Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Estonya ya da resmî adıyla Estonya Cumhuriyeti (Estonca: Eesti Vabariik), Kuzey Avrupa'da bulunan bir Baltık devletidir. Kuzeyinde Finlandiya Körfezi ve Finlandiya, güneyinde Letonya, batısında Baltık Denizi ve İsveç, doğusunda Peipus Gölü ve Rusya bulunmaktadır. Başkenti ve en büyük şehri Tallinn'dir. Estonya toprakları anakara ve Baltık Denizi’ndeki 2.222 adadan oluşur. Nemli karasal iklim görülür. Ülke nüfusunun büyük çoğunluğunu bir Fin halkı olan Estonlar oluşturmaktadır. Ülkenin resmî dili, Finceden sonra dünyanın en çok konuşulan ikinci Baltık-Fin dili olan Estoncadır. Yapılan araştırmalara göre Estonya, Avrupa'nın; komşusu Finlandiya'dan sonra en temiz ikinci ülkesi,yaşam kalitesi en yüksek dokuzuncu ülkesi,en güvenli beşinci ülkesidir.
Estonya | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Tallinn | ||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Estonca | ||||||||||||
| Etnik gruplar | %69.4 Eston %23,6 Rus %2,1 Ukraynalı %4,9 Diğer | ||||||||||||
| Demonim | Eston | ||||||||||||
| Hükûmet | Üniter Parlamenter cumhuriyet | ||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||
• Toplam | 45.227 km2 (129.) | ||||||||||||
• Su (%) | %5,16 | ||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||
• 2020 tahminî | 1.322.920 (152..) | ||||||||||||
• Sayılan | 1.294.455 | ||||||||||||
• Yoğunluk | 29,22/km2 (148.) | ||||||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||||||||
• Toplam | $52,81 milyar (113..) | ||||||||||||
• Kişi başına | $39.729 (37..) | ||||||||||||
| GSYİH (nominal) | 2023 tahminî | ||||||||||||
• Toplam | $35,19 milyar (99..) | ||||||||||||
• Kişi başına | $26.470 (33..) | ||||||||||||
| Gini (2019) | ▼ 30.5 orta | ||||||||||||
| İGE (2022) |  0.890çok yüksek · 31. | ||||||||||||
| Para birimi | Euro (€, EUR) | ||||||||||||
| Zaman dilimi | UTC+02:00 (DAS) | ||||||||||||
• Yaz (YSU) | UTC+03:00 (DAYS) | ||||||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||||||
| Telefon kodu | 372 | ||||||||||||
| ISO 3166 kodu | |||||||||||||
| İnternet alan adı | .ee | ||||||||||||
Estonya topraklarındaki ilk insan yerleşimleri en az MÖ 6500’e dayanır. Alman, Danimarka, İsveç ve Rus egemenliği altında kaldıktan sonra ülke Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru bir millî uyanış yaşamış ve 24 Şubat 1918’de Ruslardan bağımsızlığını kazanmıştır. İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1940 yılında Estonya Sovyetler Birliği tarafından işgal edilmiş, bundan bir yıl sonra Nazi Almanyası’nın işgaline uğramış, 1944 yılında yine Sovyetler Birliği tarafından işgal edilmiştir. Yaklaşık 50 yıl boyunca kanundışı olarak Sovyet işgali altında kalmıştır. Estonya tam bağımsızlığını 20 Ağustos 1991 yılında kazanmıştır. Bağımsızlığın ilan edilmesinden bu yana Estonya üniter parlamenter cumhuriyet yapısını korumaktadır. Nüfusu 1.322.920 olan Estonya, Avrupa Birliği’nin, Euro Bölgesi’nin, NATO’nun, OECD’nin ve Schengen Bölgesi’nin en az nüfuslu ülkelerinden biridir. Tam bağımsızlığını elde ettikten sonra bir teknoloji devrimi gerçekleştirerek dijital dönüşümün dünyada en etkili uygulandığı ve devlet hizmetlerinin %99'unun e-Devlet aracılığıyla verildiği Estonya, teknolojik yatırımlar için gözde bir ülke konumuna gelmiştir.NATO'nun Siber Savunma Komutanlığı, Estonya'nın başkenti Tallinn'de faaliyetlerini sürdürmektedir.
Tarihi
Estonya’nın bilinen en eski yerleşim yeri Pärnu Nehri kıyısındaki Pulli yerleşim yeridir. 11,000 yıl öncesinde insanların yaşamış olduğu düşünülmektedir.
Tunç Çağı Estonya’da MÖ 1800’lü yıllarda başlamıştır ve bu dönemde yüksek tepelerin üzerinde korunaklı yerleşim yerleri inşa edilmiştir. Avcılık-balıkçılık-toplayıcılığa dayalı yaşamdan tarım toplumuna geçiş MÖ 1000 yılı civarında başlamış, MÖ 500 civarında, Demir Çağı’na gelindiğinde tarım toplumu tam olarak kendini gerçekleştirmiştir. Demir Çağı’nın ortalarında savaşa dayalı bir yaşam biçimi ortaya çıkmıştır.
Birçok İskandinav destanı Estonyalılarla karşılaşmadan söz eder. Bunlar arasındaki en önemli olay Estonyalıların İsveç kralı İngvar’ı öldürmesidir. 1030 yılında I. Yaroslav Estonyalıları mağlup etmiştir. 11. yüzyılda Estonyalılar çevre adalara ve İsveç’e deniz seferleri düzenlemişlerdir.
Estonya’nın pagan dini uygulamalarına dair çok az şey bilinmektedir. Ruhsal ayinlerin şamanlar tarafından yönetildiği, kutsal koruluklarda, özellikle meşe ağaçlarının bulunduğu yerlerde ibadet ettikleri bilinmektedir.
Estonya 1227'de Almanların Kılıç Kardeşliği ve Danimarkalılar tarafından fethedilmesiyle Hristiyanlaştırılmıştır. Estonya; tarihin değişik dönemlerinde Danimarka, İsveç, Polonya ve Rusya egemenliği altına girmiştir.
1700 yılında Büyük Kuzey Savaşı başlamış ve on yıl içinde Estonya’nın tamamı Rus İmparatorluğu tarafından fethedilmiştir. 19. yüzyılda aktif bir milliyetçilik akımı baş göstermiş, önce kültürel boyutlara ulaşmış, daha sonra Estonya millî kimliğinin oluşturulmasına kadar varmıştır.
Rusya’da 1917 yılında gerçekleşen Ekim Devrimi’yle Bolşeviklerin yönetimi ele geçirmesinden ve Alman ordularının Rus ordularına karşı zaferler kazanmasından sonra Rus Kızıl Ordu geri çekildi ve Alman birlikleri Estonya’ya ilerledi. Bu sırada, 23 Şubat 1918’de Estonya bağımsızlığını ilan etti. Alman birlikleri Estonya’yı ele geçirdi. Brest Litovsk Barış Antlaşması imzalandı. Almanlar 1918 yılının Kasım ayına kadar Estonya’da kaldıktan sonra tamamen geri çekildi. Böylece Bolşevik birlikleri Estonya’ya ilerledi. Bu da 14 ay sürecek olan Estonya Bağımsızlık Savaşı’nın başlamasına neden oldu.
Sovyet Rusya’ya karşı Estonya Bağımsızlık Savaşı’nın kazanılmasından sonra 2 Şubat 1920’de Tartu Barış Anlaşması imzalandı.
Estonya bu tarihten itibaren bağımsızlığını yaklaşık yirmi yıl elinde tuttuktan sonra İkinci Dünya Savaşı patlak verdi. Estonya 6 Ağustos 1940 tarihinde Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilmiş, bundan yaklaşık bir yıl sonra Alman orduları Estonya’yı ele geçirmiş, 22 toplama kampı kurmuş, Estonyalı Yahudileri, Çingeneleri ve Sovyet savaş mahkûmlarını toplu kıyımdan geçirmiştir (bkz: Estonya'da Holokost). Almanların ve Sovyetlerin çekişmeleri sırasında Estonya nüfusunun %25’inin hayatını kaybettiği düşünülmektedir. İkinci Dünya Savaşı sırasında 90.000 civarında Estonyalı ölmüştür.
1944 yılında Estonya yeniden Sovyetler Birliği’ne dâhil olmuştur. 20 Ağustos 1991 tarihinde, Sovyetler Birliği'nin çökmesi ile birlikte, Şarkı Devrimi ile bağımsızlığını tekrar ilan etmiştir. 20 Ağustos "Estonya Ulusal Bayramı" olarak kabul edilmektedir.
31 Ağustos 1994'te Rus askerlerinin ülkeden çekilmesi ile Estonya Batı Avrupa ve diğer bölgelerdeki ülkelerle ilişkilerini bağımsız olarak yönetme hakkını almıştır.
Ülke, 29 Mart 2004 tarihinde NATO'ya, 1 Mayıs 2004 tarihinde ise Avrupa Birliği'ne katılmıştır.
Siyasi yapısı
Estonya parlamenter yapıya sahip temsilî demokrasinin uygulandığı bir cumhuriyettir. Çok partili siyasi sistemin bulunduğu ülkede hükûmetin başında başbakan bulunur. Estonya’da politik kültür kendini koruyarak, değişmeden devam eder. Siyasi güç uzun süreden beri siyasette olan birkaç parti arasında paylaşılır. Bu durum diğer Kuzeybatı Avrupa ülkeleri için de benzer niteliktedir.
Parlamento ve Hükümet
Estonya'da yasama yetkisine Estonya Parlamentosu (Riigikogu) sahiptir. Parlamento üyeleri 4 yıllık süre için seçilir. Estonya, temsili demokrasinin uygulandığı parlamenter bir cumhuriyettir. Estonya siyasi sistemi 1992 yılında tasarlanan anayasal metine uygun olarak işler. Estonya Parlamentosu’nda 101 milletvekili bulunur. Milletvekilleri hükûmeti devletin yönetiminde esas olarak etkiler. Parlamento aynı zamanda devlet bütçesini, vergileri, devletin gelir ve giderlerini belirleyen mekanizmadır.
Parlamento Cumhurbaşkanı da dâhil olmak üzere devletin üst kademe memurlarını seçer ve atamalarını yapar. Buna ilaveten Cumhurbaşkanından gelen teklifle Ulusal Mahkeme başkanının, Estonya Merkez Bankası’nın yönetim kurulu başkanının, Savunma Birlikleri Genelkurmay Başkanı’nın da atamalarını gerçekleştirir. Parlamento üyelerinin hükûmete soru önergesi sunma hakları vardır.
