suresiUygur Kaganligi 808 821Once gelenAlp Kulug Bilge KaganSonra gelenKuclug Bilge KaganOlum821Tam adiAy Tengride Kut Bolmis Alp Bilge KaganKaganligiKulug Bilge Kagan in olumunden sonra Turk Toyu toplanarak Alp Bilge yi kagan olarak atamistir Alp Bilge egemenliginin ilk yillarinda Cin in boyundurugu altinda kalsa da zamanla bagimsiz politikalar takip etmeye baslamistir Kaganligi boyunca Cin sarayindan bir prensesle evlenme arzusunu surekli yenilese de Cin tarafi bu evlilik bagina olumlu yanit vermemistir Kagan bu istedigini gerceklestirebilmek icin Manici rahipleri araci olarak kullanmak istese de onlar kagani bu isteginden vazgecirmistir Cin Imparatoru nun kagana kizini vermek istememesinin bahanesi olarak Cin hazinesinin bu denli buyuk bir dugunu yapacak guce sahip olmamasi gosterilmistir Bu duruma sinirlenen Alp Bilge Kagan Cin sinirina 3 000 Uygur atlisi yigarak Cin imparatorunu tehdit etmis olsa da bir savasa giremeyecek kadar zor durumda olan Cin sorunu diplomatik yollardan cozmeye calismistir Ancak Cin de Konficyustculerin saldirisina ugrayan Maniler yuzunden iki ulke arasindaki iliskiler daha da bozulmustur Tum bu olaylarin ardindan imparator bu evliligi tesise mecbur kalsa da 821 yilinda Cin ile imzalanacak antlasma oncesinde Alp Bilge Kagan olmustur Bu kaganin diger Uygur kaganlari dikkate alindiginda onemli bir ozelligi de Karabalagasun Yaziti ni kendi adina diktirmis olmasi sayesinde kendisiyle ilgili bilgilerin dogrudan bir Turk kaynagindan edinebiliyor olmasidir Kaynakca Kenji Shimada アシア歴史研究入門 內陸アジア 西アジア Japonca Wisconsin Madison Universitesi s 69 Saadettin Gomec Uygur Turkleri Tarihi ve Kulturu Akcag Yayinlari s 55 Prof Ozkan Izgi Cin Elcisi Wang Yen Te nin Uygur Seyahatnamesi S 23 2 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2017 Bogu Kagan Sonrasi Donemde Orhun Uygur Devleti nde Maniheizm 2 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2017 Gomec s 56