Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anakronizm, kişi, nesne veya olayların kendi gerçek zaman ve mekânlarından kopartılıp farklı bir çerçeveye oturtulması olarak değerlendirilmektedir. Anakronizm; edebiyatta kasıtlı olarak abartı, propaganda, komedi veya şok amacıyla da kullanılabilir. Bir yazar, sanatçı veya icracı; teknoloji, terminoloji ve dil; gelenek ve tutumlar ve hatta farklı tarihsel dönemler arasındaki moda farklılıklarının farkında olmadığında kasıtsız anakronizmler meydana gelebilir. Örneğin İbrani peygamber Yusuf'un ünlü hikâyesinde Mısırlı tüccarlar tarafından bulunarak kuyudan çıkarılan Yusuf, Mısır'a götürülür ve birkaç dirheme asillere satılır. Oysa dirhem, Yunanca kökenli drahmi sözcüğünden türetilen ve İslam'ın çıkış yıllarında da Sasaniler tarafından kullanılan bir para birimidir. Yusuf'un döneminde ise Mısır'da resmî olarak kullanılan bir para birimi yoktur.
Yunancadaki "karşısında" anlamına gelen ανά ile "zaman" anlamına gelen χρόνος kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulan "anakronizm" kavramı, Türkçeye Fransızca anachronisme sözcüğünden geçmiştir. Gazeteci ve yazar Emre Aköz, herhangi bir şeyin, kasıtlı veya kasıtsız olarak, başka bir tarihe taşınması demek olan ve bilgi hatalarından çok, dönemler arasındaki zıplamalar anlamına gelen Yunanca kökenli "anakronizm" sözcüğüne Türkçe bir karşılık bulabilmek için okuyucuları arasında bir soruşturma başlatmış, bu arada kendisi de zaman–bozum sözcüğünü önermiştir.
Örnekler
Sinema
- 1987 yapımı filmi Walker'ın konusu 1850'lerde geçmesine rağmen filmin çekildiği yıllarda Nikaragua'da yaşanan benzer olaylara dikkat çekmek için bilerek anakronizme başvurulmuştu. Acid Western türündeki bu filmde 1850'lerin dekorunda zaman zaman görüntüye o yıllarda olmaması gereken Marlboro sigarası paketi, Coca Cola şişesi, Zippo çakmak, Newsweek dergisi vb girer, hatta birdenbire bir Mercedes otomobil ve helikopter ortaya çıkıverir.
- 1999 Türkiye yapımı tarihsel parodi filmi Kahpe Bizans'ta taraflar bir kalenin burcunda kılıçlarla kıyasıya bir mücadele içindeyken üzerlerinden uçak geçer. Oysa uçak Doğu Roma'nın çöküşünden yüzlerce yıl sonra icat edilmiştir. Yine bilerek başvurulan bu anakronizm mizah amaçlıdır.
- Don Siegel'ın Türkiye'de El Torida adıyla gösterilen "Two Mules for Sister Sara" adlı 1971 yapımı filminde Clint Eastwood'un bolca kullandığı bir patlayıcı olan dinamit, filmin konusunun geçtiği yıllarda (1861-1866) henüz kullanıma sunulmamıştı. İsveçli kimyager Alfred Nobel dinamiti 1866'da icat etmiş, 1867'de de patentini almıştı. Filmde dinamitin adı da zikrediliyordu. Oysa isim patenti de buluş patentiyle aynı anda alınmıştı.
Televizyon
- TV dizisi Muhteşem Yüzyıl'da olaylar 1520 ilâ 1566 yılları arasında geçmesine rağmen çok daha sonraki yıllara ait nesneler ve coğrafi adlara yer verilmiştir. Örneğin Pargalı İbrahim Paşa birçok sahnede masa başında çalışırken gösterilmiştir. Oysa Osmanlı Sarayı’na masanın girmesi Abdülmecid’in (1823-1861) saltanatına rastlar. Sarayın mutfağında aşçı yamağı domates doğrarken gösterilmiştir. Oysa anavatanı Güney ve Orta Amerika olan bu meyve Kristof Kolomb'un Amerika'yı keşfinden sonra Avrupa'da tanınmış ve yetiştirilmeye başlamıştır. Domatesin Osmanlı topraklarına girişi ise 1835’ten sonradır. Ayrıca, daha eski dönemlerdeki isimleri Karaamid, Amidiye veya Diyar-ı Bekir olan Diyarbakır'dan Muhteşem Yüzyıl'da "Diyarbakır" diye bahsedilmiştir, Kanuni Sultan Süleyman’ın Şehzade Mehmet’i ziyaret için gittiği Manisa Sarayı’nda yerlerde parke olduğu görülmüştür. Oysa parke (parquet de menuiserie) ilk kez 1684'te Versailles Sarayı'nda ortaya çıkmıştır.