Estonya hükûmeti cumhurbaşkanının aday gösterdiği, parlamentonun onayladığı başbakan tarafından kurulur. Hükûmet başbakan dâhil on iki bakandan oluşur.
Estonya’da çok gelişmiş bir e-devlet ve e-hükûmet sistemi vardır. Seçimlerde internet oylaması sistemi kullanılmaktadır. İlk internet oylaması Estonya’da 2005 yılındaki yerel seçimlerde gerçekleştirilmiştir.
Bölgeleri
Estonya, 15 ayrı yönetim birimine bölünmüştür. Bu bölgeler iktisadî ve coğrafî yapılarına göre birbirinden ayrılmıştır.
Bu bölgeler, eyalet değil de, ayrı yönetim birimleri olarak değerlendirilmelidirler.
Estonca’da Maakond adı verilen bölgeler ülkenin en büyük idari alt birimleridir. Her bölge idaresinin başında bir bölge valisi bulunur. Bölge valileri Estonya Hükûmeti tarafından beş yıllık bir süre için atanır.
- Harju (Estonca: Harjumaa)
- Hiiu (Estonca: Hiiumaa)
- Ida-Viru (Estonca: Ida-Virumaa)
- Järva (Estonca: Järvamaa)
- Jõgeva (Estonca: Jõgevamaa)
- Lääne (Estonca: Läänemaa)
- Lääne-Viru (Estonca: Lääne-Virumaa)
- Pärnu (Estonca: Pärnumaa)
- Põlva (Estonca: Põlvamaa)
- Rapla (Estonca: Raplamaa)
- Saare (Estonca: Saaremaa)
- Tartu (Estonca: Tartumaa)
- Valga (Estonca: Valgamaa)
- Viljandi (Estonca: Viljandimaa)
- Võru (Estonca: Võrumaa)
Coğrafya
Estonya 57,3 enlem ve 59,5 boylamları arasında yer alır.
Estonya Baltık Denizi'nın doğu kıyılarında, rakımı 50 metre olan bir alandadır. Çoğunluğu kireç taşı ile kaplı ülkenin %50'si ormanlardan oluşur. En yaygın ağaç türleri çam, ladin ve huş ağaçlarıdır. Estonya doğal kaynaklardan yoksun olan bir ülkedir. Estonya çoğunluğu çok küçük olan 1.400 göle sahiptir. Bunlardan en büyüğü 3.555 km² olan Peipus Gölü'dür. Denize, çoğunlukla bataklık olan, 3.794 kilometre kıyısı vardır. Ülkede 1.500'e yakın ada vardır ve bunlardan Saaremaa ve Hiiumaa en büyük olanlarıdır. Ülkede çok sayıda nehir de vardır. Bu nehirlerin en uzunları Võhandu (162 km), Pärnu (144 km) ve Põltsamaa (135 km) nehirleridir.
En yüksek noktası, ülkenin güneydoğu bölgesinde bulunan 318 metre yüksekliğindeki Suur Munamägi tepesidir.
Ülkenin en çok karla kaplı olan kesimi güneydoğusudur. Kar yağışı genellikle Aralık ortalarından Mart sonlarına kadar sürebilir. Estonya ılıman iklim alanının kuzey kısmında kalır ve deniz iklimi ile karasal iklim arasında bir iklime sahiptir. Mevsimlerin uzunlukları neredeyse birbirlerine eşittir.
İklim
Estonya, ılıman iklim kuşağının kuzey kesiminde ve deniz ve kara iklimi arasındaki geçiş bölgesinde yer almaktadır. İklim, ülkenin doğu kesimlerinde daha karasal, batı kesimlerinde, özellikle adalarda daha fazla denizcidir. Estonya'da neredeyse eşit uzunlukta dört mevsim vardır. Ortalama sıcaklıklar adalarda 17,8 °C (64,0 °F) ile en sıcak ay olan Temmuz ayında iç kesimlerde 18,4 °C (65.1 °F) ve adalarda -1,4 °C (29,5 °F) ile -5,3 ° arasında değişir. C (22,5 °F) iç kesimlerde, en soğuk ay olan Şubat'ta. Estonya'da yıllık ortalama sıcaklık 6,4 °C'dir (43,5 °F). Ülke yıl içinde ortalama 1.829,6 saat güneş ışığı alır. Güneşlenme süresi kıyı bölgelerinde en yüksek, iç kesimlerde ise en düşüktür.
Askeri
Estonya Savunma Kuvvetleri kara kuvvetleri, deniz kuvvetleri ve hava kuvvetlerinden oluşmaktadır. Mevcut ulusal askerlik hizmeti, 18 ila 28 yaş arasındaki sağlıklı erkekler için zorunludur ve askerler, eğitimlerine ve Savunma Kuvvetleri tarafından sağlanan pozisyona bağlı olarak 8 veya 11 aylık görev turlarına hizmet eder. Estonya Savunma Kuvvetleri'nin barış zamanı büyüklüğü yaklaşık 6.000 kişidir ve bunların yarısı askere alınmıştır. Savunma Kuvvetlerinin planlanan savaş zamanı büyüklüğü, 21.000 yüksek hazırlık rezervinde personel dahil olmak üzere 60.000 personeldir. 2015'ten beri Estonya savunma bütçesi GSYİH'nın %2'sini aşarak NATO savunma harcamaları yükümlülüğünü yerine getiriyor.
Estonya Savunma Birliği, Savunma Bakanlığı'nın yönetiminde gönüllü bir ulusal savunma örgütüdür. Askeri esaslara göre teşkilatlanmıştır, kendi askeri teçhizatına sahiptir ve üyelerine gerilla taktikleri de dahil olmak üzere çeşitli farklı askeri eğitimler vermektedir. Savunma Birliği'nin 16.000 üyesi var ve bağlı kuruluşlarında ek 10.000 gönüllü var.
Estonya, birkaç üçlü Baltık savunma işbirliği girişiminde Letonya ve Litvanya ile işbirliği yapmaktadır. Baltık Hava Gözetleme Ağı'nın (BALTNET) bir parçası olarak, üç ülke Baltık hava sahası kontrol merkezini yönetiyor, Baltık Taburu (BALTBAT) NATO Mukabele Gücü'ne katıldı ve ortak bir askeri eğitim kurumu Baltık Savunma Koleji Tartu'da bulunuyor.
Estonya 2004'te NATO'ya katıldı. NATO Kooperatif Siber Savunma Mükemmeliyet Merkezi 2008'de Tallinn'de kuruldu. Rusya-Ukrayna Savaşına yanıt olarak, 2017'den beri NATO Gelişmiş İleri Varlık tabur savaş grubu Tapa Ordu Üssü'nde bulunuyor. Ayrıca NATO Baltık Hava Polisliği konuşlandırmasının bir parçası 2014'ten beri Ämari Hava Üssü'nde bulunuyor. Avrupa Birliği'nde Estonya, Nordic Battlegroup ve Kalıcı Yapılandırılmış İşbirliğine katılıyor.
1995'ten beri Estonya, Afganistan, Irak, Lübnan, Kosova ve Mali dahil olmak üzere çok sayıda uluslararası güvenlik ve barışı koruma misyonuna katılmıştır. Afganistan'daki Estonya konuşlandırmasının en yüksek gücü 2009'da 289 askerdi. Afganistan ve Irak'taki görevlerde 11 Estonya askeri öldürüldü.
Ekonomi
Bir Avrupa Birliği üyesi olarak Estonya, dünyanın en büyük ekonomik bölgelerinden biri üzerinde yer almaktadır. 1999 yılı, 1998 Rusya Ekonomik Krizi etkisiyle, 1991'de bağımsızlığını ilan ettiğinden beri Estonya'nın geçirdiği en ağır ekonomik kriz dönemidir. Estonya Kasım 1999'da Dünya Ticaret Örgütüne üye olmuştur ve bu dönemde Avrupa Birliği ile müzakerelere başlamıştır.
Estonya'da enerji üretimi ve dağıtımı, telekomünikasyon, demiryolları ve diğer kamu kuruluşlarının özelleştirilmesi hâlen devam etmektedir.
Estonya 2002 yılında Avrupa Birliği ile yaptığı müzakereleri tamamlamış ve birliğe üye olmuştur. Bu dönemde Estonya, birliğin genişleme sürecinde, yeni üye ülkeler arasında ekonomisi zamanında Kıbrıs Cumhuriyeti'nden sonra en güçlü olan ülke olarak belirlenmiştir.
Estonya ekonomisi hızla gelişen, birçok Finlandiya menşeli firmanın yatırım yaptığı bir yapıdadır. Estonya ekonomisi özellikle Bilişim Teknolojisi alanında güçlüdür. Kişi başına düşen gayri safi millî hasılası $26.470 ile Baltık Ülkeleri arasında en yüksek olanıdır.
2023 yılı itibarıyla millî geliri $35,19 milyar dolaylarındadır. 1996'da hayata geçen projesinin de etkisiyle ekonomisi bilgi teknolojisine dayalı olarak büyümektedir. Elektronik, makine ve ileri teknolojiye dayalı üretim öne çıkmış durumda. İsveç ve Finlandiya'daki uluslararası kuruluşlar üretimlerinin büyük kısmını Estonya'da gerçekleştirmektedirler. Millî gelirin oluşumunda yabancı sermayenin payı üçte birdir. İhracatın yarısına yakını yabancı sermayeli firmalar tarafından yapılmaktadır.
Estonya'nın çok güçlü bir bilişim teknoloji alt yapısı bulunmaktadır. Dijital devlet alanında Avrupa'da öncü ülke olan Estonya; 1996 yılında ilk elektronik bankacılık, 2000'de ilk elektronik vergi beyan sistemi, 2002'de elektronik kimlik ve dijital imza, 2008'de e-sağlık gibi sistemleri hayata geçirmiştir.
İnternet tarihinin devrimsel ürünleri olan Skype ve Estonyalı geliştiriciler tarafından geliştirilmiştir.
Estonya'nın dijital yatırımları ve yatkınlığının da sonucu olarak bugün , , ve gibi küresel olarak tanınan şirketleri mevcut. 2022 Ocak itibarıyla 7'si unicorn olmak üzere 1,291 girişim Estonya ekonomisine katkı sağlıyor.
