Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arnavutluk'ta sosyalizmin çöküşü, Avrupa'da Sovyetler Birliği dışında gerçekleşen son olay, Aralık 1990'da başkent Tiran'daki öğrenci gösterileriyle başladı, ancak aynı yılın Ocak ayında İşkodra ve Kavaja gibi diğer şehirlerde de protestolar başlamıştıArnavutluk Komünist Emek Partisi Merkez Komitesi 11 Aralık'ta siyasi çoğulculuğa izin verdi ve ertesi gün en büyük muhalefet partisi Demokrat Parti kuruldu. Mart 1991 seçimleri İşçi Partisi'ni iktidarda bıraktı, ancak genel grev ve kentsel muhalefet, komünist olmayanları da içeren bir istikrar hükûmetinin kurulmasına yol açtı. Arnavutluk'un eski komünistleri, Mart 1992'de ekonomik çöküş ve toplumsal huzursuzlukların ortasında yapılan seçimlerde bozguna uğradı. Demokrat Parti sandalyelerin çoğunu kazandı ve parti başkanı Sali Berişa cumhurbaşkanı oldu.
| Arnavutluk'ta sosyalizmin çöküşü | |
|---|---|
| Tarih | 29 Aralık 1989 – 22 Mart 1992 |
| Konum | Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti |
Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti'ni kırk yıl boyunca yöneten Enver Hoca, 11 Nisan 1985'te öldü. Ramiz Alia, Hoca'nın yerine İşçi Partisi Birinci Sekreteri oldu ve yavaş yavaş ekonomik reformları uygulamaya koydu ve Batı Avrupa ülkeleriyle diplomatik ilişkiler başlattı.1989 devrimleri sırasında birçok Arnavut, izole edilmiş ülkede devlet kontrolündeki bilgiler nedeniyle olaylardan habersiz kaldı. Bazı Arnavutlar Berlin Duvarı'nın Kasım 1989'da yıkıldığını bilmiyordu. Ocak 1990'da birkaç yüz kişinin Joseph Stalin'in heykelini yıkmak istediği İşkodra'da ilk isyanlar başladı ve oradan birkaç şehre yayıldı. Sonunda mevcut rejim, 1990'da yurtdışına seyahat etme özgürlüğünü sağlayan önlemler de dahil olmak üzere bir miktar liberalizasyon başlattı. Dış dünyayla bağların geliştirilmesine yönelik çalışmalar başlatıldı.
Mihail Gorbaçov, 1985 yılında Sovyetler Birliği'nde yeni glasnost ve perestroyka politikalarını benimsemişti. Romanya'nın komünist lideri Nikolay Çavuşesku'nun 1989 Romanya Devrimi sırasında idam edilmesinin ardından Alia, radikal değişiklikler yapılmazsa sıranın kendisi olabileceğini biliyordu. Daha sonra Batı Avrupa insan hakları standartlarına uyumu zorunlu kılan Helsinki Anlaşmasını imzaladı. Alia ayrıca dönemin önde gelen aydınlarıyla Arnavut siyasi sisteminde reform yapmanın yolları konusunda bir toplantı da düzenledi. Alia döneminde, komünistlerin 1944'te Arnavutluk'ta iktidara gelmesinden bu yana ilk çoğulcu seçimler yapıldı. Alia'nın partisi 31 Mart 1991 seçimlerini kazandı. Ancak demokrasiye geçişin durdurulamayacağı açıktı. Yeni kurulan Demokrat Parti'nin birçok önde gelen üyesi gösteriler sırasında hafif trençkotlar giyerken, o zamanlar hala İşçi Partisi üyesi olan Sali Berişa'nın öğrencilerin protestolarına hitap ederken Ramiz Alia'ya teşekkür ettiği duyuldu ve bir hükûmet aracıyla İskender Bey Meydanı'nda dolaşırken görüldü. Bu arada Tiran'ın Öğrenci Şehri yurtlarında düzenlenen bir öğrenci gösterisi eyalet polisi tarafından bastırıldı. Ramiz Alia, endişelerini tartışmak ve uzlaşmaya varmak üzere Tiran Üniversitesi öğrencilerinden oluşan bir heyeti davet etti.
