Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çekya (Çekçe: Česko) ya da resmî adıyla Çek Cumhuriyeti (Çekçe: Česká republika ), Orta Avrupa'da bir ülkedir. Kuzeyinde Polonya, batı ve kuzeybatısında Almanya, güneyinde Avusturya ve doğusunda Slovakya ile komşudur.
Çekya | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Prag 50°05′K 14°28′D / 50.083°K 14.467°D | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Çekçe | ||||||||
| Resmi olarak tanınan diller | |||||||||
| Etnik gruplar (2011) | |||||||||
| Demonim | Çek | ||||||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter cumhuriyet | ||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | |||||||||
| Temsilciler Meclisi | |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 78.866 km2 (116.) | ||||||||
• Su (%) | 2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2021 tahminî |  10.701.777 (86..) | ||||||||
• 2011 sayımı | 10.436.560 | ||||||||
• Yoğunluk | 136/km2 (62.) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2021 tahminî | ||||||||
• Toplam | 460,933 milyar $ (47.) | ||||||||
• Kişi başına | 42.956 $ (30..) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2021 tahminî | ||||||||
• Toplam | 276,109 milyar $ (45.) | ||||||||
• Kişi başına | 25.732 $ (34.) | ||||||||
| Gini (2019) |  24.0düşük · 5. | ||||||||
| İGE (2019) |  0.900çok yüksek · 27. | ||||||||
| Para birimi | Çek Korunası (CZK) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) | ||||||||
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) | ||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||
| Telefon kodu | 4202 | ||||||||
| İnternet alan adı | .cz1 | ||||||||
Tarihî Prag kenti, ülkenin başkenti ve en büyük kenti olmasının yanı sıra, çok ilgi çeken bir turizm merkezidir. Ülke; Bohemya, Moravya ve Silezya bölgelerinden oluşur. Çek Cumhuriyeti, 1 Mayıs 2004'te Avrupa Birliği'nin üyesi olmuştur.
Ülkenin dünya çapında tanınan ürünleri; kristal, cam işlemeleri ve garnet taşıdır. Bunun yanında bira, gerek üretim gerek kültür olarak ülkenin en önemli sembollerindendir. Pek çok ülkede yerel bira üreticileri isim haklarını başta Bohemya bölgesine bağlı Pilsen şehri olmak üzere bu ülkeden almıştır. Para birimi Çek korunasıdır.
Etimoloji
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Ülkenin kısa adı, 3 Temmuz 2016'da alınan bir kararla resmen "Çekya" oldu. Prag yönetimi ülkenin yeni adının İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça, Arapça ve Çince karşılıklarını başta Birleşmiş Milletler olmak üzere tüm uluslararası kuruluşlara bildirdi. "Çek Cumhuriyeti" ise devletin resmî adı olarak hâlâ kullanılmaktadır.
Tarihçe
Günümüzdeki Çeklerin ataları 5. yüzyılda Karadeniz ve Karpat dağlarından kalkarak Orta Avrupa'ya göç etmiş Slavlardır. Bohemya Dükalığı, 9. yüzyılın sonlarında Büyük Moravya altında kuruldu. 1002'de resmen Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir İmparatorluk Devleti olarak tanındı ve 1198'de bir krallık oldu.
8. yüzyılda bölgede Büyük Moravya Prensliği kuruldu. 874 yılında Çek kökenli I. Bořivoj, Hristiyanlığı kabul ederek Büyük Moravya Prensliği'nden bağımsızlığını ilân etti ve böylece ilk Bohemya devleti ortaya çıktı. I. Bořivoj'un kurduğu Přemyslovců Hanedanı, Bohemya'yı Orta Çağ'ın sonuna kadar yönetti. Orta Avrupa'nın en güçlü devletlerinden biri olan Bohemya, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun bir parçasıydı.
Mezhep kavgalarından dolayı çıkan 15. yüzyıldaki Hussit Savaşları ve 17. yüzyıldaki Otuz Yıl Savaşları Bohemya halkına büyük zararlar verdi. 16. yüzyıldan itibaren bölge Habsburglar'ın yönetimi altına girdi. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu zayıfladıkça Bohemya, önce Avusturya İmparatorluğu sonra da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı sonunda yıkılınca 1918 yılında; Slovakya, Bohemya, Moravya, Silezya ve Karpat Rutenya birleşerek Çekoslovakya adında bir ülke haline geldi.
II. Dünya Savaşı başladıktan sonra Slovakya, Nazi Almanyası'yla anlaşarak Çekoslovakya'dan ayrıldı. 9 Mayıs 1945 tarihinde, Sovyetler Birliği ve Amerikan birlikleri ülkeye girerek ülkedeki Alman işgaline son verdiler. Çekoslovakya tekrar birleşti. 1948 yılında yönetim, komünistlerin eline geçti. Bu tarihten sonra Çekoslovakya, 41 yıl boyunca Doğu Bloku'nda yer aldı.
