Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Temmuz 2021) () |
Aspir (Carthamus tinctorius), papatyagiller (Asteraceae) familyasından 50–100 cm boyunda, yaz sonuna doğru (Haziran sonuna doğru-Temmuz Başı) sarı, krem, beyaz, kırmızı veya turuncu çiçekler açan bir bitki türü. Ayrıca kır safranı, papağan yemi, boyacı aspiri, haspir gibi isimlerle de anılır.
| Aspir | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| Carthamus tinctorius Mohler, Roth, Schmidt & Boudreaux, 1967 | |||||||||||||||||||
Anavatanı Arabistan Yarımadası olup, İran, Hindistan, Pakistan gibi ülkelere yayılmıştır. Türkiye'de Anadolu'da yabani olarak rastlanmakta ve ekimi de yapılmaktadır. Benzerliği sebebiyle ticarette safran bitkisiyle sık sık karıştırıldığından "yalancı safran" denilmektedir.
Çeşitleri ve özellikleri
Aspir, kuraklığa dayanıklı, yazlık karakterde ve ortalama 110-140 gün arasında yetişebilen tek yıllık bir uzun gün yağ bitkisidir. Aspir, genellikle 80–100 cm arasında boylanabilir, dikenli ve dikensiz formları vardır. Dikenli formları dikensizlere göre daha fazla yağ içerir. Aspirin 4 çeşidi bilinmektedir;
- Bunlardan Yenice (kırmızı) ve Dinçer (turuncu) dikensiz,
- Remzibey (sarı) ve Balcı (sarı) çeşitleri dikenlidir.
Dikensizlerde yağ oranı % 25-28, Dikenlilerde ise %30-40 arasındadır. Yağ tipi Oleik ve linoleik tir.
Sarı, beyaz, krem, kırmızı ve turuncu gibi değişik renklerde çiçeklere sahiptir. Yaklaşık 2.5–3.0 m derinlere gidebilen bir kazık kök sistemine sahiptir. Tohumları, beyaz, kahverengi ve üzerinde koyu çizgiler bulunan beyaz taneler şeklindedir. Dallanan ve her dalın ucunda içerisinde tohumları bulunan küçük tablalar oluşturur.
Kullanım alanları
Renkli çiçekleri (petaller) gıda ve kumaş boyasında kullanılır. Tohumlarında % 30-45 arasında yağ bulunur ve yemeklik yağ olarak kullanılır. Yağı, sabun, boya, vernik, cila olarak kullanıldığı gibi, Linoleik asit içerdiğinden yemeklik yağ kalitesi yüksektir. Ayrıca yağı biyoyakıt olarak kullanılabilir, küspesi ise hayvan yemi olarak kullanılır (küspesinde ortalama % 25 protein vardır). Güneydoğu anadolu bölgesinde ise pilavlara tat vermek için kullanılır.
Aspir güvercin yemi olarak da çok değerlidir.
Üretimi
Aspir, Türkiye'de Eskişehir, Burdur, Isparta, Konya gibi belli yörelerde üretilmektedir. 2008 yılı yazından itibaren Trakya bölgesinde bölgenin yağ ihtiyacını karşılamakta ayçiçeğine olan bağımlılığı azaltmak için aspir ekimi özendirilmektedir ve ciddi yol katedilmiştir.
Kaynakça
- ^ . enerji.gov.tr. 11 Ağustos 2010. 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2013.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Aspir haber gazete kitap akademik JSTOR Temmuz 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Aspir Carthamus tinctorius papatyagiller Asteraceae familyasindan 50 100 cm boyunda yaz sonuna dogru Haziran sonuna dogru Temmuz Basi sari krem beyaz kirmizi veya turuncu cicekler acan bir bitki turu Ayrica kir safrani papagan yemi boyaci aspiri haspir gibi isimlerle de anilir AspirBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif MagnoliopsidaKlad EudicotsTakim AsteralesFamilya AsteraceaeOymak Cins CarthamusTur C tinctoriusIkili adlandirmaCarthamus tinctoriusMohler Roth Schmidt amp Boudreaux 1967Carthamus tinctorius Anavatani Arabistan Yarimadasi olup Iran Hindistan Pakistan gibi ulkelere yayilmistir Turkiye de Anadolu da yabani olarak rastlanmakta ve ekimi de yapilmaktadir Benzerligi sebebiyle ticarette safran bitkisiyle sik sik karistirildigindan yalanci safran denilmektedir Cesitleri ve ozellikleriAspir kurakliga dayanikli yazlik karakterde ve ortalama 110 140 gun arasinda yetisebilen tek yillik bir uzun gun yag bitkisidir Aspir genellikle 80 100 cm arasinda boylanabilir dikenli ve dikensiz formlari vardir Dikenli formlari dikensizlere gore daha fazla yag icerir Aspirin 4 cesidi bilinmektedir Bunlardan Yenice kirmizi ve Dincer turuncu dikensiz Remzibey sari ve Balci sari cesitleri dikenlidir Dikensizlerde yag orani 25 28 Dikenlilerde ise 30 40 arasindadir Yag tipi Oleik ve linoleik tir Sari beyaz krem kirmizi ve turuncu gibi degisik renklerde ciceklere sahiptir Yaklasik 2 5 3 0 m derinlere gidebilen bir kazik kok sistemine sahiptir Tohumlari beyaz kahverengi ve uzerinde koyu cizgiler bulunan beyaz taneler seklindedir Dallanan ve her dalin ucunda icerisinde tohumlari bulunan kucuk tablalar olusturur Kullanim alanlariKakule boyama Aspir Renkli cicekleri petaller gida ve kumas boyasinda kullanilir Tohumlarinda 30 45 arasinda yag bulunur ve yemeklik yag olarak kullanilir Yagi sabun boya vernik cila olarak kullanildigi gibi Linoleik asit icerdiginden yemeklik yag kalitesi yuksektir Ayrica yagi biyoyakit olarak kullanilabilir kuspesi ise hayvan yemi olarak kullanilir kuspesinde ortalama 25 protein vardir Guneydogu anadolu bolgesinde ise pilavlara tat vermek icin kullanilir Aspir guvercin yemi olarak da cok degerlidir UretimiAspir Turkiye de Eskisehir Burdur Isparta Konya gibi belli yorelerde uretilmektedir 2008 yili yazindan itibaren Trakya bolgesinde bolgenin yag ihtiyacini karsilamakta aycicegine olan bagimliligi azaltmak icin aspir ekimi ozendirilmektedir ve ciddi yol katedilmistir Kaynakca enerji gov tr 11 Agustos 2010 19 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Agustos 2013