Komünistler seçimlerin ilk turunda hükûmetin kontrolünü ellerinde tutmayı başardılar, ancak iki ay sonra yapılan genel grev sırasında düştüler. Bir ulusal kurtuluş komitesi görevi devraldı ancak altı ay içinde çöktü. Alia cumhurbaşkanlığından istifa etti ve yerine Piskopos Fan Noli'den bu yana Arnavutluk'un demokratik olarak seçilmiş ilk lideri olan Berişa geçti.
Demokrat Parti söz verdiği reformları uygulamak zorunda kaldı, ancak bunlar ya çok yavaştı ya da ülkenin sorunlarını çözmedi, bu da insanların hızlı refah umutları gerçekleşmeyince hayal kırıklığına uğramasına neden oldu. Pek çok Arnavut, Sali Berişa'nın muhalefet, medya ve sivil toplum üzerindeki baskı da dahil olmak üzere artan otoriterliğinden de hayal kırıklığına uğradı. Haziran 1996 genel seçimlerinde Demokrat Parti mutlak çoğunluğu elde etmeye çalıştı ve sonuçları manipüle etti.
1997'de Arnavutluk'ta yaşanan sivil huzursuzluk, bir dizi büyük saadet zinciri şemasının çökmesi ve Arnavutluk'ta ülke genelinde kargaşa ve isyana neden olan yaygın yolsuzluğun ardından hükûmetin düşmesine neden oldu. Hükûmet isyanı güç kullanarak bastırmaya çalıştı ancak Arnavutluk ordusundaki düşük moral ve yolsuzluk nedeniyle bu girişim başarısız oldu.AGİT özel elçisi Franz Vranitzky liderliğindeki uluslararası arabuluculuğun yardımıyla iktidar ve muhalefet partileri Uzlaşma Hükûmeti kurulması ve yeni seçim yapılması konusunda anlaştılar. Sakinliği sağlamak ve dışarıya doğru mülteci akışını önlemek için dokuz devlet, Alba Operasyonu adı verilen uluslararası bir güce askerî güç katkısında bulundu.
Haziran ayındaki 1997 Arnavutluk parlamento seçimleri, muhalefetteki Sosyalist Parti'yi (eski komünist parti) iktidara getirdi ve parti, 2005 yılına kadar çeşitli başbakanların yönetimi altında hüküm sürdü Demokrat Parti 2005 ve 2009 parlamento seçimlerini kazandı ve Arnavutluk bu kez başbakan olarak yeniden Sali Berişa tarafından yönetildi. Sosyalist Parti 2013'teki seçimleri kazandı ve parti başkanı ve Başbakan Edi Rama tarafından yönetiliyor.
22 Kasım 1998'de referandumla onaylanan, 28 Kasım 1998'de yayımlanan ve Ocak 2007'de değiştirilen anayasaya göre Arnavutluk, kuvvetler ayrılığı ve temel insan haklarının korunduğu demokratik bir yönetim sistemine sahiptir. Komünizmin sona ermesinden bu yana ülke, her ne kadar heyecansız olsa da Rusya veya Çin ile olan ilişkilerinden ziyade Batı'ya daha fazla yöneldi. Arnavutluk 2009 yılında NATO'ya katıldı ve gelecekte Avrupa Birliği'ne katılmayı hedefliyor.
Kaynakça
- ^ Mysteries of December 1990 (Misteret e Dhjetoret) Webarşiv şablonunda hata:
|url=value. Boş., TV Klan. - ^ a b Abrahams, Fred C. (2015). Modern Albania: From Dictatorship to Democracy. New York: NYU Press. ss. 169-221. ISBN . 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mart 2024.
- ^ Lami, Remzi. . AIM Tirana. 3 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2010.
- ^ Bogdani, Mirela; Loughlin, John (23 Şubat 2007). Albania and the European Union: the tumultuous journey towards integration. Bloomsbury Academic. s. 21. ISBN . Erişim tarihi: 27 Haziran 2011.
- ^ Lenci lorenc (17 Temmuz 2009). "Sali Berisha cun i ri". 17 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2018 – YouTube vasıtasıyla.
- ^ OLTIONPENGU (25 Haziran 2009). "I Panjohuri". 11 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2018 – YouTube vasıtasıyla.
- ^ Human Rights Watch, Human Rights in Post-communist Albania 16 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., March 1, 1996.
- ^ Organization for Security and Cooperation in Europe, Parliamentary Elections 26 May and 2 June: Observations 18 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., July 2, 1996.
- ^ Vaughan-Whitehead, Daniel (1999). Albania in Crisis: The Predictable Fall of the Shining Star. Edward Elgar Pub. ISBN .
