Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Ocak 2021) |
Ay-Doğrultusuna giriş (İng: trans-lunar injection - TLI), bir uzay aracının Ay'a varmasına sebep olacak (İng:en:Trajectory) yerleştiren bir çeşit (İng:Orbital_maneuver).
Tipik bir Ay'a geçiş doğrultusu/rotası Hohmann geçişlerine çok benzemektedir, ancak Hiten sondasında olduğu gibi bazı durumlarda da (İng:low-energy transfer) kullanılmıştır. Dünya-Ay sistemi dışındaki kaynaklardan önemli ölçüde yer-çekimsel etkiye maruz kalmayan kısa süreli görevler için hızlı bir Hohmann geçiş rotası genellikle daha kullanışlıdır.
Bir uzay aracı, Dünya etrafındaki (İng:parking orbit) Ay doğrultusuna geçişi başlatmak için TLI manevrasını gerçekleştirir. Genellik kimyasal yakıt kullanan bir roket motoru tarafından gerçekleştirilen büyük TLI , uzay aracının hızını artırarak yörüngesini dairesel olan alçak Dünya yörüngesinden fazlaca dış-merkezli bir yörüngeye değiştirir. Uzay aracı Ay'a geçiş yayı (İng: Lunar transfer arc) üzerinde seyretmeye başladığında, aracın rotası/doğrultusu Dünya çevresinde en öte noktası Ay'ın yörüngesinin yarıçapına yakın olan bir eliptik yörüngeye yakınsar. TLI ateşlemesinin miktarı ve zamanlaması, Ay'ın Dünya çevresindeki dönüşü hesaba katılarak, tam olarak Ay'ı hedeflemek üzere yapılır. Ateşleme, Ay'a doğru ilerlenirken, uzay aracı yerleştiği eliptik yörüngedeki en öte noktasına yaklaşacak şekilde zamanlanır böylece uzay aracı Ay'a varacak şekilde rota ayarlanmış olur. Son olarak, uzay aracı Ay'ın (İng:sphere of influence) girer hiperbolik Ay salınımı (İng:hyperbolic lunar swingby) yapar.
Modelleme
Birleştirilmiş Koniler (Patched conics)
TLI hedeflemesi ve Ay doğrultusuna geçişler, çeşitli yöntemlerle ele alınabilecek olan özel uygulamalarıdır. Ay doğrultusuna geçiş rotalarını araştırmanın en basit yolu, (İng:patched conics) yöntemidir. Uzay aracının genel 2'li nesne dinamikleri etkisinde hızlandığı kabul edilir, bu durumda Ay'ın (İng:sphere of influence) girene kadar Dünya'nın etkisinde kalır. Birleştirilmiş-konik sistemde hareket çok belirgindir ve hesaplanması kolaydır, dolayısıyla zorlu görevlerin tasarımında ve de "" (İng:back of the envelope) çalışmalarında kullanılır.
Kısıtlı dairesel 3'lü nesne
Daha gerçekçi bir yaklaşım bakıldığında, uzay aracının birden çok gök cisminin yer-çekimsel etkisine maruz kaldığı görülür. Dünya ve Ay'ın yer çekimi etkileri uzay aracının hızlanmasında baskındır ve aracın kendi kütlesi Dünya ve Ay ile karşılaştırıldığında göz ardı edilebilir olduğundan, uzay aracının uçuş rotası (İng:Euler's three-body problem) yardımıyla yaklaşık olarak hesaplanabilir. Bu model daha yakın bir sonuç üreten yaklaşımdır ancak but lacks an analitik bir çözüm içermemektedir,Runge-Kutta gibi yöntemler üzerinden sayısal hesaplama gerektirmektedir.
Daha kesin hesaplama
Daha ayrıntılı bir benzetim (simülasyon) kapsamında Ay'ın yörüngesel hareketi; diğer astronomik cisimlerin yerçekimleri, Dünya'nın ve Ay'ın bağdaşık (homojen) olmayan (İng:non-uniform) yerçekimi alanları ve güneş ışınımı baskısı gibi etkenler de eklenerek modellenir. Bu tür bir modeldeki uzay aracının yayılan hareketi sayısal olarak yoğundur ancak bu durum gerçek görev kesinliği için gereklidir.
İtkisiz Dönüş (Free return)
Bazı durumlarda TLI, hedeflenerek tasarlanabilir, böylece uzayaracı fazladan itkili manevralara gerek duymadan, Ay'ın arkasından dolanarak Dünya'ya geri döner. Bu şekildeki itkisiz dönüş rotaları insalı uzay uçuşu görevlerine bir kat daha güvenlik eklemektedir; çünkü uzayaracı, ilk TLI ateşlemesinden sonra, Dünya'ya "bedava"ya dönebilecektir (İngilizce "Free return" terimindeki "free" sözcüğü, yakıt kullanılmadığını göstermek üzere bedava anlamında kullanılmıştır).