Dengeli bir bütçe, sıfıra yakın devlet borcu, sabit oranlı gelir vergisi, serbest ticaret rejimi, para kurulu tarafından desteklenen tamamen dönüştürülebilir para birimi, güçlü Euro kuru, rekabete dayalı ticari bankacılık sektörü, yabancı yatırımcılara yönelik olumlu yatırım ortamı, yenilikçi e-hizmetler ve mobil tabanlı hizmetler Estonya’nın serbest piyasa tabanlı ekonomisinin karakteristik özellikleridir.
Estonya tükettiği elektriğin yaklaşık %75’ini kendi üretmektedir. 2011 yılında elektriğin %85’i bitümlü şist kullanılarak üretilmiştir. Odun, torf ve biokütle gibi alternatif enerji kaynakları birincil enerji üretiminin yaklaşık %9’luk bir kısmını oluşturmaktadır. 2009’da yenilenebilir rüzgâr enerjisi tüketilen elektriğin %6’sını sağlamıştır. Estonya ihtiyaç duyduğu petrol ürünlerini Batı Avrupa’dan ve Rusya’dan ithal etmektedir. Bitümlü şist enerjisi, telekomünikasyon, tekstil, kimyasal ürünler, bankacılık, hizmet sektörü, gıda ve balık sektörü, kereste, gemi inşaatı, elektronik ürünler ve ulaşım Estonya ekonomisinin anahtar ögeleridir.
2016 verilerine göre Estonya’daki işsizlik oranı %6,4 olarak hesaplanmıştır ki bu oran AB ülkeleri ortalamasının altındadır. Estonya, Avrupa’daki en az borç sahibi ülkedir.
Ulaştırma
Tallinn Limanı, hem kargo hem de yolcu trafiğini dikkate alarak Baltık Denizi'nin en büyük liman işletmelerinden biridir. 2018 yılında işletme Tallinn Menkul Kıymetler Borsası'na kote oldu. Estonya'da bir devlete ait şirketin halka arzı yaklaşık 20 yıldır ilk kez Estonya'da gerçekleşti. Aynı zamanda, katılan perakende yatırımcı sayısında Nasdaq Tallinn'deki en büyük 2. halka arz oldu. Estonya Cumhuriyeti en büyük hissedar olmaya devam ediyor ve şirketin %67'sine sahip.
AS Eesti Raudtee'nin sahibi olduğu Estonya'da, St. Petersburg'a 209,6 km (130.2 mil) uzunluğunda ana bağlantı olan Tallinn-Narva demiryolu gibi birçok önemli demiryolu bağlantısı vardır. Estonya'daki en önemli karayolları ise Narva Otoyolu (E20), Tartu Otoyolu (E263) ve Pärnu Otoyolu'nu (E67) içerir.
Tallinn'deki Lennart Meri Tallinn Havalimanı, Estonya'nın en büyük havalimanıdır ve ulusal havayolu Nordica (hava yolu) için bir merkez ve AirBaltic ve LOT Polish Airlines için ikincil merkez olarak hizmet vermektedir. Havalimanını kullanan toplam yolcu sayısı 1998'den bu yana yıllık ortalama %14,2 arttı. 16 Kasım 2012'de Tallinn Havalimanı, tarihinde ilk kez iki milyon yolcu sınırına ulaştı.
Kaynaklar
Estonya genel olarak kaynak açısından fakir olmasına rağmen, arazi hala çok çeşitli daha küçük kaynaklar sunmaktadır. Ülke, arazinin %48'ini kaplayan ormanların yanı sıra büyük petrollü şeyl ve Kireç taşı yataklarına sahiptir. Petrol şeyli ve kireçtaşına ek olarak, Estonya ayrıca şu anda çıkarılmamış veya kapsamlı bir şekilde çıkarılmamış büyük fosforit, uraninit ve granit rezervlerine sahiptir.
2008'den bu yana kamuoyu tartışmaları, Estonya'nın Narva Elektrik Santrallerindeki eski ünitelerin 2016 yılına kadar yeniden inşa edilmemeleri halinde kapatıldıktan sonra enerji üretimini güvence altına almak için bir nükleer santral kurması gerekip gerekmediğini tartışıyor.
Endüstri ve çevre
Gıda, inşaat ve elektronik endüstrileri şu anda Estonya endüstrisinin en önemli dalları arasındadır. 2007 yılında, inşaat sektöründe 80.000'den fazla kişi istihdam edildi, bu da tüm ülkenin işgücünün yaklaşık %12'sini oluşturuyordu. Bir diğer önemli sanayi sektörü, ağırlıklı olarak Ida-Viru ilçesinde ve Tallinn çevresinde bulunan makine ve kimya endüstrisidir.
Estonya enerji için diğer ülkelere bağımlıdır. Son yıllarda yerli ve yabancı birçok firma yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapmaktadır. Estonya'da rüzgar enerjisi istikrarlı bir şekilde artmaktadır ve rüzgardan üretilen toplam mevcut enerji miktarı yaklaşık 60 MW'dır ; Şu anda yaklaşık 399 MW değerinde başka bir proje geliştirilmekte ve Peipus Gölü bölgesinde ve Hiiumaa'nın kıyı bölgelerinde 2800 MW'tan fazla teklif edilmektedir.
Estonya, Nisan 2010'da elektrik piyasasının %35'ini serbestleştirdi ; elektrik piyasasının tamamı 2013 yılına kadar serbestleştirilecekti.
Litvanya, Polonya ve Letonya ile birlikte ülke, Ignalina nükleer santralinin yerine Litvanya'da Visaginas nükleer santralinin inşasına katılmayı düşündü. Ancak, projenin yavaş ilerlemesi ve nükleer sektörle ilgili sorunlar (Fukuşima I Nükleer Santrali kazaları ve Olkiluoto santralinin kötü örneği gibi) nedeniyle, Eesti Energia ana odağını kaya petrolü üretimine kaydırdı.
Estonya, kısmen 1990'ların ortalarında gerçekleştirilen Tiigrihüpe projesi sayesinde güçlü bir bilgi teknolojisi sektörüne sahip ve Estonya e-Devlet açısından Avrupa'nın en "kablolu" ve gelişmiş ülkesi olarak anılıyor. 2014 e-ikamet programı, bu hizmetleri Estonya'da yerleşik olmayanlara sunmaya başladı.
Skype, ilk olarak Kazaa'yı geliştiren Estonya merkezli geliştiriciler Ahti Heinla, Priit Kasesalu ve Jaan Tallinn tarafından yazılmıştır. Estonya kökenli diğer önemli girişimler arasında Bolt, GrabCAD, Fortumo ve Wise (eski adıyla TransferWise) yer alıyor. Estonya'nın dünyadaki kişi başına en yüksek startup oranına sahip olduğu bildirildi. Ocak 2022 itibarıyla, Estonya'dan yedi tanesi tek boynuzlu at olan 1.291 girişim var ve bu, 1.000 Estonyalı başına yaklaşık 1 girişime eşit.
Nüfus
Estonya'nın yaklaşık %70'i etnik Estonlar, nüfusun kalanı ise genellikle eski (SSCB)'den ülkeye göç etmiş azınlıklardan oluşur. Başkent Tallinn'in de içinde bulunduğu Harjumaa bölgesi ülkenin en gelişmiş bölgelerinden biridir.
Ülkenin resmî dili Fince'yle akraba bir dil olan Estonca'dır. Rusça ülke içinde ağırlıklı olarak konuşulan dillerden biridir. Etnik Ruslar ülkenin kuzeydoğusundaki Ida-Viru bölgesinde yoğunlaşmaktadır.
Günümüzde Estonya etnik olarak çok unsurlu görünse de aslında bu çok unsurlu olma durumuna ülkenin sadece nüfusu yoğun olan iki bölgesinde rastlanmaktadır. Estonya’daki on beş bölgeden on üçünde nüfusun %80’ini Estonlar oluşturmaktadır. Bu bölgeler arasında en homojen olanı Eston nüfus oranının %98,4 olduğu Hiiumaa bölgesidir. Başkent Tallinn’in de yer aldığı Harju bölgesinde Estonların oranı %60, Ida-Viru bölgesinde ise Estonların oranı %20’dir.
Etnik yapısı
2012 yılında yapılan sayıma göre Estonya'nın etnik yapısı:
Estonlar Fin-Ugor halkları içerisinde yer alan bir Ural kökenli halktır. Baltık bölgesine Finler gibi Urallar'dan göçmüşlerdir. Finlere çok yakın olan bir halktır.
Kentleşme
Tallinn ülkenin başkenti ve en büyük şehridir. Estonya’nın kuzey kıyısında Finlandiya Körfezi boyunca uzanır. Ülkede 33 şehir ile köy ve kasaba olmak üzere birçok yerleşim yeri bulunmaktadır. Estonya nüfusunun %70’i şehirlerde yaşamaktadır.
Din
Estonya Töton Şövalyeleri tarafından 13. yüzyılda Hristiyanlaştırılmıştır. Reform sırasında Protestanlık yayılmış ve Estonya’daki ilk Luteryen Kilisesi 1686 yılında resmî olarak açılmıştır. İkinci Dünya Savaşı’ndan önce Estonya’nın %80’i Protestan’dı. Günümüzde ise Estonyalıların birçoğu dini bütün olmadıklarını söylemektedir çünkü din 19. yüzyıldaki feodal Alman egemenliğiyle ilişkilendirilmektedir. Dentsu Communication Institute şirketinin yaptığı araştırmaya göre Estonya dünya üzerinde oran olarak en yüksek ateist nüfusa sahiptir. Halkın %75,7'sinin herhangi bir dini inancı yoktur. Eurobarometer'in 2005 yılında yaptığı araştırmaya göre de Estonların sadece %16'sı Tanrı'nın varlığına inanmaktadır. Bu oranla birlikte Avrupa Birliği içinde de en yüksek ateizm oranına sahip ülke konumundadır.
Estonya anayasası dini özgürlüğü, kilisenin ve devlet yönetiminin ayrı tutulmasını ve kişisel inancın mahremiyetini garanti altına almaktadır.
Estonya'da en yaygın din diğer İskandinav Ülkeleri'nde olduğu gibi Hristiyanlık dininin Lütercilik mezhebidir.
Ülkede yaşayan Rus azınlıklar genel olarak Hristiyanlığın Doğu Ortodoksluk mezhebindendir.
Ülkede Yahudi cemaati ile az sayıda da olsa Tatar ve Azeri kökenli azınlıklardan kaynaklanan Müslüman bir nüfus da mevcuttur.
Eston geleneklerinde, hâlen, eski paganizmden kalma etkiler vardır. Bugün, Estonya'da bulunan dini inançları yüzde ve sayı yönünden belirtecek olursak:
- %13,6 Estonya Evancelikal Lüterci Kilisesi
- %12,8 Ortodoks Kilisesi
- yaklaşık 6.000 Baptist
- yaklaşık 5.700 Roma Katoliği
- yaklaşık 1.900 Yahudi
- yaklaşık 1.300 Müslüman
Ülkede az sayıda Protestan ve Pagan da mevcuttur.
Ülkedeki Müslümanların topluca ibadet edebildiği tek cami havaalanının yakınında bulunan Turath Islamic cultural center içerisindeki mescittir.
Dil
Estonya'nın resmî dili olan Estonca, Ural Altay Dil Ailesi'nin Ural koluna bağlı Fin-Ugor dilleri grubuna bağlıdır. Bu yüzden Finlandiya Körfezi’nin diğer tarafında konuşulan Fince’ye çok yakın bir bağa sahiptir. Avrupa’da Hint Avrupa Dil Ailesi'ne bağlı olmayan birkaç dilden biridir. Bazı kelimelerin ödünç alınmasından dolayı birbirleriyle örtüşüyor olmasına rağmen Estonca ve Fince dilleri köken bakımından, coğrafi olarak en yakın komşularıyla akraba değildir. İsveççe, Litvanca ve Rusça dillerinin hepsi Hint Avrupa Dil Ailesi'ne bağlıdır.
Rusça, hâlen kırk ve yetmiş yaşları arasındaki Estonlar arasında en fazla konuşulan ikinci dildir. Çünkü Rusça, Sovyet Estonyası’nın 1944’ten 1991’e kadar resmî olmayan diliydi. Sovyet döneminde Rusça zorunlu olarak öğretilmekteydi. 1998’de Sovyetler Birliği’nden gelen (Genellikle Rusya) birinci ve ikinci kuşak göçmen sanayi işçileri Estonca konuşmuyordu. Ancak, 2010 yılına gelindiğinde etnik olarak Estonyalı olmayanların arasında Estonca konuşanların oranı %64,1’e kadar yükseldi.
Estonyalıların en fazla öğrendikleri diller arasında İngilizce, Rusça, Fince, Almanca ve İsveççe bulunmaktadır.
Eğitim
Estonya’daki örgün eğitimin tarihi manastır ve katedral okullarının kurulduğu 13. ve 14. yüzyıllara dayanır. Estonya dilindeki ilk okuma kitabı 1575’te yayımlanmıştır. Estonya’nın en eski üniversitesi İsveç Kralı II. Gustaf Adolf tarafından 1632 yılında kurulmuş olan Tartu Üniversitesi’dir.
Günümüzde Estonya’daki eğitim genel eğitim, mesleki eğitim ve hobi eğitimi olmak üzere üçe ayrılmıştır. Eğitim sistemi okul öncesi öğrenim, ilköğrenim, ortaöğrenim ve yükseköğrenim olmak üzere dört kademeden oluşmaktadır. Ülke çapında geniş bir okul ve destekleyici eğitim kurumu ağı kurulmuştur. Estonya eğitim sistemi devlet, belediye, kamusal ve özel eğitim kurumlarından oluşmaktadır. Şu anda Estonya’da 589 okul vardır.
Estonya’da yükseköğrenim üç kademeye ayrılmıştır: lisans eğitimi, lisansüstü eğitimi ve doktora eğitimi. Bazı alanlarda (temel tıbbi bilimler, veterinerlik, eczacılık, diş hekimliği, mimar-mühendislik ve sınıf öğretmenliği programı) lisans ve lisansüstü eğitim birleştirilmiştir. Ayrıca 2002 ve öncesinde bakalorya derecesi alanlar 1 Eylül 2002’deki Bologna Süreci’nin uygulanmasından sonra lisansüstü eğitimi bitirenlerle eşit tutulmuşlardır. Devlet üniversiteleri uygulamalı yüksek eğitim kurumlarına nazaran çok daha özerk konumdadır. Üniversitenin akademik hayatını düzenlemenin yanı sıra üniversiteler yeni müfredat düzenleyebilir, giriş şart ve koşullarını belirleyebilir, bütçeyi, kalkınma planını onaylayabilir, rektör seçebilir ve varlıklarıyla ilgili konularda kısıtlı kararlar alabilir. Estonya’daki devlet üniversiteleri ve özel üniversitelerin sayısı ne çok az ne de çok fazladır. En büyük devlet üniversiteleri Tartu Üniversitesi, Tallinn Teknoloji Üniversitesi, Tallinn Üniversitesi, Estonya Yaşam Bilimleri Üniversitesi, Estonya Sanat Akademisi, Estonya Müzik ve Tiyatro Akademisi; en büyük özel üniversite ise Audentes Uluslararası Üniversitesi’dir.
Estonya halkı, Küba ile birlikte dünyada en yüksek (%99,8) okuma yazma oranına sahiptir.
Kültür
Estonya kültürü ülkenin dili olan Estonca ile temsil edilen yerel mirasın ve İskandinav kültür ögelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Tarihi ve coğrafyasından dolayı Estonya kültürü Alman, Fin, Balt ve Slav kültürlerinden ve bir zamanlar coğrafya üzerinde egemenlik kurmuş olan İsveç, Danimarka ve Rusya kültürlerinden etkiler taşımaktadır. İskandinav ülkelerinin genelgeçer kültürlerinde olduğu gibi Estonya kültüründe de doğa gerçeklikleri ve geleneksel yaşam büyük önem taşımaktadır.
Dünya çapında en çok tanınan Estonyalı besteciler Arvo Pärt, Eduard Tubin ve Veljo Tormis’tir. 2014 yılında Arvo Pärt yaşayan besteciler arasında eserleri en çok icra edilen besteci olmuştur. Estonya 2001 yılında düzenlenen Eurovision Şarkı Yarışması’nda Tanel Padar’ın seslendirdiği Everybody adlı şarkıyla birinci olmuştur.
Estonya edebiyatının temelinde lirik halk şiiri vardır. Estonya edebiyatının en çok bilinen düzyazı eserlerini vermiş yazarı eserleri günümüzde de yaygın bir şekilde okunan Oskar Luts’tur. 20. ve 21. Yüzyılın en popüler yazarları arasında Tõnu Õnnepalu ve Andrus Kivirähk gösterilmektedir.
Estonya’nın mimari tarihi ülkenin kuzey Avrupa’daki çağdaş gelişimini yansıtmaktadır. Dünya Mirası listesinde yer alan Tallinn’in Orta Çağ'dan kalma şehir merkezi bahsedilmeye değer, mimari güzelliklerin toplandığı bir alandır. Buna ilaveten ülkenin birçok yerinde Hristiyanlık öncesi zamanlardan kalma, yüksek tepelere kurulu korunaklı kaleler, çok sayıda Orta Çağ'dan kalma kale ve kilise vardır. Ülkenin kırsal kesimlerinde ise yüzyıllar öncesinden kalma çok sayıda konak varlığını sürdürmektedir.
Spor faaliyetleri de Estonya kültüründe önemli bir yer kaplamaktadır. 1918 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra Estonya ayrı bir ülke olarak ilk kez 1920 Yaz Olimpiyatları’na katılmıştır. Estonya bugüne kadar düzenlenen olimpiyatlarda en çok madalyayı atletizm, halter ve güreş alanlarında kazanmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . Statistics Estonia. 2011. 8 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ a b c d e "Uluslararası Para Fonu 2023 GYSİH Tahminleri". Dünya Ekonomi Tahmini. Uluslararası Para Fonu. 10 Ekim 2023.
- ^ . EU-SILC survey. Eurostat. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2019.
- ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ a b c Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN .
- ^ . www.iqair.com (İngilizce). 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ "Europe: Quality of Life Index by Country 2022 Mid-Year". www.numbeo.com. 2 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ "Europe: Crime Index by Country 2022 Mid-Year". www.numbeo.com. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ Meral, Busra (14 Temmuz 2020). . Matematiksel. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ . ccdcoe.org. 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2022.
- ^ Laurisaar, Riho (31 July 2004). "Arheoloogid lammutavad ajalooõpikute arusaamu"(in Estonian). Eesti Päevaleht. Retrieved 1 November 2016.
- ^ Buttar, Prit. Between Giants. ISBN9781780961637
- ^ a b Encyclopædia Britannica: Baltic states, World War II losses
- ^ "Estonia pulls off nationwide Net voting". CNET. Archived from the original on 13 July 2012. Retrieved 27 March 2015.
- ^ Facts Estonian Timber
- ^ . Estonian Environment Agency Weather Services (İngilizce). 30 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . Estonian Environment Agency Weather Services (İngilizce). 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . Estonian Defence Forces (İngilizce). 15 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022.
- ^ . www.kaitseministeerium.ee (Estonca). 28 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . www.kaitseliit.ee. 8 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . The Irish Times (İngilizce). 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ ERR (20 Nisan 2017). . ERR (İngilizce). 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ "Nato sends 'alive and strong' message from Estonia". BBC News (İngilizce). 10 Temmuz 2017. 7 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . eng.lsm.lv (İngilizce). 25 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . European Union Institute for Security Studies (İngilizce). 18 Mayıs 2017. 16 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . www.kaitseministeerium.ee (İngilizce). 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . Kaitsevägi (Estonca). 30 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ Directorate-General for Employment, Social Affairs and Inclusion (European Commission); Pesti, Cerlin; Randma-Liiv, Tiina; Hammerschmid, Gerhard; Thijs, Nick (2018). Public administration characteristics and performance in EU28: Estonia. LU: Publications Office of the European Union. ISBN .
- ^ ERR, Maria-Ann Rohemäe | (27 Nisan 2014). . ERR (Estonca). 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . E-Estonia (İngilizce). 25 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022.
- ^ . credit-suisse.com. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022.
- ^ . KrASIA (İngilizce). 7 Ocak 2022. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ ERR (13 Haziran 2018). . ERR (İngilizce). 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ World, Estonian (4 Mayıs 2016). . Estonian World (İngilizce). 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . Uudised (Estonca). 18 Kasım 2016. 20 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . Ärileht. 19 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . andmed.stat.ee. 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 4 Ocak 2015. 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 12 Şubat 2019. 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . www.baltictimes.com. 9 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 21 Ekim 2007. 21 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ (Estonca). 26 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 22 Ağustos 2013. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . Ärileht. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ (PDF). web.archive.org. 25 Mart 2009. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . www.world-nuclear-news.org. 5 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 22 Temmuz 2011. 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ ERR (24 Kasım 2014). . ERR (İngilizce). 12 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ Davis, Joshua. "Hackers Take Down the Most Wired Country in Europe". Wired (İngilizce). ISSN 1059-1028. 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . web.archive.org. 7 Şubat 2012. 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ "Not only Skype". The Economist. ISSN 0013-0613. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . Startup Estonia (İngilizce). 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . KrASIA (İngilizce). 7 Ocak 2022. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2022.
