Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anayasa kitapçığı krizi, Anayasa fırlatma krizi ya da Kara Çarşamba, 19 Şubat 2001 Pazartesi tarihli Millî Güvenlik Kurulu toplantısında Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in Başbakan Bülent Ecevit'e Türkiye Cumhuriyeti anayasa kitapçığını fırlatması ile başlayan siyasi kriz. Kısa süre içinde ülke piyasalarını etkiledi ve 2001 Türkiye ekonomik krizinin nedenlerinden biri hâline geldi.
| Anayasa kitapçığı krizi | |
|---|---|
| Tarih | 19 Şubat 2001) |
| Saat | Sabah 09.45 |
| Mekân | Çankaya Köşkü |
Cumhuriyet tarihinin ekonomik ve siyasi boyutuyla "en derin krizlerinden biri " olarak yorumlanır ve bu yönüyle "Kara Çarşamba" olarak da bilinir. Aynı gün İstanbul Borsası yüzde 14, ertesi gün yüzde 18 değer kaybetti. Gecelik faizler yüzde 760'a, Hazine borçlanma faizi yüzde 144'e kadar yükseldi. 680.000 lira seviyesinde olan Amerikan doları bir hafta içinde 1.000.000 lirayı geçmişti. Kriz sonunda çok sayıda iş yeri kapandı, işsizlik kayda değer oranda yükseldi. 2001 yılı sonunda kamunun faiz harcamaları toplam vergi gelirlerinin yüzde 92,3'üne ulaştı.
Cumhurbaşkanı seçimi süreci
9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in görev süresi bitmek üzereyken Başbakan Bülent Ecevit tarafından ülkede sağlanan siyasi istikrarın devam etmesi amacıyla Demirel'in bir dönem daha seçilmesini sağlayacak anayasa değişikliği teklifi getirildi. TBMM'de hiçbir siyasi partinin anayasa değişikliğini onaylayacak çoğunluğu bulunmadığından bu ancak partiler arası uzlaşı ile mümkündü. DSP, MHP, ANAP ve DYP'den 406 milletvekilinin imzasıyla TBMM Anayasa Komisyonu'na getirilen önergeye ilk itiraz "Nasıl olur da ülkenin istikrarı tek bir kişiye bağlanabilir" sözüyle Fazilet Partisi Genel Başkanı Recai Kutan'dan geldi. TBMM genel kurulunda 29 Mart ve 3 Nisan'da yapılan oylamalarda anayasa değişikliği için gereken 330 oy sayısına ulaşılamadığından cumhurbaşkanı seçimi ile ilgili değişiklik yapılamadı ve Süleyman Demirel'in yeniden cumhurbaşkanı adayı olması mümkün olmadı.
Cumhurbaşkanı adayının belirlenememesinin sürecinde başbakan yardımcıları MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ile ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz arasında sert bir tartışma dahi yaşandı. Nihayetinde bu soruna Bülent Ecevit tarafından o güne kadar kamuoyunda kimsenin önermediği ve siyasi bir kişiliği olmayan Anayasa Mahkemesi başkanlığı görevini yürüten Ahmet Necdet Sezer önerildi. Ecevit, hukuk uzmanlığıyla Sezer'in cumhurbaşkanlığı görevini başarı ile yürüteceğine inandığını açıkladı: "Herhâlde hiç kimsenin Ahmet Necdet Sezer'in laik, demokratik hukuk devletine bağlılığından kuşkusu olamaz. Ahmet Necdet Sezer bu konuda her türlü sınavı başarıyla vermiştir."
25 Nisan'da Meclis'teki tüm partilerin ortak önergesiyle Ahmet Necdet Sezer aday gösterildi. 27 Nisan'daki ilk 2 tur oylamada gerekli çoğunluk sağlanamadığından 5 Mayıs günü yapılan üçüncü tur oylamada 330 oyla Ahmet Necdet Sezer Türkiye Cumhuriyeti'nin 10. cumhurbaşkanı seçildi. Sezer, 16 Mayıs 2000'de cumhurbaşkanlığı görevini devraldı.
Kriz öncesi
Ekonomik durum
Küresel ölçekte 1997 Asya mali krizi ve 1998 Rusya ekonomik krizinden dünya piyasaları çıkış eğilimindeydi. Ancak Türkiye'nin 1990'lı yıllardaki yüksek enflasyon, işsizlik vb. kronik ekonomik sorunları hâlen devam ediyordu. Ülkede en yüksek ekonomik faaliyetlerin yapıldığı Marmara Bölgesi'nde gerçekleşen 1999 Gölcük depremi ile Türkiye ekonomisi yıkıcı bir etki yaşadı. 1999'da sektörlere göre imalat, enerji, inşaat ve ticaret alanlarında daralma yaşandı ve ekonomi yıllık bazda yüzde 3,4 oranında küçüldü. Enflasyon, bütçe açığı ve işsizlik oranı çok yüksekti. Enflasyonun yüksek olması nedeniyle Türk lirasına güven düşüktü ve dövize olan güven nedeniyle bankalardaki mevduatın yarısından fazlası döviz mevduatından oluşuyordu.
Siyasi durum
1990'lı yıllar Türkiye'de kısa süreli hükûmet değişikliklerinin yaşandığı bir dönem olmuştu. 6 koalisyon hükûmetinin kurulduğu 1990'lı yıllarda 1999 Türkiye genel seçimleri sonrasında Bülent Ecevit tarafından DSP'nin meclis çoğunluğu olmadığından bir azınlık hükûmeti denemesi sonrasında DSP-MHP-ANAP koalisyonu ile 28 Mayıs 1999'da 57. Türkiye Hükûmeti kuruldu. Başbakan Bülent Ecevit, başbakan yardımcıları Devlet Bahçeli ile Mesut Yılmaz'dı.