Resim
- İtalyan Barok dönemi ressamı 'nin Klasik Yunan mitolojisinde yer alan Orfe söylencesiyle ilgili tablosunda bir keman resmedilmiştir. Oysa Keman 16. yüzyıldan önce yoktu.
- 19. yüzyılda yaşamış Romen ressam 'nın 1506'daki bir olayı resmeden "Moldavyalılar ve Muntenyalılar kardeş oluyorlar" adlı tablosunda görülen bayraklar 19. yüzyılda ortaya çıkmışlardı.
- Leonardo da Vinci'nin 1498 tarihli Son Akşam Yemeği adlı tabloda İsa ve havarileri masada portakal yerken resmedilmişlerdir. Oysa bu meyve Avrupa'ya Hindistan'dan 15. yüzyılda Portekizli tacirler tarafından getirilmişti ve tablonun konusunun geçtiği çağda ve yerde henüz bilinmiyordu.
-
![image]()
Cesare Gennari'nin Klasik Yunan mitolojisinde yer alan Orfe söylencesiyle ilgili tablosunda bir keman resmedilmiştir. Oysa Keman 16. yüzyıldan önce yoktu. -
![image]()
Constantin Lecca'nın 1506'daki bir olayı resmeden "Moldavyalılar ve Muntenyalılar kardeş oluyorlar" adlı tablosunda görülen bayraklar 16. yüzyılda yoklardı, çok sonra 19. yüzyılda ortaya çıkmışlardır.
Kaynakça
- ^ The ancient kingdoms of the Middle East—Egyptian, Sumerian, Babylonian, Assyrian, and Hittite—had no coined money.https://www.britannica.com/topic/coin/Coins-of-Asia#ref16073 31 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "anakronizm." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 10 Mayıs 2012
- ^ . iyibilgi.com. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2012.
- ^ a b Selahattin Duman. . gazetevatan.com. 27 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2013.
- ^ . medyafaresi.com. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2013.
- ^ "Seyircinin gözünden kaçmadı!". milliyet.com.tr. 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ocak 2013.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Anakronizm kisi nesne veya olaylarin kendi gercek zaman ve mekanlarindan kopartilip farkli bir cerceveye oturtulmasi olarak degerlendirilmektedir Anakronizm edebiyatta kasitli olarak abarti propaganda komedi veya sok amaciyla da kullanilabilir Bir yazar sanatci veya icraci teknoloji terminoloji ve dil gelenek ve tutumlar ve hatta farkli tarihsel donemler arasindaki moda farkliliklarinin farkinda olmadiginda kasitsiz anakronizmler meydana gelebilir Ornegin Ibrani peygamber Yusuf un unlu hikayesinde Misirli tuccarlar tarafindan bulunarak kuyudan cikarilan Yusuf Misir a goturulur ve birkac dirheme asillere satilir Oysa dirhem Yunanca kokenli drahmi sozcugunden turetilen ve Islam in cikis yillarinda da Sasaniler tarafindan kullanilan bir para birimidir Yusuf un doneminde ise Misir da resmi olarak kullanilan bir para birimi yoktur Leonardo da Vinci nin 1495 1498 tarihli Son Aksam Yemegi adli tablosunda Isa ve havarileri o tarihte ve o yerde bulunmamasi gereken portakal yerken resmedilmislerdir Yunancadaki karsisinda anlamina gelen ana ile zaman anlamina gelen xronos kelimelerinin birlestirilmesiyle olusturulan anakronizm kavrami Turkceye Fransizca anachronisme sozcugunden gecmistir Gazeteci ve yazar Emre Akoz herhangi bir seyin kasitli veya kasitsiz olarak baska bir tarihe tasinmasi demek olan ve bilgi hatalarindan cok donemler arasindaki ziplamalar anlamina gelen Yunanca kokenli anakronizm sozcugune Turkce bir karsilik bulabilmek icin okuyuculari arasinda bir sorusturma baslatmis bu arada kendisi de zaman bozum sozcugunu onermistir OrneklerSinema 1987 yapimi filmi Walker in konusu 1850 lerde gecmesine ragmen filmin cekildigi yillarda Nikaragua da yasanan benzer olaylara dikkat cekmek icin bilerek anakronizme basvurulmustu Acid