Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Asparagales, (APG) ve gibi modern sınıflandırma sistemlerine göre bir bitki takımıdır. Takım, adını Asparagaceae familyasından alır ve Angiosperms ile Monocots kladlarına bağlıdır. Takım, yakın bir tarihte sınıflandırma sistemlerine dahil edilmiştir. İlk olarak 1977'de tarafından ortaya atılmış ve daha sonra 1985'te , ardından 1998, 2003 ve 2009'da APG'ye alınmıştır. Bu düzenlemeden önce bu takıma bağlı familyalar Liliales takımına bağlıydı. Günümüzde Liliales takımı Lilales, Asparagales ve olmak üzere üç takıma bölünmüştür. APG'ye göre, Asparagales takımına bağlı 14 familya, 1.122 cins ve yaklaşık 36.000 tür bulunmakta olup, bu bakımdan en kalabalık monokot takımıdır.
| Asparagales | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||
| |||||||||
| Tip tür | |||||||||
| Asparagus | |||||||||
Takıma bağlı türlerinin önemli bir bölümü otsu çok yıllıktır, ancak bazı türler tırmanıcı, bazıları da ağaç formuna sahiptir. Takıma aynı zamanda birçok (rizom, soğanlar ve çeşitli yumrular) içerir.
Neredeyse tüm türlerin yaprakları, bitkinin tabanında veya sapın ucunda, bazen de sap boyunca sıkı bir rozet oluşturur. Çiçekler, altı tepal ve altıya kadar erkek organ bulundurur.
İktisadi değeri açından Asparagales takımı, monokotlar içinde Poales (otları ve tahılları içeren takım) takımından hemen sonra gelmektedir. Takıma bağlı çok sayıda tür gıda ve tatlandırıcı (örn. Soğan, sarımsak, pırasa, kuşkonmaz, vanilya ), hediyelik bitki (örn. , , , orkide ) ve bahçe süsleri (örn. , Convallaria, Agapanthus) olarak kullanılmaktadır.
Özellikler
Bağlı türlerin büyük bölümünün otsu olmasına ve bazılarının da en fazla 15 cm yüksekliğinde olmasına rağmen, nadiren de olsa tırmanıcı (örneğin, bazı Kuşkonmaz türleri) ve ağaç formlu (ör. Agave, Cordyline, , , Aloe) türler de mevcuttur. Aloe gibi cinsler aynı zamanda sukulent sınıfındadır.
Hemen hemen tüm türlerin yaprakları rozet formunda ve sıkı bir küme halindedir . Bazı durumlarda ise, yapraklar gövde üzerinde görülür. Çiçekler genellikle çiçekli gövdenin ucunda kümelenir.
Taksonomi
Asparagales Link, Handbuch 1: 272. (1829).
- Amaryllidaceae J.St.-Hil. (Agapanthaceae F.Voigt ve Alliaceae Borkh. dahil)
- Asparagaceae Juss. (Agavaceae Dumort. [bu da Anemarrhenaceae, Anthericaceae, Behniaceae ve Herreriaceae ailelerini içine alır], Aphyllanthaceae Burnett, Hesperocallidaceae Traub, Hyacinthaceae Batsch ex Borkh., Laxmanniaceae Bubani, Rusçaceae M.Roem. [Convallariaceae dahil] ve Themidaceae Salisb. aileleri dahil)
- Juss. (Hemerocallidaceae R.Br. ve Xanthorrhoeaceae Dumort ailelerini içine alır)
- Asteliaceae Dumort.
- Blandfordiaceae R. Dahlgren & Clifford
- Boryaceae M.W. Chase, Rudall & Conran
- Doryanthaceae R. Dahlgren & Clifford
- Hypoxidaceae R.Br.
- Iridaceae Juss.
- Ixioliriaceae Nakai
- Lanariaceae R. Dahlgren & A.E.van Wyk
- Orchidaceae Juss.
- Tecophilaeaceae Leyb.
- Xeronemataceae M.W. Chase, Rudall & M.F.Fay
Notlar
- ^ Alliaceae adı, Alliaceae sensu stricto olarak Amaryllidaceae ve Agapanthaceae ailelerini de kapsayacak biçimde kullanılır. 'Amaryllidaceae' APG III sisteminde korunan ad olarak kullanılır.
- ^ Xanthorrhoeaceae önceliğe sahip isimdir fakat APG IV sisteminde Asphodelaceae isminin korunması önerilmiştir.