Bülent Ecevit başbakanlığındaki 56. Türkiye Hükûmeti döneminde Haziran 1999'da kabul edilen kanun ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) kuruldu. Bu kurulların amacı 90'lı yıllarda kamuoyuna sıkça yansıyan bankacılık alanında yaşanan yolsuzlukları önlemek ve gerektiği takdirde bu bankaların faaliyetlerini durdurmaktı. Her iki kurum 2000 yılının Haziran ayında resmen görevine başladı.
Ahmet Necdet Sezer, Cumhurbaşkanlığına bağlı Devlet Denetleme Kuruluna (DDK) talimat vererek kamu bankaları ve fona devredilen bankalar hakkında denetleme başlattı. Ancak bu durum Sezer, Zekeriya Temizel'in başkanı olduğu BDDK denetleme başlattı olarak medyaya yansıyınca Ecevit tarafından "Şimdi ilginç bir durum ortaya çıkmış oluyor; denetimin denetimi yapılmak isteniyor. Bu ilk defa karşılaşılmış bir durum olduğu için şimdilik bir değerlendirme yapamayacağım ama durumu dikkatle izleyeceğiz." açıklaması yapıldı.
BDDK başkanı Zekeriya Temizel, DSP kökenli ve daha önce aynı partiden maliye bakanlığı görevini üstlenmiş birisiydi. Halkbank'tan sorumlu devlet bakanı Hüsamettin Özkan, VakıfBank'tan sorumlu devlet bakanı ANAP'lı Yüksel Yalova'ydı. Sezer, anayasal yetkisini kullanarak bankalar hakkında mali bir denetleme başlatmış olsa da kurumlardan sorumlu olanların siyasi kişilikleri nedeniyle bu denetleme siyasi bir boyut kazandı.
Millî Güvenlik Kurulu toplantısı
Millî Güvenlik Kurulu, aylık olağan toplantısını gerçekleştirmek üzere Çankaya Köşkü'nde sabah saat 9.30'da toplandı ancak Bülent Ecevit 15 dakika gecikmeli katıldığı için toplantı 09.45'te başladı. Ahmet Necdet Sezer başkanlığındaki toplantıda kurul üyeleri yerlerini aldıktan sonra toplantı salonu kapısı henüz kapanmamışken Ahmet Necdet Sezer, sağ tarafında oturan Bülent Ecevit'e dönerek daha sonra toplantıya katılanlar tarafından "çok sinirli ve yüksek bir ses tonuyla" olduğu ifade edilen ve krize neden olan sözlerini söyledi. Sezer, hükûmeti yolsuzluklara karşı pasif kaldığı, denetleme kurullarının yeterince çalıştırılmadığı ve Anayasa'ya aykırı uygulamalarda bulunmakla suçladı.
Sezer: Ben yolsuzlukları ortaya çıkarmaya çalışıyorum, siz beni engellemeye çalışıyorsunuz. Beni küçük düşürüyorsunuz. Kamuoyu önünde beni yıpratmaya çalışıyorsunuz. Ben Cumhurbaşkanıyım, her türlü yetkim var. Anayasa'yı bilmiyorsunuz. Bilene de sormuyorsunuz. Sürekli Anayasa'ya aykırı kararnameler gönderiyorsunuz. (Elindeki Anayasa'yı Ecevit'e doğru fırlatarak) Yolsuzluklarla mücadeleye devam edeceğim.
Ecevit: Bitti mi?
Sezer: Hayır, bitmedi. Yargıyı emrinize almışsınız, yasamayı baskı altına aldınız. Yolsuzluk yapanları kayırıyorsunuz. Yolsuzluk yaptığı söylenenler hâlâ kabinede.
Özkan: (Sezer'in cümlesi bitmeden ayağa kalkarak) Nankörlük ediyorsunuz. (anayasa kitapçığını geri atarak) Bu üç lider sizi Cumhurbaşkanı seçti. Kendinizi ne sanıyorsunuz? Esas hükûmetin mücadelesini engelleyen sizsiniz.
Ecevit: (ayağa kalkarak) Bu şartlar altında daha fazla çalışamam. (salonu terk eder.)
Basında yayınlanan diyalog
Bunun üzerine Ecevit'le birlikte yardımcıları Hüsamettin Özkan ve Mesut Yılmaz ile İçişleri Bakanı Sadettin Tantan ve Millî Savunma Bakanı Sabahattin Çakmakoğlu salonu terk etti. Toplantı salonunda yalnızca asker ve bürokrat üyelerin kalması ve siyasi üyelerin toplantıyı terk etmesi nedeniyle toplantının bu hâliyle gerçekleşemeyeceği gerekçesiyle MGK toplantısı saat 10.30'da Ahmet Necdet Sezer tarafından sonlandırıldı.
Toplantı sonrası yapılan basın açıklaması
Toplantı çıkışında Bülent Ecevit Çankaya Köşkü'nde basın açıklaması yapmak istese de başbakan yardımcısı Mesut Yılmaz Başbakanlık Konutu'nda açıklama yapmanın daha doğru olduğunu söyleyerek buna karşı çıktı ve Çankaya Köşkü'nde bir basın açıklaması yapılmadı. Başbakanlık Konutu'na geçildikten sonra Bülent Ecevit, saat 11.03'te Devlet Bahçeli ve Mesut Yılmaz ile birlikte televizyon kanalları tarafından naklen yayınlanan bir basın açıklaması yaptı:
| Bugün son derece üzücü bir olay oldu. Millî Güvenlik Kurulu Toplantısı'nın açılışında, gündeme geçilmeden önce, kamu görevlilerinin önünde Sayın Cumhurbaşkanı söz alarak son derece de terbiye dışı bir üslupla bana ağır ithamlarda bulundu. Devlet geleneklerimizde yeri olmayan eşi görülmedik bir davranışta bulundu. Ya kendisine aynı üslup içinde cevap verecektim veya terk etmek zorunda kalacaktım. Onun için toplantıdan çıkmayı tercih ettim. | |
–Bülent Ecevit'in saat 11.03'te Başbakanlık binasında yaptığı basın açıklaması. |
Sonuçları
Ekonomiye etkisi
| Gösterge | Değer |
|---|---|
| Büyüme % | 6,0 |
| USD/TL kuru | 1,23 |
| Enflasyon yıl sonu (Tüfe) % | 68,5 |
| İşsizlik % | 7,8 |
| Bütçe açığı / GSYH % | -11,9 |
| Kamu kesimi borç yükü % | 76,1 |
| Cari denge / GSYH % | 1,9 |
19 Şubat günü Ecevit'in basın açıklaması sonrasında günün ilk seansını 9.746 puan ile kapatan İstanbul Borsası, öğleden sonraki ikinci seansta 697 puan düşerek günü yüzde 14,62 değer kaybıyla 8 bin 683 puanla kapattı. 19 Şubat'ta bono bileşik faizleri yüzde 85'e, gecelik faizler yüzde 760'a; 20 Şubat'ta Hazine borçlanma faizi yüzde 144'e kadar yükseldi. Borsa İstanbul'da gecelik faizler ise yüzde 3000'e kadar yükseldi.
Piyasada oluşan panik üzerine Ecevit tarafından "Hükûmet görevinin başındadır", "Cumhurbaşkanı uygulanmakta olan ekonomik programı desteklemektedir." açıklaması yapılmasına rağmen 19 Şubat'ta beş saatte toplam 5 milyar 77 milyon Amerikan doları satışı yapıldı ve 15 gün içinde ise toplam 7 milyar dolar yurt dışına çıktı.
Ekonomideki bu gelişmeler üzerine Başbakanlıkta Bülent Ecevit başkanlığında "ekonomik zirve" toplantısı yapıldı. Toplantıya başbakan yardımcıları Devlet Bahçeli, Mesut Yılmaz ve Hüsamettin Özkan ile Devlet Bakanları Tunca Toskay ve Recep Önal, Maliye Bakanı Sümer Oral katıldı. Toplantı sonrasında Ecevit tarafından yapılan açıklamada ekonomide hâlihazırda sorunların bulunduğu, MGK toplantısında yaşanan olayın ekonomik patlamaya neden olduğu ifade edildi. Yaklaşık 13 saat süren toplantı sonrasında Türkiye'de 22 Şubat günü "dalgalı kur politikası"na geçildi. Bu karar ekonomik çevreler tarafından "örtülü devalüasyon" olarak yorumlandı. Daha önce Türkiye'de sabit kur politikası uygulanıyor ve döviz kuru devlet tarafından kontrol altında tutuluyordu.
Siyasi sonuçları
1 Mart 2001'de Merkez Bankası başkanı Gazi Erçel istifa etmek durumunda kaldı. Hazine Müsteşarı 'in yerine Faik Öztrak, BDDK Başkanı Zekeriya Temizel'in yerine getirildi. Krizin en önemli sonuçlarından birisi Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Recep Önal'in yerine Kemal Derviş'in getirilmesiydi. Kemal Derviş, Bülent Ecevit'in daveti üzerine Dünya Bankası'ndaki görevinden ayrılarak 1 Mart'ta Türkiye'ye geldi ve ekonomiden sorumlu devlet bakanlığı görevine getirildi, 13 Mart'ta TBMM'de yemin ederek görevine başladı.
Anayasa kitapçığı krizi sonrasında gelişen 2001 Türkiye ekonomik krizinin toplumsal, ekonomik ve siyasi sonuçları oldu. Yaşanan ekonomik kriz ve siyasi istikrarsızlık halkın 18 Nisan 1999 genel seçimlerindeki siyasi desteğini tamamen değiştirdi. 1999 Türkiye genel seçimlerinde DSP %22,18, MHP %17,98 ve ANAP 13,22 oranında oy almıştı. 3 Kasım 2002 Türkiye genel seçimlerinde MHP %8,35, ANAP %5,12 ve DSP %1,22 oy alarak yüzde 10'luk seçim barajının altında kaldı ve TBMM'nin dışında kaldılar.
Yolsuzluk davaları
Kriz, yolsuzluk iddialarına yol açtı. Merkez Bankası Başkanı Gazi Erçel hakkında Ankara 11. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından dava açıldı ve "görevini kötüye kullandığı" kararı verildi. Dalgalı kura geçileceğini ve dolar kurunun yükseleceğini önceden bilen Gazi Erçel'in Merkez Bankası yetkilerini kullanarak çalışma saatleri dışında olmasına rağmen "Halk Bankası'nda bulunan kişisel hesabındaki 57 milyar 879 milyon 761 bin 941 lira mevduatını 19 Şubat 2001 tarihinde 83 bin 952 dolara çevirmek suretiyle" görevini kötüye kullandığı ifade edilerek Türk Ceza Kanunu'nda (TCK) "görevi kötüye kullanma" suçunu düzenleyen 240. maddesi gereğince hapis cezası verildi.
