Aşınma çevrimi, taze toprak yüzeyinin aşınma etkilerine uğramasıyla başlayan ve toprak ana tabakasına indirgenince sona eren olaylar toplamı.
'in tanımlamasına göre, aşınma çevrimi, toprak yüzeyinin, dağ oluş hareketi sonucunda yükselmesiyle başlar ve genel taban düzeyine doğru eğimli, hafifçe engebeli bir alan (peneplen) ortaya çıkar. Bir yanardağın aşınma çevrimi, genellikle yan yüzeylerinin aşınmasıyla başlar ve konik patlamasıyla tamamlanır. Kıyılardaki aşınma çevrimi, deniz düzeyindeki yükselmeleri izler ve koylarla girintili çıkıntılı olan kıyı çizgisini düzleştirir.
Davis, 1880'lerde erozyon döngüsü modelini tasarladı. 1900'e kadar tamamen gelişti, geniş beğeni topladı, ancak hiçbir zaman evrensel olarak kabul edilmedi. Model erozyonun baskın süreç olduğu Dünya tarihinde olayları ve dönemleri incelemek için bir çerçeve sağlamıştır. Aynı zamanda model 19. yüzyılda Darwin'in evrim teorisiyle ortaya çıkan büyük evrimsel düşünceye iyi uyum sağlamaktadır.
Model hızla yayıldı. 1901'de Hans Reusch modeli güney Norveç'in dalgalı platosunu açıklamak için kullandı. Davis Walter Wråk'tan, kuzey İskandinav Dağları'nın kabartmasını incelemek için ve Borsu yüzeyini açıklamak için kullandı. 1907 yılında B. Willis ve iş arkadaşları modeli kullanarak Çin'in topoğrafyasını cıkardı.
Model
Modelin yaratıcısı William Morris Davis, geçişi kademeli olan aşamalara ayırdı. Model yükselmiş bir manzara ile başlar. Daha sonra Davis, nehir insizyonunun manzarayı şekillendiren baskın süreç olduğu genç bir aşamayı tanımladı. Genç evre sırasında yaylalar ve vadi dipleri arasındaki yükseklik farkları hızla artar. Genç evre, vadi dipleri ve yaylalar arasındaki yükseklik farklılıklarının en büyük olduğu olgun bir evre tarafından takip edilir. Olgun evre eğimin düşüşünden başlayarak daha önemli bir durum haline gelir ve yaylalar, nehirlerin kesilmesinden daha hızlı bir şekilde yüksekliğini kaybeder ve etkili bir şekilde eğim azalır. En son aşamada erozyon uzun süre hareket ederek, manzara – orijinal yüksekliğe rağmen-yuvarlanan bir ovaya indirilir. Bu manzaraya bir peneplain denir ve genel düzeyde ayakta kalan Yükseklikleri içerebilir. Peneplaİn, ikinci bir erozyon döngüsüne başlayarak yükselebilir.
Davis, tam bir döngünün özel bir durum olduğunu ve ilk yükselişin hızlı olması veya uzun bir sessizlik dönemi olmadığını kabul etti. Ancak, Davis genellikle manzaraları açıklamak için hızlı bir yükselme ve sessizlik yaklaşımı kullandı. Bu, modelin hızlı ve epizodik tektonik yükselme varsaydığı anlamına gelir. Modelin bir başka özelliği, eğimlerin düşüşle evrimleşmesidir, yani başlangıçta dik eğimler ardı ardına daha yumuşak eğimler oluşturan erozyon ile aşınır. Modelin zayıf yönleri, doğada çoğunlukla teorik ve tümdengelimsel olması ve tektonik hareketlerin veya iklim değişikliğinin karmaşıklığını hesaba katmamış olmasıdır. Orijinal formdaki model, akan su ile erozyonun birincil öneme sahip olduğu varsayılan ılıman manzaralardaki rölyef gelişimini açıklamayı amaçlamaktadır. Ancak erozyon döngüsü, modifikasyonlarla, kurak, buzul, kıyı, karstik ve çevre bölgeleri olarak genişletilmiştir.