- ^ The nine participating states were: Austria, Denmark, France, Greece, Italy, Romania, Slovenia, Spain, and Turkey.
- ^ "Final Report on Parliamentary Elections in Albania, 29 June 1997". 8 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mart 2024.
- ^ Constitution of the Republic of Albania 11 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Arnavutluk ta sosyalizmin cokusu Avrupa da Sovyetler Birligi disinda gerceklesen son olay Aralik 1990 da baskent Tiran daki ogrenci gosterileriyle basladi ancak ayni yilin Ocak ayinda Iskodra ve Kavaja gibi diger sehirlerde de protestolar baslamistiArnavutluk Komunist Emek Partisi Merkez Komitesi 11 Aralik ta siyasi cogulculuga izin verdi ve ertesi gun en buyuk muhalefet partisi Demokrat Parti kuruldu Mart 1991 secimleri Isci Partisi ni iktidarda birakti ancak genel grev ve kentsel muhalefet komunist olmayanlari da iceren bir istikrar hukumetinin kurulmasina yol acti Arnavutluk un eski komunistleri Mart 1992 de ekonomik cokus ve toplumsal huzursuzluklarin ortasinda yapilan secimlerde bozguna ugradi Demokrat Parti sandalyelerin cogunu kazandi ve parti baskani Sali Berisa cumhurbaskani oldu 1989 Devrimleri bir parcasiArnavutluk ta sosyalizmin cokusuTarih29 Aralik 1989 22 Mart 1992KonumArnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti ni kirk yil boyunca yoneten Enver Hoca 11 Nisan 1985 te oldu Ramiz Alia Hoca nin yerine Isci Partisi Birinci Sekreteri oldu ve yavas yavas ekonomik reformlari uygulamaya koydu ve Bati Avrupa ulkeleriyle diplomatik iliskiler baslatti 1989 devrimleri sirasinda bircok Arnavut izole edilmis ulkede devlet kontrolundeki bilgiler nedeniyle olaylardan habersiz kaldi Bazi Arnavutlar Berlin Duvari nin Kasim 1989 da yikildigini bilmiyordu Ocak 1990 da birkac yuz kisinin Joseph Stalin in heykelini yikmak istedigi Iskodra da ilk isyanlar basladi ve oradan birkac sehre yayildi Sonunda mevcut rejim 1990 da yurtdisina seyahat etme ozgurlugunu saglayan onlemler de dahil olmak uzere bir miktar liberalizasyon baslatti Dis dunyayla baglarin gelistirilmesine yonelik calismalar baslatildi Mihail Gorbacov 1985 yilinda Sovyetler Birligi nde yeni glasnost ve perestroyka politikalarini benimsemisti Romanya nin komunist lideri Nikolay Cavusesku nun 1989 Romanya Devrimi sirasinda idam edilmesinin ardindan Alia radikal degisiklikler yapilmazsa siranin kendisi olabilecegini biliyordu Daha sonra Bati Avrupa insan haklari standartlarina uyumu zorunlu kilan Helsinki Anlasmasini imzaladi Alia ayrica donemin onde gelen aydinlariyla Arnavut siyasi sisteminde reform yapmanin yollari konusunda bir toplanti da duzenledi Alia doneminde komunistlerin 1944 te Arnavutluk ta iktidara gelmesinden bu yana ilk cogulcu secimler yapildi Alia nin partisi 31 Mart 1991 secimlerini kazandi Ancak demokrasiye gecisin durdurulamayacagi acikti Yeni kurulan Demokrat Parti nin bircok onde gelen uyesi gosteriler sirasinda hafif trenckotlar giyerken o zamanlar hala Isci Partisi uyesi olan Sali Berisa nin ogrencilerin protestolarina hitap ederken Ramiz Alia ya tesekkur ettigi duyuldu ve bir hukumet araciyla Iskender Bey Meydani nda dolasirken goruldu Bu arada Tiran in Ogrenci Sehri yurtlarinda duzenlenen bir ogrenci gosterisi eyalet polisi tarafindan bastirildi Ramiz Alia endiselerini tartismak ve uzlasmaya varmak uzere Tiran Universitesi ogrencilerinden olusan bir heyeti davet etti Komunistler secimlerin ilk turunda hukumetin kontrolunu ellerinde tutmayi basardilar ancak iki ay sonra yapilan genel grev sirasinda dustuler Bir ulusal kurtulus komitesi gorevi devraldi ancak alti ay icinde coktu Alia cumhurbaskanligindan istifa etti ve yerine Piskopos Fan Noli den bu yana Arnavutluk un demokratik olarak secilmis ilk lideri