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Asparagales ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.![image]()
Vikitür'de Asparagales ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Asparagales APG ve gibi modern siniflandirma sistemlerine gore bir bitki takimidir Takim adini Asparagaceae familyasindan alir ve Angiosperms ile Monocots kladlarina baglidir Takim yakin bir tarihte siniflandirma sistemlerine dahil edilmistir Ilk olarak 1977 de tarafindan ortaya atilmis ve daha sonra 1985 te ardindan 1998 2003 ve 2009 da APG ye alinmistir Bu duzenlemeden once bu takima bagli familyalar Liliales takimina bagliydi Gunumuzde Liliales takimi Lilales Asparagales ve olmak uzere uc takima bolunmustur APG ye gore Asparagales takimina bagli 14 familya 1 122 cins ve yaklasik 36 000 tur bulunmakta olup bu bakimdan en kalabalik monokot takimidir AsparagalesSalep puskulu cicegiBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube Sinif LiliopsidaTakim Asparagales LinkTip turAsparagusL Takima bagli turlerinin onemli bir bolumu otsu cok yilliktir ancak bazi turler tirmanici bazilari da agac formuna sahiptir Takima ayni zamanda bircok rizom soganlar ve cesitli yumrular icerir Neredeyse tum turlerin yapraklari bitkinin tabaninda veya sapin ucunda bazen de sap boyunca siki bir rozet olusturur Cicekler alti tepal ve altiya kadar erkek organ bulundurur Iktisadi degeri acindan Asparagales takimi monokotlar icinde Poales otlari ve tahillari iceren takim takimindan hemen sonra gelmektedir Takima bagli cok sayida tur gida ve tatlandirici orn Sogan sarimsak pirasa kuskonmaz vanilya hediyelik bitki orn orkide ve bahce susleri orn Convallaria Agapanthus olarak kullanilmaktadir OzelliklerKoyu iceren Hippeastrum tohumlariagac benzeri bir forma sahiptir Bagli turlerin buyuk bolumunun otsu olmasina ve bazilarinin da en fazla 15 cm yuksekliginde olmasina ragmen nadiren de olsa tirmanici ornegin bazi Kuskonmaz turleri ve agac formlu or Agave Cordyline Aloe turler de mevcuttur Aloe gibi cinsler ayni zamanda sukulent sinifindadir Hemen hemen tum turlerin yapraklari rozet formunda ve siki bir kume halindedir Bazi durumlarda ise yapraklar govde uzerinde gorulur Cicekler genellikle cicekli govdenin ucunda kumelenir TaksonomiAsparagales Link Handbuch 1 272 1829 Amaryllidaceae J St Hil Agapanthaceae F Voigt ve Alliaceae Borkh dahil Asparagaceae Juss Agavaceae Dumort bu da Anemarrhenaceae Anthericaceae Behniaceae ve Herreriaceae ailelerini icine alir Aphyllanthaceae Burnett Hesperocallidaceae Traub Hyacinthaceae Batsch ex Borkh Laxmanniaceae Bubani Ruscaceae M Roem Convallariaceae dahil ve Themidaceae Salisb aileleri dahil Juss Hemerocallidaceae R Br ve Xanthorrhoeaceae Dumort ailelerini icine alir Asteliaceae Dumort Blandfordiaceae R Dahlgren amp Clifford Boryaceae M W Chase Rudall amp Conran Doryanthaceae R Dahlgren amp Clifford Hypoxidaceae R Br Iridaceae Juss Ixioliriaceae Nakai Lanariaceae R Dahlgren amp A E van Wyk Orchidaceae Juss Tecophilaeaceae Leyb Xeronemataceae M W Chase Rudall amp M F FayNotlar Alliaceae adi Alliaceae sensu stricto olarak Amaryllidaceae ve Agapanthaceae ailelerini de kapsayacak bicimde kullanilir Amaryllidaceae APG III sisteminde korunan ad olarak kullanilir Xanthorrhoeaceae oncelige sahip isimdir fakat APG IV sisteminde Asphodelaceae isminin korunmasi onerilmistir Dis baglantilarWikimedia Commons ta Asparagales ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikitur de Asparagales ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Kaynakca Handbuch 1 272 1829 Sp Pl 1 313 314 1753 WikiSpecies 13 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Agustos 2020