5 Ocak 1968 tarihinde iktidara gelen Alexander Dubček, siyasi bir liberalleşme dönemi başlattı. Ancak Prag Baharı adı verilen bu dönem, aynı yılın 20 Ağustos'unda Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefiklerinin (Romanya hariç) ülkeyi işgal etmesi ile sona erdi. Kasım 1989'da Çekoslovakya Kadife Devrimi adı verilen kansız bir devrimle kapitalizme dönüş yaptı. Çekoslovakya, 1 Ocak 1993 tarihinde barışçı bir biçimde Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olmak üzere iki ülkeye ayrıldı. Her iki ülkede geniş çaplı ekonomik reformlar yapıldı. Çek Cumhuriyeti; 12 Mart 1999 tarihinde NATO'ya, 1 Mayıs 2004 tarihinde Avrupa Birliği'ne katıldı. Çek Cumhuriyeti, 21 Aralık 2007 tarihi itibarıyla Avrupa vize birliğine dahil edilmiştir.
İdari yapısı
2000 yılından beri Çek Cumhuriyeti, 13 vilâyet (Çekçe: kraje, tekil kraj) ve başkent Prag'dan oluşmaktadır. Her vilâyet, kendi meclisine (krajské zastupitelstvo) ve vâlisine (hejtman) sahiptir. Prag'da ise meclis ve başkanlık güçleri, şehir konseyi ve belediye başkanı tarafından yürütülür.
| Plaka kodu | İl adı Türkçe | İl adı Çekçe | İdari yer | Nüfus (2004 tahmini) | Nüfus (2011 tahmini) |
|---|---|---|---|---|---|
| A | Prag a | Hlavní město Praha | n/a | 1,170,571 | 1,268,796 |
| S | Merkez Bohemya ili | Středočeský kraj | Pragb | 1,144,071 | 1,289,211 |
| C | Güney Bohemya | Jihočeský kraj | České Budějovice | 625,712 | 628,336 |
| P | Plzeň | Plzeňský kraj | Pilsen | 549,618 | 570,401 |
| K | Karlovy Vary ili | Karlovarský kraj | Karlovy Vary | 304,588 | 808,961 |
| U | Ústí nad Labem | Ústecký kraj | Ústí nad Labem | 822,133 | 835,814 |
| L | Liberec ili | Liberecký kraj | Liberec | 427,563 | 432,439 |
| H | Hradec Králové ili | Královéhradecký kraj | Hradec Králové | 547,296 | 547,916 |
| E | Pardubice ili | Pardubický kraj | Pardubice | 505,285 | 511,627 |
| M | Olomouc ili | Olomoucký kraj | Olomouc | 635,126 | 628,427 |
| T | Moravya-Silezya ili | Moravskoslezský kraj | Ostrava | 1,257,554 | 1,205,834 |
| B | Güney Moravya ili | Jihomoravský kraj | Brno | 1,123,201 | 1,163,508 |
| Z | Zlín | Zlínský kraj | Zlín | 590,706 | 579,944 |
| J | Vysočina | Kraj Vysočina | Jihlava | 517,153 | 505,565 |
a Başkent.
b Devlet dairesi yeri.
Çek Cumhuriyeti, çok partili parlamenter sistem ile idâre edilmektedir. Temsilciler meclisinde 200, senatoda 81 vekil bulunmaktadır.
1993’ten 2012’ye kadar cumhurbaşkanı 5 yıllığına meclis tarafından seçiliyor ve en fazla iki dönem görev yapabiliyordu. 2013 yılında ise cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmiştir. Miloš Zeman doğrudan seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.
Hükûmet, temsilciler meclisine karşı sorumludur. Ülkede %5 seçim barajı uygulanmaktadır. Temsilciler meclisi üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilmektedir. 14 idari seçim bölgesi bulunmaktadır.
Ordu
Çek Silahlı Kuvvetleri, Çek Kara Kuvvetleri, Çek Hava Kuvvetleri ve özel destek birimlerinden oluşur. Silahlı kuvvetler, Savunma Bakanlığı tarafından yönetilmektedir. Çek Cumhuriyeti cumhurbaşkanı, silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. 2004 yılında ordu tamamen profesyonel bir kuruma dönüştü ve zorunlu askerlik kaldırıldı. Çek Cumhuriyeti, 12 Mart 1999 tarihinden beri NATO üyesidir. Ülke GSYİH'sinin %1,8'ini askerî harcamalara ayırmaktadır.
