Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
An Luşan İsyanı, Çin'de Tang Hanedanı döneminde, 16 Aralık 755'ten 17 Şubat 769'a kadar sürmüş, büyük toplumsal kargaşa ve huzursuzluk ortamına neden olan ayaklanma General An Luşan'ın Kuzey Çin'de kendi imparatorluğunu ilan etmesiyle başladı. An Luşan Yan Hanedanlığını kurarak ayaklanmayı ilan etti. Onun kendi oğlu tarafından öldürülmesiyle vekili ve yol arkadaşı Shi Sming ve oğlu mücadelesini devraldı ve devam ettirdiler. İsyan üç Tang imparatoru döneminde devam etti. Tang hanedanına sadık aileler ve onların karşısında yer alan aileler ile isyan büyüdü. An Luşan Arap, Göktürk ve Sogdluları da etkileyerek kendi saflarına çekti. İsyan sonrası büyük bir kargaşaya, dev kayıplara ve geniş bir sahada yıkıma neden oldu. Tang Hanedanı zayıfladı ve batı Çin üzerindeki hakimiyetini kaybetti. 742 yılı başlarında, Asya 13 yıl süren bir kaos dönemindeydi. Bölgedeki imparatorlar büyük ayaklanma, devrim, hanedan değişikleriyle çalkalanıyordu. Bu yılda doğu steplerinde Türk-Sogd etkisiyle 744 yılında Uygur Kağanlığı kuruldu. Bu İpek Yolunu kullanan tacirler ve gezginler aracılığıyla samimi ilişkiler arttı. Abbasiler Horasan'da başlattıkları isyan sonucunda Emeviler'e son vermiş ve Abbasi Halifeliğini kurmuşlardı. Batıda genişlemek isteyen Tang hanedanlığı müslüman Araplar ve Karluk Türkleriyle Talas Muharebesi'ne girmiş ve muharebeyi kaybetmişti. Bu arada güneyde karşı yapılan sefer etkisiz olmuştu. Aynı zamanlarda Tibet üzerine yapılan sefer görece daha başarılı olmuştu, bu sefer ile Tibetlilerin orta Asya toprakları ele geçirildi. 755 yılında Tibet imparatorunun suikasta uğramasıyla Tang imparatorluğu zaferini sağlamlaştırdı. Bu arada Türk bir general imparatorluk içerisinde güçlü bir pozisyona gelmişti.
General An Luşan
An Luşan kesin olmamakla birlikte Sogdlu bir baba ve Türk bir annenin çocuğuydu, Çin'de kısa sürede saygıdeğer bir yönetici durumuna geldi. Altın ve gümüşten yapılma lüks bir evde ikamet ederdi. İmparator Huanzong tarafından üç garnizonun komutanlığına getirildi ve Sarı Nehir'in kuzeyinde alanın tümü sorumluluğuna verildi. İsyan, imparator 'un son dönemlerinde başlamış ve ile zamanında devam etmiş ve Daizong döneminde sona ermiştir.
İsyan
755 yılı sonlarında An Luşan ayaklandı. Ordusu ile Pekin yakınlarından harekete geçti. Yol boyunca, An Luşan yerel yöneticileri itaat altına alarak ilerledi. Daha fazla insan ona katıldı ve isyan genişledi. Büyük Kanal yönünde süratle ilerleyerek Luoyang şehrini aldı. Burada Tang güçlerini bozguna uğrattılar. Luşan kendisini Yan Hanedanlığı'nın imparatoru ilan edildi. Batı şehirlerini zaptettikten sonra güney Çin'e dayandı.
Yongkiu Muharebesi
756 yılının baharında gerçekleşen Yong ki muharebesi korkunçtu. Yan kuvvetleri 20.000 kayıp verdiler ve fiyasko ile sonuçlanan bir ilerleme harekâtı yaptılar ancak başarılı olmadılar ve bu bölge Tang kuvvetlerinin kontrolüne geçti. Bu Yan güçlerinin güney Çin'i ele geçirmesini engelledi. Yan ordusu burada kontrolü sağlayamadı ve üç ay sürece kuşatmasını başlattı. Luoyang şehrini iki yıl boyunca ellerinde tuttular.