- ^ . stat.ee. Statistics Estonia. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
Dış bağlantılar
- Estonya resmî internet sitesi (eRiik) 20 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Estonya ya da resmi adiyla Estonya Cumhuriyeti Estonca Eesti Vabariik Kuzey Avrupa da bulunan bir Baltik devletidir Kuzeyinde Finlandiya Korfezi ve Finlandiya guneyinde Letonya batisinda Baltik Denizi ve Isvec dogusunda Peipus Golu ve Rusya bulunmaktadir Baskenti ve en buyuk sehri Tallinn dir Estonya topraklari anakara ve Baltik Denizi ndeki 2 222 adadan olusur Nemli karasal iklim gorulur Ulke nufusunun buyuk cogunlugunu bir Fin halki olan Estonlar olusturmaktadir Ulkenin resmi dili Finceden sonra dunyanin en cok konusulan ikinci Baltik Fin dili olan Estoncadir Yapilan arastirmalara gore Estonya Avrupa nin komsusu Finlandiya dan sonra en temiz ikinci ulkesi yasam kalitesi en yuksek dokuzuncu ulkesi en guvenli besinci ulkesidir EstonyaEesti Vabariik Estonca Estonya CumhuriyetiBayrak ArmaMilli mars Mu isamaa mu onn ja room Turkce Anayurdum Mutlulugum ve Sevincim source source track track track track track track track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirTallinnResmi dil ler EstoncaEtnik gruplar 69 4 Eston 23 6 Rus 2 1 Ukraynali 4 9 DigerDemonimEstonHukumetUniter Parlamenter cumhuriyet CumhurbaskaniAlar Karis BasbakanKaja Kallas Parlamento BaskaniJuri Ratas Hukumet Mevcut Koalisyon Reform SDE Isamaa Otonom olmasi12 Nisan 1917 Bagimsizlik Bildirgesi24 Subat 1918 2 Subat 1920 Sovyet Egemenligi1940 1941 Nazi Egemenligi1941 1944 Sovyet Egemenligi1944 1991 Bagimsizlik20 Agustos 1991Yuzolcumu Toplam45 227 km2 129 Su 5 16Nufus 2020 tahmini1 322 920 152 Sayilan1 294 455 Yogunluk29 22 km2 148 GSYIH SAGP 2023 tahmini Toplam 52 81 milyar 113 Kisi basina 39 729 37 GSYIH nominal 2023 tahmini Toplam 35 19 milyar 99 Kisi basina 26 470 33 Gini 2019 30 5 ortaIGE 2022 0 890 cok yuksek 31 Para birimiEuro EUR Zaman dilimiUTC 02 00 DAS Yaz YSU UTC 03 00 DAYS Trafik akisisagTelefon kodu372ISO 3166 koduInternet alan adi ee Estonya topraklarindaki ilk insan yerlesimleri en az MO 6500 e dayanir Alman Danimarka Isvec ve Rus egemenligi altinda kaldiktan sonra ulke Birinci Dunya Savasi nin sonlarina dogru bir milli uyanis yasamis ve 24 Subat 1918 de Ruslardan bagimsizligini kazanmistir Ikinci Dunya Savasi sirasinda 1940 yilinda Estonya Sovyetler Birligi tarafindan isgal edilmis bundan bir yil sonra Nazi Almanyasi nin isgaline ugramis 1944 yilinda yine Sovyetler Birligi tarafindan isgal edilmistir Yaklasik 50 yil boyunca kanundisi olarak Sovyet isgali altinda kalmistir Estonya tam bagimsizligini 20 Agustos 1991 yilinda kazanmistir Bagimsizligin ilan edilmesinden bu yana Estonya uniter parlamenter cumhuriyet yapisini korumaktadir Nufusu 1 322 920 olan Estonya Avrupa Birligi nin Euro Bolgesi nin NATO nun OECD nin ve Schengen Bolgesi nin en az nufuslu ulkelerinden biridir Tam bagimsizligini elde ettikten sonra bir teknoloji devrimi gerceklestirerek dijital donusumun dunyada en etkili uygulandigi ve devlet hizmetlerinin 99 unun e Devlet araciligiyla verildigi Estonya teknolojik yatirimlar icin gozde bir ulke konumuna gelmistir NATO nun Siber Savunma Komutanligi Estonya nin baskenti Tallinn de faaliyetlerini surdurmektedir TarihiEstonya nin bilinen en eski yerlesim yeri Parnu Nehri kiyisindaki Pulli yerlesim yeridir 11 000 yil oncesinde insanlarin yasamis oldugu dusunulmektedir Tunc Cagi Estonya da MO 1800 lu yillarda baslamistir ve bu donemde yuksek tepelerin uzerinde korunakli yerlesim yerleri insa edilmistir Avcilik balikcilik toplayiciliga dayali yasamdan tarim toplumuna gecis MO 1000 yili civarinda baslamis MO 500 civarinda Demir Cagi na gelindiginde tarim toplumu tam olarak kendini gerceklestirmistir Demir Cagi nin ortalarinda savasa dayali bir yasam bicimi ortaya cikmistir Estonya 1573 1578 Bircok Iskandinav destani Estonyalilarla karsilasmadan soz eder Bunlar arasindaki en onemli olay Estonyalilarin Isvec krali Ingvar i oldurmesidir 1030 yilinda I Yaroslav Estonyalilari maglup etmistir 11 yuzyilda Estonyalilar cevre adalara ve Isvec e deniz seferleri duzenlemislerdir Estonya nin pagan dini uygulamalarina dair cok az sey bilinmektedir Ruhsal ayinlerin samanlar tarafindan yonetildigi kutsal koruluklarda ozellikle mese agaclarinin bulundugu yerlerde ibadet ettikleri bilinmektedir Estonya 1227 de Almanlarin Kilic Kardesligi ve Danimarkalilar tarafindan fethedilmesiyle Hristiyanlastirilmistir Estonya tarihin degisik donemlerinde Danimarka Isvec Polonya ve Rusya egemenligi altina girmistir 1700 yilinda Buyuk Kuzey Savasi baslamis ve on yil icinde Estonya nin tamami Rus Imparatorlugu tarafindan fethedilmistir 19 yuzyilda aktif bir milliyetcilik akimi bas gostermis once kulturel boyutlara ulasmis daha sonra Estonya milli kimliginin olusturulmasina kadar varmistir Rusya da 1917 yilinda gerceklesen Ekim Devrimi yle Bolseviklerin yonetimi ele gecirmesinden ve Alman ordularinin Rus ordularina karsi zaferler kazanmasindan sonra Rus Kizil Ordu geri cekildi ve Alman birlikleri Estonya ya ilerledi Bu sirada 23 Subat 1918 de Estonya bagimsizligini ilan etti Alman birlikleri Estonya yi ele gecirdi Brest Litovsk Baris Antlasmasi imzalandi Almanlar 1918 yilinin Kasim ayina kadar Estonya da kaldiktan sonra tamamen geri cekildi Boylece Bolsevik birlikleri Estonya ya ilerledi Bu da 14 ay surecek olan Estonya Bagimsizlik Savasi nin baslamasina neden oldu 24 Subat 1989 tarihinde Sovyetler Birligi nin Baltik ulkelerini isgalini protesto etmek icin olusturulan ve Baltik Yolu adi verilen 2 milyon kisilik insan zincirinde Estonya bayragi tutan protestocular Sovyet Rusya ya karsi Estonya Bagimsizlik Savasi nin kazanilmasindan sonra 2 Subat 1920 de Tartu Baris Anlasmasi imzalandi Estonya bu tarihten itibaren bagimsizligini yaklasik yirmi yil elinde tuttuktan sonra Ikinci Dunya Savasi patlak verdi Estonya 6 Agustos 1940 tarihinde Sovyetler Birligi tarafindan ilhak edilmis bundan yaklasik bir yil sonra Alman ordulari Estonya yi ele gecirmis 22 toplama kampi kurmus Estonyali Yahudileri Cingeneleri ve Sovyet savas mahkumlarini toplu kiyimdan gecirmistir bkz Estonya da Holokost Almanlarin ve Sovyetlerin cekismeleri sirasinda Estonya nufusunun 25 inin hayatini kaybettigi dusunulmektedir Ikinci Dunya Savasi sirasinda 90 000 civarinda Estonyali olmustur 1944 yilinda Estonya yeniden Sovyetler Birligi ne dahil olmustur 20 Agustos 1991 tarihinde Sovyetler Birligi nin cokmesi ile birlikte Sarki Devrimi ile bagimsizligini tekrar ilan etmistir 20 Agustos Estonya Ulusal Bayrami olarak kabul edilmektedir 31 Agustos 1994 te Rus askerlerinin ulkeden cekilmesi ile Estonya Bati Avrupa ve diger bolgelerdeki ulkelerle iliskilerini bagimsiz olarak yonetme hakkini almistir Ulke 29 Mart 2004 tarihinde NATO ya 1 Mayis 2004 tarihinde ise Avrupa Birligi ne katilmistir Siyasi yapisiEstonya parlamenter yapiya sahip temsili demokrasinin uygulandigi bir cumhuriyettir Cok partili siyasi sistemin bulundugu ulkede hukumetin basinda basbakan bulunur Estonya da politik kultur kendini koruyarak degismeden devam eder Siyasi guc uzun sureden beri siyasette olan birkac parti arasinda paylasilir Bu durum diger Kuzeybati Avrupa ulkeleri icin de benzer niteliktedir Parlamento ve HukumetEstonya parlamento binasi Estonya da yasama yetkisine Estonya Parlamentosu Riigikogu sahiptir Parlamento uyeleri 4 yillik sure icin secilir Estonya temsili demokrasinin uygulandigi parlamenter bir cumhuriyettir Estonya siyasi sistemi 1992 yilinda tasarlanan anayasal metine uygun olarak isler Estonya Parlamentosu nda 101 milletvekili bulunur Milletvekilleri hukumeti devletin yonetiminde esas olarak etkiler Parlamento ayni zamanda devlet butcesini vergileri devletin gelir ve giderlerini belirleyen mekanizmadir Parlamento Cumhurbaskani da dahil olmak uzere devletin ust kademe memurlarini secer ve atamalarini yapar Buna ilaveten Cumhurbaskanindan gelen teklifle Ulusal Mahkeme baskaninin Estonya Merkez Bankasi nin yonetim kurulu baskaninin Savunma Birlikleri Genelkurmay Baskani nin da atamalarini gerceklestirir Parlamento uyelerinin hukumete soru onergesi sunma haklari vardir Estonya hukumeti cumhurbaskaninin aday gosterdigi parlamentonun onayladigi basbakan tarafindan kurulur Hukumet basbakan dahil on iki bakandan olusur Estonya da cok gelismis bir e devlet ve e hukumet sistemi vardir Secimlerde internet oylamasi sistemi kullanilmaktadir Ilk internet oylamasi Estonya da 2005 yilindaki yerel secimlerde gerceklestirilmistir BolgeleriHiiu Saare Harju Laane Viru Ida Viru Laane Rapla Jarva Jogeva Parnu Viljandi Tartu Valga Polva Voru Baltik Denizi Finlandiya Rusya Letonya Letonya Estonya 15 ayri yonetim birimine bolunmustur Bu bolgeler iktisadi ve cografi yapilarina gore birbirinden ayrilmistir Bu bolgeler eyalet degil de ayri yonetim birimleri olarak degerlendirilmelidirler Estonca da Maakond adi verilen bolgeler ulkenin en buyuk idari alt birimleridir Her bolge idaresinin basinda bir bolge valisi bulunur Bolge valileri Estonya Hukumeti tarafindan bes yillik bir sure icin atanir Harju Estonca Harjumaa Hiiu Estonca Hiiumaa Ida Viru Estonca Ida Virumaa Jarva Estonca Jarvamaa Jogeva Estonca Jogevamaa Laane Estonca Laanemaa Laane Viru Estonca Laane Virumaa Parnu Estonca Parnumaa Polva Estonca Polvamaa Rapla Estonca Raplamaa Saare Estonca Saaremaa Tartu Estonca Tartumaa Valga Estonca Valgamaa Viljandi Estonca Viljandimaa Voru Estonca Vorumaa CografyaUydudan Estonya nin gorunumuKaali krateri Estonya 57 3 enlem ve 59 5 boylamlari arasinda yer alir Estonya Baltik Denizi nin dogu kiyilarinda rakimi 50 metre olan bir alandadir Cogunlugu kirec tasi ile kapli ulkenin 50 si ormanlardan olusur En yaygin agac turleri cam ladin ve hus agaclaridir Estonya dogal kaynaklardan yoksun olan bir ulkedir Estonya cogunlugu cok kucuk olan 1 400 gole sahiptir Bunlardan en buyugu 3 555 km olan Peipus Golu dur Denize cogunlukla bataklik olan 3 794 kilometre kiyisi vardir Ulkede 1 500 e yakin ada vardir ve bunlardan Saaremaa ve Hiiumaa en buyuk olanlaridir Ulkede cok sayida nehir de vardir Bu nehirlerin en uzunlari Vohandu 162 km Parnu 144 km ve Poltsamaa 135 km nehirleridir En yuksek noktasi ulkenin guneydogu bolgesinde bulunan 318 metre yuksekligindeki Suur Munamagi tepesidir Ulkenin en cok karla kapli olan kesimi guneydogusudur Kar yagisi genellikle Aralik ortalarindan Mart sonlarina kadar surebilir Estonya iliman iklim alaninin kuzey kisminda kalir ve deniz iklimi ile karasal iklim arasinda bir iklime sahiptir Mevsimlerin uzunluklari neredeyse birbirlerine esittir Iklim Estonya topraklarinin yaridan fazlasi ormanla kaplidir Estonya iliman iklim kusaginin kuzey kesiminde ve deniz ve kara iklimi arasindaki gecis bolgesinde yer almaktadir Iklim ulkenin dogu kesimlerinde daha karasal bati kesimlerinde ozellikle adalarda daha fazla denizcidir Estonya da neredeyse esit uzunlukta dort mevsim vardir Ortalama sicakliklar adalarda 17 8 C 64 0 F ile en sicak ay olan Temmuz ayinda ic kesimlerde 18 4 C 65 1 F ve adalarda 1 4 C 29 5 F ile 5 3 arasinda degisir C 22 5 F ic kesimlerde en soguk ay olan Subat ta Estonya da yillik ortalama sicaklik 6 4 C dir 43 5 F Ulke yil icinde ortalama 1 829 6 saat gunes isigi alir Guneslenme suresi kiyi bolgelerinde en yuksek ic kesimlerde ise en dusuktur AskeriEstonya Savunma Kuvvetleri kara kuvvetleri deniz kuvvetleri ve hava kuvvetlerinden olusmaktadir Mevcut ulusal askerlik hizmeti 18 ila 28 yas arasindaki saglikli erkekler icin zorunludur ve askerler egitimlerine ve Savunma Kuvvetleri tarafindan saglanan pozisyona bagli olarak 8 veya 11 aylik gorev turlarina hizmet eder Estonya Savunma Kuvvetleri nin baris zamani buyuklugu yaklasik 6 000 kisidir ve bunlarin yarisi askere alinmistir Savunma Kuvvetlerinin planlanan savas zamani buyuklugu 21 000 yuksek hazirlik rezervinde personel dahil olmak uzere 60 000 personeldir 2015 ten beri Estonya savunma butcesi GSYIH nin 2 sini asarak NATO savunma harcamalari yukumlulugunu yerine getiriyor Estonya Savunma Birligi Savunma Bakanligi nin yonetiminde gonullu bir ulusal savunma orgutudur Askeri esaslara gore teskilatlanmistir kendi askeri techizatina sahiptir ve uyelerine gerilla taktikleri de dahil olmak uzere cesitli farkli askeri egitimler vermektedir Savunma Birligi nin 16 000 uyesi var ve bagli kuruluslarinda ek 10 000 gonullu var Estonya birkac uclu Baltik savunma isbirligi girisiminde Letonya ve Litvanya ile isbirligi yapmaktadir Baltik Hava Gozetleme Agi nin BALTNET bir parcasi olarak uc ulke Baltik hava sahasi kontrol merkezini yonetiyor Baltik Taburu BALTBAT NATO Mukabele Gucu ne katildi ve ortak bir askeri egitim kurumu Baltik Savunma Koleji Tartu da bulunuyor Estonya 2004 te NATO ya katildi NATO Kooperatif Siber Savunma Mukemmeliyet Merkezi 2008 de Tallinn de kuruldu Rusya Ukrayna Savasina yanit olarak 2017 den beri NATO Gelismis Ileri Varlik tabur savas grubu Tapa Ordu Ussu nde bulunuyor Ayrica NATO Baltik Hava Polisligi konuslandirmasinin bir parcasi 2014 ten beri Amari Hava Ussu nde bulunuyor Avrupa Birligi nde Estonya Nordic Battlegroup ve Kalici Yapilandirilmis Isbirligine katiliyor 1995 ten beri Estonya Afganistan Irak Lubnan Kosova ve Mali dahil olmak uzere cok sayida uluslararasi guvenlik ve barisi koruma misyonuna katilmistir Afganistan daki Estonya konuslandirmasinin en yuksek gucu 2009 da 289 askerdi Afganistan ve Irak taki gorevlerde 11 Estonya askeri olduruldu EkonomiEstonya nin baskenti Tallinn de is merkezlerinin oldugu bolgeBaltik ulkelerinin kisi basina dusen milli gelirlerinin karsilastirildigi grafik 1973 2018 yillari arasi Bir Avrupa Birligi uyesi olarak Estonya dunyanin en buyuk ekonomik bolgelerinden biri uzerinde yer almaktadir 1999 yili 1998 Rusya Ekonomik Krizi etkisiyle 1991 de bagimsizligini ilan ettiginden beri Estonya nin gecirdigi en agir ekonomik kriz donemidir Estonya Kasim 1999 da Dunya Ticaret Orgutune uye olmustur ve bu donemde Avrupa Birligi ile muzakerelere baslamistir Estonya da enerji uretimi ve dagitimi telekomunikasyon demiryollari ve diger kamu kuruluslarinin ozellestirilmesi halen devam etmektedir Estonya 2002 yilinda Avrupa Birligi ile yaptigi muzakereleri tamamlamis ve birlige uye olmustur Bu donemde Estonya birligin genisleme surecinde yeni uye ulkeler arasinda ekonomisi zamaninda Kibris Cumhuriyeti nden sonra en guclu olan ulke olarak belirlenmistir Estonya ekonomisi hizla gelisen bircok Finlandiya menseli firmanin yatirim yaptigi bir yapidadir Estonya ekonomisi ozellikle Bilisim Teknolojisi alaninda gucludur Kisi basina dusen gayri safi milli hasilasi 26 470 ile Baltik Ulkeleri arasinda en yuksek olanidir 2023 yili itibariyla milli geliri 35 19 milyar dolaylarindadir 1996 da hayata gecen en projesinin de etkisiyle ekonomisi bilgi teknolojisine dayali olarak buyumektedir Elektronik makine ve ileri teknolojiye dayali uretim one cikmis durumda Isvec ve Finlandiya daki uluslararasi kuruluslar uretimlerinin buyuk kismini Estonya da gerceklestirmektedirler Milli gelirin olusumunda yabanci sermayenin payi ucte birdir Ihracatin yarisina yakini yabanci sermayeli firmalar tarafindan yapilmaktadir Estonya nin cok guclu bir bilisim teknoloji alt yapisi bulunmaktadir Dijital devlet alaninda Avrupa da oncu ulke olan Estonya 1996 yilinda ilk elektronik bankacilik 2000 de ilk elektronik vergi beyan sistemi 2002 de elektronik kimlik ve dijital imza 2008 de e saglik gibi sistemleri hayata gecirmistir Internet tarihinin devrimsel urunleri olan Skype ve en Estonyali gelistiriciler tarafindan gelistirilmistir Estonya nin dijital yatirimlari ve yatkinliginin da sonucu olarak bugun en en en ve en gibi kuresel olarak taninan sirketleri mevcut 2022 Ocak itibariyla 7 si unicorn olmak uzere 1 291 girisim Estonya ekonomisine katki sagliyor Dengeli bir butce sifira yakin devlet borcu sabit oranli gelir vergisi serbest ticaret rejimi para kurulu tarafindan desteklenen tamamen donusturulebilir para birimi guclu Euro kuru rekabete dayali ticari bankacilik sektoru yabanci yatirimcilara yonelik olumlu yatirim ortami yenilikci e hizmetler ve mobil tabanli hizmetler Estonya nin serbest piyasa tabanli ekonomisinin karakteristik ozellikleridir Estonya tukettigi elektrigin yaklasik 75 ini kendi uretmektedir 2011 yilinda elektrigin 85 i bitumlu sist kullanilarak uretilmistir Odun torf ve biokutle gibi alternatif enerji kaynaklari birincil enerji uretiminin yaklasik 9 luk bir kismini olusturmaktadir 2009 da yenilenebilir ruzgar enerjisi tuketilen elektrigin 6 sini saglamistir Estonya ihtiyac duydugu petrol urunlerini Bati Avrupa dan ve Rusya dan ithal etmektedir Bitumlu sist enerjisi telekomunikasyon tekstil kimyasal urunler bankacilik hizmet sektoru gida ve balik sektoru kereste gemi insaati elektronik urunler ve ulasim Estonya ekonomisinin anahtar ogeleridir 2016 verilerine gore Estonya daki issizlik orani 6 4 olarak hesaplanmistir ki bu oran AB ulkeleri ortalamasinin altindadir Estonya Avrupa daki en az borc sahibi ulkedir Ulastirma Tallinn Limani hem kargo hem de yolcu trafigini dikkate alarak Baltik Denizi nin en buyuk liman isletmelerinden biridir 2018 yilinda isletme Tallinn Menkul Kiymetler Borsasi na kote oldu Estonya da bir devlete ait sirketin halka arzi yaklasik 20 yildir ilk kez Estonya da gerceklesti Ayni zamanda katilan perakende yatirimci sayisinda Nasdaq Tallinn deki en buyuk 2 halka arz oldu Estonya Cumhuriyeti en buyuk hissedar olmaya devam ediyor ve sirketin 67 sine sahip AS Eesti Raudtee nin sahibi oldugu Estonya da St Petersburg a 209 6 km 130 2 mil uzunlugunda ana baglanti olan Tallinn Narva demiryolu gibi bircok onemli demiryolu baglantisi vardir Estonya daki en onemli karayollari ise Narva Otoyolu E20 Tartu Otoyolu E263 ve Parnu Otoyolu nu E67 icerir Tallinn deki Lennart Meri Tallinn Havalimani Estonya nin en buyuk havalimanidir ve ulusal havayolu Nordica hava yolu icin bir merkez ve AirBaltic ve LOT Polish Airlines icin ikincil merkez olarak hizmet vermektedir Havalimanini kullanan toplam yolcu sayisi 1998 den bu yana yillik ortalama 14 2 artti 16 Kasim 2012 de Tallinn Havalimani tarihinde ilk kez iki milyon yolcu sinirina ulasti Kaynaklar Dunyanin en buyuk petrollu seyl endustrisi Estonya da bulunur Estonya genel olarak kaynak acisindan fakir olmasina ragmen arazi hala cok cesitli daha kucuk kaynaklar sunmaktadir Ulke arazinin 48 ini kaplayan ormanlarin yani sira buyuk petrollu seyl ve Kirec tasi yataklarina sahiptir Petrol seyli ve kirectasina ek olarak Estonya ayrica su anda cikarilmamis veya kapsamli bir sekilde cikarilmamis buyuk fosforit uraninit ve granit rezervlerine sahiptir 2008 den bu yana kamuoyu tartismalari Estonya nin Narva Elektrik Santrallerindeki eski unitelerin 2016 yilina kadar yeniden insa edilmemeleri halinde kapatildiktan sonra enerji uretimini guvence altina almak icin bir nukleer santral kurmasi gerekip gerekmedigini tartisiyor Endustri ve cevre Laaneranna da bulunan ruzgar enerjisi turbinleri Gida insaat ve elektronik endustrileri su anda Estonya endustrisinin en onemli dallari arasindadir 2007 yilinda insaat sektorunde 80 000 den fazla kisi istihdam edildi bu da tum ulkenin isgucunun yaklasik 12 sini olusturuyordu Bir diger onemli sanayi sektoru agirlikli olarak Ida Viru ilcesinde ve Tallinn cevresinde bulunan makine ve kimya endustrisidir Estonya enerji icin diger ulkelere bagimlidir Son yillarda yerli ve yabanci bircok firma yenilenebilir enerji kaynaklarina yatirim yapmaktadir Estonya da ruzgar enerjisi istikrarli bir sekilde artmaktadir ve ruzgardan uretilen toplam mevcut enerji miktari yaklasik 60 MW dir Su anda yaklasik 399 MW degerinde baska bir proje gelistirilmekte ve Peipus Golu bolgesinde ve Hiiumaa nin kiyi bolgelerinde 2800 MW tan fazla teklif edilmektedir Estonya Nisan 2010 da elektrik piyasasinin 35 ini serbestlestirdi elektrik piyasasinin tamami 2013 yilina kadar serbestlestirilecekti Litvanya Polonya ve Letonya ile birlikte ulke Ignalina nukleer santralinin yerine Litvanya da Visaginas nukleer santralinin insasina katilmayi dusundu Ancak projenin yavas ilerlemesi ve nukleer sektorle ilgili sorunlar Fukusima I Nukleer Santrali kazalari ve Olkiluoto santralinin kotu ornegi gibi nedeniyle Eesti Energia ana odagini kaya petrolu uretimine kaydirdi Estonya kismen 1990 larin ortalarinda gerceklestirilen Tiigrihupe projesi sayesinde guclu bir bilgi teknolojisi sektorune sahip ve Estonya e Devlet acisindan Avrupa nin en kablolu ve gelismis ulkesi olarak aniliyor 2014 e ikamet programi bu hizmetleri Estonya da yerlesik olmayanlara sunmaya basladi Skype ilk olarak Kazaa yi gelistiren Estonya merkezli gelistiriciler Ahti Heinla Priit Kasesalu ve Jaan Tallinn tarafindan yazilmistir Estonya kokenli diger onemli girisimler arasinda Bolt GrabCAD Fortumo ve Wise eski adiyla TransferWise yer aliyor Estonya nin dunyadaki kisi basina en yuksek startup oranina sahip oldugu bildirildi Ocak 2022 itibariyla Estonya dan yedi tanesi tek boynuzlu at olan 1 291 girisim var ve bu 1 000 Estonyali basina yaklasik 1 girisime esit NufusGeleneksel kiyafetleriyle Eston halk danscilari Estonya nin yaklasik 70 i etnik Estonlar nufusun kalani ise genellikle eski SSCB den ulkeye goc etmis azinliklardan olusur Baskent Tallinn in de icinde bulundugu Harjumaa bolgesi ulkenin en gelismis bolgelerinden biridir Ulkenin resmi dili Fince yle akraba bir dil olan Estonca dir Rusca ulke icinde agirlikli olarak konusulan dillerden biridir Etnik Ruslar ulkenin kuzeydogusundaki Ida Viru bolgesinde yogunlasmaktadir Gunumuzde Estonya etnik olarak cok unsurlu gorunse de aslinda bu cok unsurlu olma durumuna ulkenin sadece nufusu yogun olan iki bolgesinde rastlanmaktadir Estonya daki on bes bolgeden on ucunde nufusun 80 ini Estonlar olusturmaktadir Bu bolgeler arasinda en homojen olani Eston nufus oraninin 98 4 oldugu Hiiumaa bolgesidir Baskent Tallinn in de yer aldigi Harju bolgesinde Estonlarin orani 60 Ida Viru bolgesinde ise Estonlarin orani 20 dir Etnik yapisi Estonya daki Ruslarin farkli bolgelerdeki toplam nufusa yuzdelik orani 2010 2012 yilinda yapilan sayima gore Estonya nin etnik yapisi 68 7 Eston 24 8 Rus 2 0 Ukraynali 1 1 Beyaz Rus 0 8 Fin 1 6 Diger Estonlar Fin Ugor halklari icerisinde yer alan bir Ural kokenli halktir Baltik bolgesine Finler gibi Urallar dan gocmuslerdir Finlere cok yakin olan bir halktir KentlesmeTallinn ulkenin baskenti ve en buyuk sehridir Estonya nin kuzey kiyisinda Finlandiya Korfezi boyunca uzanir Ulkede 33 sehir ile koy ve kasaba olmak uzere bircok yerlesim yeri bulunmaktadir Estonya nufusunun 70 i sehirlerde yasamaktadir DinBaskent Tallinn deki Aziz Olaf Kilisesi Estonya Toton Sovalyeleri tarafindan 13 yuzyilda Hristiyanlastirilmistir Reform sirasinda Protestanlik yayilmis ve Estonya daki ilk Luteryen Kilisesi 1686 yilinda resmi olarak acilmistir Ikinci Dunya Savasi ndan once Estonya nin 80 i Protestan di Gunumuzde ise Estonyalilarin bircogu dini butun olmadiklarini soylemektedir cunku din 19 yuzyildaki feodal Alman egemenligiyle iliskilendirilmektedir Dentsu Communication Institute sirketinin yaptigi arastirmaya gore Estonya dunya uzerinde oran olarak en yuksek ateist nufusa sahiptir Halkin 75 7 sinin herhangi bir dini inanci yoktur Eurobarometer in 2005 yilinda yaptigi arastirmaya gore de Estonlarin sadece 16 si Tanri nin varligina inanmaktadir Bu oranla birlikte Avrupa Birligi icinde de en yuksek ateizm oranina sahip ulke konumundadir Estonya anayasasi dini ozgurlugu kilisenin ve devlet yonetiminin ayri tutulmasini ve kisisel inancin mahremiyetini garanti altina almaktadir Estonya da en yaygin din diger Iskandinav Ulkeleri nde oldugu gibi Hristiyanlik dininin Lutercilik mezhebidir Ulkede yasayan Rus azinliklar genel olarak Hristiyanligin Dogu Ortodoksluk mezhebindendir Ulkede Yahudi cemaati ile az sayida da olsa Tatar ve Azeri kokenli azinliklardan kaynaklanan Musluman bir nufus da mevcuttur Eston geleneklerinde halen eski paganizmden kalma etkiler vardir Bugun Estonya da bulunan dini inanclari yuzde ve sayi yonunden belirtecek olursak 13 6 Estonya Evancelikal Luterci Kilisesi 12 8 Ortodoks Kilisesi yaklasik 6 000 Baptist yaklasik 5 700 Roma Katoligi yaklasik 1 900 Yahudi yaklasik 1 300 Musluman Ulkede az sayida Protestan ve Pagan da mevcuttur Ulkedeki Muslumanlarin topluca ibadet edebildigi tek cami havaalaninin yakininda bulunan Turath Islamic cultural center icerisindeki mescittir DilEstonca ve Voro diliyle yazilmis bir trafik tabelasi Estonya nin resmi dili olan Estonca Ural Altay Dil Ailesi nin Ural koluna bagli Fin Ugor dilleri grubuna baglidir Bu yuzden Finlandiya Korfezi nin diger tarafinda konusulan Fince ye cok yakin bir baga sahiptir Avrupa da Hint Avrupa Dil Ailesi ne bagli olmayan birkac dilden biridir Bazi kelimelerin odunc alinmasindan dolayi birbirleriyle ortusuyor olmasina ragmen Estonca ve Fince dilleri koken bakimindan cografi olarak en yakin komsulariyla akraba degildir Isvecce Litvanca ve Rusca dillerinin hepsi Hint Avrupa Dil Ailesi ne baglidir Rusca halen kirk ve yetmis yaslari arasindaki Estonlar arasinda en fazla konusulan ikinci dildir Cunku Rusca Sovyet Estonyasi nin 1944 ten 1991 e kadar resmi olmayan diliydi Sovyet doneminde Rusca zorunlu olarak ogretilmekteydi 1998 de Sovyetler Birligi nden gelen Genellikle Rusya birinci ve ikinci kusak gocmen sanayi iscileri Estonca konusmuyordu Ancak 2010 yilina gelindiginde etnik olarak Estonyali olmayanlarin arasinda Estonca konusanlarin orani 64 1 e kadar yukseldi Estonyalilarin en fazla ogrendikleri diller arasinda Ingilizce Rusca Fince Almanca ve Isvecce bulunmaktadir EgitimTartu Universitesinin ana binasi Estonya daki orgun egitimin tarihi manastir ve katedral okullarinin kuruldugu 13 ve 14 yuzyillara dayanir Estonya dilindeki ilk okuma kitabi 1575 te yayimlanmistir Estonya nin en eski universitesi Isvec Krali II Gustaf Adolf tarafindan 1632 yilinda kurulmus olan Tartu Universitesi dir Gunumuzde Estonya daki egitim genel egitim mesleki egitim ve hobi egitimi olmak uzere uce ayrilmistir Egitim sistemi okul oncesi ogrenim ilkogrenim ortaogrenim ve yuksekogrenim olmak uzere dort kademeden olusmaktadir Ulke capinda genis bir okul ve destekleyici egitim kurumu agi kurulmustur Estonya egitim sistemi devlet belediye kamusal ve ozel egitim kurumlarindan olusmaktadir Su anda Estonya da 589 okul vardir Estonya da yuksekogrenim uc kademeye ayrilmistir lisans egitimi lisansustu egitimi ve doktora egitimi Bazi alanlarda temel tibbi bilimler veterinerlik eczacilik dis hekimligi mimar muhendislik ve sinif ogretmenligi programi lisans ve lisansustu egitim birlestirilmistir Ayrica 2002 ve oncesinde bakalorya derecesi alanlar 1 Eylul 2002 deki Bologna Sureci nin uygulanmasindan sonra lisansustu egitimi bitirenlerle esit tutulmuslardir Devlet universiteleri uygulamali yuksek egitim kurumlarina nazaran cok daha ozerk konumdadir Universitenin akademik hayatini duzenlemenin yani sira universiteler yeni mufredat duzenleyebilir giris sart ve kosullarini belirleyebilir butceyi kalkinma planini onaylayabilir rektor secebilir ve varliklariyla ilgili konularda kisitli kararlar alabilir Estonya daki devlet universiteleri ve ozel universitelerin sayisi ne cok az ne de cok fazladir En buyuk devlet universiteleri Tartu Universitesi Tallinn Teknoloji Universitesi Tallinn Universitesi Estonya Yasam Bilimleri Universitesi Estonya Sanat Akademisi Estonya Muzik ve Tiyatro Akademisi en buyuk ozel universite ise Audentes Uluslararasi Universitesi dir Estonya halki Kuba ile birlikte dunyada en yuksek 99 8 okuma yazma oranina sahiptir KulturIlk kez 1869 yilinda duzenlenen Estonya Sarki Festivali nin 25 si 2009 yilinda duzenlenmistir Estonya kulturu ulkenin dili olan Estonca ile temsil edilen yerel mirasin ve Iskandinav kultur ogelerinin birlesiminden olusmaktadir Tarihi ve cografyasindan dolayi Estonya kulturu Alman Fin Balt ve Slav kulturlerinden ve bir zamanlar cografya uzerinde egemenlik kurmus olan Isvec Danimarka ve Rusya kulturlerinden etkiler tasimaktadir Iskandinav ulkelerinin genelgecer kulturlerinde oldugu gibi Estonya kulturunde de doga gerceklikleri ve geleneksel yasam buyuk onem tasimaktadir Dunya capinda en cok taninan Estonyali besteciler Arvo Part Eduard Tubin ve Veljo Tormis tir 2014 yilinda Arvo Part yasayan besteciler arasinda eserleri en cok icra edilen besteci olmustur Estonya 2001 yilinda duzenlenen Eurovision Sarki Yarismasi nda Tanel Padar in seslendirdigi Everybody adli sarkiyla birinci olmustur Estonya edebiyatinin temelinde lirik halk siiri vardir Estonya edebiyatinin en cok bilinen duzyazi eserlerini vermis yazari eserleri gunumuzde de yaygin bir sekilde okunan Oskar Luts tur 20 ve 21 Yuzyilin en populer yazarlari arasinda Tonu Onnepalu ve Andrus Kivirahk gosterilmektedir Estonya nin mimari tarihi ulkenin kuzey Avrupa daki cagdas gelisimini yansitmaktadir Dunya Mirasi listesinde yer alan Tallinn in Orta Cag dan kalma sehir merkezi bahsedilmeye deger mimari guzelliklerin toplandigi bir alandir Buna ilaveten ulkenin bircok yerinde Hristiyanlik oncesi zamanlardan kalma yuksek tepelere kurulu korunakli kaleler cok sayida Orta Cag dan kalma kale ve kilise vardir Ulkenin kirsal kesimlerinde ise yuzyillar oncesinden kalma cok sayida konak varligini surdurmektedir Spor faaliyetleri de Estonya kulturunde onemli bir yer kaplamaktadir 1918 yilinda bagimsizligini kazandiktan sonra Estonya ayri bir ulke olarak ilk kez 1920 Yaz Olimpiyatlari na katilmistir Estonya bugune kadar duzenlenen olimpiyatlarda en cok madalyayi atletizm halter ve gures alanlarinda kazanmistir Ayrica bakinizEstonya da LGBT haklariKaynakca Statistics Estonia 2011 8 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ocak 2016 a b c d e Uluslararasi Para Fonu 2023 GYSIH Tahminleri Dunya Ekonomi Tahmini Uluslararasi Para Fonu 10 Ekim 2023 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link EU SILC survey Eurostat 8 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Eylul 2019 Human Development Report 2023 2024 PDF Ingilizce Birlesmis Milletler Kalkinma Programi 13 Mart 2024 13 Mart 2024 tarihinde kaynagindan PDF a b c Nijman Jan 2020 Geography Realms Regions and Concepts 20 bas Wiley ISBN 978 1119607410 www iqair com Ingilizce 26 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2022 Europe Quality of Life Index by Country 2022 Mid Year www numbeo com 2 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2022 Europe Crime Index by Country 2022 Mid Year www numbeo com 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2022 Meral Busra 14 Temmuz 2020 Matematiksel 11 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2022 ccdcoe org 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2022 Laurisaar Riho 31 July 2004 Arheoloogid lammutavad ajalooopikute arusaamu in Estonian Eesti Paevaleht Retrieved 1 November 2016 Buttar Prit Between Giants ISBN9781780961637 a b Encyclopaedia Britannica Baltic states World War II losses Estonia pulls off nationwide Net voting CNET Archived from the original on 13 July 2012 Retrieved 27 March 2015 Facts Estonian Timber Estonian Environment Agency Weather Services Ingilizce 30 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Estonian Environment Agency Weather Services Ingilizce 12 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Estonian Defence Forces Ingilizce 15 Subat 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 29 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Agustos 2022 www kaitseministeerium ee Estonca 28 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 www kaitseliit ee 8 Subat 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 The Irish Times Ingilizce 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 ERR 20 Nisan 2017 ERR Ingilizce 20 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Nato sends alive and strong message from Estonia BBC News Ingilizce 10 Temmuz 2017 7 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Agustos 2022 eng lsm lv Ingilizce 25 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 European Union Institute for Security Studies Ingilizce 18 Mayis 2017 16 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 www kaitseministeerium ee Ingilizce 29 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Kaitsevagi Estonca 30 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Directorate General for Employment Social Affairs and Inclusion European Commission Pesti Cerlin Randma Liiv Tiina Hammerschmid Gerhard Thijs Nick 2018 Public administration characteristics and performance in EU28 Estonia LU Publications Office of the European Union ISBN 978 92 79 90453 0 ERR Maria Ann Rohemae 27 Nisan 2014 ERR Estonca 29 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 E Estonia Ingilizce 25 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2022 credit suisse com 26 Mart 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2022 KrASIA Ingilizce 7 Ocak 2022 10 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2022 ERR 13 Haziran 2018 ERR Ingilizce 13 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 World Estonian 4 Mayis 2016 Estonian World Ingilizce 5 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Uudised Estonca 18 Kasim 2016 20 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Arileht 19 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 andmed stat ee 27 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 4 Ocak 2015 20 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 12 Subat 2019 20 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 www baltictimes com 9 Mart 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 21 Ekim 2007 21 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Estonca 26 Mart 2002 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 22 Agustos 2013 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Arileht 14 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 PDF web archive org 25 Mart 2009 22 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 www world nuclear news org 5 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 22 Temmuz 2011 25 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 ERR 24 Kasim 2014 ERR Ingilizce 12 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Davis Joshua Hackers Take Down the Most Wired Country in Europe Wired Ingilizce ISSN 1059 1028 16 Mart 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Agustos 2022 web archive org 7 Subat 2012 7 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Not only Skype The Economist ISSN 0013 0613 24 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Agustos 2022 Startup Estonia Ingilizce 31 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 KrASIA Ingilizce 7 Ocak 2022 10 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Agustos 2022 stat ee Statistics Estonia 13 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 Dis baglantilarEstonya resmi internet sitesi eRiik 20 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce