Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aralkum Çölü, bir zamanlar Aral Gölü'nün kuruması ile göl tabanında 1960'tan sonra ortaya çıkan çöldür. Kuzeyi Kazakistan, güneyi Özbekistan topraklarında bulunur. Dünyanın bu en genç çölüne Ağkum adı da verilir. Karakum Çölü ve Kızılkum Çölü ile komşudur. 40 m derinliğe, 60.000 km2 alana sahip gölden geriye ancak %10'u kalmıştır. Bölgede "Karakum Çölü ve Kızılkum Çölüne bir de Aralkum Çölü eklendi" denilmiştir.
| Aralkum Çölü | |
|---|---|
 | |
| Diğer ad(lar) | Ağkum adı |
| Coğrafya | |
| Ülke(ler) | Kazakistan, Özbekistan |
| Koordinatlar | 45°0′K 60°30′D / 45.000°K 60.500°D |
| Özellikler | |
| Biyom | Kurak çöl |
| Biyocoğrafik bölge | Palearktik |
| En derin noktası | -40 m (-130 ft) |
| Yüzölçümü | 60.000 km2 (23.000 sq mi) |
| İklim | Çöl iklimi |
| Sıcaklık | 20-40 °C (68-104 °F) |
| Wikimedia Commons | |
  Aralkum Çölü | |
Tarihi
Aral Gölü suları zaten azalmakta iken SSCB zamanında Seyhun ve Ceyhun nehirlerinin suları yoğun olarak sulamada kullanılmaya başlanmıştır. Pamuk tarlaları için yapılan büyük sulama projeleri göle su girişini azaltmıştır. Aral Gölü'nün su seviyesi düşmeye başlamıştır. 1998 yılında göl güney ve kuzey Aral olarak ikiye ayrılmıştır. Kazakistan kuzeyde bulunan suyun burada kalması, güneye akmaması için Kokaral (Gök/Kök Aral) Barajı'nı yapmıştır. Baraj ile birlikte Kuzey Aral Gölü'nde su birikmeye başlamıştır. Fakat güney bölümünde sular azalmaya devam etmiştir. Başta Özbekistan bu duruma itiraz etse de, kendi göl tabanında doğalgaz bulması ile itirazlarını azaltmıştır. Nitekim kuru göl yatağında madencilik yapmak daha kolaydır.
Özbekistan Kokaral Barajı'nın güney Aral'ın tek su kaynağını kestiği yönünde itirazları bulunmaktadır.
Etkileri
Gölün iyice küçülmesi ile birlikte balık miktarı azalmış, yeşil alanlar yok olmuş, çevresindeki tatlı su gölleri kurumuştur. Göl çevresinde otlayan antilop sürüleri yok olmuştur. Göl kenarları eski balıkçı teknelerinin hurdalığına dönmüştür.
Göl tabanı tuz tabakaları ile kaplanmıştır. Her yıl 15-75 milyon ton kum-tuz karışımı 150 ile 500 km genişliğindeki alana yayılmaktadır. Göl tabanına Tominisk Ağacı gibi bitkiler dikilerek toz fırtınaları engellenmeye çalışılmaktadır.
Özbekistan 1960'larda göl çevresinde 35 kuş, 300+ bitki, 23 adet başka hayvan türleri tespit etmişti. 1960'larda 34 farklı balık türünden, yılda 60 bin ton balık avlanan gölde günümüzde sadece Kuzey Aral'da balıkçılık yapılabilmektedir.
Büyük su kütlelerinin çevre sıcaklıklarını dengeleme özelliği bulunmaktadır. Aral çevresinde 1960'ta gündüz 40-45 °C, gece 30-35 °C iken günümüzde gündüz 40 °C, iken gece sıcaklığı 20 °C'ye düşmüştür.
Göl tabanından uçuşan kum, tuz ve tarımsal ilaç kalıntılarının oluşturduğu çevre kirliliği tüberküloz, anemi, hepatit, akciğer rahatsızlıkları, bebek ve çocuk ölümlerinde artışa sebep olmuştur. Aral üzerinde batıdan doğuya güçlü hava akımı ile kalkan toz ve tuz atmosferin üst kısımlarına ulaşır. Bunun sonucu olarak Antarktika penguenlerinin karnında Aral kaynaklı pestisit kalıntıları bulundu. Tozlar Grönland buzullarına, Belarus topraklarına kadar ulaşmıştır.
Kaynakça
- ^ a b "Aral Gölü'nün hikayesi". gozlemgazetesi.com. 24 Ağustos 2018. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2020.
- ^ a b Yıldız, Dursun (2019). "Aral Gölü'nde Ne Oldu,Göl Şimdi Ne Durumda?". hidropolitikakademi.org. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2020.
- ^ a b "Orta Asya ve Güney Asya Siyasi Gelişmeler 1991-2010". books.google.com.tr. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
- ^ "Archived copy". 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mayıs 2016. "...typical Aral dust has been found on Greenland's glaciers, in Norway's forests, and Byelorussia's fields, all situated thousands of kilometers away from Central Asia."
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aralkum Colu bir zamanlar Aral Golu nun kurumasi ile gol tabaninda 1960 tan sonra ortaya cikan coldur Kuzeyi Kazakistan guneyi Ozbekistan topraklarinda bulunur Dunyanin bu en genc colune Agkum adi da verilir Karakum Colu ve Kizilkum Colu ile komsudur 40 m derinlige 60 000 km2 alana sahip golden geriye ancak 10 u kalmistir Bolgede Karakum Colu ve Kizilkum Colune bir de Aralkum Colu eklendi denilmistir Aralkum ColuDiger ad lar Agkum adiCografyaUlke ler Kazakistan OzbekistanKoordinatlar45 0 K 60 30 D 45 000 K 60 500 D 45 000 60 500OzelliklerBiyomKurak colBiyocografik bolgePalearktikEn derin noktasi 40 m 130 ft Yuzolcumu60 000 km2 23 000 sq mi IklimCol iklimiSicaklik20 40 C 68 104 F Wikimedia CommonsAralkum Colu Vikiveri de duzenle Aral SeaTarihiAral Golu sulari zaten azalmakta iken SSCB zamaninda Seyhun ve Ceyhun nehirlerinin sulari yogun olarak sulamada kullanilmaya baslanmistir Pamuk tarlalari icin yapilan buyuk sulama projeleri gole su girisini azaltmistir Aral Golu nun su seviyesi dusmeye baslamistir 1998 yilinda gol guney ve kuzey Aral olarak ikiye ayrilmistir Kazakistan kuzeyde bulunan suyun burada kalmasi guneye akmamasi icin Kokaral Gok Kok Aral Baraji ni yapmistir Baraj ile birlikte Kuzey Aral Golu nde su birikmeye baslamistir Fakat guney bolumunde sular azalmaya devam etmistir Basta Ozbekistan bu duruma itiraz etse de kendi gol tabaninda dogalgaz bulmasi ile itirazlarini azaltmistir Nitekim kuru gol yataginda madencilik yapmak daha kolaydir Ozbekistan Kokaral Baraji nin guney Aral in tek su kaynagini kestigi yonunde itirazlari bulunmaktadir EtkileriGolun iyice kuculmesi ile birlikte balik miktari azalmis yesil alanlar yok olmus cevresindeki tatli su golleri kurumustur Gol cevresinde otlayan antilop suruleri yok olmustur Gol kenarlari eski balikci teknelerinin hurdaligina donmustur Gol tabani tuz tabakalari ile kaplanmistir Her yil 15 75 milyon ton kum tuz karisimi 150 ile 500 km genisligindeki alana yayilmaktadir Gol tabanina Tominisk Agaci gibi bitkiler dikilerek toz firtinalari engellenmeye calisilmaktadir Ozbekistan 1960 larda gol cevresinde 35 kus 300 bitki 23 adet baska hayvan turleri tespit etmisti 1960 larda 34 farkli balik turunden yilda 60 bin ton balik avlanan golde gunumuzde sadece Kuzey Aral da balikcilik yapilabilmektedir Buyuk su kutlelerinin cevre sicakliklarini dengeleme ozelligi bulunmaktadir Aral cevresinde 1960 ta gunduz 40 45 C gece 30 35 C iken gunumuzde gunduz 40 C iken gece sicakligi 20 C ye dusmustur Gol tabanindan ucusan kum tuz ve tarimsal ilac kalintilarinin olusturdugu cevre kirliligi tuberkuloz anemi hepatit akciger rahatsizliklari bebek ve cocuk olumlerinde artisa sebep olmustur Aral uzerinde batidan doguya guclu hava akimi ile kalkan toz ve tuz atmosferin ust kisimlarina ulasir Bunun sonucu olarak Antarktika penguenlerinin karninda Aral kaynakli pestisit kalintilari bulundu Tozlar Gronland buzullarina Belarus topraklarina kadar ulasmistir Kaynakca a b Aral Golu nun hikayesi gozlemgazetesi com 24 Agustos 2018 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2020 a b Yildiz Dursun 2019 Aral Golu nde Ne Oldu Gol Simdi Ne Durumda hidropolitikakademi org 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2020 a b Orta Asya ve Guney Asya Siyasi Gelismeler 1991 2010 books google com tr 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2020 Archived copy 1 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mayis 2016 typical Aral dust has been found on Greenland s glaciers in Norway s forests and Byelorussia s fields all situated thousands of kilometers away from Central Asia Dis baglantilar