Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azerbaycan'daki Alman savaş esirleri, II. Dünya Savaşı sırasında Sovyet birlikleri tarafından ele geçirilen ve Azerbaycan SSC topraklarında tutulan Nazi Almanyası'nın eski askerleridir.
Azerbaycan'daki savaş esirlerinin tarihi
Esirlerin gelişi ve konaklaması
Azerbaycan'a gelen Alman savaş esirlerinin kaderini araştıran tarihçi Tair Behbudov'a göre, Bakü'ye yaklaşık 42 bin Alman savaş esiri gelmiştir. Tarihçi Cavid Bağırezade'nin belirttiği gibi, Alman savaş esirlerinin Azerbaycan'a gönderilmesi iki aşamadan oluşuyordu: Alman savaş esirlerinin ilk grubu 1944 yılında, ikincisi ise 1945 yılında geldi. Son grup ise 1945 yılının başlarında Rusya'nın orta bölgelerinden geldi. Yaralı savaş esirleri Bakü'ye gönderildi ve bazıları daha sonra yaraları nedeniyle öldü.
Ocak 1947 itibarıyla Azerbaycan'da çeşitli milletlerden (Almanlar, Avusturyalılar, Macarlar, Rumenler) 23.266 Mihver savaş esiri bulunuyordu. Arşiv verilerine göre, 1 Ocak 1947 itibarıyla Azerbaycan SSC İçişleri Bakanlığı'nın operasyonel hizmetinde 223, 328, 444 numaralı 3 savaş esiri kampı, 1552, 5030 numaralı savaş esirleri için hastaneler ve 468, 498 numaralı tıbbi birimler vardı. Bunlar Bakü (Alman Stadtlager), Kirovabad, Sumgayıt (Alman Zweiglager), Mingeçevir (Alman Kura-Stauseelager), Nukha (Alman Zweiglager), Hanlar (Alman Berglager Gil-Gil) ve Salyan'da (Alman Wüstenlager) bulunuyordu.
Bir savaş esirinin günlük istihkakı 90 gr şehriye, 10 gr balık, 15 gr domuz yağı, 15 gr tereyağı, 30 gr tuz, 600 gr patates ve 320 gr sebzeden oluşuyordu. Büyük şantiyelerde, savaş esirleri için tesis fonundan tahsis edilen ek tayınlar vardı ve savaş esirlerinin sağlığını korumak için Azerbaycan NKVD bazen onları sebze ve gıda depolarına ekstra iş için gönderiyordu. Bununla birlikte, savaş esirlerinin çoğunun sağlığı ciddi şekilde etkilenmiş, tüberküloz, dizanteri, plörezi ve diğer hastalıklardan muzdarip olmuşlardır. Bakü ve Mingeçevir sakinleri, yasağa rağmen, sokakta yürüyen veya şantiyelerde çalışan zayıf düşmüş Alman savaş esirlerini beslediler. Aktör ve film yönetmeni Vladimir Menşov, çocukken Hükûmet Konağı inşaatında çalışan Alman savaş esirleriyle tahta oyuncaklar karşılığında ekmek değiş tokuşu yaptığını hatırlıyor.
Esirlerin inşaat işlerine katılımı
Azerbaycan'daki savaş esirleri çeşitli inşaat işlerinde yer almıştır. Sivil binaların, büyük sanayi tesislerinin ve özel kapalı tesislerin inşasında çalışmışlardır.
Alman savaş esirleri Mingeçevir şehrinin inşasında önemli bir rol oynamıştır. Burada onların yardımıyla parklar, meydanlar, beş katlı ve iki katlı yerleşim alanları, kültür sarayı, devlet kurumları vb. inşa edildi. Kuba şehrinde Alman savaş esirleri bir sinema ve bir açık hava sinemasının yanı sıra şehir merkezini Krasnaya Sloboda kasabasına bağlayan 40 basamaklı bir teras inşa ettiler.
Bakü'de savaş esirleri Hükûmet Evi, Buzovnyneft tröstünün konut binası, Bakihanov Caddesi'ndeki aktörler konutu, Stroiteley Caddesi'ndeki Bolshoy Dvor konut alanı kompleksi gibi binaların inşasına katıldılar Behbudov'a göre özellikle Hükûmet Konağı'nın inşasında yaklaşık 150 savaş esiri yer aldı ve inşaat mühendisleri, marangozlar, taş kesiciler, cephe ustaları vb. rolleri üstlendi. Behbudov'un atıfta bulunduğu arşiv verilerine göre, savaş esirleri her gün Kara Şehir'de bulunan hapishaneden yürüyerek inşaat alanına götürülüyor ve akşamları geri dönüyorlardı.
- İnşaatında Alman savaş esirlerinin yer aldığı Azerbaycan'daki binalar
-
![image]()
Buzovnaneft'in konut binası -
![image]()
Mingeçevir'deki konutlar -
![image]()
Daşkesen'daki konutlar
Savaş esirlerinin ülkelerine geri gönderilmesi
BM Genel Kurulu'nun Savaş Esirlerinin İadesi ve Savaş Suçlularının Cezalandırılmasına İlişkin Kararı (13 Şubat 1946), 1947 tarihli İtalya, Finlandiya, Romanya, Macaristan ve Bulgaristan ile Hitler Karşıtı Koalisyonun Barış Anlaşmaları Antlaşması, 1949 Cenevre Sözleşmesi gibi belgelerin kabul edilmesi, Alman savaş esirlerinin ülkelerine geri gönderilmelerinin ana nedeniydi. Sonuç olarak, SSCB'de savaş esirlerinin tam ölçekli olarak serbest bırakılmasına başlandı. Öncelikle anti-faşistler ve üretim liderleri, ardından da zayıf düşmüş, kronik hasta ve engelliler serbest bırakıldı.
Azerbaycan'da, Azerbaycan NKVD'nin raporlarına göre, savaş esirlerinin serbest bırakılması ve anavatanlarına geri gönderilmesi süreci kısmen 1945'te başladı. Ancak 1946'dan itibaren geri dönüşleri daha aktif hale gelmiştir. Ocak ve Şubat 1947'de 2000 zayıflamış ve hasta Alman Azerbaycan'dan çıkarıldı. SSCB İçişleri Bakanı Sergey Kruglov'un 15 Ekim 1947 tarihli 001078 sayılı emrine göre, Azerbaycan'daki 1750 savaş esiri geri gönderilecekti (bunların 1000'i kamplardan, 400'ü Bireysel İşçi Taburlarından, 350'si özel hastanelerden).SSCB Bakanlar Kurulu'nun 1948 tarihli 396-152ss sayılı kararıyla, Azerbaycan NKVD kamplarında distrofiden büyük ölçüde muzdarip olan 3500 Alman savaş esiri, Azerbaycan'dan anavatanlarına gönderilmek üzere seçildi. Mayıs 1948'den aynı yılın Ağustos ayına kadar Mingaçevir hidroelektrik santralinin şantiyelerinden 1800, Sumgayıt boru haddeleme tesisinden 550, Daşkesanstroy'dan 300 ve Glavneftestroy'dan 950 savaş esiri ülkelerine geri gönderildi.
Alman savaş esirlerinin mezarlıkları
Bugün Azerbaycan'ın farklı yerlerinde Alman savaş esirlerinin mezarlıkları bulunmaktadır. Bu mezarlıklar çoğunlukla savaş esirlerinin inşaat işlerinde yer aldığı yerlerde ortaya çıkmıştır. 22 Aralık 1995'te Azerbaycan Dışişleri Bakanı Hasan Hasanov ve Almanya Dışişleri Bakanı Klaus Kinkel, Azerbaycan topraklarındaki Alman savaş esirlerinin mezarlarının korunmasına ilişkin bir anlaşma imzalamışlardır.
Mingeçevir, Alet (11 mezar), Bakü'nün Yasamal bölgesinde (90 mezar) vb. şehirlerde Alman savaş esirleri için mezarlıklar bulunmaktadır. Bakü'de, Dernegül otoyolu üzerinde bulunan ve daha sonra doldurulan bir mezarlık daha vardı. Günümüzde bu yerde bir metal eritme tesisi bulunmaktadır. Ayrıca, Kuba ve Haçmaz şehirlerinde de savaş esirleri mezarlıkları bulunmaktadır, ancak bunların tam yeri bilinmemektedir.
Savaş esirlerinin boru haddeleme fabrikasında çalıştığı Sumgayıt mezarlığında şu anda 311 savaş esirinin mezarı bulunmaktadır. 1999 yılında restore edilen Mingeçevir'deki savaş esirleri mezarlığında 828 savaş esiri yatmaktadır. Bu mezarlığın topraklarına da bir anıt dikilmiştir, 5,5 m yüksekliğinde metal bir haçı temsil etmektedir.
Göygöl şehrinde yaklaşık 1 hektarlık alana sahip bir savaş esirleri mezarlığı bulunmaktadır. Mezarlık 1996 yılında yenilenmiştir. Dokuz milletten (Almanlar, Polonyalılar, Macarlar, Çekler, İsveçliler, Slovaklar, İtalyanlar, Fransızlar ve Avusturyalılar) insanlar buraya gömülmüştür. Göygöl bölgesinde, Balçılı ve Bahrambek köylerinin kavşağında bulunan iki savaş esiri mezarlığı daha vardır. İlkinde yaklaşık dört yüz savaş esiri yatmaktadır ve her mezarın üzerinde esir numarasının yazılı olduğu metal bir plaket bulunmaktadır. 160 savaş esiri komşu mezarlığa gömülmüştür.
Yaklaşık 200 savaş esiri Saatli bölgesinin Caferhan köyünde, Laboratuvar adı verilen bir binada tutuluyordu. Köyde çeşitli kırsal işlerde çalıştırıldılar ve daha sonra burada öldüler ve bugüne kadar ayakta kalan ayrı bir mezarlığa gömüldüler. Mezarlığın girişinde Almanca ve Azerice dillerinde bir tabela bulunmaktadır "Dünya Savaşı Esirleri Mezarlığı".
Kaynakça
- ^ a b c (Azerice). azvision.az. 16 Şubat 2017. 1 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Release of the program "Sada" about the burials of German prisoners of war in Azerbaijan" (Azerice). youtube.com. 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ Isagizi.D (2001), (newspaper), 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi
- ^ (Rusça). ourbaku.com. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
- ^ György Dupka (2015). Die Lager und ihre Gefangenen in der Sowjetunion (Almanca). Pécs/Fünfkirchen: Hier war die Endstation. s. 118. ISBN .
- ^ (2009). (PDF). Mering. s. 4. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ (Rusça). trend.az. 3 Ağustos 2011. 2 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
- ^ "Выпуск передачи телеканала "ARB Şimal" о постройках немецких военнопленных в Губе / Release of the TV program "ARB Şimal" about the buildings of German prisoners of war in Guba" (Azerice). youtube.com. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2019.
- ^ Konasov, Viktor (1996). Судьбы немецких военнопленных в СССР: дипломатические, правовые и политические аспекты проблемы. Очерки и документы. Vologda. s. 151.
- ^ (2003). Внешняя политика Азербайджанской Республики (1988-2003) / Foreign policy of the Republic of Azerbaijan (1988-2003). Baku: Adiloglu. s. 274.
- ^ Elçin Murad, Samir İsayev (14 Nisan 2017). (Azerice). teleqraf.com. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
- ^ (Almanca). volksbund.de. 15 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azerbaycan daki Alman savas esirleri II Dunya Savasi sirasinda Sovyet birlikleri tarafindan ele gecirilen ve Azerbaycan SSC topraklarinda tutulan Nazi Almanyasi nin eski askerleridir Mingecevir deki Alman esirleriAzerbaycan daki savas esirlerinin tarihiEsirlerin gelisi ve konaklamasi Azerbaycan a gelen Alman savas esirlerinin kaderini arastiran tarihci Tair Behbudov a gore Baku ye yaklasik 42 bin Alman savas esiri gelmistir Tarihci Cavid Bagirezade nin belirttigi gibi Alman savas esirlerinin Azerbaycan a gonderilmesi iki asamadan olusuyordu Alman savas esirlerinin ilk grubu 1944 yilinda ikincisi ise 1945 yilinda geldi Son grup ise 1945 yilinin baslarinda Rusya nin orta bolgelerinden geldi Yarali savas esirleri Baku ye gonderildi ve bazilari daha sonra yaralari nedeniyle oldu Ocak 1947 itibariyla Azerbaycan da cesitli milletlerden Almanlar Avusturyalilar Macarlar Rumenler 23 266 Mihver savas esiri bulunuyordu Arsiv verilerine gore 1 Ocak 1947 itibariyla Azerbaycan SSC Icisleri Bakanligi nin operasyonel hizmetinde 223 328 444 numarali 3 savas esiri kampi 1552 5030 numarali savas esirleri icin hastaneler ve 468 498 numarali tibbi birimler vardi Bunlar Baku Alman Stadtlager Kirovabad Sumgayit Alman Zweiglager Mingecevir Alman Kura Stauseelager Nukha Alman Zweiglager Hanlar Alman Berglager Gil Gil ve Salyan da Alman Wustenlager bulunuyordu Bir savas esirinin gunluk istihkaki 90 gr sehriye 10 gr balik 15 gr domuz yagi 15 gr tereyagi 30 gr tuz 600 gr patates ve 320 gr sebzeden olusuyordu Buyuk santiyelerde savas esirleri icin tesis fonundan tahsis edilen ek tayinlar vardi ve savas esirlerinin sagligini korumak icin Azerbaycan NKVD bazen onlari sebze ve gida depolarina ekstra is icin gonderiyordu Bununla birlikte savas esirlerinin cogunun sagligi ciddi sekilde etkilenmis tuberkuloz dizanteri plorezi ve diger hastaliklardan muzdarip olmuslardir Baku ve Mingecevir sakinleri yasaga ragmen sokakta yuruyen veya santiyelerde calisan zayif dusmus Alman savas esirlerini beslediler Aktor ve film yonetmeni Vladimir Mensov cocukken Hukumet Konagi insaatinda calisan Alman savas esirleriyle tahta oyuncaklar karsiliginda ekmek degis tokusu yaptigini hatirliyor Esirlerin insaat islerine katilimi Azerbaycan daki savas esirleri cesitli insaat islerinde yer almistir Sivil binalarin buyuk sanayi tesislerinin ve ozel kapali tesislerin insasinda calismislardir Alman savas esirleri Mingecevir sehrinin insasinda onemli bir rol oynamistir Burada onlarin yardimiyla parklar meydanlar bes katli ve iki katli yerlesim alanlari kultur sarayi devlet kurumlari vb insa edildi Kuba sehrinde Alman savas esirleri bir sinema ve bir acik hava sinemasinin yani sira sehir merkezini Krasnaya Sloboda kasabasina baglayan 40 basamakli bir teras insa ettiler Baku de savas esirleri Hukumet Evi Buzovnyneft trostunun konut binasi Bakihanov Caddesi ndeki aktorler konutu Stroiteley Caddesi ndeki Bolshoy Dvor konut alani kompleksi gibi binalarin insasina katildilar Behbudov a gore ozellikle Hukumet Konagi nin insasinda yaklasik 150 savas esiri yer aldi ve insaat muhendisleri marangozlar tas kesiciler cephe ustalari vb rolleri ustlendi Behbudov un atifta bulundugu arsiv verilerine gore savas esirleri her gun Kara Sehir de bulunan hapishaneden yuruyerek insaat alanina goturuluyor ve aksamlari geri donuyorlardi Insaatinda Alman savas esirlerinin yer aldigi Azerbaycan daki binalar Buzovnaneft in konut binasi Mingecevir deki konutlar Daskesen daki konutlarSavas esirlerinin ulkelerine geri gonderilmesi BM Genel Kurulu nun Savas Esirlerinin Iadesi ve Savas Suclularinin Cezalandirilmasina Iliskin Karari 13 Subat 1946 1947 tarihli Italya Finlandiya Romanya Macaristan ve Bulgaristan ile Hitler Karsiti Koalisyonun Baris Anlasmalari Antlasmasi 1949 Cenevre Sozlesmesi gibi belgelerin kabul edilmesi Alman savas esirlerinin ulkelerine geri gonderilmelerinin ana nedeniydi Sonuc olarak SSCB de savas esirlerinin tam olcekli olarak serbest birakilmasina baslandi Oncelikle anti fasistler ve uretim liderleri ardindan da zayif dusmus kronik hasta ve engelliler serbest birakildi Azerbaycan da Azerbaycan NKVD nin raporlarina gore savas esirlerinin serbest birakilmasi ve anavatanlarina geri gonderilmesi sureci kismen 1945 te basladi Ancak 1946 dan itibaren geri donusleri daha aktif hale gelmistir Ocak ve Subat 1947 de 2000 zayiflamis ve hasta Alman Azerbaycan dan cikarildi SSCB Icisleri Bakani Sergey Kruglov un 15 Ekim 1947 tarihli 001078 sayili emrine gore Azerbaycan daki 1750 savas esiri geri gonderilecekti bunlarin 1000 i kamplardan 400 u Bireysel Isci Taburlarindan 350 si ozel hastanelerden SSCB Bakanlar Kurulu nun 1948 tarihli 396 152ss sayili karariyla Azerbaycan NKVD kamplarinda distrofiden buyuk olcude muzdarip olan 3500 Alman savas esiri Azerbaycan dan anavatanlarina gonderilmek uzere secildi Mayis 1948 den ayni yilin Agustos ayina kadar Mingacevir hidroelektrik santralinin santiyelerinden 1800 Sumgayit boru haddeleme tesisinden 550 Daskesanstroy dan 300 ve Glavneftestroy dan 950 savas esiri ulkelerine geri gonderildi Alman savas esirlerinin mezarliklariBugun Azerbaycan in farkli yerlerinde Alman savas esirlerinin mezarliklari bulunmaktadir Bu mezarliklar cogunlukla savas esirlerinin insaat islerinde yer aldigi yerlerde ortaya cikmistir 22 Aralik 1995 te Azerbaycan Disisleri Bakani Hasan Hasanov ve Almanya Disisleri Bakani Klaus Kinkel Azerbaycan topraklarindaki Alman savas esirlerinin mezarlarinin korunmasina iliskin bir anlasma imzalamislardir Mingecevir Alet 11 mezar Baku nun Yasamal bolgesinde 90 mezar vb sehirlerde Alman savas esirleri icin mezarliklar bulunmaktadir Baku de Dernegul otoyolu uzerinde bulunan ve daha sonra doldurulan bir mezarlik daha vardi Gunumuzde bu yerde bir metal eritme tesisi bulunmaktadir Ayrica Kuba ve Hacmaz sehirlerinde de savas esirleri mezarliklari bulunmaktadir ancak bunlarin tam yeri bilinmemektedir Savas esirlerinin boru haddeleme fabrikasinda calistigi Sumgayit mezarliginda su anda 311 savas esirinin mezari bulunmaktadir 1999 yilinda restore edilen Mingecevir deki savas esirleri mezarliginda 828 savas esiri yatmaktadir Bu mezarligin topraklarina da bir anit dikilmistir 5 5 m yuksekliginde metal bir haci temsil etmektedir Goygol sehrinde yaklasik 1 hektarlik alana sahip bir savas esirleri mezarligi bulunmaktadir Mezarlik 1996 yilinda yenilenmistir Dokuz milletten Almanlar Polonyalilar Macarlar Cekler Isvecliler Slovaklar Italyanlar Fransizlar ve Avusturyalilar insanlar buraya gomulmustur Goygol bolgesinde Balcili ve Bahrambek koylerinin kavsaginda bulunan iki savas esiri mezarligi daha vardir Ilkinde yaklasik dort yuz savas esiri yatmaktadir ve her mezarin uzerinde esir numarasinin yazili oldugu metal bir plaket bulunmaktadir 160 savas esiri komsu mezarliga gomulmustur Yaklasik 200 savas esiri Saatli bolgesinin Caferhan koyunde Laboratuvar adi verilen bir binada tutuluyordu Koyde cesitli kirsal islerde calistirildilar ve daha sonra burada olduler ve bugune kadar ayakta kalan ayri bir mezarliga gomulduler Mezarligin girisinde Almanca ve Azerice dillerinde bir tabela bulunmaktadir Dunya Savasi Esirleri Mezarligi Kaynakca a b c Azerice azvision az 16 Subat 2017 1 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Release of the program Sada about the burials of German prisoners of war in Azerbaijan Azerice youtube com 24 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mayis 2021 Isagizi D 2001 newspaper 6 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Rusca ourbaku com 9 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2021 Gyorgy Dupka 2015 Die Lager und ihre Gefangenen in der Sowjetunion Almanca Pecs Funfkirchen Hier war die Endstation s 118 ISBN 978 963 88716 7 1 2009 PDF Mering s 4 9 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Rusca trend az 3 Agustos 2011 2 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2021 Vypusk peredachi telekanala ARB Simal o postrojkah nemeckih voennoplennyh v Gube Release of the TV program ARB Simal about the buildings of German prisoners of war in Guba Azerice youtube com 9 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2019 Konasov Viktor 1996 Sudby nemeckih voennoplennyh v SSSR diplomaticheskie pravovye i politicheskie aspekty problemy Ocherki i dokumenty Vologda s 151 2003 Vneshnyaya politika Azerbajdzhanskoj Respubliki 1988 2003 Foreign policy of the Republic of Azerbaijan 1988 2003 Baku Adiloglu s 274 Elcin Murad Samir Isayev 14 Nisan 2017 Azerice teleqraf com 6 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2021 Almanca volksbund de 15 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2021