Sezer'in 2017 yılındaki açıklaması
5 Kasım 2017 tarihinde Sözcü gazetesinde yayımlanan bir habere göre, Ankara'da katıldığı bir tiyatro ödül töreninde konuşan Ahmet Necdet Sezer'e dayandırılan haberde; Sezer, 19 Şubat 2001'de yaşanan bu krizin sebebinin aslında anayasa kitapçığı olmadığını, Fazilet Partisi kapatılma davası devam ederken Ecevit'in iki kez kendisine gelerek Fazilet Partisi'nin kapatılmaması gerektiğini söylediğini ve bunun için kendisinden Anayasa Mahkemesi'ne telkinde bulunmasını istediğini söyledi:
| ...O olayda da herkes bizim aramızdaki gerginliğin ve ekonomik krizin başlangıcının, Anayasa kitapçığı olayından kaynaklandığını zanneder. Ancak gerginlik, Fazilet Partisi'nin kapatılması davası nedeniyle başladı. Ecevit 2 kez bana gelip Fazilet'in kapatılmamasını, bunun için arkadaşlarım olan Anayasa Mahkemesi üyelerine telkinde bulunmamı istedi. Hukukun üstünlüğüne inanan ve yıllarca AYM'de görev yapan bir kişiye söylediği bu sözlere kırıldım ve reddettim. Bir süre sonra yeniden gelip aynı istekte bulundu. Yine reddettim ve o görüşmede aramızdaki gerginlik arttı. Bu durum sürerken, 19 Şubat'taki Anayasa kitapçığı olayı yaşandı. Gerginliğin asıl nedeni, Ecevit'in FP konusundaki isteğiydi. MGK'da yaşananlar da, bu gerginlikten kaynaklandı... | |
–Ahmet Necdet Sezer'in Kasım 2017'de yaptığı açıklama |
Ayrıca Bakınız
Kaynakça
- Notlar
- ^ Dolar mevduatı yüzde 57 oranındaydı.
- ^ Ahmet Necdet Sezer'in burada kasdettiği isimlerden biri, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer'dir. Ersümer, "Enerji ve Doğalgaz Anlaşmalarında Türkiye aleyhine anlaşma ve uygulamaların yapılmasına yol açtığı, devlet alım-satımına fesat karıştırdığı, uyguladığı yanlış ve usulsüz enerji politikaları nedeniyle kamuyu zarara uğrattığı ve görevini kötüye kullandığı" iddiasıyla 13 Temmuz 2004 tarihinde TBMM tarafından Yüce Divan'a sevk edildi. 27 Temmuz 2007 tarihinde 1 yıl 8 ay hapse mahkûm edildi ve cezası ertelendi.
- ^ Fazilet Partisi, Anayasa Mahkemesi tarafından 22 Haziran 2001'de (Sezer'in Cumhurbaşkanı, Ecevit'in Başbakan olduğu dönemde) kapatıldı.
- Genel kaynaklar
- ^ a b . 140journos (İngilizce). 19 Şubat 2018. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f "Anayasa uçtu 51 milyar dolar cepten gitti". Hürriyet. 19 Şubat 2002. 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ a b . www.akademiktisat.net. 7 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2021.
- ^ Tatlıyer, Mevlüt (17 Ağustos 2019). "2000'li Yıllarda Türkiye Ekonomisi". SETA. SETA. 4 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ a b "Sezer için 5 liderden ortak imza". arsiv.ntv.com.tr. 24 Nisan 2000. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ a b c d Eğilmaz, Mahfi. "Krizden Çıkışın Anahtarı". mahfiegilmez.com. 6 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ "İşte son 10 yılın büyüme rakamları..." CNN Türk. 14 Kasım 2017. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2021.
- ^ Uluyol, Osman (Temmuz 2019). "1980-2000 Döneminde Türkiye'de Bankacılığın Gelişimi" (pdf). Dergipark. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi. s. 93-95. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ Kalafat, Haluk. "Haluk Kalafat Yazdı: Anayasa Kitapçığı Fırlatıldığı İçin mi Referanduma Gidiyoruz?". Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi. Bianet. 30 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ "Türkiye'deki ekonomik krizler: 1994, 2001 ve 2007'de neler yaşandı?". BBC News Türkçe. BBC Türkçe. 14 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ "Sezer'den bankalara yakın takip". Radikal. Radikal. 25 Haziran 2002. 26 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ a b "Denetim krizi". www.hurriyet.com.tr. Hürriyet. 18 Şubat 2001. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ a b "Saat Saat Kriz". Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi. 19 Şubat 2001.
- ^ a b Çevikcan, Serpil (20 Şubat 2001). "Köprüleri attılar". Milliyet. Milliyet. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ "Kriz Saniye Saniye Videoya Kaydedildi". Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi. 20 Şubat 2001. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ "Ersümer'e yolsuzluktan ceza". www.gazetevatan.com. 28 Temmuz 2007. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ a b "21 Şubat Krizi". www.cumhuriyet.com.tr. 9 Ekim 2008. 8 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ KUTLAY, Mustafa (30 Aralık 2001). "Derviş'in 2001 bilançosu". www.hurriyet.com.tr. 19 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ "Merkez Bankası eski Başkanı Gazi Erçel'e hapis cezası". www.hurriyet.com.tr. 30 Aralık 2005. 29 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
- ^ a b Özgönül, Emin (13 Kasım 2017). "16 yıl sonra ortaya çıkan sır! Ecevit'in teklifini kabul etmemiş". www.sozcu.com.tr. Sözcü. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ "Ecevit, Sezer'e 'Erbakan'ın partisini kapatmayın' dedi mi?". www.aydinlik.com.tr (İngilizce). 6 Kasım 2017. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
Dış bağlantılar
- YouTube'da 32.Gün Arşivi - 2001 Krizi ve Ecevit'in Siyasete Vedası
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Anayasa kitapcigi krizi Anayasa firlatma krizi ya da Kara Carsamba 19 Subat 2001 Pazartesi tarihli Milli Guvenlik Kurulu toplantisinda Cumhurbaskani Ahmet Necdet Sezer in Basbakan Bulent Ecevit e Turkiye Cumhuriyeti anayasa kitapcigini firlatmasi ile baslayan siyasi kriz Kisa sure icinde ulke piyasalarini etkiledi ve 2001 Turkiye ekonomik krizinin nedenlerinden biri haline geldi Anayasa kitapcigi kriziTarih19 Subat 2001 23 yil once 2001 02 19 SaatSabah 09 45MekanCankaya Kosku Cumhuriyet tarihinin ekonomik ve siyasi boyutuyla en derin krizlerinden biri olarak yorumlanir ve bu yonuyle Kara Carsamba olarak da bilinir Ayni gun Istanbul Borsasi yuzde 14 ertesi gun yuzde 18 deger kaybetti Gecelik faizler yuzde 760 a Hazine borclanma faizi yuzde 144 e kadar yukseldi 680 000 lira seviyesinde olan Amerikan dolari bir hafta icinde 1 000 000 lirayi gecmisti Kriz sonunda cok sayida is yeri kapandi issizlik kayda deger oranda yukseldi 2001 yili sonunda kamunun faiz harcamalari toplam vergi gelirlerinin yuzde 92 3 une ulasti Cumhurbaskani secimi sureci9 Cumhurbaskani Suleyman Demirel in gorev suresi bitmek uzereyken Basbakan Bulent Ecevit tarafindan ulkede saglanan siyasi istikrarin devam etmesi amaciyla Demirel in bir donem daha secilmesini saglayacak anayasa degisikligi teklifi getirildi TBMM de hicbir siyasi partinin anayasa degisikligini onaylayacak cogunlugu bulunmadigindan bu ancak partiler arasi uzlasi ile mumkundu DSP MHP ANAP ve DYP den 406 milletvekilinin imzasiyla TBMM Anayasa Komisyonu na getirilen onergeye ilk itiraz Nasil olur da ulkenin istikrari tek bir kisiye baglanabilir sozuyle Fazilet Partisi Genel Baskani Recai Kutan dan geldi TBMM genel kurulunda 29 Mart ve 3 Nisan da yapilan oylamalarda anayasa degisikligi icin gereken 330 oy sayisina ulasilamadigindan cumhurbaskani secimi ile ilgili degisiklik yapilamadi ve Suleyman Demirel in yeniden cumhurbaskani adayi olmasi mumkun olmadi Cumhurbaskani adayinin belirlenememesinin surecinde basbakan yardimcilari MHP Genel Baskani Devlet Bahceli ile ANAP Genel Baskani Mesut Yilmaz arasinda sert bir tartisma dahi yasandi Nihayetinde bu soruna Bulent Ecevit tarafindan o gune kadar kamuoyunda kimsenin onermedigi ve siyasi bir kisiligi olmayan Anayasa Mahkemesi baskanligi gorevini yuruten Ahmet Necdet Sezer onerildi Ecevit hukuk uzmanligiyla Sezer in cumhurbaskanligi gorevini basari ile yurutecegine inandigini acikladi Herhalde hic kimsenin Ahmet Necdet Sezer in laik demokratik hukuk devletine bagliligindan kuskusu olamaz Ahmet Necdet Sezer bu konuda her turlu sinavi basariyla vermistir 25 Nisan da Meclis teki tum partilerin ortak onergesiyle Ahmet Necdet Sezer aday gosterildi 27 Nisan daki ilk 2 tur oylamada gerekli cogunluk saglanamadigindan 5 Mayis gunu yapilan ucuncu tur oylamada 330 oyla Ahmet Necdet Sezer Turkiye Cumhuriyeti nin 10 cumhurbaskani secildi Sezer 16 Mayis 2000 de cumhurbaskanligi gorevini devraldi Kriz oncesiEkonomik durum Kuresel olcekte 1997 Asya mali krizi ve 1998 Rusya ekonomik krizinden dunya piyasalari cikis egilimindeydi Ancak Turkiye nin 1990 li yillardaki yuksek enflasyon issizlik vb kronik ekonomik sorunlari halen devam ediyordu Ulkede en yuksek ekonomik faaliyetlerin yapildigi Marmara Bolgesi nde gerceklesen 1999 Golcuk depremi ile Turkiye ekonomisi yikici bir etki yasadi 1999 da sektorlere gore imalat enerji insaat ve ticaret alanlarinda daralma yasandi ve ekonomi yillik bazda yuzde 3 4 oraninda kuculdu Enflasyon butce acigi ve issizlik orani cok yuksekti Enflasyonun yuksek olmasi nedeniyle Turk lirasina guven dusuktu ve dovize olan guven nedeniyle bankalardaki mevduatin yarisindan fazlasi doviz mevduatindan olusuyordu Siyasi durum 1990 li yillar Turkiye de kisa sureli hukumet degisikliklerinin yasandigi bir donem olmustu 6 koalisyon hukumetinin kuruldugu 1990 li yillarda 1999 Turkiye genel secimleri sonrasinda Bulent Ecevit tarafindan DSP nin meclis cogunlugu olmadigindan bir azinlik hukumeti denemesi sonrasinda DSP MHP ANAP koalisyonu ile 28 Mayis 1999 da 57 Turkiye Hukumeti kuruldu Basbakan Bulent Ecevit basbakan yardimcilari Devlet Bahceli ile Mesut Yilmaz di Bulent Ecevit basbakanligindaki 56 Turkiye Hukumeti doneminde Haziran 1999 da kabul edilen kanun ile Bankacilik Duzenleme ve Denetleme Kurumu BDDK ve Tasarruf Mevduati Sigorta Fonu TMSF kuruldu Bu kurullarin amaci 90 li yillarda kamuoyuna sikca yansiyan bankacilik alaninda yasanan yolsuzluklari onlemek ve gerektigi takdirde bu bankalarin faaliyetlerini durdurmakti Her iki kurum 2000 yilinin Haziran ayinda resmen gorevine basladi Ahmet Necdet Sezer Cumhurbaskanligina bagli Devlet Denetleme Kuruluna DDK talimat vererek kamu bankalari ve fona devredilen bankalar hakkinda denetleme baslatti Ancak bu durum Sezer Zekeriya Temizel in baskani oldugu BDDK denetleme baslatti olarak medyaya yansiyinca Ecevit tarafindan Simdi ilginc bir durum ortaya cikmis oluyor denetimin denetimi yapilmak isteniyor Bu ilk defa karsilasilmis bir durum oldugu icin simdilik bir degerlendirme yapamayacagim ama durumu dikkatle izleyecegiz aciklamasi yapildi BDDK baskani Zekeriya Temizel DSP kokenli ve daha once ayni partiden maliye bakanligi gorevini ustlenmis birisiydi Halkbank tan sorumlu devlet bakani Husamettin Ozkan VakifBank tan sorumlu devlet bakani ANAP li Yuksel Yalova ydi Sezer anayasal yetkisini kullanarak bankalar hakkinda mali bir denetleme baslatmis olsa da kurumlardan sorumlu olanlarin siyasi kisilikleri nedeniyle bu denetleme siyasi bir boyut kazandi Milli Guvenlik Kurulu toplantisiMilli Guvenlik Kurulu aylik olagan toplantisini gerceklestirmek uzere Cankaya Kosku nde sabah saat 9 30 da toplandi ancak Bulent Ecevit 15 dakika gecikmeli katildigi icin toplanti 09 45 te basladi Ahmet Necdet Sezer baskanligindaki toplantida kurul uyeleri yerlerini aldiktan sonra toplanti salonu kapisi henuz kapanmamisken Ahmet Necdet Sezer sag tarafinda oturan Bulent Ecevit e donerek daha sonra toplantiya katilanlar tarafindan cok sinirli ve yuksek bir ses tonuyla oldugu ifade edilen ve krize neden olan sozlerini soyledi Sezer hukumeti yolsuzluklara karsi pasif kaldigi denetleme kurullarinin yeterince calistirilmadigi ve Anayasa ya aykiri uygulamalarda bulunmakla sucladi Sezer Ben yolsuzluklari ortaya cikarmaya calisiyorum siz beni engellemeye calisiyorsunuz Beni kucuk dusuruyorsunuz Kamuoyu onunde beni yipratmaya calisiyorsunuz Ben Cumhurbaskaniyim her turlu yetkim var Anayasa yi bilmiyorsunuz Bilene de sormuyorsunuz Surekli Anayasa ya aykiri kararnameler gonderiyorsunuz Elindeki Anayasa yi Ecevit e dogru firlatarak Yolsuzluklarla mucadeleye devam edecegim Ecevit Bitti mi Sezer Hayir bitmedi Yargiyi emrinize almissiniz yasamayi baski altina aldiniz Yolsuzluk yapanlari kayiriyorsunuz Yolsuzluk yaptigi soylenenler hala kabinede Ozkan Sezer in cumlesi bitmeden ayaga kalkarak Nankorluk ediyorsunuz anayasa kitapcigini geri atarak Bu uc lider sizi Cumhurbaskani secti Kendinizi ne saniyorsunuz Esas hukumetin mucadelesini engelleyen sizsiniz Ecevit ayaga kalkarak Bu sartlar altinda daha fazla calisamam salonu terk eder Basinda yayinlanan diyalog Bunun uzerine Ecevit le birlikte yardimcilari Husamettin Ozkan ve Mesut Yilmaz ile Icisleri Bakani Sadettin Tantan ve Milli Savunma Bakani Sabahattin Cakmakoglu salonu terk etti Toplanti salonunda yalnizca asker ve burokrat uyelerin kalmasi ve siyasi uyelerin toplantiyi terk etmesi nedeniyle toplantinin bu haliyle gerceklesemeyecegi gerekcesiyle MGK toplantisi saat 10 30 da Ahmet Necdet Sezer tarafindan sonlandirildi Toplanti sonrasi yapilan basin aciklamasiToplanti cikisinda Bulent Ecevit Cankaya Kosku nde basin aciklamasi yapmak istese de basbakan yardimcisi Mesut Yilmaz Basbakanlik Konutu nda aciklama yapmanin daha dogru oldugunu soyleyerek buna karsi cikti ve Cankaya Kosku nde bir basin aciklamasi yapilmadi Basbakanlik Konutu na gecildikten sonra Bulent Ecevit saat 11 03 te Devlet Bahceli ve Mesut Yilmaz ile birlikte televizyon kanallari tarafindan naklen yayinlanan bir basin aciklamasi yapti Bugun son derece uzucu bir olay oldu Milli Guvenlik Kurulu Toplantisi nin acilisinda gundeme gecilmeden once kamu gorevlilerinin onunde Sayin Cumhurbaskani soz alarak son derece de terbiye disi bir uslupla bana agir ithamlarda bulundu Devlet geleneklerimizde yeri olmayan esi gorulmedik bir davranista bulundu Ya kendisine ayni uslup icinde cevap verecektim veya terk etmek zorunda kalacaktim Onun icin toplantidan cikmayi tercih ettim Bulent Ecevit in saat 11 03 te Basbakanlik binasinda yaptigi basin aciklamasi SonuclariEkonomiye etkisi 2001 yil sonu verileri Gosterge DegerBuyume 6 0USD TL kuru 1 23Enflasyon yil sonu Tufe 68 5Issizlik 7 8Butce acigi GSYH 11 9Kamu kesimi borc yuku 76 1Cari denge GSYH 1 9 19 Subat gunu Ecevit in basin aciklamasi sonrasinda gunun ilk seansini 9 746 puan ile kapatan Istanbul Borsasi ogleden sonraki ikinci seansta 697 puan duserek gunu yuzde 14 62 deger kaybiyla 8 bin 683 puanla kapatti 19 Subat ta bono bilesik faizleri yuzde 85 e gecelik faizler yuzde 760 a 20 Subat ta Hazine borclanma faizi yuzde 144 e kadar yukseldi Borsa Istanbul da gecelik faizler ise yuzde 3000 e kadar yukseldi Piyasada olusan panik uzerine Ecevit tarafindan Hukumet gorevinin basindadir Cumhurbaskani uygulanmakta olan ekonomik programi desteklemektedir aciklamasi yapilmasina ragmen 19 Subat ta bes saatte toplam 5 milyar 77 milyon Amerikan dolari satisi yapildi ve 15 gun icinde ise toplam 7 milyar dolar yurt disina cikti Ekonomideki bu gelismeler uzerine Basbakanlikta Bulent Ecevit baskanliginda ekonomik zirve toplantisi yapildi Toplantiya basbakan yardimcilari Devlet Bahceli Mesut Yilmaz ve Husamettin Ozkan ile Devlet Bakanlari Tunca Toskay ve Recep Onal Maliye Bakani Sumer Oral katildi Toplanti sonrasinda Ecevit tarafindan yapilan aciklamada ekonomide halihazirda sorunlarin bulundugu MGK toplantisinda yasanan olayin ekonomik patlamaya neden oldugu ifade edildi Yaklasik 13 saat suren toplanti sonrasinda Turkiye de 22 Subat gunu dalgali kur politikasi na gecildi Bu karar ekonomik cevreler tarafindan ortulu devaluasyon olarak yorumlandi Daha once Turkiye de sabit kur politikasi uygulaniyor ve doviz kuru devlet tarafindan kontrol altinda tutuluyordu Siyasi sonuclari 1 Mart 2001 de Merkez Bankasi baskani Gazi Ercel istifa etmek durumunda kaldi Hazine Mustesari in yerine Faik Oztrak BDDK Baskani Zekeriya Temizel in yerine getirildi Krizin en onemli sonuclarindan birisi Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakani Recep Onal in yerine Kemal Dervis in getirilmesiydi Kemal Dervis Bulent Ecevit in daveti uzerine Dunya Bankasi ndaki gorevinden ayrilarak 1 Mart ta Turkiye ye geldi ve ekonomiden sorumlu devlet bakanligi gorevine getirildi 13 Mart ta TBMM de yemin ederek gorevine basladi Anayasa kitapcigi krizi sonrasinda gelisen 2001 Turkiye ekonomik krizinin toplumsal ekonomik ve siyasi sonuclari oldu Yasanan ekonomik kriz ve siyasi istikrarsizlik halkin 18 Nisan 1999 genel secimlerindeki siyasi destegini tamamen degistirdi 1999 Turkiye genel secimlerinde DSP 22 18 MHP 17 98 ve ANAP 13 22 oraninda oy almisti 3 Kasim 2002 Turkiye genel secimlerinde MHP 8 35 ANAP 5 12 ve DSP 1 22 oy alarak yuzde 10 luk secim barajinin altinda kaldi ve TBMM nin disinda kaldilar Yolsuzluk davalari Kriz yolsuzluk iddialarina yol acti Merkez Bankasi Baskani Gazi Ercel hakkinda Ankara 11 Asliye Ceza Mahkemesi tarafindan dava acildi ve gorevini kotuye kullandigi karari verildi Dalgali kura gecilecegini ve dolar kurunun yukselecegini onceden bilen Gazi Ercel in Merkez Bankasi yetkilerini kullanarak calisma saatleri disinda olmasina ragmen Halk Bankasi nda bulunan kisisel hesabindaki 57 milyar 879 milyon 761 bin 941 lira mevduatini 19 Subat 2001 tarihinde 83 bin 952 dolara cevirmek suretiyle gorevini kotuye kullandigi ifade edilerek Turk Ceza Kanunu nda TCK gorevi kotuye kullanma sucunu duzenleyen 240 maddesi geregince hapis cezasi verildi Sezer in 2017 yilindaki aciklamasi5 Kasim 2017 tarihinde Sozcu gazetesinde yayimlanan bir habere gore Ankara da katildigi bir tiyatro odul toreninde konusan Ahmet Necdet Sezer e dayandirilan haberde Sezer 19 Subat 2001 de yasanan bu krizin sebebinin aslinda anayasa kitapcigi olmadigini Fazilet Partisi kapatilma davasi devam ederken Ecevit in iki kez kendisine gelerek Fazilet Partisi nin kapatilmamasi gerektigini soyledigini ve bunun icin kendisinden Anayasa Mahkemesi ne telkinde bulunmasini istedigini soyledi O olayda da herkes bizim aramizdaki gerginligin ve ekonomik krizin baslangicinin Anayasa kitapcigi olayindan kaynaklandigini zanneder Ancak gerginlik Fazilet Partisi nin kapatilmasi davasi nedeniyle basladi Ecevit 2 kez bana gelip Fazilet in kapatilmamasini bunun icin arkadaslarim olan Anayasa Mahkemesi uyelerine telkinde bulunmami istedi Hukukun ustunlugune inanan ve yillarca AYM de gorev yapan bir kisiye soyledigi bu sozlere kirildim ve reddettim Bir sure sonra yeniden gelip ayni istekte bulundu Yine reddettim ve o gorusmede aramizdaki gerginlik artti Bu durum surerken 19 Subat taki Anayasa kitapcigi olayi yasandi Gerginligin asil nedeni Ecevit in FP konusundaki istegiydi MGK da yasananlar da bu gerginlikten kaynaklandi Ahmet Necdet Sezer in Kasim 2017 de yaptigi aciklamaAyrica BakinizTurkiye de koalisyon hukumetleri Azinlik hukumeti 56 Turkiye Hukumeti Esnek kur sistemi Turkiye de devaluasyonKaynakcaNotlar Dolar mevduati yuzde 57 oranindaydi Ahmet Necdet Sezer in burada kasdettigi isimlerden biri Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakani Cumhur Ersumer dir Ersumer Enerji ve Dogalgaz Anlasmalarinda Turkiye aleyhine anlasma ve uygulamalarin yapilmasina yol actigi devlet alim satimina fesat karistirdigi uyguladigi yanlis ve usulsuz enerji politikalari nedeniyle kamuyu zarara ugrattigi ve gorevini kotuye kullandigi iddiasiyla 13 Temmuz 2004 tarihinde TBMM tarafindan Yuce Divan a sevk edildi 27 Temmuz 2007 tarihinde 1 yil 8 ay hapse mahkum edildi ve cezasi ertelendi Fazilet Partisi Anayasa Mahkemesi tarafindan 22 Haziran 2001 de Sezer in Cumhurbaskani Ecevit in Basbakan oldugu donemde kapatildi Genel kaynaklar a b 140journos Ingilizce 19 Subat 2018 1 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c d e f Anayasa uctu 51 milyar dolar cepten gitti Hurriyet 19 Subat 2002 11 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ocak 2021 a b www akademiktisat net 7 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Ocak 2021 Tatliyer Mevlut 17 Agustos 2019 2000 li Yillarda Turkiye Ekonomisi SETA SETA 4 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2021 a b Sezer icin 5 liderden ortak imza arsiv ntv com tr 24 Nisan 2000 29 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 a b c d Egilmaz Mahfi Krizden Cikisin Anahtari mahfiegilmez com 6 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2021 Iste son 10 yilin buyume rakamlari CNN Turk 14 Kasim 2017 7 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2021 Uluyol Osman Temmuz 2019 1980 2000 Doneminde Turkiye de Bankaciligin Gelisimi pdf Dergipark Muhasebe ve Finans Tarihi Arastirmalari Dergisi s 93 95 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ocak 2021 Kalafat Haluk Haluk Kalafat Yazdi Anayasa Kitapcigi Firlatildigi Icin mi Referanduma Gidiyoruz Bianet Bagimsiz Iletisim Agi Bianet 30 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ocak 2021 Turkiye deki ekonomik krizler 1994 2001 ve 2007 de neler yasandi BBC News Turkce BBC Turkce 14 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ocak 2021 Sezer den bankalara yakin takip Radikal Radikal 25 Haziran 2002 26 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 a b Denetim krizi www hurriyet com tr Hurriyet 18 Subat 2001 Erisim tarihi 3 Ocak 2021 a b Saat Saat Kriz Bianet Bagimsiz Iletisim Agi 19 Subat 2001 a b Cevikcan Serpil 20 Subat 2001 Kopruleri attilar Milliyet Milliyet Erisim tarihi 2 Ocak 2021 Kriz Saniye Saniye Videoya Kaydedildi Bianet Bagimsiz Iletisim Agi 20 Subat 2001 Erisim tarihi 3 Ocak 2021 Ersumer e yolsuzluktan ceza www gazetevatan com 28 Temmuz 2007 1 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 a b 21 Subat Krizi www cumhuriyet com tr 9 Ekim 2008 8 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 KUTLAY Mustafa 30 Aralik 2001 Dervis in 2001 bilancosu www hurriyet com tr 19 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 Merkez Bankasi eski Baskani Gazi Ercel e hapis cezasi www hurriyet com tr 30 Aralik 2005 29 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 a b Ozgonul Emin 13 Kasim 2017 16 yil sonra ortaya cikan sir Ecevit in teklifini kabul etmemis www sozcu com tr Sozcu 8 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ocak 2021 Ecevit Sezer e Erbakan in partisini kapatmayin dedi mi www aydinlik com tr Ingilizce 6 Kasim 2017 29 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 Dis baglantilarYouTube da 32 Gun Arsivi 2001 Krizi ve Ecevit in Siyasete Vedasi