Aşınma Döngüsünün Çeşitleri
ÇEVRE | AYRINTILAR | |
---|---|---|
KURAK | Davis,1905 | Kurak iklimde aşınma döngüsünün başlangıcında, kıt yağış olayları sırasında malzemenin yıkandığı çok sayıda küçük havza vardır. Bir sonraki aşamada (genç aşama) vadiler gelişir ve bunlar tarafından yaylalar, nazik yamaçlar ve havzalar yaylalardan elde edilen materyalleri biriktirir. Olgun aşamada drenaj havzaları birleşir. Sonunda, arazinin rahatlama ve deflasyon boşluklarının çoğunu kaybettiği bir aşamaya ulaşılır ve drenaj sistemlerine müdahale ederek yerel sistemlere ayrılır. Tüm aşamalar boyunca kum ve toz rüzgarla diğer manzaralara ulaşabilir. |
KIYI | Johnson,1919 | Kıyı profilleri için alternatif modeller önerilmektedir: biri kıyı çıkma kıyı profilleri için, diğeri daldırma kıyı profilleri için. Tamamlayıcı bir model, farklı parçaların suya batma ve ortaya çıkma ihtimaline sahip olabilecek sahil hatlarına uygulanabilir. |
BUZUL | Davis, 1900 | Buzul aşınma döngüsü dağlık bölgelerle ilgilenir. Davis, olgun buzul manzaralarından daha gelişmiş bir şey olmadığını iddia etmektedir. Buzul aşınma döngüsü buzul öncesi bir manzara ile başlar. Zamanla vadi buzulları altta yatan kayayı farklı oranlarda aşındırır ve diğerlerinden daha yerleşmiş vadiler ve buzullar oluşturur. Zaman geçtikçe daha az yerleşmiş buzullar, daha yerleşmiş olanlarla aynı seviyeye ulaşırlar, çünkü bir buzul ne kadar derin aşınırsa, aşındırıcı gücü azalır. Olgun bir aşamada vadiler düz kenarlı oluklar oluşturur. |
KARSTİK | Cvijić, 1918 | Karstik bölgelerdeki aşınma döngüsünün üç aşaması vardır. İlk önce kırıkların üst kısımları çözülür, büyütülür ve su ile doldurulur. Yüzeyde normal akarsu vadileri gelişir, küçük polyeler olabilir. Daha sonra, bir karst sisteminin büyümesiyle suyun yeniden yönlendirilmesi, akarsu drenaj modelini düzensiz hale getirir, vadi dipleri büyük dolinler ve uvalalar geliştirir. Bu yeryüzü şekilleri birleştikçe uvalalar arasındaki sırtlar yavaş yavaş kaybolur. Eğer anakaya çözünmeyen kaya ile kaplıysa, yeraltı nehir sistemleri çözünmez kayaya ulaştığında normal akarsu vadileri yavaşça yeniden ortaya çıkacaktır. Sonunda çözünür kayalar sadece izole tepeler olarak görünür. Davis'in orijinal aşınma döngüsünün aksine, karstik bir peneplen oluşumuyla bitmez. |
PREGLASİYAL | Peltier,1950 | Periglasyal aşınma döngüsü, periferik olmayan bir manzara ile başlar. Anakayanın üzerinde yer alan kalıntının bir zamanlar periyodik kitle israfı, üst yamaçlarda ana kayayı ortaya çıkarır. Bu çıkıntılar daha sonra donma ayrışmasına maruz kalır, bu da yamaçların ana kaya alanlarının tabanında geniş blok alanları oluşturarak geri çekilmesini sağlar. Daha sonraki bir aşamada,toprak kayması zirveleri yıpratır ve topoğrafik düşükleri doldurur. |
Tarihçe
Greko-Romen dünyasında ve daha sonra Orta Çağ'da İslam dünyasında ve Avrupa'da döngüsel erozyon hakkında bazı fikirler vardı. Bununla birlikte, erozyon döngüsünün yaratıcısı William Morris Davis'in hemen etkileri 19. yüzyıl Amerikan kaşifleriydi. Amerikan İç Savaş'ının sona ermesi (1861-1865), batı Amerika Birleşik Devletlerinin keşfinin yeniden başlatılmasına yol açtı. Üç kaşif, John Wesley Powell, Clarence Edward Dutton ve Grove Karl Gilbert, karşılaştıkları manzaralarda ki jeomorfoloji ve jeoloji hakkında yazdılar. Davis, bu çalışmalardan, modeli oluşturmak için kullanılan birçok kavramı ödünç almıştır.
Davis'in biyoloji alanındaki fikirlerden, özellikle de 19. yüzyılın sonlarında Amerika Birleşik Devletlerinde mevcut olan Neo-Lamarckian düşüncesinden etkilendiği iddia edildi. Davis'in bu Neo-Lamarkkian etkisinin bir kısmını eğitmeni Nathaniel Shaler'den aldığı düşünülmektedir. Erozyon döngüsünü şekillendirmiş olabilecek diğer biyolojik teoriler, her ikisi de Neo- Lamarkianizm ile bağlantılı olan ortogenez ve rekapitülasyon teorileridir. Darwin'in evrim teorisi Neo-Lamarckizm'e göre daha az etkili oldu. Bu fikirlerin etkisi, modellerin "değişim" yerine "evrim" kavramını istihdam etmesinde ima edilebilir ve bu da peyzaj ve yerşekillerinin değişiminin öngörülebilir bir yönünü ima eder.
Ayrıca Bakınız
Kaynakça
- ^ a b Orme, Anthony R. (2007). "Davis Erozyon Döngüsünün Yükselişi ve Düşüşü: Prelude, Füg, Coda ve Sequel". Fiziki Coğrafya . 28 (6): 474-506. doi : 10.2747 / 0272-3646.28.6.474 .
- ^ Lidmar-Bergström, Karna . "erosionscykel" . Nationalencyklopedin(İsveççe). Cydonia Gelişimi
- ^ Flemal, Ronald C. (1971). "Davis Jeomorfoloji Sistemine Saldırı: Bir Özet": 3-13.
- ^ Gjessing, Sadece (1967). "Norveç'in Soluk Yüzeyi". Norsk Geografisk Tidsskrift . 21 (2): 69-132. doi : 10.1080 / 00291956708621854 .
- ^ Yeşil, Paul F .; Lidmar-Bergström, Karna; Japsen, Peter; Bonow, Johan M .; Chalmers, James A. (2013). "Stratigrafik peyzaj analizi, termokronoloji ve yüksek, pasif kıta kenarlarının epizodik gelişimi" . "Stratigrafik peyzaj analizi, termokronoloji ve yüksek, pasif kıta kenarlarının epizodik gelişimi" . Danimarka Jeoloji Araştırması ve Grönland Bülteni
- ^ Lidmar-Bergströrm, Karna (1996). "İsveç'te uzun vadeli morfotektonik evrim". Jeomorfoloji . Elsevier. 16 : 33–59. doi : 10.1016 / 0169-555X (95) 00083-H .
- ^ Jeomorfoloji . 295 : 393-405. Önlük kodu : 2017 Geomo.295..393L . doi : 10.1016 / j.geomorph.2017.07.024
- ^ Davis, William M. (1899). "Coğrafi Döngü". Coğrafi Dergi . 14 (5): 481-504. doi : 10.2307 / 1774538 . JSTOR 1774538 .
- ^ Chorley et al. 2005, pp. 737–738, 790
- ^ a b Goudie, A.S. (2004). "Cycle of erosion". In Goudie, A.S. (ed.). Encyclopedia of Geomorphology. Routledge. pp. 223–224.
- ^ Davis, William M. (1899). "The Geographical Cycle". The Geographical Journal. 14 (5): 481–504. doi:10.2307/1774538. JSTOR 1774538.
- ^ Davis, W.M. (1905). "The Geographical Cycle in an Arid Climate". The Journal of Geology. 13 (5): 381–407. Bibcode:1905JG.....13..381D. doi:10.1086/621241. hdl:2027/hvd.32044072251564.
- ^ Johnson, 199–228
- ^ Davis, William Morris (1972) [First published 1900]. "2 Glacial Erosion in France, Switzerland and Norway". In Embleton, Clifford (ed.). Glaciers and Glacial Erosion. pp. 38–69. doi:10.1007/978-1-349-15480-7. ISBN 978-1-349-15480-7.
- ^ Cvijić, Jovan (1918). "Hydrographie souterraine et évolution morphologique du Karst". Recueil des travaux de l'institut de géographie alpine (in French).
- ^ French, Hugh M. (2007). The Periglacial Environment (3rd ed.). John Wiley & Sons Ltd. pp. 244–246
- ^ Inkpen, Rob; Collier, Peter (2007). "Neo-Lamarkkiizm ve Davis'in erozyon döngüsü". Géomorfoloji . 13 (2): 113-124. doi : 10.4000 / jeomorfologie.902 .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Asinma cevrimi taze toprak yuzeyinin asinma etkilerine ugramasiyla baslayan ve toprak ana tabakasina indirgenince sona eren olaylar toplami in tanimlamasina gore asinma cevrimi toprak yuzeyinin dag olus hareketi sonucunda yukselmesiyle baslar ve genel taban duzeyine dogru egimli hafifce engebeli bir alan peneplen ortaya cikar Bir yanardagin asinma cevrimi genellikle yan yuzeylerinin asinmasiyla baslar ve konik patlamasiyla tamamlanir Kiyilardaki asinma cevrimi deniz duzeyindeki yukselmeleri izler ve koylarla girintili cikintili olan kiyi cizgisini duzlestirir Davis 1880 lerde erozyon dongusu modelini tasarladi 1900 e kadar tamamen gelisti genis begeni topladi ancak hicbir zaman evrensel olarak kabul edilmedi Model erozyonun baskin surec oldugu Dunya tarihinde olaylari ve donemleri incelemek icin bir cerceve saglamistir Ayni zamanda model 19 yuzyilda Darwin in evrim teorisiyle ortaya cikan buyuk evrimsel dusunceye iyi uyum saglamaktadir Model hizla yayildi 1901 de Hans Reusch modeli guney Norvec in dalgali platosunu aciklamak icin kullandi Davis Walter Wrak tan kuzey Iskandinav Daglari nin kabartmasini incelemek icin ve Borsu yuzeyini aciklamak icin kullandi 1907 yilinda B Willis ve is arkadaslari modeli kullanarak Cin in topografyasini cikardi ModelWilliam Morris Davis 1850 1934 modelin yaraticisi Modelin yaraticisi William Morris Davis gecisi kademeli olan asamalara ayirdi Model yukselmis bir manzara ile baslar Daha sonra Davis nehir insizyonunun manzarayi sekillendiren baskin surec oldugu genc bir asamayi tanimladi Genc evre sirasinda yaylalar ve vadi dipleri arasindaki yukseklik farklari hizla artar Genc evre vadi dipleri ve yaylalar arasindaki yukseklik farkliliklarinin en buyuk oldugu olgun bir evre tarafindan takip edilir Olgun evre egimin dususunden baslayarak daha onemli bir durum haline gelir ve yaylalar nehirlerin kesilmesinden daha hizli bir sekilde yuksekligini kaybeder ve etkili bir sekilde egim azalir En son asamada erozyon uzun sure hareket ederek manzara orijinal yukseklige ragmen yuvarlanan bir ovaya indirilir Bu manzaraya bir peneplain denir ve genel duzeyde ayakta kalan Yukseklikleri icerebilir PeneplaIn ikinci bir erozyon dongusune baslayarak yukselebilir Davis tam bir dongunun ozel bir durum oldugunu ve ilk yukselisin hizli olmasi veya uzun bir sessizlik donemi olmadigini kabul etti Ancak Davis genellikle manzaralari aciklamak icin hizli bir yukselme ve sessizlik yaklasimi kullandi Bu modelin hizli ve epizodik tektonik yukselme varsaydigi anlamina gelir Modelin bir baska ozelligi egimlerin dususle evrimlesmesidir yani baslangicta dik egimler ardi ardina daha yumusak egimler olusturan erozyon ile asinir Modelin zayif yonleri dogada cogunlukla teorik ve tumdengelimsel olmasi ve tektonik