olan Berisa gecti Demokrat Parti soz verdigi reformlari uygulamak zorunda kaldi ancak bunlar ya cok yavasti ya da ulkenin sorunlarini cozmedi bu da insanlarin hizli refah umutlari gerceklesmeyince hayal kirikligina ugramasina neden oldu Pek cok Arnavut Sali Berisa nin muhalefet medya ve sivil toplum uzerindeki baski da dahil olmak uzere artan otoriterliginden de hayal kirikligina ugradi Haziran 1996 genel secimlerinde Demokrat Parti mutlak cogunlugu elde etmeye calisti ve sonuclari manipule etti 1997 de Arnavutluk ta yasanan sivil huzursuzluk bir dizi buyuk saadet zinciri semasinin cokmesi ve Arnavutluk ta ulke genelinde kargasa ve isyana neden olan yaygin yolsuzlugun ardindan hukumetin dusmesine neden oldu Hukumet isyani guc kullanarak bastirmaya calisti ancak Arnavutluk ordusundaki dusuk moral ve yolsuzluk nedeniyle bu girisim basarisiz oldu AGIT ozel elcisi Franz Vranitzky liderligindeki uluslararasi arabuluculugun yardimiyla iktidar ve muhalefet partileri Uzlasma Hukumeti kurulmasi ve yeni secim yapilmasi konusunda anlastilar Sakinligi saglamak ve disariya dogru multeci akisini onlemek icin dokuz devlet Alba Operasyonu adi verilen uluslararasi bir guce askeri guc katkisinda bulundu Haziran ayindaki 1997 Arnavutluk parlamento secimleri muhalefetteki Sosyalist Parti yi eski komunist parti iktidara getirdi ve parti 2005 yilina kadar cesitli basbakanlarin yonetimi altinda hukum surdu Demokrat Parti 2005 ve 2009 parlamento secimlerini kazandi ve Arnavutluk bu kez basbakan olarak yeniden Sali Berisa tarafindan yonetildi Sosyalist Parti 2013 teki secimleri kazandi ve parti baskani ve Basbakan Edi Rama tarafindan yonetiliyor 22 Kasim 1998 de referandumla onaylanan 28 Kasim 1998 de yayimlanan ve Ocak 2007 de degistirilen anayasaya gore Arnavutluk kuvvetler ayriligi ve temel insan haklarinin korundugu demokratik bir yonetim sistemine sahiptir Komunizmin sona ermesinden bu yana ulke her ne kadar heyecansiz olsa da Rusya veya Cin ile olan iliskilerinden ziyade Bati ya daha fazla yoneldi Arnavutluk 2009 yilinda NATO ya katildi ve gelecekte Avrupa Birligi ne katilmayi hedefliyor Kaynakca Mysteries of December 1990 Misteret e Dhjetoret Webarsiv sablonunda hata url value Bos TV Klan a b Abrahams Fred C 2015 Modern Albania From Dictatorship to Democracy New York NYU Press ss 169 221 ISBN 978 0814705117 28 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mart 2024 Lami Remzi AIM Tirana 3 Agustos 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Kasim 2010 Bogdani Mirela Loughlin John 23 Subat 2007 Albania and the European Union the tumultuous journey towards integration Bloomsbury Academic s 21 ISBN 9781845113087 Erisim tarihi 27 Haziran 2011 Lenci lorenc 17 Temmuz 2009 Sali Berisha cun i ri 17 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2018 YouTube vasitasiyla OLTIONPENGU 25 Haziran 2009 I Panjohuri 11 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2018 YouTube vasitasiyla Human Rights Watch Human Rights in Post communist Albania 16 Aralik 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde March 1 1996 Organization for Security and Cooperation in Europe Parliamentary Elections 26 May and 2 June Observations 18 Aralik 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde July 2 1996 Vaughan Whitehead Daniel 1999 Albania in Crisis The Predictable Fall of the Shining Star Edward Elgar Pub ISBN 1840640707 The nine participating states were Austria Denmark France Greece Italy Romania Slovenia Spain and Turkey Final Report on Parliamentary Elections in Albania 29 June 1997 8 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mart 2024 Constitution of the Republic of Albania 11 Aralik 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde