Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Doğru Yol Partisi (kısaca DYP), Demokrat Parti (DP) ve Adalet Partisi (AP)'nin siyasi mirasçısı olduğu kabul edilen eski siyasal parti. 1983 yılında, 12 Eylül Darbesi'nde kapatılan Adalet Partisi'nin devamı olarak kurulan DYP, 2007 yılında adının değiştirilmesiyle Demokrat Parti adı altında yeniden yapılanmıştır.
| Doğru Yol Partisi | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | DYP |
| Genel başkan | Ahmet Nusret Tuna (1983) Yıldırım Avcı (1983-1985) Hüsamettin Cindoruk (1985-1987) Süleyman Demirel (1987-1993) Tansu Çiller (1993-2002) Mehmet Ağar (2002-2007) |
| Kurucu | Ahmet Nusret Tuna |
| Slogan(lar) | Haydi Türkiye'm, İleri! |
| Kuruluş tarihi | 23 Haziran 1983 |
| Kapanış tarihi | 27 Mayıs 2007 (İsim değiştirdi) |
| Birleşme | Demokrat Merkez Partisi |
| Bölünme | Demokrat Türkiye Partisi |
| Önceli | Adalet Partisi Büyük Türkiye Partisi |
| Ardılı | Demokrat Parti Doğru Yol Partisi (2007) |
| İdeoloji | |
| Siyasi pozisyon | Merkez sağ |
| Seçim sembolü | |
| Kırat | |
Süleyman Demirel ve Tansu Çiller'in genel başkan olduğu Doğru Yol Partisi 20 Kasım 1991-30 Haziran 1997 tarihleri arasında kurulan koalisyon hükûmeti ile kesintisiz iktidarda kaldı.
24 Aralık 1995 genel seçimlerinden sonra 6 Mart 1996-28 Haziran 1996 arasında Anavatan Partisi ile, 28 Haziran 1996-30 Haziran 1997 arasında Refah Partisi ile koalisyon ortağı olmuştur. 30 Haziran 1997-3 Kasım 2002 arasında ise TBMM'de muhalefet partisi olarak görevine devam etti. 3 Kasım 2002 genel seçimlerinden sonra TBMM dışında kaldı.
Millî Güvenlik Konseyi'nin (MGK) siyasal partilerin yeniden kurulmasına izin vermesinden (Mayıs 1983) kısa bir süre sonra kurulan Büyük Türkiye Partisi (BTP), Adalet Partisi’nin kapatılmasıyla doğan siyasi boşluğu doldurmayı amaçlamıştı. BTP, eski bir siyasi partinin devamı olduğu gerekçesiyle 31 Mayıs 1983'te Millî Güvenlik Kurulu tarafından kapatılınca, bu kez aynı amaçla DYP kuruldu (23 Haziran 1983). Genel başkanlığına Ahmet Nusret Tuna'nın getirildiği DYP, Siyasi Partiler Kanunu'nun geçici maddelerinde öngörülen örgütlenme barajını aştı. Ama kurucu üyelerinin MGK tarafından birkaç kez veto edilmesi nedeniyle 24 Ağustos 1983'ten önce 30 kurucu üyeyi tamamlayamadı ve 1983 genel seçimlerine katılamadı. Bu arada genel başkan Ahmet Nusret Tuna'nın da veto edilmesi üzerine genel başkanlığa Yıldırım Avcı getirildi.
DYP 25 Mart 1984 yerel seçimlerinde, iktidar partisi Anavatan Partisi (ANAP) ve Sosyal Demokrasi Partisi'nden (SODEP) sonra, en çok oy toplayan parti oldu. Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 12 Nisan 1984'te DYP'nin AP ve BTP'nin devamı olduğu, Siyasi Partiler Kanunu'na aykırı etkinliklerde bulunduğu gerekçesiyle kapatılması için Anayasa Mahkemesi'ne açtığı dava 28 Eylül'de reddedildi. DYP'nin 14 Mayıs 1985'te toplanan I. Büyük Kongresi'nde partini genel başkanlığına AP'nin eski İstanbul il başkanı Hüsamettin Cindoruk seçildi. Mehmet Gölhan, Mehmet Dülger, , ve Baki Tuğ genel başkan yardımcılıklarına, Gökberk Ergenekon da genel sekreterliğe getirildi. Mayıs 1986'da Milliyetçi Demokrasi Partisi'nin feshinden sonra bazı milletvekillerinin partiye katılmasıyla Mayıs 1986'da TBMM'de grup oluşturdu. 28 Eylül 1986'da yapılan ara seçimlerde DYP yüzde 23.5 oranında oy alarak ikinci parti oldu ve dört milletvekili çıkardı.
Süleyman Demirel dönemi
6 Eylül 1987'de yapılan halkoylaması sonucunda siyaset yasağı kalkan Süleyman Demirel 24 Eylül 1987'de genel başkanlığa seçildi. DYP 29 Kasım 1987 genel seçimlerinde oyların yüzde 19.14'ünü alarak 59 milletvekili çıkardı. 1989 yerel seçimlerinde aldığı 25.13'lük oy oranıyla merkez sağdaki rakibi ANAP'ı ilk kez geçerek ikinci parti konumuna geldi. ANAP'ın üçüncü parti olduğunu öne sürerek genel seçim isteyen DYP, bu ortamda aynı yılın ekim ayında yapılan ve ANAP lideri Turgut Özal'ın cumhurbaşkanı seçildiği cumhurbaşkanlığı seçimini de Sosyaldemokrat Halkçı Parti'yle beraber boykot etti. Kasım 1990'da yapılan 3. büyük kongrede Demirel yeniden genel başkan seçildi.
1991'de erken seçim kararı alınınca DYP, genel başkanı Demirel öncülüğünde yoğun bir propaganda kampanyası başlattı. Bu seçimlerde Bedrettin Dalan'ın liderliğindeki DMP'nin DYP ile birleşmesi kararı kabul edildi. 20 Ekim 1991 seçimlerinde oyların yüzde 27'sini alan DYP 178 milletvekili çıkararak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde birinci parti konumuna geldi. Ancak tek başına iktidara gelebilecek milletvekili sayısına ulaşamadığından Erdal İnönü'nün genel başkanlığında bulunduğu Sosyaldemokrat Halkçı Parti ile Süleyman Demirel'in başkanlığında koalisyon hükûmeti kuruldu.
19 Haziran 1992'de kabul edilen 3821 sayılı kanun ile; daha önce kapatılmış olan siyasi partilerin, aynı ad, rumuz, amblem, rozet ve benzeri işaretleri kullanarak yeniden açılmasına müsaade edildi. Bunun üzerine, 12 Eylül Darbesi'nde kapatılan Adalet Partisi (AP) Büyük Kongresi 19 Aralık 1992 tarihinde Ankara Atatürk Spor Salonunda toplandı ve bu kongrede; katılan delegelerin ezici çoğunluğunun kararı ile Adalet Partisi, Doğru Yol Partisi'ne katılma kararı alarak tüm mal varlığı, borç ve alacakları ile DYP'ye katıldı.
Tansu Çiller dönemi
17 Nisan 1993'te cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın beklenmeyen vefatı üzerine, hükûmet ortağı SHP'nin de desteğini alan Süleyman Demirel cumhurbaşkanlığına seçildi. Demirel'den boşalan genel başkanlık -aynı zamanda başbakanlık- görevinin belirlendiği kongre, 13 Haziran 1993'te yapıldı. Kongrede genel başkanlığa, Millî Eğitim Bakanı Köksal Toptan, İçişleri Bakanı İsmet Sezgin ve Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Tansu Çiller adaylıklarını koydular. İlk turda yeterli oyu alamamasına karşın Tansu Çiller'in yüksek oy alması diğer adayların adaylıktan çekilmelerine sebep oldu, böylece ikinci tura rakipsiz giren Tansu Çiller, genel başkanlığa seçildi. Kongrenin ertesi günü, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel de hükûmeti kurma görevini Tansu Çiller'e verdi, II. DYP-SHP Hükûmeti Tansu Çiller başkanlığında kuruldu.
DYP'nin, Çiller liderliğinde girdiği ilk seçim olan 27 Mart 1994 yerel seçimlerinde oyların yüzde 21.53'ünü alarak 1991 genel seçimlerine göre oy kaybı yaşadı. Seçimlerden hemen sonra, makroekonomik değerlerdeki (cari açık ve kamu açığı) dengesizliği giderebilmek amacıyla 5 Nisan Kararları olarak bilinen ekonomik önlemler paketi açıklandı. Ancak önlemler reel ücretlerde düşüş, artan işsizlik, devalüasyon ve zaten çift haneli oranlardaki enflasyonun üç haneli oranlara tırmanmasına neden oldu. 1990'ların başından beri eylemlerini giderek tırmandırmakta olan PKK'ya karşı başlatılan sert önlemler ise özellikle Güneydoğu Anadolu'da yaygın insan hakları ihlallerine neden oldu.
18 Şubat 1995'te toplanan SHP-CHP ortak kurultayında hükûmet ortağı SHP'nin feshine ve CHP'ye katılmasına karar verildi. Haziran 1995'te, İstanbul Emniyet müdürü Necdet Menzir'in bir cenaze töreni sırasında yaptığı konuşmada üstü kapalı olarak İnsan Haklarından Sorumlu devlet bakanı CHP'li Algan Hacaloğlu'nu hedef alması hükûmet ortakları arasında gerilime neden oldu. Çiller'in, CHP'nin Menzir'in görevden alınmasına yönelik taleplerini karşılıksız bırakması hükûmetin sonunu getirdi. 5 Ekim 1995'te kurulan Tansu Çiller başkanlığındaki DYP azınlık hükûmeti TBMM'de güvenoyu alamadı (15 Ekim). Başarısız güvenoylamasından sonra seçim kararı alınarak ülkeyi seçime götürecek DYP-CHP koalisyon hükûmeti kuruldu.
24 Aralık 1995 genel seçimlerinde terörle mücadele ve laiklik konularını öne çıkaran bir propaganda faaliyeti yürüten DYP, Doğan Güreş, Hayri Kozakçıoğlu, Mehmet Ağar, Necdet Menzir ve Ünal Erkan gibi güvenlik bürokratlarının önplana çıktığı ve A Takımı olarak tanıtılan bir aday kadrosu oluşturdu. 1995 genel seçimlerinde aldığı yüzde 19.18 oy oranı ile ikinci olan DYP 135 milletvekilliği kazandı. Seçimlerden sonra hiçbir partinin tek başına hükûmet kurabilecek milletvekili sayısı olmadığı için başlatılan hükûmet kurma faaliyetleri 1996 martında DYP ve ANAP arasında ANAYOL olarak adlandırılan hükûmetin kurulmasıyla sonuçlandı. ANAYOL Hükûmeti, 12 Mart 1996 tarihinde TBMM'deki oylamada güvenoylaması almasına rağmen, Refah Partisi, alınan güven oyunun Anayasa’nın öngördüğü çoğunluğun altında kaldığını ileri sürerek, oylamanın iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi, Bakanlar Kurulu’nun güvenoyu almış sayılabilmesi için toplantıya katılan 544 üyenin yarısının bir fazlası olan 273 kabul oyu gerektiğini belirterek, söz konusu olan oylamanın iptaline karar verdi. ANAYOL Hükûmeti bu karar üzerine görevi bırakmak zorunda kaldı, Başbakan Yılmaz, 6 Haziran 1996'da Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e istifasını sundu.
Yılmaz'ın istifasından hemen sonra başlatılan hükûmet kurma çabaları, DYP ile RP arasında kurulan REFAHYOL Hükûmeti'yle noktalandı. 28 Haziran'da güvenoyu alan Necmettin Erbakan başkanlığındaki hükûmette Çiller de başbakan yardımcısı ve dışişleri bakanı oldu. Tansu Çiller'in 1995 seçimlerinden önce Refah Partisi aleyhindeki sözlerine rağmen onunla koalisyon kurması parti içinde çatlağa neden oldu. 21 Temmuz 1996'da yapılan ve Tansu Çiller'in tekrar genel başkanlığa seçildiği DYP 5. büyük kongresinde 1995 seçimleri öncesinde aday tayini ile başlanan parti içindeki Süleyman Demirel'e yakın isimler ile muhaliflerin tasfiye süreci parti yönetiminin belirlenmesinde de sürdü. Kasım 1996'da patlak veren Susurluk Skandalı özellikle hükûmetin DYP kanadını etkiledi. "devlet, siyaset, mafya" üçgeninde yasadışı ilişkilerin ortaya çıkartılmasına yönelik kamuoyu talepleri "Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık" ismi verilen sivil toplum eylemlerine dönüştü. Bu ortamda içişleri bakanı Mehmet Ağar görevinden istifa etti.
REFAHYOL Hükûmeti döneminde yaşanan en büyük olaylardan biri de hiç şüphesiz, daha sonra 28 Şubat Süreci veya postmodern darbe olarak adlandırılacak olan 28 Şubat 1997 tarihli Millî Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısıydı. 28 Şubat Kararları olarak bilinen bu ve alınmasında MGK'nın askeri kanadının etkili olduğu söylenen bu kararlar REFAHYOL Hükûmeti'nin çöküş sürecinin başlangıcı oldu. 28 Şubat Kararları'nın ardından, başbakan Necmettin Erbakan koalisyon protokolü gereği başbakanlık görevinin Tansu Çiller'e verilmesi amacıyla 18 haziran 1997'de istifasını vermiş, ancak Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel hükûmet ortakları arasındaki protokolü dikkate almayarak hükûmeti kurma görevini ANAP lideri Mesut Yılmaz'a vermiştir. Yani bir diğer deyişle postmodern darbe olmuştur. Bu sürece postmodern darbe denmesinin sebebi ordu tamamıyla devlet işlerine el koymamış ancak bir bildirgeyle hükûmeti istifaya zorlamıştır.
Bu olaylar sırasında REFAHYOL Hükûmeti'nin kurulmasına karşı çıkan ve daha önce tasfiye edilmiş muhaliflerin DYP'den kopmasıyla Hüsamettin Cindoruk liderliğinde Demokrat Türkiye Partisi (DTP) kuruldu. ANAP-DSP-DTP koalisyonunun (ANASOL-D) kurulması ile DYP 5.5 yıl aradan sonra tekrar muhalefete geçmiştir. 18 Nisan 1999 genel seçimlerinde Doğru Yol Partisi seçim barajının çok az üstünde bir oranıyla %12 oy ile TBMM'ye giren 5. parti oldu. DYP'nin 85 milletvekilliği çıkardığı seçimlerde genel başkan Çiller, aday olduğu İstanbul'da ancak CHP'nin seçim barajını aşamamasıyla TBMM'ye seçilebildi. 20 Kasım 1999'da yapılan 6. büyük kongrede ihraçlarla gücünü budadığı muhalefetin adayı Köksal Toptan'ı rahat biçimde yenerek tekrar genel başkan seçildi.
Haziran 2001'de anamuhalefet partisi Fazilet Partisi'nin (FP) Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılması ve Millî Görüş hareketinde meydana gelen bölünme DYP'yi anamuhalefet partisi durumuna getirdi. TBMM 21. Dönemi içinde partiler içindeki ayrışmalar DYP'yi milletvekili sayısı olarak 5. girdiği TBMM'de ikinci sıraya kadar taşıdı. Demokrat Türkiye Partisi ve Aydınlık Türkiye Partisi (ATP) adaylarının da DYP listelerinden aday olduğu 3 Kasım 2002 genel seçimlerinde DYP açısında hüsran oldu; muhalefette olmasına rağmen oy kaybeden DYP, kıl payı denebilecek bir oranla baraj altında kalarak 16 yıl aradan sonra TBMM dışında kaldı. Çiller de bütün sorumluluğu üstlendiğini açıklayarak 7. büyük kongrede aday olmayacağını açıkladı. 6 genel başkan adayının katıldığı 14 Aralık 2002'de yapılan 7. büyük kongrenin birinci turunda oy kullanan 1109 delegenin 815'inin oyunu alan Mehmet Ağar, DYP'nin 6. genel başkanı oldu.
Mehmet Ağar yönetimindeki DYP, girdiği ilk seçim olan 28 Mart 2004 yerel seçimlerinde 2002'deki oy oranının çok az üstüne çıkabildi. 27 Nisan 2007'de yapılan ve CHP'nin talebi sonucu iptal edilen cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunu CHP ile birlikte boykot etti. Merkez sağda birlik için Anavatan Partisi ile Doğru Yol Partisi'nin birleşmeleri yönündeki taleplerin yoğunlaşması sonucu, 5 Mayıs 2007 günü DYP Genel Başkanı Mehmet Ağar ve Anavatan Genel Başkanı Erkan Mumcu iki partinin Demokrat Parti adı ile bütünleşmesi konusunda protokol imzaladılar. 27 Mayıs 2007 günkü kongrede partinin adı Demokrat Parti olarak değiştirilerek DYP kapatıldı. Bir gün sonra eski partililer tarafından Çetin Özaçıkgöz'ün kurucu başkanlığında Doğru Yol Partisi tekrar kuruldu.
İdeolojisi
Doğru Yol Partisi her ne kadar Demokrat Parti (DP) ve Adalet Partisi (AP)'nin siyasi mirasçısı olmuşsa da 12 Eylül Darbesi'nden sonra merkez sağ kulvarı Anavatan Partisi'yle (ANAP) paylaşmak zorunda kalmıştır. ANAP'ın kentli ve bilim yanlısı görünümüne oranla bir köylü partisi imajına sahip olmuştur. Anavatan Partisi'nin daha liberal politikalarına karşı daha ulusalcı ve gelenekçi bir söylem kullanmıştır.
1990'lı yıllara kadar toplam seçmenin yaklaşık yarısını elinde bulunduran bu iki parti 1990'lardan itibaren tabanlarını hızla kaybetmeye başlamışlardır. Doğru Yol Partisi de bu erimeden payına düşeni almış, özellikle 1990'lı yıllardan itibaren ağırlıklı olarak Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve 2000'li yıllardan itibaren kısmen Cumhuriyet Halk Partisi'ne (CHP), daha küçük oranlarda ise Millî Görüş partilerine ve Adalet ve Kalkınma Partisi'ne karşı tabanını koruyamamıştır.
Genel başkanlar
| # | Adı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| 1 | Ahmet Nusret Tuna | 28 Haziran 1983 | 7 Temmuz 1983 |
| 2 | Yıldırım Avcı | 11 Temmuz 1983 | 14 Mayıs 1985 |
| 3 | Hüsamettin Cindoruk | 14 Mayıs 1985 | 24 Eylül 1987 |
| 4 | Süleyman Demirel | 24 Eylül 1987 | 16 Mayıs 1993 |
| – | Mehmet Gölhan (vekil) | 16 Mayıs 1993 | 13 Haziran 1993 |
| 5 | Tansu Çiller | 13 Haziran 1993 | 14 Aralık 2002 |
| 6 | Mehmet Ağar | 14 Aralık 2002 | 27 Mayıs 2007 |
DYP ve seçimler
Genel seçimler
| Seçim | Genel Başkan | Oy | Sandalye | Meclis | Sıra | Kurulan Hükûmetler | Harita | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± Y | # | ± | ||||||
| 1987 |  Süleyman Demirel | 4.587,062 | %19,14 | — | 59 / 450 | — | Muhalefet | 3. | -— |  |
| 1991 | 6,600,726 | %27,03 |  7,89 | 178 / 450 | 119 | Koalisyon | 1. | 49. Türkiye Hükûmeti 50. Türkiye Hükûmeti 51. Türkiye Hükûmeti 52. Türkiye Hükûmeti |  | |
| 1995 |  Tansu Çiller | 5,396,009 | %19,18 |  7,85 | 135 / 550 | 43 | Koalisyon | 3. | 53. Türkiye Hükûmeti 54. Türkiye Hükûmeti |  |
| 1999 | 3,745,417 | %12,01 | 7,17 | 85 / 550 | 50 | Muhalefet | 5. | — |  | |
| 2002 | 2,997,065 | %9,54 | 2,47 | 0 / 550 | 85 | Yok | 3. | — | Hiçbir ilde 1. olamadı | |
Yerel seçimler
| Seçim | Genel Başkan | Oy | Belediye | Sıra | Harita | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± | |||||
| 1984 | Yıldırım Avcı | 2,346,543 | %13,25 | - | 233 / 1.700 | 3. | Hiçbir ilde 1. olamadı |
| 1989 | Süleyman Demirel | 5,565,776 | %25,13 | 11.88 | 551 / 1.984 | 2. |  |
| 1994 | Tansu Çiller | 6,027,095 | %21,41 | 3.72 | 889 / 2.695 | 1. |  |
| 1999 | 4,157,262 | %13,21 | 8.2 | 736 / 3.200 | 5. |  | |
| 2004 |  Mehmet Ağar | 3,216,737 | %9,97 | 3.24 | 360 / 3.193 |  | |
Kaynakça
- ^ . 13 Temmuz 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2023.
- ^ . 8 Mart 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2023.
- ^ "Arşivlenmiş Kopya" (PDF). 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Ocak 2023.
- ^ . 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "SÜLEYMAN DEMİREL'İN ARDINDAN". 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Aralık 2022.
- ^ "Türkiye popülizmin babasını kaybetti". 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Aralık 2022.
- ^ "5 Nisan 1994 Ekonomik Kararları". 23 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2011.
- ^ DYP Çiller'den vazgeçemiyor
- ^ "DYP'nin yeni lideri Ağar". 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2011.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dogru Yol Partisi kisaca DYP Demokrat Parti DP ve Adalet Partisi AP nin siyasi mirascisi oldugu kabul edilen eski siyasal parti 1983 yilinda 12 Eylul Darbesi nde kapatilan Adalet Partisi nin devami olarak kurulan DYP 2007 yilinda adinin degistirilmesiyle Demokrat Parti adi altinda yeniden yapilanmistir Dogru Yol PartisiKisaltmaDYPGenel baskanAhmet Nusret Tuna 1983 Yildirim Avci 1983 1985 Husamettin Cindoruk 1985 1987 Suleyman Demirel 1987 1993 Tansu Ciller 1993 2002 Mehmet Agar 2002 2007 KurucuAhmet Nusret TunaSlogan lar Haydi Turkiye m Ileri Kurulus tarihi23 Haziran 1983Kapanis tarihi27 Mayis 2007 Isim degistirdi BirlesmeDemokrat Merkez PartisiBolunmeDemokrat Turkiye PartisiOnceliAdalet Partisi Buyuk Turkiye PartisiArdiliDemokrat Parti Dogru Yol Partisi 2007 IdeolojiAtaturkculuk Turk milliyetciligi Liberal muhafazakarlik Sosyal liberalizm Pro Avrupacilik Sag populizmSiyasi pozisyonMerkez sagSecim semboluKirat Suleyman Demirel ve Tansu Ciller in genel baskan oldugu Dogru Yol Partisi 20 Kasim 1991 30 Haziran 1997 tarihleri arasinda kurulan koalisyon hukumeti ile kesintisiz iktidarda kaldi 24 Aralik 1995 genel secimlerinden sonra 6 Mart 1996 28 Haziran 1996 arasinda Anavatan Partisi ile 28 Haziran 1996 30 Haziran 1997 arasinda Refah Partisi ile koalisyon ortagi olmustur 30 Haziran 1997 3 Kasim 2002 arasinda ise TBMM de muhalefet partisi olarak gorevine devam etti 3 Kasim 2002 genel secimlerinden sonra TBMM disinda kaldi DYP nin kirat tan onceki amblemi Milli Guvenlik Konseyi nin MGK siyasal partilerin yeniden kurulmasina izin vermesinden Mayis 1983 kisa bir sure sonra kurulan Buyuk Turkiye Partisi BTP Adalet Partisi nin kapatilmasiyla dogan siyasi boslugu doldurmayi amaclamisti BTP eski bir siyasi partinin devami oldugu gerekcesiyle 31 Mayis 1983 te Milli Guvenlik Kurulu tarafindan kapatilinca bu kez ayni amacla DYP kuruldu 23 Haziran 1983 Genel baskanligina Ahmet Nusret Tuna nin getirildigi DYP Siyasi Partiler Kanunu nun gecici maddelerinde ongorulen orgutlenme barajini asti Ama kurucu uyelerinin MGK tarafindan birkac kez veto edilmesi nedeniyle 24 Agustos 1983 ten once 30 kurucu uyeyi tamamlayamadi ve 1983 genel secimlerine katilamadi Bu arada genel baskan Ahmet Nusret Tuna nin da veto edilmesi uzerine genel baskanliga Yildirim Avci getirildi DYP 25 Mart 1984 yerel secimlerinde iktidar partisi Anavatan Partisi ANAP ve Sosyal Demokrasi Partisi nden SODEP sonra en cok oy toplayan parti oldu Cumhuriyet Bassavciligi nin 12 Nisan 1984 te DYP nin AP ve BTP nin devami oldugu Siyasi Partiler Kanunu na aykiri etkinliklerde bulundugu gerekcesiyle kapatilmasi icin Anayasa Mahkemesi ne actigi dava 28 Eylul de reddedildi DYP nin 14 Mayis 1985 te toplanan I Buyuk Kongresi nde partini genel baskanligina AP nin eski Istanbul il baskani Husamettin Cindoruk secildi Mehmet Golhan Mehmet Dulger ve Baki Tug genel baskan yardimciliklarina Gokberk Ergenekon da genel sekreterlige getirildi Mayis 1986 da Milliyetci Demokrasi Partisi nin feshinden sonra bazi milletvekillerinin partiye katilmasiyla Mayis 1986 da TBMM de grup olusturdu 28 Eylul 1986 da yapilan ara secimlerde DYP yuzde 23 5 oraninda oy alarak ikinci parti oldu ve dort milletvekili cikardi Suleyman Demirel donemi6 Eylul 1987 de yapilan halkoylamasi sonucunda siyaset yasagi kalkan Suleyman Demirel 24 Eylul 1987 de genel baskanliga secildi DYP 29 Kasim 1987 