hareketlerin veya iklim degisikliginin karmasikligini hesaba katmamis olmasidir Orijinal formdaki model akan su ile erozyonun birincil oneme sahip oldugu varsayilan iliman manzaralardaki rolyef gelisimini aciklamayi amaclamaktadir Ancak erozyon dongusu modifikasyonlarla kurak buzul kiyi karstik ve cevre bolgeleri olarak genisletilmistir Asinma Dongusunun CesitleriCEVRE AYRINTILARKURAK Davis 1905 Kurak iklimde asinma dongusunun baslangicinda kit yagis olaylari sirasinda malzemenin yikandigi cok sayida kucuk havza vardir Bir sonraki asamada genc asama vadiler gelisir ve bunlar tarafindan yaylalar nazik yamaclar ve havzalar yaylalardan elde edilen materyalleri biriktirir Olgun asamada drenaj havzalari birlesir Sonunda arazinin rahatlama ve deflasyon bosluklarinin cogunu kaybettigi bir asamaya ulasilir ve drenaj sistemlerine mudahale ederek yerel sistemlere ayrilir Tum asamalar boyunca kum ve toz ruzgarla diger manzaralara ulasabilir KIYI Johnson 1919 Kiyi profilleri icin alternatif modeller onerilmektedir biri kiyi cikma kiyi profilleri icin digeri daldirma kiyi profilleri icin Tamamlayici bir model farkli parcalarin suya batma ve ortaya cikma ihtimaline sahip olabilecek sahil hatlarina uygulanabilir BUZUL Davis 1900 Buzul asinma dongusu daglik bolgelerle ilgilenir Davis olgun buzul manzaralarindan daha gelismis bir sey olmadigini iddia etmektedir Buzul asinma dongusu buzul oncesi bir manzara ile baslar Zamanla vadi buzullari altta yatan kayayi farkli oranlarda asindirir ve digerlerinden daha yerlesmis vadiler ve buzullar olusturur Zaman gectikce daha az yerlesmis buzullar daha yerlesmis olanlarla ayni seviyeye ulasirlar cunku bir buzul ne kadar derin asinirsa asindirici gucu azalir Olgun bir asamada vadiler duz kenarli oluklar olusturur KARSTIK Cvijic 1918 Karstik bolgelerdeki asinma dongusunun uc asamasi vardir Ilk once kiriklarin ust kisimlari cozulur buyutulur ve su ile doldurulur Yuzeyde normal akarsu vadileri gelisir kucuk polyeler olabilir Daha sonra bir karst sisteminin buyumesiyle suyun yeniden yonlendirilmesi akarsu drenaj modelini duzensiz hale getirir vadi dipleri buyuk dolinler ve uvalalar gelistirir Bu yeryuzu sekilleri birlestikce uvalalar arasindaki sirtlar yavas yavas kaybolur Eger anakaya cozunmeyen kaya ile kapliysa yeralti nehir sistemleri cozunmez kayaya ulastiginda normal akarsu vadileri yavasca yeniden ortaya cikacaktir Sonunda cozunur kayalar sadece izole tepeler olarak gorunur Davis in orijinal asinma dongusunun aksine karstik bir peneplen olusumuyla bitmez PREGLASIYAL Peltier 1950 Periglasyal asinma dongusu periferik olmayan bir manzara ile baslar Anakayanin uzerinde yer alan kalintinin bir zamanlar periyodik kitle israfi ust yamaclarda ana kayayi ortaya cikarir Bu cikintilar daha sonra donma ayrismasina maruz kalir bu da yamaclarin ana kaya alanlarinin tabaninda genis blok alanlari olusturarak geri cekilmesini saglar Daha sonraki bir asamada toprak kaymasi zirveleri yipratir ve topografik dusukleri doldurur TarihceCol ortaminda ruzgarin sebep oldugu bir asinma Greko Romen dunyasinda ve daha sonra Orta Cag da Islam dunyasinda ve Avrupa da dongusel erozyon hakkinda bazi fikirler vardi Bununla birlikte erozyon dongusunun yaraticisi William Morris Davis in hemen etkileri 19 yuzyil Amerikan kasifleriydi Amerikan Ic Savas inin sona ermesi 1861 1865 bati Amerika Birlesik Devletlerinin kesfinin yeniden baslatilmasina yol acti Uc kasif John Wesley Powell Clarence Edward Dutton ve Grove Karl Gilbert karsilastiklari manzaralarda ki jeomorfoloji ve jeoloji hakkinda yazdilar Davis bu calismalardan modeli olusturmak icin kullanilan bircok kavrami odunc almistir Davis in biyoloji alanindaki fikirlerden ozellikle de 19 yuzyilin sonlarinda Amerika Birlesik Devletlerinde mevcut olan Neo Lamarckian dusuncesinden etkilendigi iddia edildi Davis in bu Neo Lamarkkian etkisinin bir kismini egitmeni Nathaniel Shaler den aldigi dusunulmektedir Erozyon dongusunu sekillendirmis olabilecek diger biyolojik teoriler her ikisi de Neo Lamarkianizm ile baglantili olan ortogenez ve rekapitulasyon teorileridir Darwin in evrim teorisi Neo Lamarckizm e gore daha az etkili oldu Bu fikirlerin etkisi modellerin degisim yerine evrim kavramini istihdam etmesinde ima edilebilir ve bu da peyzaj ve yersekillerinin degisiminin ongorulebilir bir yonunu ima eder Ayrica BakinizAsinma Dis KuvvetlerKaynakca a b Orme Anthony R 2007 Davis Erozyon Dongusunun Yukselisi ve Dususu Prelude Fug Coda ve Sequel Fiziki Cografya 28 6 474 506 doi 10 2747 0272 3646 28 6 474 Lidmar Bergstrom Karna erosionscykel Nationalencyklopedin Isvecce Cydonia Gelisimi Flemal Ronald C 1971 Davis Jeomorfoloji Sistemine Saldiri Bir Ozet 3 13 Gjessing Sadece 1967 Norvec in Soluk Yuzeyi Norsk Geografisk Tidsskrift 21 2 69 132 doi 10 1080 00291956708621854 Yesil Paul F Lidmar Bergstrom Karna Japsen Peter Bonow Johan M Chalmers James A 2013 Stratigrafik peyzaj analizi termokronoloji ve yuksek pasif kita kenarlarinin epizodik gelisimi Stratigrafik peyzaj analizi termokronoloji ve yuksek pasif kita kenarlarinin epizodik gelisimi Danimarka Jeoloji Arastirmasi ve Gronland Bulteni Lidmar Bergstrorm Karna 1996 Isvec te uzun vadeli morfotektonik evrim Jeomorfoloji Elsevier 16 33 59 doi 10 1016 0169 555X 95 00083 H Jeomorfoloji 295 393 405 Onluk kodu 2017 Geomo 295 393L doi 10 1016 j geomorph 2017 07 024 Davis William M 1899 Cografi Dongu Cografi Dergi 14 5 481 504 doi 10 2307 1774538 JSTOR 1774538 Chorley et al 2005 pp 737 738 790 a b Goudie A S 2004 Cycle of erosion In Goudie A S ed Encyclopedia of Geomorphology Routledge pp 223 224 Davis William M 1899 The Geographical Cycle The Geographical Journal 14 5 481 504 doi 10 2307 1774538 JSTOR 1774538 Davis W M 1905 The Geographical Cycle in an Arid Climate The Journal of Geology 13 5 381 407 Bibcode 1905JG 13 381D doi 10 1086 621241 hdl 2027 hvd 32044072251564 Johnson 199 228 Davis William Morris 1972 First published 1900 2 Glacial Erosion in France Switzerland and Norway In Embleton Clifford ed Glaciers and Glacial Erosion pp 38 69 doi 10 1007 978 1 349 15480 7 ISBN 978 1 349 15480 7 Cvijic Jovan 1918 Hydrographie souterraine et evolution morphologique du Karst Recueil des travaux de l institut de geographie alpine in French French Hugh M 2007 The Periglacial Environment 3rd ed John Wiley amp Sons Ltd pp 244 246 Inkpen Rob Collier Peter 2007 Neo Lamarkkiizm ve Davis in erozyon dongusu Geomorfoloji 13 2 113 124 doi 10 4000 jeomorfologie 902