Western turundeki bu filmde 1850 lerin dekorunda zaman zaman goruntuye o yillarda olmamasi gereken Marlboro sigarasi paketi Coca Cola sisesi Zippo cakmak Newsweek dergisi vb girer hatta birdenbire bir Mercedes otomobil ve helikopter ortaya cikiverir 1999 Turkiye yapimi tarihsel parodi filmi Kahpe Bizans ta taraflar bir kalenin burcunda kiliclarla kiyasiya bir mucadele icindeyken uzerlerinden ucak gecer Oysa ucak Dogu Roma nin cokusunden yuzlerce yil sonra icat edilmistir Yine bilerek basvurulan bu anakronizm mizah amaclidir Don Siegel in Turkiye de El Torida adiyla gosterilen Two Mules for Sister Sara adli 1971 yapimi filminde Clint Eastwood un bolca kullandigi bir patlayici olan dinamit filmin konusunun gectigi yillarda 1861 1866 henuz kullanima sunulmamisti Isvecli kimyager Alfred Nobel dinamiti 1866 da icat etmis 1867 de de patentini almisti Filmde dinamitin adi da zikrediliyordu Oysa isim patenti de bulus patentiyle ayni anda alinmisti Televizyon TV dizisi Muhtesem Yuzyil da olaylar 1520 ila 1566 yillari arasinda gecmesine ragmen cok daha sonraki yillara ait nesneler ve cografi adlara yer verilmistir Ornegin Pargali Ibrahim Pasa bircok sahnede masa basinda calisirken gosterilmistir Oysa Osmanli Sarayi na masanin girmesi Abdulmecid in 1823 1861 saltanatina rastlar Sarayin mutfaginda asci yamagi domates dograrken gosterilmistir Oysa anavatani Guney ve Orta Amerika olan bu meyve Kristof Kolomb un Amerika yi kesfinden sonra Avrupa da taninmis ve yetistirilmeye baslamistir Domatesin Osmanli topraklarina girisi ise 1835 ten sonradir Ayrica daha eski donemlerdeki isimleri Karaamid Amidiye veya Diyar i Bekir olan Diyarbakir dan Muhtesem Yuzyil da Diyarbakir diye bahsedilmistir Kanuni Sultan Suleyman in Sehzade Mehmet i ziyaret icin gittigi Manisa Sarayi nda yerlerde parke oldugu gorulmustur Oysa parke parquet de menuiserie ilk kez 1684 te Versailles Sarayi nda ortaya cikmistir Resim Italyan Barok donemi ressami nin Klasik Yunan mitolojisinde yer alan Orfe soylencesiyle ilgili tablosunda bir keman resmedilmistir Oysa Keman 16 yuzyildan once yoktu 19 yuzyilda yasamis Romen ressam nin 1506 daki bir olayi resmeden Moldavyalilar ve Muntenyalilar kardes oluyorlar adli tablosunda gorulen bayraklar 19 yuzyilda ortaya cikmislardi Leonardo da Vinci nin 1498 tarihli Son Aksam Yemegi adli tabloda Isa ve havarileri masada portakal yerken resmedilmislerdir Oysa bu meyve Avrupa ya Hindistan dan 15 yuzyilda Portekizli tacirler tarafindan getirilmisti ve tablonun konusunun gectigi cagda ve yerde henuz bilinmiyordu Cesare Gennari nin Klasik Yunan mitolojisinde yer alan Orfe soylencesiyle ilgili tablosunda bir keman resmedilmistir Oysa Keman 16 yuzyildan once yoktu Constantin Lecca nin 1506 daki bir olayi resmeden Moldavyalilar ve Muntenyalilar kardes oluyorlar adli tablosunda gorulen bayraklar 16 yuzyilda yoklardi cok sonra 19 yuzyilda ortaya cikmislardir Kaynakca The ancient kingdoms of the Middle East Egyptian Sumerian Babylonian Assyrian and Hittite had no coined money https www britannica com topic coin Coins of Asia ref16073 31 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde anakronizm Guncel Turkce Sozluk Turk Dil Kurumu Erisim 10 Mayis 2012 iyibilgi com 5 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2012 a b Selahattin Duman gazetevatan com 27 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2013 medyafaresi com 27 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2013 Seyircinin gozunden kacmadi milliyet com tr 10 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ocak 2013