genel secimlerinde oylarin yuzde 19 14 unu alarak 59 milletvekili cikardi 1989 yerel secimlerinde aldigi 25 13 luk oy oraniyla merkez sagdaki rakibi ANAP i ilk kez gecerek ikinci parti konumuna geldi ANAP in ucuncu parti oldugunu one surerek genel secim isteyen DYP bu ortamda ayni yilin ekim ayinda yapilan ve ANAP lideri Turgut Ozal in cumhurbaskani secildigi cumhurbaskanligi secimini de Sosyaldemokrat Halkci Parti yle beraber boykot etti Kasim 1990 da yapilan 3 buyuk kongrede Demirel yeniden genel baskan secildi 1991 de erken secim karari alininca DYP genel baskani Demirel onculugunde yogun bir propaganda kampanyasi baslatti Bu secimlerde Bedrettin Dalan in liderligindeki DMP nin DYP ile birlesmesi karari kabul edildi 20 Ekim 1991 secimlerinde oylarin yuzde 27 sini alan DYP 178 milletvekili cikararak Turkiye Buyuk Millet Meclisi nde birinci parti konumuna geldi Ancak tek basina iktidara gelebilecek milletvekili sayisina ulasamadigindan Erdal Inonu nun genel baskanliginda bulundugu Sosyaldemokrat Halkci Parti ile Suleyman Demirel in baskanliginda koalisyon hukumeti kuruldu 19 Haziran 1992 de kabul edilen 3821 sayili kanun ile daha once kapatilmis olan siyasi partilerin ayni ad rumuz amblem rozet ve benzeri isaretleri kullanarak yeniden acilmasina musaade edildi Bunun uzerine 12 Eylul Darbesi nde kapatilan Adalet Partisi AP Buyuk Kongresi 19 Aralik 1992 tarihinde Ankara Ataturk Spor Salonunda toplandi ve bu kongrede katilan delegelerin ezici cogunlugunun karari ile Adalet Partisi Dogru Yol Partisi ne katilma karari alarak tum mal varligi borc ve alacaklari ile DYP ye katildi Tansu Ciller donemiDogru Yol Partisi nin 1997 yilinda tum gazetelerde yayinlanan reklami 17 Nisan 1993 te cumhurbaskani Turgut Ozal in beklenmeyen vefati uzerine hukumet ortagi SHP nin de destegini alan Suleyman Demirel cumhurbaskanligina secildi Demirel den bosalan genel baskanlik ayni zamanda basbakanlik gorevinin belirlendigi kongre 13 Haziran 1993 te yapildi Kongrede genel baskanliga Milli Egitim Bakani Koksal Toptan Icisleri Bakani Ismet Sezgin ve Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakani Tansu Ciller adayliklarini koydular Ilk turda yeterli oyu alamamasina karsin Tansu Ciller in yuksek oy almasi diger adaylarin adayliktan cekilmelerine sebep oldu boylece ikinci tura rakipsiz giren Tansu Ciller genel baskanliga secildi Kongrenin ertesi gunu Cumhurbaskani Suleyman Demirel de hukumeti kurma gorevini Tansu Ciller e verdi II DYP SHP Hukumeti Tansu Ciller baskanliginda kuruldu DYP nin Ciller liderliginde girdigi ilk secim olan 27 Mart 1994 yerel secimlerinde oylarin yuzde 21 53 unu alarak 1991 genel secimlerine gore oy kaybi yasadi Secimlerden hemen sonra makroekonomik degerlerdeki cari acik ve kamu acigi dengesizligi giderebilmek amaciyla 5 Nisan Kararlari olarak bilinen ekonomik onlemler paketi aciklandi Ancak onlemler reel ucretlerde dusus artan issizlik devaluasyon ve zaten cift haneli oranlardaki enflasyonun uc haneli oranlara tirmanmasina neden oldu 1990 larin basindan beri eylemlerini giderek tirmandirmakta olan PKK ya karsi baslatilan sert onlemler ise ozellikle Guneydogu Anadolu da yaygin insan haklari ihlallerine neden oldu 18 Subat 1995 te toplanan SHP CHP ortak kurultayinda hukumet ortagi SHP nin feshine ve CHP ye katilmasina karar verildi Haziran 1995 te Istanbul Emniyet muduru Necdet Menzir in bir cenaze toreni sirasinda yaptigi konusmada ustu kapali olarak Insan Haklarindan Sorumlu devlet bakani CHP li Algan Hacaloglu nu hedef almasi hukumet ortaklari arasinda gerilime neden oldu Ciller in CHP nin Menzir in gorevden alinmasina yonelik taleplerini karsiliksiz birakmasi hukumetin sonunu getirdi 5 Ekim 1995 te kurulan Tansu Ciller baskanligindaki DYP azinlik hukumeti TBMM de guvenoyu alamadi 15 Ekim Basarisiz guvenoylamasindan sonra secim karari alinarak ulkeyi secime goturecek DYP CHP koalisyon hukumeti kuruldu 24 Aralik 1995 genel secimlerinde terorle mucadele ve laiklik konularini one cikaran bir propaganda faaliyeti yuruten DYP Dogan Gures Hayri Kozakcioglu Mehmet Agar Necdet Menzir ve Unal Erkan gibi guvenlik burokratlarinin onplana ciktigi ve A Takimi olarak tanitilan bir aday kadrosu olusturdu 1995 genel secimlerinde aldigi yuzde 19 18 oy orani ile ikinci olan DYP 135 milletvekilligi kazandi Secimlerden sonra hicbir partinin tek basina hukumet kurabilecek milletvekili sayisi olmadigi icin baslatilan hukumet kurma faaliyetleri 1996 martinda DYP ve ANAP arasinda ANAYOL olarak adlandirilan hukumetin kurulmasiyla sonuclandi ANAYOL Hukumeti 12 Mart 1996 tarihinde TBMM deki oylamada guvenoylamasi almasina ragmen Refah Partisi alinan guven oyunun Anayasa nin ongordugu cogunlugun altinda kaldigini ileri surerek oylamanin iptali icin Anayasa Mahkemesi ne basvurdu Anayasa Mahkemesi Bakanlar Kurulu nun guvenoyu almis sayilabilmesi icin toplantiya katilan 544 uyenin yarisinin bir fazlasi olan 273 kabul oyu gerektigini belirterek soz konusu olan oylamanin iptaline karar verdi ANAYOL Hukumeti bu karar uzerine gorevi birakmak zorunda kaldi Basbakan Yilmaz 6 Haziran 1996 da Cumhurbaskani Suleyman Demirel e istifasini sundu Yilmaz in istifasindan hemen sonra baslatilan hukumet kurma cabalari DYP ile RP arasinda kurulan REFAHYOL Hukumeti yle noktalandi 28 Haziran da guvenoyu alan Necmettin Erbakan baskanligindaki hukumette Ciller de basbakan yardimcisi ve disisleri bakani oldu Tansu Ciller in 1995 secimlerinden once Refah Partisi aleyhindeki sozlerine ragmen onunla koalisyon kurmasi parti icinde catlaga neden oldu 21 Temmuz 1996 da yapilan ve Tansu Ciller in tekrar genel baskanliga secildigi DYP 5 buyuk kongresinde 1995 secimleri oncesinde aday tayini ile baslanan parti icindeki Suleyman Demirel e yakin isimler ile muhaliflerin tasfiye sureci parti yonetiminin belirlenmesinde de surdu Kasim 1996 da patlak veren Susurluk Skandali ozellikle hukumetin DYP kanadini etkiledi devlet siyaset mafya ucgeninde yasadisi iliskilerin ortaya cikartilmasina yonelik kamuoyu talepleri Aydinlik Icin Bir Dakika Karanlik ismi verilen sivil toplum eylemlerine donustu Bu ortamda icisleri bakani Mehmet Agar gorevinden istifa etti REFAHYOL Hukumeti doneminde yasanan en buyuk olaylardan biri de hic suphesiz daha sonra 28 Subat Sureci veya postmodern darbe olarak adlandirilacak olan 28 Subat 1997 tarihli Milli Guvenlik Kurulu MGK toplantisiydi 28 Subat Kararlari olarak bilinen bu ve alinmasinda MGK nin askeri kanadinin etkili oldugu soylenen bu kararlar REFAHYOL Hukumeti nin cokus surecinin baslangici oldu 28 Subat Kararlari nin ardindan basbakan Necmettin Erbakan koalisyon protokolu geregi basbakanlik gorevinin Tansu Ciller e verilmesi amaciyla 18 haziran 1997 de istifasini vermis ancak Cumhurbaskani Suleyman Demirel hukumet ortaklari arasindaki protokolu dikkate almayarak hukumeti kurma gorevini ANAP lideri Mesut Yilmaz a vermistir Yani bir diger deyisle postmodern darbe olmustur Bu surece postmodern darbe denmesinin sebebi ordu tamamiyla devlet islerine el koymamis ancak bir bildirgeyle hukumeti istifaya zorlamistir Bu olaylar sirasinda REFAHYOL Hukumeti nin kurulmasina karsi cikan ve daha once tasfiye edilmis muhaliflerin DYP den kopmasiyla Husamettin Cindoruk liderliginde Demokrat Turkiye Partisi DTP kuruldu ANAP DSP DTP koalisyonunun ANASOL D kurulmasi ile DYP 5 5 yil aradan sonra tekrar muhalefete gecmistir 18 Nisan 1999 genel secimlerinde Dogru Yol Partisi secim barajinin cok az ustunde bir oraniyla 12 oy ile TBMM ye giren 5 parti oldu DYP nin 85 milletvekilligi cikardigi secimlerde genel baskan Ciller aday oldugu Istanbul da ancak CHP nin secim barajini asamamasiyla TBMM ye secilebildi 20 Kasim 1999 da yapilan 6 buyuk kongrede ihraclarla gucunu budadigi muhalefetin adayi Koksal Toptan i rahat bicimde yenerek tekrar genel baskan secildi Haziran 2001 de anamuhalefet partisi Fazilet Partisi nin FP Anayasa Mahkemesi tarafindan kapatilmasi ve Milli Gorus hareketinde meydana gelen bolunme DYP yi anamuhalefet partisi durumuna getirdi TBMM 21 Donemi icinde partiler icindeki ayrismalar DYP yi milletvekili sayisi olarak 5 girdigi TBMM de ikinci siraya kadar tasidi Demokrat Turkiye Partisi ve Aydinlik Turkiye Partisi ATP adaylarinin da DYP listelerinden aday oldugu 3 Kasim 2002 genel secimlerinde DYP acisinda husran oldu muhalefette olmasina ragmen oy kaybeden DYP kil payi denebilecek bir oranla baraj altinda kalarak 16 yil aradan sonra TBMM disinda kaldi Ciller de butun sorumlulugu ustlendigini aciklayarak 7 buyuk kongrede aday olmayacagini acikladi 6 genel baskan adayinin katildigi 14 Aralik 2002 de yapilan 7 buyuk kongrenin birinci turunda oy kullanan 1109 delegenin 815 inin oyunu alan Mehmet Agar DYP nin 6 genel baskani oldu Mehmet Agar yonetimindeki DYP girdigi ilk secim olan 28 Mart 2004 yerel secimlerinde 2002 deki oy oraninin cok az ustune cikabildi 27 Nisan 2007 de yapilan ve CHP nin talebi sonucu iptal edilen cumhurbaskanligi seciminin ilk turunu CHP ile birlikte boykot etti Merkez sagda birlik icin Anavatan Partisi ile Dogru Yol Partisi nin birlesmeleri yonundeki taleplerin yogunlasmasi sonucu 5 Mayis 2007 gunu DYP Genel Baskani Mehmet Agar ve Anavatan Genel Baskani Erkan Mumcu iki partinin Demokrat Parti adi ile butunlesmesi konusunda protokol imzaladilar 27 Mayis 2007 gunku kongrede partinin adi Demokrat Parti olarak degistirilerek DYP kapatildi Bir gun sonra eski partililer tarafindan Cetin Ozacikgoz un kurucu baskanliginda Dogru Yol Partisi tekrar kuruldu IdeolojisiDogru Yol Partisi her ne kadar Demokrat Parti DP ve Adalet Partisi AP nin siyasi mirascisi olmussa da 12 Eylul Darbesi nden sonra merkez sag kulvari Anavatan Partisi yle ANAP paylasmak zorunda kalmistir ANAP in kentli ve bilim yanlisi gorunumune oranla bir koylu partisi imajina sahip olmustur Anavatan Partisi nin daha liberal politikalarina karsi daha ulusalci ve gelenekci bir soylem kullanmistir 1990 li yillara kadar toplam secmenin yaklasik yarisini elinde bulunduran bu iki parti 1990 lardan itibaren tabanlarini hizla kaybetmeye baslamislardir Dogru Yol Partisi de bu erimeden payina duseni almis ozellikle 1990 li yillardan itibaren agirlikli olarak Milliyetci Hareket Partisi MHP ve 2000 li yillardan itibaren kismen Cumhuriyet Halk Partisi ne CHP daha kucuk oranlarda ise Milli Gorus partilerine ve Adalet ve Kalkinma Partisi ne karsi tabanini koruyamamistir Genel baskanlar Adi Gorev Baslangici Gorev Bitisi1 Ahmet Nusret Tuna 28 Haziran 1983 7 Temmuz 19832 Yildirim Avci 11 Temmuz 1983 14 Mayis 19853 Husamettin Cindoruk 14 Mayis 1985 24 Eylul 19874 Suleyman Demirel 24 Eylul 1987 16 Mayis 1993 Mehmet Golhan vekil 16 Mayis 1993 13 Haziran 19935 Tansu Ciller 13 Haziran 1993 14 Aralik 20026 Mehmet Agar 14 Aralik 2002 27 Mayis 2007DYP ve secimlerGenel secimler Secim Genel Baskan Oy Sandalye Meclis Sira Kurulan Hukumetler Harita Y 1987 Suleyman Demirel 4 587 062 19 14 59 450 Muhalefet 3 1991 6 600 726 27 03 7 89 178 450 119 Koalisyon 1 49 Turkiye Hukumeti 50 Turkiye Hukumeti 51 Turkiye Hukumeti 52 Turkiye Hukumeti1995 Tansu Ciller 5 396 009 19 18 7 85 135 550 43 Koalisyon 3 53 Turkiye Hukumeti 54 Turkiye Hukumeti1999 3 745 417 12 01 7 17 85 550 50 Muhalefet 5 2002 2 997 065 9 54 2 47 0 550 85 Yok 3 Hicbir ilde 1 olamadiYerel secimler Secim Genel Baskan Oy Belediye Sira Harita 1984 Yildirim Avci 2 346 543 13 25 233 1 700 3 Hicbir ilde 1 olamadi1989 Suleyman Demirel 5 565 776 25 13 11 88 551 1 984 2 1994 Tansu Ciller 6 027 095 21 41 3 72 889 2 695 1 1999 4 157 262 13 21 8 2 736 3 200 5 2004 Mehmet Agar 3 216 737 9 97 3 24 360 3 193Kaynakca 13 Temmuz 2002 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Subat 2023 8 Mart 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2023 Arsivlenmis Kopya PDF 27 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 27 Ocak 2023 27 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi SULEYMAN DEMIREL IN ARDINDAN 25 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Aralik 2022 Turkiye populizmin babasini kaybetti 25 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Aralik 2022 5 Nisan 1994 Ekonomik Kararlari 23 Temmuz 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2011 DYP Ciller den vazgecemiyor DYP nin yeni lideri Agar 13 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2011