Ekonomi
2017 yılı itibarıyla, Çekya'da kişi başına düşen SAGP bakımından GSYİH, 35.223 ABD doları (İsrail, İtalya veya Slovenya'ya benzer şekilde) ve nominal değerde 20.152 ABD dolarıdır. Kasım 2018 itibarıyla Çekya'daki işsizlik oranı Avrupa Birliği içinde %1,9 oranıyla en düşüktü ve Çekya, yoksulluk bakımından OECD üyeleri arasında Danimarka'dan sonra ikinci en düşük orana sahipti. Çekya; hem Ekonomik Özgürlük Endeksi'nde (Norveç'in ardından) hem de Küresel Yenilikçilik Endeksi'nde (Avustralya'nın ardından) 24. sırada, Küresel Rekabet Raporu'nda 29. sırada, İş Yapılma Kolaylığı Endeksi'nde 30. ve Küresel Ticaret Etkinleştirme Raporu'nda (Kanada'nın ardından) 25. sırada yer almaktadır. Hem dış satımda hem de dış alımda, en büyük ticaret ortağı Almanya başta olmak üzere genel olarak ticaret ortakları Avrupa Birliği'nin üyeleridir.
Çekya, çeşitlendirilmiş bir ekonomi görünümü sergileyerek 2016 'Ekonomik Bileşim Endeksi'nde 10. sırada yer almıştır. Ülkede ekonominin %60'lık dilimini hizmetler, %37,5'lik dilimini endüstri ve %2,5'lik dilimini de tarım iş kolu oluşturmaktadır. Başlıca endüstri girdisi; yüksek teknoloji mühendisliği, elektronik, otomotiv ve makine yapımı, çelik üretimi, ulaşım ekipmanları üretimi, kimyasal ürün üretimi ve ilaç üretiminden sağlanmaktadır. Başlıca servisler; Araştırma ve Geliştirme, ICT ve Yazılım Geliştirme, Nanoteknoloji ve diğerleri arasında da Biyoteknoloji gibi Yaşam Bilimleri dallarından oluşmaktadır. Başlıca tarım ürünleri tahıllar, bitkisel yağlar ve şerbetçi otudur. En büyük Çek şirketleri; Skoda Auto, RWE Supply Trading ve Unipetrol'dur.
Çekya'da şirketler için kurumlar vergisi oranı %19 ve kişisel gelir vergisi oranı %15-23 arasında değişmektedir.
Coğrafya
Çek Cumhuriyeti 51°'nin kuzeyinde bulunan küçük bir bölge dışında 48° ile 51° K enlemlerinde ve 12° ile 19° D boylamlarında yer almaktadır.
Ülkedeki yeryüzü şekilleri bölgesine göre değişmektedir. Batıdaki Bohemya'da genelde yüksek olmayan dağlar tarafından çevrelenen nehir havzaları, tepeler ve platolar bulunur. Ülkenin doğusundaki Moravya ise dağlıktır.
Demografi
| Çek Cumhuriyeti Nüfusu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Artış | Yıl | Toplam | Artış |
| 1857 | 7.016.531 | - | 1950 | 8.896.133 | %-16.7 |
| 1869 | 7.617.230 | %8,6 | 1961 | 9.571.531 | %7,6 |
| 1880 | 8.222.013 | %7,9 | 1970 | 9.807.697 | %2,5 |
| 1890 | 8.665.421 | %5,4 | 1980 | 10.291.927 | %4,9 |
| 1900 | 9.372.214 | %8,2 | 1991 | 10.302.215 | %0,1 |
| 1910 | 10.078.637 | %7,5 | 2001 | 10.230.060 | %-0,7 |
| 1921 | 10.009.587 | %-0,7 | 2011 | 10.436.560 | %2,0 |
| 1930 | 10.674.386 | %6,6 | 2016 | 10.572.427 | %1,3 |
Çek Cumhuriyeti nüfusunun %94,2'si Çekler'den oluşur. Küçük azınlık olarak Slovaklar (%1,9) ve Almanlar (%0,4) vardır. Ayrıca ülkede bir miktar Polonyalı da yaşar. Nüfusun büyük çoğunluğu şehirlerde yaşar. Nüfusun en yoğun olduğu yerler başkent Prag ile Pilsen, Brno ve Ostrava'dır. Çek İstatistik Ofisi'ne göre, 2021 yılı itibarıyla ülke genelinde toplam 4000 kişiden fazla Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yaşamaktadır.
Din
Çek Cumhuriyeti AB'de Estonya'dan sonra en büyük ateist nüfusu barındıran ülkedir. Nüfusun %60'ının dinî inancı yoktur. Günümüzde kullanılmayan bazı kilise ve manastırlar konser salonu, müze olarak hizmet vermektedir.
2021 nüfus sayımına göre nüfusun % 9.3'ü Katoliktir. Bu oran 1921'de % 82.1 Katolik, % 9 Protestan şeklindeydi. Ülkede Ortodoks bir azınlık da yaşar.