Tarihçe
TLI manevrasını başarıyla gerçekleştiren ilk uzay sondası, Sovyetler Birliği'ne ait Luna 1 olmuştur (2 Ocak 1959). Bu manevrayı gerçekleştirerek Dünya'nın etkisi dışına çıkan ilk mürettebatlı görev, 21 Aralık 1968 tarihinde, Apollo 8 görevi olmuştur.
Apollo Ay görevleri sırasında, Saturn V roketinin üçüncü (İng viki:S-IVB) aşamasındaki tekrar-başlatılabilir özellikteki motoru, TLI manevrasını gerçekleştirmiştir. Yaklaşık olarak 350 saniye sürmüş olan bu TLI ateşlemesi, 3,05-3,25 km/s (10 bin-10 bin 600 ft/s) arası hız farkını (delta-v) sağlamıştır, bu noktada uzay aracı Dünya'ya göre yaklaşık 10,4 km/s (34 bin 150 ft/s) hızla (bkz: bağıl-hız) hareket ediyordu. Apollo 8 TLI manevrası, Hawaii Adalarından, Honolulu'nun Waikiki sahilinin güneyi doğrultusunda Güneş doğuşu öncesinde olağanüstü bir şekilde gözlemlendi, fotoğraflandı ve sonraki gün gazetelerde bildirildi. 1969 yılında, Apollo 10 aracının gerçekleştirdiği şafak vakti öncesi TLI manevrası, Avustralya'nın ilçesinden izlenebilmişti. Sisli bir tepenin ardından gelen bir arabanın farlarına benzetilen uzayaracı hafif yeşilimsi bir tona sahip parlak bir kuyrukluyıldız gibi görünmüştü.
Ayrıca bakınız
- (İng:Trans Earth Injection)
- (İng:Trans-Mars injection)
- (İng:Low energy transfer)
- Gök mekaniği (İng:Astrodynamics)
- (İng:Comparison of orbital launch systems)
Kaynakça
- ^ "Hiten". NASA. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.
- ^ Henri Poincaré, Les Méthodes Nouvelles de Mécanique Céleste, Paris, Gauthier-Villars et fils, 1892-99.
- ^ , Theory of Orbits, The Restricted Problem of Three Bodies, Yale University, Academic Press, 1967.
- ^ Schwaninger, Arthur J. (1963). Trajectories in the Earth-Moon Space with Symmetrical Free Return Properties (PDF). Technical Note D-1833. Huntsville, Alabama: NASA / Marshall Space Flight Center. 11 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.
- ^ . NASA. 18 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2015.
- ^ "Independent Star News, Sunday, December 22, 1968". "The TLI firing was begun at PST while the craft was over Hawaii and it was reported there that the burn was visible from the ground."
- ^ a b French, Francis; Colin Burgess (2007). . . s. 372. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Ocak 2021 Ay Dogrultusuna giris Ing trans lunar injection TLI bir uzay aracinin Ay a varmasina sebep olacak Ing en Trajectory yerlestiren bir cesit Ing Orbital maneuver Sekil 1 Ay a gecis uzaktan bakis acisi gorunumu TLI manevrasi Dunya nin yakinindaki kirmizi noktada baslar Tipik bir Ay a gecis dogrultusu rotasi Hohmann gecislerine cok benzemektedir ancak Hiten sondasinda oldugu gibi bazi durumlarda da Ing low energy transfer kullanilmistir Dunya Ay sistemi disindaki kaynaklardan onemli olcude yer cekimsel etkiye maruz kalmayan kisa sureli gorevler icin hizli bir Hohmann gecis rotasi genellikle daha kullanislidir Bir uzay araci Dunya etrafindaki Ing parking orbit Ay dogrultusuna gecisi baslatmak icin TLI manevrasini gerceklestirir Genellik kimyasal yakit kullanan bir roket motoru tarafindan gerceklestirilen buyuk TLI uzay aracinin hizini artirarak yorungesini dairesel olan alcak Dunya yorungesinden fazlaca dis merkezli bir yorungeye degistirir Uzay araci Ay a gecis yayi Ing Lunar transfer arc uzerinde seyretmeye basladiginda aracin rotasi dogrultusu Dunya cevresinde en ote noktasi Ay in yorungesinin yaricapina yakin olan bir eliptik yorungeye yakinsar TLI ateslemesinin miktari ve zamanlamasi Ay in Dunya cevresindeki donusu hesaba katilarak tam olarak Ay i hedeflemek uzere yapilir Atesleme Ay a dogru ilerlenirken uzay araci yerlestigi eliptik yorungedeki en ote noktasina yaklasacak sekilde zamanlanir boylece uzay araci Ay a varacak sekilde rota ayarlanmis olur Son olarak uzay araci Ay in Ing sphere of influence girer hiperbolik Ay salinimi Ing hyperbolic lunar swingby yapar ModellemeNASA nin Ing Constellation program kapsamindaki Orion murettebat kesif araci ve Altair Ay Inis aracindan olusan yigin Ay dogrultusuna giris ateslemesi gerceklestiriyorBirlestirilmis Koniler Patched conics TLI hedeflemesi ve Ay dogrultusuna gecisler cesitli yontemlerle ele alinabilecek olan ozel uygulamalaridir Ay dogrultusuna gecis rotalarini arastirmanin en basit yolu Ing patched conics yontemidir Uzay aracinin genel 2 li nesne dinamikleri etkisinde hizlandigi kabul edilir bu durumda Ay in Ing sphere of influence girene kadar Dunya nin etkisinde kalir Birlestirilmis konik sistemde hareket cok belirgindir ve hesaplanmasi kolaydir dolayisiyla zorlu gorevlerin tasariminda ve de Ing back of the envelope calismalarinda kullanilir Kisitli dairesel 3 lu nesne Daha gercekci bir yaklasim bakildiginda uzay aracinin birden cok gok cisminin yer cekimsel etkisine maruz kaldigi gorulur Dunya ve Ay in yer cekimi etkileri uzay aracinin hizlanmasinda baskindir ve aracin kendi kutlesi Dunya ve Ay ile karsilastirildiginda goz ardi edilebilir oldugundan uzay aracinin ucus rotasi Ing Euler s three body problem yardimiyla yaklasik olarak hesaplanabilir Bu model daha yakin bir sonuc ureten yaklasimdir ancak but lacks an analitik bir cozum icermemektedir Runge Kutta gibi yontemler uzerinden sayisal hesaplama gerektirmektedir Daha kesin hesaplama Daha ayrintili bir benzetim simulasyon kapsaminda Ay in yorungesel hareketi diger astronomik cisimlerin yercekimleri Dunya nin ve Ay in bagdasik homojen olmayan Ing non uniform yercekimi alanlari ve gunes isinimi baskisi gibi etkenler de eklenerek modellenir Bu tur bir modeldeki uzay aracinin yayilan hareketi sayisal olarak yogundur ancak bu durum gercek gorev kesinligi icin gereklidir Itkisiz Donus Free return Bazi durumlarda TLI hedeflenerek tasarlanabilir boylece uzayaraci fazladan itkili manevralara gerek duymadan Ay in arkasindan dolanarak Dunya ya geri doner Bu sekildeki itkisiz donus rotalari insali uzay ucusu gorevlerine bir kat daha guvenlik eklemektedir cunku uzayaraci ilk TLI ateslemesinden sonra Dunya ya bedava ya donebilecektir Ingilizce Free return terimindeki free sozcugu yakit kullanilmadigini gostermek uzere bedava anlaminda kullanilmistir TarihceTLI manevrasini basariyla gerceklestiren ilk uzay sondasi Sovyetler Birligi ne ait Luna 1 olmustur 2 Ocak 1959 Bu manevrayi gerceklestirerek Dunya nin etkisi disina cikan ilk murettebatli gorev 21 Aralik 1968 tarihinde Apollo 8 gorevi olmustur Apollo Ay gorevleri sirasinda Saturn V roketinin ucuncu Ing viki S IVB asamasindaki tekrar baslatilabilir ozellikteki motoru TLI manevrasini gerceklestirmistir Yaklasik olarak 350 saniye surmus olan bu TLI ateslemesi 3 05 3 25 km s 10 bin 10 bin 600 ft s arasi hiz farkini delta v saglamistir bu noktada uzay araci Dunya ya gore yaklasik 10 4 km s 34 bin 150 ft s hizla bkz bagil hiz hareket ediyordu Apollo 8 TLI manevrasi Hawaii Adalarindan Honolulu nun Waikiki sahilinin guneyi dogrultusunda Gunes dogusu oncesinde olaganustu bir sekilde gozlemlendi fotograflandi ve sonraki gun gazetelerde bildirildi 1969 yilinda Apollo 10 aracinin gerceklestirdigi safak vakti oncesi TLI manevrasi Avustralya nin ilcesinden izlenebilmisti Sisli bir tepenin ardindan gelen bir arabanin farlarina benzetilen uzayaraci hafif yesilimsi bir tona sahip parlak bir kuyrukluyildiz gibi gorunmustu Ayrica bakiniz Ing Trans Earth Injection Ing Trans Mars injection Ing Low energy transfer Gok mekanigi Ing Astrodynamics Ing Comparison of orbital launch systems Kaynakca Hiten NASA 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2015 Henri Poincare Les Methodes Nouvelles de Mecanique Celeste Paris Gauthier Villars et fils 1892 99 Theory of Orbits The Restricted Problem of Three Bodies Yale University Academic Press 1967 Schwaninger Arthur J 1963 Trajectories in the Earth Moon Space with Symmetrical Free Return Properties PDF Technical Note D 1833 Huntsville Alabama NASA Marshall Space Flight Center 11 Subat 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 28 Eylul 2015 NASA 18 Kasim 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2015 Independent Star News Sunday December 22 1968 The TLI firing was begun at PST while the craft was over Hawaii and it was reported there that the burn was visible from the ground a b French Francis Colin Burgess 2007 s 372 ISBN 978 0 8032 1128 5