Çangan ilerlemesi
An Luşan'ın güçleri ana karargahları olan Batı Çin'de yüksek tepelerde savunma pozisyonuna geçmiş geçidini tutmuşlardı. Bu arada geçit üzerinden hücuma geçmekte olan ordunun iki generali saray içi entrikalar yüzünden idam edildi. Yeni generalin tayini ile ordu takviye güçleri ile geçitten hücuma geçti ve An Luşan'ın savunmasını yardı.
İmparator'un kaçışı
İsyancılar, imparatorluk güçlerinin ve sarayın bulunduğu Çangan'ın ele geçirmek üzereydi ve ve yardımcıları İmparator Huanzong'un Siçuan şehrine kaçmasını tavsiye ettiler. Dağlık bölgenin doğal savunması sayesinde ordu tekrar örgütlenecek ve toparlanacaktı. İmparator saraydakileri de beraberinde alarak dağlık bölgeden Siçuan'a doğru yola çıktı. Tek sorun coğrafi koşullar değildi Yang Guozhong ve kuzeni aynı zamanda imparatorun sevgilisi Yang Gufie ile imparatorun muhafızları arasındaki sürtüşme arttı yol boyunca Xiangyang şehri yakınlarında muhafızlar Yang Gufei ve Yang Guozhong'un öldürülmesini talep etti. İmparator'un kabulden başka seçeneği yoktu. Bunun üzerine Guozhong intihar etti, kuzeni Gufei ise boğduruldu.
Chang'an'ın düşüşü
756'da, An Lushan ve isyancı güçleri Chang'an şehrini aldı, bu gelişmiş bir şehir için yıkıcı bir olay oldu. Şehirde 1.960.188 kişi yaşıyordu. Nüfusun çoğu isyancıların tutumu nedeniyle bölgeyi terk etti. Nüfus çevredeki küçük şehirlerle birlikte 800.000 - 1.000.000 arası bir sayıya kadar düştü.
756'da, Xuanzong'un oğullarından Li Heng, Lingzhou şehrinde imparatorluğunu ilan etti. Başka bir şehirde prens Li Lin yerel otoritelerce Yong Prensi ilan edildi. Suzong ilk olarak Guo Ziyi ve Li Guangbi isimli iki general isyancıyla mücadele için görevlendirdi. Bu generaller bazı Türk kabilelerinden aldıkları kuvvetlerle Uygur Kağanlığı üzerine gitmiş ve Bayançur Kağan'ı 759 yazında öldürmüşlerdi. Bu arada Abbasi halifesi Mansur, Tang hanedanlığı üzerine 4.000'den fazla paralı asker yolladı ve akabinde savaş yapıldı. Bu askerlerin çoğu bölgedeki kabilelerle karıştı. 757 yılında imparatorluk ordusu Çang'an ve Luoyang şehirlerini geri aldı, isyancılar püskürtüldü ve isyanın ana merkezi kuzeydoğuya doğru kaydı.
Suiyang kuşatması
757 yılında, isyancılar Suiyang şehrini kuşattılar 30.000 insan açlıktan öldü ve kalanlar ölenleri yiyerek hayatta kalabildiler. Şehir uzun süre sonra düştüğünde sadece 400 kişi hayattaydı.
İsyanın Sonu
Ocak 757'de An Luşan oğlu tarafından öldürüldü. Yerine Shi Siming isimli general geçti. Shi Siming onun çocukluk arkadaşı ve takipçisiydi. Shi hemen akabinde Luoyang şehrini geri aldı. Shi Siming 761 yılında kendi oğlu tarafından öldürüldü. Oğlu derhal kendi imparatorluğunu ilan etti ve generallerin desteğini aldı. 762 yılında imparator Suzong ağır bir hastalığa yakalandı. Tang ve Huige birleştirilmiş güçlerinin komutasını ortanca oğluna verdi. Oğlu Li Çu, isyancılar üzerine son seferleri yaptı, bu arada yeni Yan hanedanlığı uzun sürmeyecekti birçok asker ve üst düzey görevli Tang tarafına geçmeye başlamıştı. 762 kışında Luoyang yeniden alındı ve Yan İmparatoru Shi Chaoyikaçmaya çalışırken önü kesildi. Yakalanacağını anlayan Shi Çaoyi intihar etti. Böylece sekiz yıllık isyan sona erdi İsyanın sona ermesiyle Tang imparatorluğu kendisini yeniden inşa etmeye başladı. İsyan Tang hanedanını oldukça zayıflatmıştı ve kaos yer yer devam ediyordu. Tang hanedanının zayıflamasıyla Tibet İmparatorluğu yeniden Orta Asyayı ele geçirdi ve hatta Çangan şehrini 763'te aldı.
Dış bağlantılar
- Türk Tarihinde An Lu-Shan ve Destanı, Prof.Dr.Saadettin Gömeç
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
An Lusan Isyani Cin de Tang Hanedani doneminde 16 Aralik 755 ten 17 Subat 769 a kadar surmus buyuk toplumsal kargasa ve huzursuzluk ortamina neden olan ayaklanma General An Lusan in Kuzey Cin de kendi imparatorlugunu ilan etmesiyle basladi An Lusan Yan Hanedanligini kurarak ayaklanmayi ilan etti Onun kendi oglu tarafindan oldurulmesiyle vekili ve yol arkadasi Shi Sming ve oglu mucadelesini devraldi ve devam ettirdiler Isyan uc Tang imparatoru doneminde devam etti Tang hanedanina sadik aileler ve onlarin karsisinda yer alan aileler ile isyan buyudu An Lusan Arap Gokturk ve Sogdlulari da etkileyerek kendi saflarina cekti Isyan sonrasi buyuk bir kargasaya dev kayiplara ve genis bir sahada yikima neden oldu Tang Hanedani zayifladi ve bati Cin uzerindeki hakimiyetini kaybetti 742 yili baslarinda Asya 13 yil suren bir kaos donemindeydi Bolgedeki imparatorlar buyuk ayaklanma devrim hanedan degisikleriyle calkalaniyordu Bu yilda dogu steplerinde Turk Sogd etkisiyle 744 yilinda Uygur Kaganligi kuruldu Bu Ipek Yolunu kullanan tacirler ve gezginler araciligiyla samimi iliskiler artti Abbasiler Horasan da baslattiklari isyan sonucunda Emeviler e son vermis ve Abbasi Halifeligini kurmuslardi Batida genislemek isteyen Tang hanedanligi musluman Araplar ve Karluk Turkleriyle Talas Muharebesi ne girmis ve muharebeyi kaybetmisti Bu arada guneyde karsi yapilan sefer etkisiz olmustu Ayni zamanlarda Tibet uzerine yapilan sefer gorece daha basarili olmustu bu sefer ile Tibetlilerin orta Asya topraklari ele gecirildi 755 yilinda Tibet imparatorunun suikasta ugramasiyla Tang imparatorlugu zaferini saglamlastirdi Bu arada Turk bir general imparatorluk icerisinde guclu bir pozisyona gelmisti Tang hanedanligi doneminde Cin M S 700 General An Lusan An Lusan kesin olmamakla birlikte Sogdlu bir baba ve Turk bir annenin cocuguydu Cin de kisa surede saygideger bir yonetici durumuna geldi Altin ve gumusten yapilma luks bir evde ikamet ederdi Imparator Huanzong tarafindan uc garnizonun komutanligina getirildi ve Sari Nehir in kuzeyinde alanin tumu sorumluluguna verildi Isyan imparator un son donemlerinde baslamis ve ile zamaninda devam etmis ve Daizong doneminde sona ermistir Isyan755 yili sonlarinda An Lusan ayaklandi Ordusu ile Pekin yakinlarindan harekete gecti Yol boyunca An Lusan yerel yoneticileri itaat altina alarak ilerledi Daha fazla insan ona katildi ve isyan genisledi Buyuk Kanal yonunde suratle ilerleyerek Luoyang sehrini aldi Burada Tang guclerini bozguna ugrattilar Lusan kendisini Yan Hanedanligi nin imparatoru ilan edildi Bati sehirlerini zaptettikten sonra guney Cin e dayandi Yongkiu Muharebesi 756 yilinin baharinda gerceklesen Yong ki muharebesi korkunctu Yan kuvvetleri 20 000 kayip verdiler ve fiyasko ile sonuclanan bir ilerleme harekati yaptilar ancak basarili olmadilar ve bu bolge Tang kuvvetlerinin kontrolune gecti Bu Yan guclerinin guney Cin i ele gecirmesini engelledi Yan ordusu burada kontrolu saglayamadi ve uc ay surece kusatmasini baslatti Luoyang sehrini iki yil boyunca ellerinde tuttular Cangan ilerlemesi An Lusan in gucleri ana karargahlari olan Bati Cin de yuksek tepelerde savunma pozisyonuna gecmis gecidini tutmuslardi Bu arada gecit uzerinden hucuma gecmekte olan ordunun iki generali saray ici entrikalar yuzunden idam edildi Yeni generalin tayini ile ordu takviye gucleri ile gecitten hucuma gecti ve An Lusan in savunmasini yardi Imparator un kacisi Isyancilar imparatorluk guclerinin ve sarayin bulundugu Cangan in ele gecirmek uzereydi ve ve yardimcilari Imparator Huanzong un Sicuan sehrine kacmasini tavsiye ettiler Daglik bolgenin dogal savunmasi sayesinde ordu tekrar orgutlenecek ve toparlanacakti Imparator saraydakileri de beraberinde alarak daglik bolgeden Sicuan a dogru yola cikti Tek sorun cografi kosullar degildi Yang Guozhong ve kuzeni ayni zamanda imparatorun sevgilisi Yang Gufie ile imparatorun muhafizlari arasindaki surtusme artti yol boyunca Xiangyang sehri yakinlarinda muhafizlar Yang Gufei ve Yang Guozhong un oldurulmesini talep etti Imparator un kabulden baska secenegi yoktu Bunun uzerine Guozhong intihar etti kuzeni Gufei ise bogduruldu Chang an in dususu 756 da An Lushan ve isyanci gucleri Chang an sehrini aldi bu gelismis bir sehir icin yikici bir olay oldu Sehirde 1 960 188 kisi yasiyordu Nufusun cogu isyancilarin tutumu nedeniyle bolgeyi terk etti Nufus cevredeki kucuk sehirlerle birlikte 800 000 1 000 000 arasi bir sayiya kadar dustu 756 da Xuanzong un ogullarindan Li Heng Lingzhou sehrinde imparatorlugunu ilan etti Baska bir sehirde prens Li Lin yerel otoritelerce Yong Prensi ilan edildi Suzong ilk olarak Guo Ziyi ve Li Guangbi isimli iki general isyanciyla mucadele icin gorevlendirdi Bu generaller bazi Turk kabilelerinden aldiklari kuvvetlerle Uygur Kaganligi uzerine gitmis ve Bayancur Kagan i 759 yazinda oldurmuslerdi Bu arada Abbasi halifesi Mansur Tang hanedanligi uzerine 4 000 den fazla parali asker yolladi ve akabinde savas yapildi Bu askerlerin cogu bolgedeki kabilelerle karisti 757 yilinda imparatorluk ordusu Cang an ve Luoyang sehirlerini geri aldi isyancilar puskurtuldu ve isyanin ana merkezi kuzeydoguya dogru kaydi Suiyang kusatmasi 757 yilinda isyancilar Suiyang sehrini kusattilar 30 000 insan acliktan oldu ve kalanlar olenleri yiyerek hayatta kalabildiler Sehir uzun sure sonra dustugunde sadece 400 kisi hayattaydi Isyanin Sonu Ocak 757 de An Lusan oglu tarafindan olduruldu Yerine Shi Siming isimli general gecti Shi Siming onun cocukluk arkadasi ve takipcisiydi Shi hemen akabinde Luoyang sehrini geri aldi Shi Siming 761 yilinda kendi oglu tarafindan olduruldu Oglu derhal kendi imparatorlugunu ilan etti ve generallerin destegini aldi 762 yilinda imparator Suzong agir bir hastaliga yakalandi Tang ve Huige birlestirilmis guclerinin komutasini ortanca ogluna verdi Oglu Li Cu isyancilar uzerine son seferleri yapti bu arada yeni Yan hanedanligi uzun surmeyecekti bircok asker ve ust duzey gorevli Tang tarafina gecmeye baslamisti 762 kisinda Luoyang yeniden alindi ve Yan Imparatoru Shi Chaoyikacmaya calisirken onu kesildi Yakalanacagini anlayan Shi Caoyi intihar etti Boylece sekiz yillik isyan sona erdi Isyanin sona ermesiyle Tang imparatorlugu kendisini yeniden insa etmeye basladi Isyan Tang hanedanini oldukca zayiflatmisti ve kaos yer yer devam ediyordu Tang hanedaninin zayiflamasiyla Tibet Imparatorlugu yeniden Orta Asyayi ele gecirdi ve hatta Cangan sehrini 763 te aldi Dis baglantilarTurk Tarihinde An Lu Shan ve Destani Prof Dr Saadettin Gomec