Galeri
-
![image]()
Prag, Çek Cumhuriyeti başkenti -
![image]()
Prag Kalesi -
![image]()
"Merkezi Bohemya Bölgesi"nde 1348'de V. Charles tarafından kurulan -
![image]()
Tábor, "Güney Bohemya Bölgesi"'nde bir kasaba, 1420'de "Hussite"lar tarafından kurulmuş Karlštejn Şatosu -
![image]()
Český Krumlov -
![image]()
Děvičky Şatosu harabeleri Nové Mlýny Baraj gölü yakınlarında -
![image]()
Sněžka, Çek Cumhuriyeti'nin en yüksek dağı -
![image]()
Kutná Hora'da St. Barbara Kilisesi -
![image]()
Çek Cumhuriyeti'nin eski Moravya bölgesinde Vlčnov'da folklorik halk giysileri -
![image]()
Telč, güney Moravya'da bir kasaba -
![image]()
Český Šternberk Kalesi -
![image]()
Třeboň - Masaryk Meydanı -
![image]()
Červená Lhota şatosu -
![image]()
Çek askerleri
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Geleneksel olarak ve uzun süreli olarak Çek Cumhuriyeti sınırları içinde yaşayan azınlıklara mensup vatandaşlar, yetkililerle iletişimde ve mahkemelerde dillerini kullanma hakkından yararlanırlar (tanınan azınlıkların listesi için bkz. National Minorities Policy of the Government of the Czech Republic 7 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 4 Temmuz 2013'ten beri Belarusça ve Vietnamca, bkz. Česko má nové oficiální národnostní menšiny. Vietnamce a Bělorusy 8 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .). Çek 'nin 25. Maddesi, ulusal ve etnik azınlıkların eğitim ve yetkililerle kendi dillerinde iletişim kurma hakkını güvence altına almaktadır. 500/2004 Sayılı Kanun (İdari Kural) 16 (4) paragrafına göre ("Usul Dili") ulusal veya etnik bir azınlığa mensup olan Çek Cumhuriyeti vatandaşı - geleneksel olarak ve uzun vadeli olarak Çek Cumhuriyeti sınırları içinde yaşıyorsa - bir idari kuruma başvurma ve azınlığın dilinde dava açma hakkına sahiptir. İdari ajansın dil bilgisi olan bir çalışanı yoksa, ajans masrafları ajansa ait olmak üzere bir tercüman temin etmek zorundadır. 273/2001 Sayılı Kanun (Azınlık Mensuplarının Haklarına Dair) 9. paragrafa (Yetkililerle ilişkilerde ve mahkemeler önünde ulusal bir azınlığın dilini kullanma hakkı) göre aynı durum, mahkemelerdeki ulusal azınlık mensupları için de geçerlidir.
- ^ Slovak dili, birkaç kanunla tanımlandığı gibi, belirli koşullar altında Çekya'da resmi bir dil olarak kabul edilebilir – örn. yasa 500/2004, 337/1992. Kaynak:http://portal.gov.cz 10 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Alıntı: "Například Správní řád (zákon č. 500/2004 Sb.) stanovuje: "V řízení se jedná a písemnosti se vyhotovují v českém jazyce. Účastníci řízení mohou jednat a písemnosti mohou být předkládány i v jazyce slovenském ..." (§ 16, odstavec 1). Zákon o správě daní a poplatků (337/1992 Sb.) "Úřední jazyk: Před správcem daně se jedná v jazyce českém nebo slovenském. Veškerá písemná podání se předkládají v češtině nebo slovenštině ..." (§ 3, odstavec 1). http://portal.gov.cz 10 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . . 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021.
- ^ . . 30 Nisan 2021. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Census of Population and Housing 2011: Basic final results 16 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Czech Statistical Office 29 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim tarihi 19 Aralık 2012.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2019". IMF.org. International Monetary Fund. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2019.
- ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income - EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 20 March 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 July 2020.
- ^ (İngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
- ^ "Çek Cumhuriyeti'nin ismi artık resmen Çekya oldu". Hürriyet. 3 Temmuz 2016. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2017.
- ^ "Czech Republic or Czechia? The debate goes on". The National (İngilizce). 28 Nisan 2016. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Temmuz 2016.
- ^ "Základní výsledky". . 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ (İngilizce). 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023.
- ^ "CIA World Factbook- Czech Republic". 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2012.
- ^ "ABD Kongre Kütüphanesi, A Country Study: Czechoslovakia (Former)". 24 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.
- ^ "Czech Statistic Office". 12 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2007.
- ^ "Data on number of foreigners". Data on number of foreigners (İngilizce). 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2023.
- ^ "2011 census" (Çekçe). . Erişim tarihi: 12 Nisan 2021.
- ^ a b Official census data from the :
- [Population by denomination and sex: as measured by 1921, 1930, 1950, 1991 and 2001 censuses] (PDF). 21 Şubat 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- [Population by religious belief and sex by 1921, 1930, 1950, 1991, 2001 and 2011 censuses]. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- (PDF). 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- (PDF). 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- [Population by religious beliefs from 1991 to 2021]. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- . 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
- Social values, Science and Technology13 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cekya Cekce Cesko ya da resmi adiyla Cek Cumhuriyeti Cekce Ceska republika Orta Avrupa da bir ulkedir Kuzeyinde Polonya bati ve kuzeybatisinda Almanya guneyinde Avusturya ve dogusunda Slovakya ile komsudur CekyaCeska republika Cekce Cek CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Pravda vitezi Cekce Hakikat hukum suruyor Milli mars Kde domov muj Cekce Evim nerede source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirPrag 50 05 K 14 28 D 50 083 K 14 467 D 50 083 14 467Resmi dil ler CekceResmi olarak taninan dillerListe BelaruscaAlmancaYunancaMacarcaLehceCingeneceRuscaRusinceSirpcaSlovakcaUkraynacaVietnamcaEtnik gruplar 2011 64 3 Cek 5 0 Moravyali 1 4 0 5 3 5 Diger 25 3 Cevap yokDemonimCekHukumetUniter parlamenter cumhuriyet CumhurbaskaniPetr Pavel BasbakanPetr FialaYasama organi Ust meclis Alt meclisTemsilciler MeclisiTarihce y 870 Bohemya Kralligi1198 Cekoslovakya28 Ekim 1918 Cek Cumhuriyeti1 Ocak 1993Yuzolcumu Toplam78 866 km2 116 Su 2Nufus 2021 tahmini10 701 777 86 2011 sayimi10 436 560 Yogunluk136 km2 62 GSYIH SAGP 2021 tahmini Toplam460 933 milyar 47 Kisi basina42 956 30 GSYIH nominal 2021 tahmini Toplam276 109 milyar 45 Kisi basina25 732 34 Gini 2019 24 0 dusuk 5 IGE 2019 0 900 cok yuksek 27 Para birimiCek Korunasi CZK Zaman dilimiUTC 1 OAS Yaz YSU UTC 2 OAYS Trafik akisisagTelefon kodu4202Internet alan adi cz1 eu diger AB ulkeleri ile ortak kullanimdadir 1997 ye kadar 42 kodunu Slovakya ile ortak kullandi Tarihi Prag kenti ulkenin baskenti ve en buyuk kenti olmasinin yani sira cok ilgi ceken bir turizm merkezidir Ulke Bohemya Moravya ve Silezya bolgelerinden olusur Cek Cumhuriyeti 1 Mayis 2004 te Avrupa Birligi nin uyesi olmustur Ulkenin dunya capinda taninan urunleri kristal cam islemeleri ve garnet tasidir Bunun yaninda bira gerek uretim gerek kultur olarak ulkenin en onemli sembollerindendir Pek cok ulkede yerel bira ureticileri isim haklarini basta Bohemya bolgesine bagli Pilsen sehri olmak uzere bu ulkeden almistir Para birimi Cek korunasidir EtimolojiBu alt basligin gelistirilmesi gerekiyor Ulkenin kisa adi 3 Temmuz 2016 da alinan bir kararla resmen Cekya oldu Prag yonetimi ulkenin yeni adinin Ingilizce Fransizca Almanca Rusca Arapca ve Cince karsiliklarini basta Birlesmis Milletler olmak uzere tum uluslararasi kuruluslara bildirdi Cek Cumhuriyeti ise devletin resmi adi olarak hala kullanilmaktadir TarihceGunumuzdeki Ceklerin atalari 5 yuzyilda Karadeniz ve Karpat daglarindan kalkarak Orta Avrupa ya goc etmis Slavlardir Bohemya Dukaligi 9 yuzyilin sonlarinda Buyuk Moravya altinda kuruldu 1002 de resmen Kutsal Roma Imparatorlugu nun bir Imparatorluk Devleti olarak tanindi ve 1198 de bir krallik oldu 8 yuzyilda bolgede Buyuk Moravya Prensligi kuruldu 874 yilinda Cek kokenli I Borivoj Hristiyanligi kabul ederek Buyuk Moravya Prensligi nden bagimsizligini ilan etti ve boylece ilk Bohemya devleti ortaya cikti I Borivoj un kurdugu Premyslovcu Hanedani Bohemya yi Orta Cag in sonuna kadar yonetti Orta Avrupa nin en guclu devletlerinden biri olan Bohemya Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu nun bir parcasiydi Mezhep kavgalarindan dolayi cikan 15 yuzyildaki Hussit Savaslari ve 17 yuzyildaki Otuz Yil Savaslari Bohemya halkina buyuk zararlar verdi 16 yuzyildan itibaren bolge Habsburglar in yonetimi altina girdi Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu zayifladikca Bohemya once Avusturya Imparatorlugu sonra da Avusturya Macaristan Imparatorlugu nun bir parcasi haline geldi Avusturya Macaristan Imparatorlugu I Dunya Savasi sonunda yikilinca 1918 yilinda Slovakya Bohemya Moravya Silezya ve Karpat Rutenya birleserek Cekoslovakya adinda bir ulke haline geldi II Dunya Savasi basladiktan sonra Slovakya Nazi Almanyasi yla anlasarak Cekoslovakya dan ayrildi 9 Mayis 1945 tarihinde Sovyetler Birligi ve Amerikan birlikleri ulkeye girerek ulkedeki Alman isgaline son verdiler Cekoslovakya tekrar birlesti 1948 yilinda yonetim komunistlerin eline gecti Bu tarihten sonra Cekoslovakya 41 yil boyunca Dogu Bloku nda yer aldi Kadife Devrimi 1989 5 Ocak 1968 tarihinde iktidara gelen Alexander Dubcek siyasi bir liberallesme donemi baslatti Ancak Prag Bahari adi verilen bu donem ayni yilin 20 Agustos unda Sovyetler Birligi ve Varsova Pakti muttefiklerinin Romanya haric ulkeyi isgal etmesi ile sona erdi Kasim 1989 da Cekoslovakya Kadife Devrimi adi verilen kansiz bir devrimle kapitalizme donus yapti Cekoslovakya 1 Ocak 1993 tarihinde barisci bir bicimde Cek Cumhuriyeti ve Slovakya olmak uzere iki ulkeye ayrildi Her iki ulkede genis capli ekonomik reformlar yapildi Cek Cumhuriyeti 12 Mart 1999 tarihinde NATO ya 1 Mayis 2004 tarihinde Avrupa Birligi ne katildi Cek Cumhuriyeti 21 Aralik 2007 tarihi itibariyla Avrupa vize birligine dahil edilmistir Idari yapisi2000 yilindan beri Cek Cumhuriyeti 13 vilayet Cekce kraje tekil kraj ve baskent Prag dan olusmaktadir Her vilayet kendi meclisine krajske zastupitelstvo ve valisine hejtman sahiptir Prag da ise meclis ve baskanlik gucleri sehir konseyi ve belediye baskani tarafindan yurutulur Cek Cumhuriyeti nin geleneksel illerini ve gunumuzdeki idari illerini gosteren haritaIlcelerle beraber haritaPlaka kodu Il adi Turkce Il adi Cekce Idari yer Nufus 2004 tahmini Nufus 2011 tahmini A Prag a Hlavni mesto Praha n a 1 170 571 1 268 796S Merkez Bohemya ili Stredocesky kraj Pragb 1 144 071 1 289 211C Guney Bohemya Jihocesky kraj Ceske Budejovice 625 712 628 336P Plzen Plzensky kraj Pilsen 549 618 570 401K Karlovy Vary ili Karlovarsky kraj Karlovy Vary 304 588 808 961U Usti nad Labem Ustecky kraj Usti nad Labem 822 133 835 814L Liberec ili Liberecky kraj Liberec 427 563 432 439H Hradec Kralove ili Kralovehradecky kraj Hradec Kralove 547 296 547 916E Pardubice ili Pardubicky kraj Pardubice 505 285 511 627M Olomouc ili Olomoucky kraj Olomouc 635 126 628 427T Moravya Silezya ili Moravskoslezsky kraj Ostrava 1 257 554 1 205 834B Guney Moravya ili Jihomoravsky kraj Brno 1 123 201 1 163 508Z Zlin Zlinsky kraj Zlin 590 706 579 944J Vysocina Kraj Vysocina Jihlava 517 153 505 565 a Baskent b Devlet dairesi yeri Cek Cumhuriyeti cok partili parlamenter sistem ile idare edilmektedir Temsilciler meclisinde 200 senatoda 81 vekil bulunmaktadir 1993 ten 2012 ye kadar cumhurbaskani 5 yilligina meclis tarafindan seciliyor ve en fazla iki donem gorev yapabiliyordu 2013 yilinda ise cumhurbaskani dogrudan halk tarafindan secilmistir Milos Zeman dogrudan secilen ilk cumhurbaskani oldu Hukumet temsilciler meclisine karsi sorumludur Ulkede 5 secim baraji uygulanmaktadir Temsilciler meclisi uyeleri dort yillik bir donem icin secilmektedir 14 idari secim bolgesi bulunmaktadir OrduCek Silahli Kuvvetleri Cek Kara Kuvvetleri Cek Hava Kuvvetleri ve ozel destek birimlerinden olusur Silahli kuvvetler Savunma Bakanligi tarafindan yonetilmektedir Cek Cumhuriyeti cumhurbaskani silahli kuvvetlerin baskomutanidir 2004 yilinda ordu tamamen profesyonel bir kuruma donustu ve zorunlu askerlik kaldirildi Cek Cumhuriyeti 12 Mart 1999 tarihinden beri NATO uyesidir Ulke GSYIH sinin 1 8 ini askeri harcamalara ayirmaktadir Ekonomi2017 yili itibariyla Cekya da kisi basina dusen SAGP bakimindan GSYIH 35 223 ABD dolari Israil Italya veya Slovenya ya benzer sekilde ve nominal degerde 20 152 ABD dolaridir Kasim 2018 itibariyla Cekya daki issizlik orani Avrupa Birligi icinde 1 9 oraniyla en dusuktu ve Cekya yoksulluk bakimindan OECD uyeleri arasinda Danimarka dan sonra ikinci en dusuk orana sahipti Cekya hem Ekonomik Ozgurluk Endeksi nde Norvec in ardindan hem de Kuresel Yenilikcilik Endeksi nde Avustralya nin ardindan 24 sirada Kuresel Rekabet Raporu nda 29 sirada Is Yapilma Kolayligi Endeksi nde 30 ve Kuresel Ticaret Etkinlestirme Raporu nda Kanada nin ardindan 25 sirada yer almaktadir Hem dis satimda hem de dis alimda en buyuk ticaret ortagi Almanya basta olmak uzere genel olarak ticaret ortaklari Avrupa Birligi nin uyeleridir Cekya cesitlendirilmis bir ekonomi gorunumu sergileyerek 2016 Ekonomik Bilesim Endeksi nde 10 sirada yer almistir Ulkede ekonominin 60 lik dilimini hizmetler 37 5 lik dilimini endustri ve 2 5 lik dilimini de tarim is kolu olusturmaktadir Baslica endustri girdisi yuksek teknoloji muhendisligi elektronik otomotiv ve makine yapimi celik uretimi ulasim ekipmanlari uretimi kimyasal urun uretimi ve ilac uretiminden saglanmaktadir Baslica servisler Arastirma ve Gelistirme ICT ve Yazilim Gelistirme Nanoteknoloji ve digerleri arasinda da Biyoteknoloji gibi Yasam Bilimleri dallarindan olusmaktadir Baslica tarim urunleri tahillar bitkisel yaglar ve serbetci otudur En buyuk Cek sirketleri Skoda Auto RWE Supply Trading ve Unipetrol dur Cekya da sirketler icin kurumlar vergisi orani 19 ve kisisel gelir vergisi orani 15 23 arasinda degismektedir CografyaCek Cumhuriyeti 51 nin kuzeyinde bulunan kucuk bir bolge disinda 48 ile 51 K enlemlerinde ve 12 ile 19 D boylamlarinda yer almaktadir Ulkedeki yeryuzu sekilleri bolgesine gore degismektedir Batidaki Bohemya da genelde yuksek olmayan daglar tarafindan cevrelenen nehir havzalari tepeler ve platolar bulunur Ulkenin dogusundaki Moravya ise dagliktir DemografiCek Cumhuriyeti NufusuYil Toplam Artis Yil Toplam Artis1857 7 016 531 1950 8 896 133 16 71869 7 617 230 8 6 1961 9 571 531 7 61880 8 222 013 7 9 1970 9 807 697 2 51890 8 665 421 5 4 1980 10 291 927 4 91900 9 372 214 8 2 1991 10 302 215 0 11910 10 078 637 7 5 2001 10 230 060 0 71921 10 009 587 0 7 2011 10 436 560 2 01930 10 674 386 6 6 2016 10 572 427 1 3 Cek Cumhuriyeti nufusunun 94 2 si Cekler den olusur Kucuk azinlik olarak Slovaklar 1 9 ve Almanlar 0 4 vardir Ayrica ulkede bir miktar Polonyali da yasar Nufusun buyuk cogunlugu sehirlerde yasar Nufusun en yogun oldugu yerler baskent Prag ile Pilsen Brno ve Ostrava dir Cek Istatistik Ofisi ne gore 2021 yili itibariyla ulke genelinde toplam 4000 kisiden fazla Turkiye Cumhuriyeti vatandasi yasamaktadir Din Cek Cumhuriyeti AB de Estonya dan sonra en buyuk ateist nufusu barindiran ulkedir Nufusun 60 inin dini inanci yoktur Gunumuzde kullanilmayan bazi kilise ve manastirlar konser salonu muze olarak hizmet vermektedir 2021 nufus sayimina gore nufusun 9 3 u Katoliktir Bu oran 1921 de 82 1 Katolik 9 Protestan seklindeydi Ulkede Ortodoks bir azinlik da yasar GaleriPrag Cek Cumhuriyeti baskenti Prag Kalesi Merkezi Bohemya Bolgesi nde 1348 de V Charles tarafindan kurulan Tabor Guney Bohemya Bolgesi nde bir kasaba 1420 de Hussite lar tarafindan kurulmus Karlstejn Satosu Cesky Krumlov Devicky Satosu harabeleri Nove Mlyny Baraj golu yakinlarinda Snezka Cek Cumhuriyeti nin en yuksek dagi Kutna Hora da St Barbara Kilisesi Cek Cumhuriyeti nin eski Moravya bolgesinde Vlcnov da folklorik halk giysileri Telc guney Moravya da bir kasaba Cesky Sternberk Kalesi Trebon Masaryk Meydani Cervena Lhota satosu Cek askerleriAyrica bakinizCekya tarihi Cekya da LGBT haklariKaynakca Geleneksel olarak ve uzun sureli olarak Cek Cumhuriyeti sinirlari icinde yasayan azinliklara mensup vatandaslar yetkililerle iletisimde ve mahkemelerde dillerini kullanma hakkindan yararlanirlar taninan azinliklarin listesi icin bkz National Minorities Policy of the Government of the Czech Republic 7 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 4 Temmuz 2013 ten beri Belarusca ve Vietnamca bkz Cesko ma nove oficialni narodnostni mensiny Vietnamce a Belorusy 8 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cek nin 25 Maddesi ulusal ve etnik azinliklarin egitim ve yetkililerle kendi dillerinde iletisim kurma hakkini guvence altina almaktadir 500 2004 Sayili Kanun Idari Kural 16 4 paragrafina gore Usul Dili ulusal veya etnik bir azinliga mensup olan Cek Cumhuriyeti vatandasi geleneksel olarak ve uzun vadeli olarak Cek Cumhuriyeti sinirlari icinde yasiyorsa bir idari kuruma basvurma ve azinligin dilinde dava acma hakkina sahiptir Idari ajansin dil bilgisi olan bir calisani yoksa ajans masraflari ajansa ait olmak uzere bir tercuman temin etmek zorundadir 273 2001 Sayili Kanun Azinlik Mensuplarinin Haklarina Dair 9 paragrafa Yetkililerle iliskilerde ve mahkemeler onunde ulusal bir azinligin dilini kullanma hakki gore ayni durum mahkemelerdeki ulusal azinlik mensuplari icin de gecerlidir Slovak dili birkac kanunla tanimlandigi gibi belirli kosullar altinda Cekya da resmi bir dil olarak kabul edilebilir orn yasa 500 2004 337 1992 Kaynak http portal gov cz 10 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Alinti Napriklad Spravni rad zakon c 500 2004 Sb stanovuje V rizeni se jedna a pisemnosti se vyhotovuji v ceskem jazyce Ucastnici rizeni mohou jednat a pisemnosti mohou byt predkladany i v jazyce slovenskem 16 odstavec 1 Zakon o sprave dani a poplatku 337 1992 Sb Uredni jazyk Pred spravcem dane se jedna v jazyce ceskem nebo slovenskem Veskera pisemna podani se predkladaji v cestine nebo slovenstine 3 odstavec 1 http portal gov cz 10 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Haziran 2021 30 Nisan 2021 1 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Census of Population and Housing 2011 Basic final results 16 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Czech Statistical Office 29 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 19 Aralik 2012 a b c d World Economic Outlook Database October 2019 IMF org International Monetary Fund 6 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2019 Gini coefficient of equivalised disposable income EU SILC survey ec europa eu Eurostat 20 March 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 July 2020 Ingilizce United Nations Development Programme 10 Aralik 2019 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Aralik 2019 Cek Cumhuriyeti nin ismi artik resmen Cekya oldu Hurriyet 3 Temmuz 2016 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2016 Arsivlenmis kopya 22 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2017 Czech Republic or Czechia The debate goes on The National Ingilizce 28 Nisan 2016 29 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Temmuz 2016 Zakladni vysledky 27 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2015 Ingilizce 4 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Haziran 2023 CIA World Factbook Czech Republic 26 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2012 ABD Kongre Kutuphanesi A Country Study Czechoslovakia Former 24 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Ekim 2020 Czech Statistic Office 12 Temmuz 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2007 Data on number of foreigners Data on number of foreigners Ingilizce 5 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2023 2011 census Cekce Erisim tarihi 12 Nisan 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b Official census data from the Population by denomination and sex as measured by 1921 1930 1950 1991 and 2001 censuses PDF 21 Subat 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Population by religious belief and sex by 1921 1930 1950 1991 2001 and 2011 censuses 21 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF 4 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi PDF 21 Subat 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Population by religious beliefs from 1991 to 2021 22 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi 21 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Dis baglantilarSocial values Science and Technology13 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce