Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bar Oyunları, Kuzeydoğu Anadolu'da Erzurum, Kars, Ardahan, Bayburt, Gümüşhane (Kürtün hariç), Erzincan (Kemaliye hariç), Artvin (Hopa, Arhavi ve Borçka hariç) ve Samsun (Vezirköprü, Havza, Ladik) illerini içine alan bölgede halkın oynadığı halk oyunlarıdır.
En yaygın olarak Erzurum, Erzincan, Gümüşhane ve Bayburt'ta gelişmiştir.
Gümüşhane ilinde Kürtün'de, güneydoğu köyleri hariç Torul'da ve Gümüşhane Merkez ilçesinin bir kısmında bar oynanmamakta, ilin diğer kısımlarında ise horon ve bar oynanmaktadır.
Davul ve zurna, Artvin'de davul-zurnayla beraber akordeon ve tulum eşliğinde ekip hâlinde oynanan halk oyunu olan Bar başlıca Kadın ve Erkek Barları olarak 2'ye ayrılır.
Erkek Barları 16 oyundan oluşur;
Baş Bar, İkinci Bar (aşırma), Sekme, İkinci Aşırma, Nari, Dello, Koçeri, Temirağa, Tamzara, Tavuk Bari, Felek, Çingeneler, Uzun Dere, Daldalar, Yayvan, Hançer Bari
Kadın Barları ise 12 oyundan oluşmaktadır.
Kavak, Çiftbeyaz Güvercin, Çember, Döne, Nari, Çarşıda Üzüm Kara, Sallama, Mendilimde kişmiş ile Badem Var, Tortumun Eymeleri, Aşşahtan Gelirem, Köylü Kızı, Delikız.
Bar tutuşmak olarak adlandırılan bu oyunlar halaya benzemekle birlikte kol ve el hareketleri de ön plandadır. Halaya göre ezgileri daha ağırdır.
Etimoloji
Türklerin Orta Asya'dan getirildiğine inanılan bir oyundur. Özellikle Erzurum Barlarındaki figürlere bakıldığında Türkler'in savaş meydanına girmeden önce savaşın taktiğini kendi aralarında göstermek, paylaşmak için bu oyunu oynadığı tahmin edilmektedir. Turan taktiğini andıran figürler Baş Bar oyununda açıkça görülmektedir. Aynı zamanda Hançer ve Köroğlu Barlarında hançer ve kılıcın kullanılması aralarında savaş taktiğini göstermeleri ve düşmana korku vermek için vakarlı duruşları da bu görüşü desteklemektedir. Bar oyunun kazanılan savaşlardan sonra kurulan toylarda oynandığı da tahmin edilmektedir. Türk müzikolog Mahmut Ragıp Gazimihal'e göre Bar kelimesi Orta Asya'da Türkler'in davula "Par" adını verdiklerini sözcükten türemiştir. Aynı zamanda Gazimihal'in bağ bağdaşmak bağ tutmak gibi sözcüklerden yumuşak ğ'nin r'ye dönüştüğünü ifade eden açıklamaları da vardır. Genel görüşe göre Orta Asya'da şamanların davullarına bu ad verilmiştir.
Erzurum Barları
Erkek Barları
1- Baş Bar: Açık oynanır güftesi oynanır.Bestede başlangıç ve son ayrı olmak üzere iki tür müzik vardır. Hüseyni makamındadır. Boyun Dadaşın, ağır başlı, zevk ehli, eğlencede laubalilikten ziyade ağır başlılık ve vefakarlı olduğunu ifade eder.
2- İkinci Bar (1. Aşırma): Kapalı barlardandır. Güftesi yoktur. Hüseyni makamında bestesi yapılmaktadır. Dadaşların birbirlerine gönülden gönüle bağlı, müttenit ve mütesanit olduklarını ifade eder.
3- Sekme (Tikine): Güftesi yoktur. Hüseyni makamındadır. Dadaşın yerine göre çok hareketli, fakat şuurlu ve müşterek sonuca ulaşma ifadesini temsil eder.
4- 2.Aşırma: Güftesi yoktur. Hüseyni makamındadır. Dadaşların harpte ve sulhte hareket hâlinde, iş hayatında birlik ve beraberlik içinde olduklarını ifadde eder.
5- Nari: Güftesi vardır açık bardır. Hüseyni makamındadır. Dadaşın zevk-i selim, aşk sevgi yaşantılarının ecdattan gelen hasletlerini çevreye aktarma duygularını sembolize eder. Sözleri: hey nari hey nari bacadan gel bacadan hey nari hey nari, işliğin alacadan. hey nari hey nari? ben seni alcağım, hey nari hey nari, bacadan gel bacadan
6- Dello: İki türlü müziği vardır. Oyunu da iki türlü oynanır. Birinci kısma, ikinci kısma Bitlis dellosu denir. Kapalı bardır. Dadaşın en hareketli ve ritmik oyunlarından birisi olan dello da, dadaşların hep birden bir komut altında ileri saldırı ve ani olarak geriden gelen tehlikeye karşı mukabelede bulunma hasletine sahip bulunduklarını kompoze eder. Erzurum'da Kemah'tan delloy delloy delloy can, yar gelir oynamaktan delloy delloy delloy can, kızın parmağı şişmiş delloy delloy delloy can, def çalıp oynamaktan delloy delloy delloy can, Erzurum ovasında delloy delloy delloy can, gül açar yaylasında delloy delloy delloy can, kız yanağın al olmuş delloy delloy delloy can, güzeller arasında delloy delloy delloy can, Erzurum iki yoldur delloy delloy delloy can, biri sağ biri soldur delloy delloy delloy can, kız Allah'ın seversen delloy delloy delloy can, ne sağ et ne de öldür delloy delloy delloy can.
7- Koçeri: İki motif hâlinde oynanamaktadır. Birinci kısmın figürü ayrı, ikinci kısmın figürü de ayrıdır. Ayni zamanda her kısmın figür besteleri de ayrı ayrı özelliktedir. Hüzzam makamındadır. Birinci kısım kapalı, ikinci kısım açıktır. Adından da anlaşıldığı gibi dadaşları savaşa gönüllü katıldığını ve kahramanca dövüşmeden zevk aldıklarını sembolize etmektedir.Güftesi yoktur.
8- Temirağa: Açık bardır. Güftesi vardır. Hüseyni makamındadır. Temirağa adlı ritmik oyunları ile meşhur bir dadaştan alındığı rivayet edilen bu bar, cesaret ve kahramanlığı ifade eder.
9- Tamzara: Güftesi yoktur. Hüseyni makamındadır. Yarı kapalı, yarı açık oynanmaktadır. Bu oyun Erzurum köylerinde, şehirde olduğundan başka figürler ilavesiyle oynanmaktadır.Dadaşın kafa ve beden güçlülüğünü ifade etmektedir.
10-Tavuk Barı: Açık oynanır. Hüseyni makamındadır. Un elerler eleğinen, işim dönen feleğinen, eşin kızlar mezerimi, altı saplı küreğinen. un elerler bakır teşte, felek benim derdim deşme, kız oğlana meyil vemiş, sevdadır oy dile düşme. un elrler ince mince, felek sormaz halin nice, el aleme rüsvay oldum, yar peşinden gide gide.
12- Çingeneler: Açık oynanır. Güftesi yoktur. Rast makamındadır. Çingene alemlerini taklit karakterinde bir oyundur.
13- Uzundere: Açık oynanır. Güftesi yoktur. Hicaz makamındadır.
14- Daldalar: Kapalı oyunlardandır. Hüseyni makamındadır. Güftesi vardır. Daldalar daldalar daldan aşağı, saçları dökülmüş belden aşağı daldalar daldalar dalım yok benim, sineme saracak yarim yok benim. daldalar daldalar dalım yok benim, sineme saracak yarim yok benim. daldalar daldalar daldırdın beni, bir buse vermedin kandırdın beni. daldalar daldalar can Temir ağa, bir ayak üstüne dön Temir ağa.
15- Yayvan: Bu oyun iki kısım hâlinde oynanmaktadır.Bu iki çeşit figürler birleşerek bir bütün teşkil ederler. Birinci kısım kapalıdır. Dadaşlar hüseyni makamında olan müzikle YAYVAN barını oynarlar. Bu barın bitiminde içlerinden ikisi ortaya çıkar diğerleri kenarlarda tablo teşkil eder. Ortadakiler Köroğlu oyunu oynarlar. Bu oyunda pala ve kılıç kullanılır. Hücuım ve müdafa figürleri çok canlı ve heyecan vericidir. Hamasi bir oyundur.
16- Çerkez Barı: İki kişi tarafından Açık oynanan Bar oyunudur
17- Hançer Barı: İki kişi ile oynanır. Hüseyni makamındadır. Son bölümünde melodi ve ritm değişir. Birinci kısımda dello hâlindeki dadaşlar, ikinci kısımda birbirlerini affederek kusuru bağışlama ve hoş görülük ruhu içinde, neşeli gösteri oyunları ile devam ederler. Böylece oyun biter.
Kadın Barları
Erzurum kadın barları da erkek barları gibi kapalı veya açık olarak oynanmaktadır. Genellikle def, mey ve gıranata gibi ince saz aletleri kullanılır.
1-Kavak: Kız ve gelinlerin elele tutarak oynadıkları bir bardır. ben bir kavak yol üstünde biterem. gelen geçenlere gölge ederem, ırğalanma kavalk seni budaram, budar budar odun eder yakaram. güneş vurmuş boz tepenin başına, yeni girmiş on üç on dört yaşına, pulli yazma örtmiş kulam başına, ırğalanma kavak seni budaram, budar budar odun eder yakaram.
Oyunu sonuna doğru müzik daha hareketli çalınır, ritm hızlanır ve oyun biter.
2- Çift Beyaz Güvercin: Açık ve kapalı karma bir bardır. Güftesi vardır. Hüseynii makamındadır.Çalgı ve oyuncuların türkü şeklinde seslendirdikleri güftesiyle müşterek oynanır. Çift beyaz güvercin olsam, çadırın başına konsam, güzellere yoldaş olsam, çirkinlerden uzak dursam, gel gel karanfilli gelin, eli deste güllü gelin beli ipek şallı gelin.karanfiller oymak oymak,hiç olur mu yare doymak, ağzın şeker dilin kaymak.gel gel karanfilli gelin, eli deste güllü gelin, beli ipek şallı gelin.karanfil buldum derede,sordum evleri nerede, ha burada ha şurada, gel gel karanfilli gelin, eli deste güllü gelin beli ipek şallı gelin. 3- Çember: Çember oyunu aynı ekip tarafından oynanır hüseyni makamındadır. Çalgılarda değişiklik yoktur.Güftesi vardır. atın üstünde eğer, bilmem ağam ne geyer,altında beyaz gömlek,üstünde kutnu yelek, (nakarat) çember bastım yol açtımkırmızı güle dolaştım,değme güle konmazkençakır dikene düştüm
4- Döne: Ayni ekip tarafından oynanır hüseyni makamındadır.Güftesi yoktur.Bir ileri bir geri oynandığı için ayrıca adına dönerde denir.
5- Nari: Aynı ekip tarafından oynanır. Hüseyni makamındadır.Söylenerek ve çalgı refakatinde oynanır. hey nari hey nari bacadan gel bacadan hey nari hey nari, hey nari hey nari, ben seni alcağım,hey nari hey nari, bacadan gel bacadan
6- Çarşıda Üzüm Kara: Aynı ekip tarafından oynanır.Güftesi vardır.Çalgılar aynıdır. ah çimene gel çimene gel gül oğlan, çimen çiçek deste biçek, çit yelekli gül oğlan. ah çimene gel çimene gel gül oğlan, çimen çiçek deste biçek çit yelekli gül oğlan. elim boş yüzüm kara,çimen gel çimene gel gül oğlan çimen çiçek deste biçek çit yelekli gül oğlan
7-Sallama: Aynı ekip tarafından oynanır.Güftesi yoktur.Yalnız çalgılarla oynanmaktadır.
8-Mendilimde kişmiş ile badem var: Ekip ve çalgılar aynıdır.Güftesi vardır. mendilimde kişmiş ile badem var, usul söyle köşelerde adam var. seni benden beni senden eden var, bağdat yolu hor göründü göründü, gurbet bana dar göründü göründü. baltayı vurdum bayıra, suyu bağladım çayıra, ben giderem gurbet ele, mevlam seni gayıra. bağdat yolu hor göründü göründü, gurbet bana dar göründü göründü.
9-Tortumun Eğmeleri: Ayni ekip tarafından oynanır hüseyni makamındadır. Güftesi vardır.
Tortumun eğmeleri, ağam yar paşam yar, beğenmem düğmeleri di gel gel. yarim yelek yaptırmış ağam yar paşam yar, ben olim düğmeleri di gele gel. Kavurma koydum tasa ağam yar paşam yar, doldurdum basa basa di gel gel.benim yarim çok güzel ağam yar paşam yar, azıcık boydan kısa di gel gel. Bu gün ayın onudur ağam yar paşam yar, yüküm buğday unudur di gel gel evliye gönül verme ağam yar paşam yar, eve gider unudur di gel gel
10-Aşşahtan Gelirem: Ayni ekip tarafın dan aynı çalgılarla oynanır. Hüseyni makamındadır. Güftesi vardır.
Aşşahtan gelirem yüküm eriktir, eriğin dalları delik deliktir, bir emmim kızı var teze feriktir. gelme ecel gelme üç gün ara ver, galdır bu sevdayı götür yare ver.
Gelme ecel gelme üç gün ara ver,üç günden ne çıkar beş gün ara ver, al benim selamımı götür yare ver (nakarat)
Aşşahtan gelirem yüküm üzümdür, üzmün dlları düzüm düzümdür.bir emmim kızı var iki gözümdür.
11-Köylü Kızı: İki kişi tarafından oynanır bir köylü kızının günlük yaşantılarını yansıtan taklidi bir oyundur.Güftesi vardır. köylü kızı inek sağar le le le köylü kızı hem sağıyor hem oynuyor vay lelele köylü kızı köylü kızı un eliyor le le le köylü kızı hem eliyor hem oynuyor vay le le le köylü kızı köylü kızı yün eğirir le le le köylü kızıhem eğirir hem de oynar vay le le le köylü kız köylü kızı çayda gezer le le le köylü kızı hem geziyor hem oynuyor vay le le le köylü kızı köylü kızı süt pişirir le le le köylü kızıhem pişirir hem taşırır vay le le le köylü kızı köylü kızı yün darıyor le le le köylü kızı hem darıyor hem oynuyor vay le le le köylü kızı
12-Delikız: Erzurum'un tek karma barıdır.Bir kadın ve bir erkek tarafından oynanır. Temsili bir sahne oyununa benzer.Rivayete göre bedenence sakat aklı müvazenesi bozuk bir kızın, kocaya verilmesi vaadiyle kendisine oynatılan oyudur. erkek: deli kız sinin geliyor kız: sinide neler geliyor erkek: koluna halhal geliyorkız: haniya niye gelmedierkek: geldi de geri döndüler kız: ne gusurumu buldularerkek: koluna çolak dedilergurbanız olim bir bahın hayraniz olim bir bahın haniya bunun çolaği erkek: deli kız sinin geliyor kız: sinide neler geliyorerkek: ayağan kalloç geliyor kız: haniya niye gelmedi erkek: geldide gri döndülerkız: ne gusurumu buludularerkek: ayağan topal dedilerkız: kurbanız olim komşular heyranız olim komşular haniya bunun topali
Karşılıklı beste ve güfte karışımı söylenen sözlerle ritmik hareketlerin temsili halleri bağlantı hâlinde devam ettirilir. Her söylenen cümle iki kez tekrar edilir. Çalgı, def, mey veya davul-zurnadır.
Bayburt Barları
Erzurum'un Sarhoş Barı, Hançer Barı, Hakkâri Barı, Sekme, Tamzara gibi oyunları Bayburt'ta da vardır. Fakat buradakilerin tertiplerinde bazen mühimce farklar görülür. Benzeşmelere rağmen, nağmeleri ve her Barın "üstleme" dedikleri ikinci süratli kısmı ezgi bakımından bambaşkadır. Meselâ Bayburt Sarhoş Barı'nın Üstlemesi Erzurum'un Tavuk Barı'nı andırır. Erzurum Barlarının ikinci canlı hareketleri ise kendi ilk kısımlarından pek o kadar farklı değildir. Bayburt'un Daldalar Barı, Erzurum'un Daldalar'ına benzemez. Veysel, Demirağa, Sürtme, Kutkut, Hanım Barlarına gelince; bunlar sırf Bayburt'a mahsustur. Başka yerlerde de bazen aynı adlarla oynanan bir ikisi hem hava hem de figürlerce o yerlerin zevkine uydurulmuş durumdadırlar. Hakkâri Barı'nın Erzurum ve Bayburt taraflarına Hakkâri tarafından geldiği zannedilmektedir. Çünkü, Hakkâri'de Bar tabiri kullanılmaz. Oraya ithafla Erzurum'da tertiplenerek adlandırılmış olmalıdır. Buna karşılık Sıksaray Barı (doğru adı Sığsara'dır) mutlak surette Trabzon üzerinden gelmedir. Rize'deki Sığsara Horonu'na ait olarak elde mevcut iki ezgi motifi Bayburt Sıksaray Bar havasının aynı gibidir. Sonra, Bayburt Sıksarayı'nda kemençe üslup ve kıvraklığı da hakimdir. Küçük (ve melodik olmaktan ziyade ritmik görünüşlü) birer motifin tekerrüründen ibaret diğer bazı Bar çeşitlerinde de Trabzon etkisi sezilir. Bayburt Barlarının "ikisi ortası" vasıflar taşıması sebepsiz değildir. Burası, Trabzon-Erzurum ana yolu üzerindedir. Hele Gümüşhane daha da Trabzon'a çalar.
Kadınlı erkekli oyunda pek sevinçli günlerde (ve ayrıca tarikat görmüş köylerde) aile kızları da Barlara katılabiliyorlar.
Kısaca, Bayburt'un Bar havaları ve figürleri hayli farklı olduklarından, Bayburtlu çalgıcılar Erzurumlu Barcılara kendi havalarıyla ayak attıramazlar. Bununla beraber her iki tarafın barlarında tecrübeli davul zurnacılar o mıntıkada vardır.
Bar oynanmadan önce genellikle Erkek barlarından Baş Bar başlamadan önce '' okunur ve Bar oynanmaya başlanır.
Bar Şiiri
- Yüzyılların ardından kopup gelen bir vakar
- Kahramanlık, yiğitlik, erlik destanıdır bar
- Bu oyunda gör bizi, geçme sakınıraktan
- Gözün varsa seçersin, bar'da karayı ak'tan
- Bir savaş seyri vardır, Dadaşın her bar'ında
- Görünce kanın kaynar, o an damarlarında
- Doyum olmaz bir görsen, Köroğlu'nun barı'nı
- Güvenirsin görünce, düşünmezsin yarını
- Dumlu'dan taa Basra'ya çağlayan selimiz var
- Bahtımız kara değil, bugün Karasu kadar
- Bingöl yaratmadı mı, kan çağlayan Aras'ı
- Hazar çalkalanırken, kanar Türk'ün yarası
- Aman Aras, han Aras, Bingöl'den kalkan Aras
- Al başımdan sevdanı, Hazar'da çalkan Aras
- Dadaş çelik bir yaydır, onu germeye gelmez
- Çağlayan bir sel olur, dağlara da baş eğmez
- Yayla bulutu gibi, yükselir yavaş yavaş
- Sonra birden sel olur, köpürür coşar Dadaş
- Doğu'nun sınır taşı, Erzurum'un Dadaşı
- Efesi var İzmir'in, eğilmez Türk'ün başı
- Barbaşı sallarken gönülden mendilini
- Gözüne al Dadaşım, gönülden sevdiğini
- Dinle, davul ne diyor dan dan dan
- Ben bu sese vurgunam can can can
- Canlar yurdundur elbet, her can vatana kurban
- Atalar yurt sevmeyi davuldan öğrendiler
- Bu ilk bar'ın adına sarhoş barı dediler
- Dadaşlar ağır ağır bir halka çevirdiler
- Yurda kurban yiğitler, bu halkaya girdiler
- Gönülden tutuşanlar, hepsi de sarhoştular
- Seven sarhoştur elbet, içse de içmese de
- ses yok, donmuş dudaklar, gözler halkalanıyor
- Ufuklar bayraklaşmış, cihan dalgalanıyor
- Dan dan dan
- Kanlar kaynaştıran bir ses çıktı zurnadan
- Dağlar gibi Dadaşlar, kımıldandı durmadan
- Tanrım, bu ne duruştur, gözler şimşekleşiyor
- Kırat kişniyor, neden toprakları eşiyor
- Silkin Palandöken, dök başından kar'ını
- Dadaş oynarken, senin gösterir vakarını
- Vur davulcu, candan coşsun Dadaşım
- Çal zurnacı, oynasın Dadaş, dönüyor başım
Kaynakça
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bar Oyunlari Kuzeydogu Anadolu da Erzurum Kars Ardahan Bayburt Gumushane Kurtun haric Erzincan Kemaliye haric Artvin Hopa Arhavi ve Borcka haric ve Samsun Vezirkopru Havza Ladik illerini icine alan bolgede halkin oynadigi halk oyunlaridir Geleneksel Erzurum Bar oyunu En yaygin olarak Erzurum Erzincan Gumushane ve Bayburt ta gelismistir Gumushane ilinde Kurtun de guneydogu koyleri haric Torul da ve Gumushane Merkez ilcesinin bir kisminda bar oynanmamakta ilin diger kisimlarinda ise horon ve bar oynanmaktadir Davul ve zurna Artvin de davul zurnayla beraber akordeon ve tulum esliginde ekip halinde oynanan halk oyunu olan Bar baslica Kadin ve Erkek Barlari olarak 2 ye ayrilir Erkek Barlari 16 oyundan olusur Bas Bar Ikinci Bar asirma Sekme Ikinci Asirma Nari Dello Koceri Temiraga Tamzara Tavuk Bari Felek Cingeneler Uzun Dere Daldalar Yayvan Hancer Bari Kadin Barlari ise 12 oyundan olusmaktadir Kavak Ciftbeyaz Guvercin Cember Done Nari Carsida Uzum Kara Sallama Mendilimde kismis ile Badem Var Tortumun Eymeleri Assahtan Gelirem Koylu Kizi Delikiz Bar tutusmak olarak adlandirilan bu oyunlar halaya benzemekle birlikte kol ve el hareketleri de on plandadir Halaya gore ezgileri daha agirdir EtimolojiTurklerin Orta Asya dan getirildigine inanilan bir oyundur Ozellikle Erzurum Barlarindaki figurlere bakildiginda Turkler in savas meydanina girmeden once savasin taktigini kendi aralarinda gostermek paylasmak icin bu oyunu oynadigi tahmin edilmektedir Turan taktigini andiran figurler Bas Bar oyununda acikca gorulmektedir Ayni zamanda Hancer ve Koroglu Barlarinda hancer ve kilicin kullanilmasi aralarinda savas taktigini gostermeleri ve dusmana korku vermek icin vakarli duruslari da bu gorusu desteklemektedir Bar oyunun kazanilan savaslardan sonra kurulan toylarda oynandigi da tahmin edilmektedir Turk muzikolog Mahmut Ragip Gazimihal e gore Bar kelimesi Orta Asya da Turkler in davula Par adini verdiklerini sozcukten turemistir Ayni zamanda Gazimihal in bag bagdasmak bag tutmak gibi sozcuklerden yumusak g nin r ye donustugunu ifade eden aciklamalari da vardir Genel goruse gore Orta Asya da samanlarin davullarina bu ad verilmistir Erzurum BarlariErkek Barlari 1 Bas Bar Acik oynanir guftesi oynanir Bestede baslangic ve son ayri olmak uzere iki tur muzik vardir Huseyni makamindadir Boyun Dadasin agir basli zevk ehli eglencede laubalilikten ziyade agir baslilik ve vefakarli oldugunu ifade eder 2 Ikinci Bar 1 Asirma Kapali barlardandir Guftesi yoktur Huseyni makaminda bestesi yapilmaktadir Dadaslarin birbirlerine gonulden gonule bagli muttenit ve mutesanit olduklarini ifade eder 3 Sekme Tikine Guftesi yoktur Huseyni makamindadir Dadasin yerine gore cok hareketli fakat suurlu ve musterek sonuca ulasma ifadesini temsil eder 4 2 Asirma Guftesi yoktur Huseyni makamindadir Dadaslarin harpte ve sulhte hareket halinde is hayatinda birlik ve beraberlik icinde olduklarini ifadde eder 5 Nari Guftesi vardir acik bardir Huseyni makamindadir Dadasin zevk i selim ask sevgi yasantilarinin ecdattan gelen hasletlerini cevreye aktarma duygularini sembolize eder Sozleri hey nari hey nari bacadan gel bacadan hey nari hey nari isligin alacadan hey nari hey nari ben seni alcagim hey nari hey nari bacadan gel bacadan 6 Dello Iki turlu muzigi vardir Oyunu da iki turlu oynanir Birinci kisma ikinci kisma Bitlis dellosu denir Kapali bardir Dadasin en hareketli ve ritmik oyunlarindan birisi olan dello da dadaslarin hep birden bir komut altinda ileri saldiri ve ani olarak geriden gelen tehlikeye karsi mukabelede bulunma hasletine sahip bulunduklarini kompoze eder Erzurum da Kemah tan delloy delloy delloy can yar gelir oynamaktan delloy delloy delloy can kizin parmagi sismis delloy delloy delloy can def calip oynamaktan delloy delloy delloy can Erzurum ovasinda delloy delloy delloy can gul acar yaylasinda delloy delloy delloy can kiz yanagin al olmus delloy delloy delloy can guzeller arasinda delloy delloy delloy can Erzurum iki yoldur delloy delloy delloy can biri sag biri soldur delloy delloy delloy can kiz Allah in seversen delloy delloy delloy can ne sag et ne de oldur delloy delloy delloy can 7 Koceri Iki motif halinde oynanamaktadir Birinci kismin figuru ayri ikinci kismin figuru de ayridir Ayni zamanda her kismin figur besteleri de ayri ayri ozelliktedir Huzzam makamindadir Birinci kisim kapali ikinci kisim aciktir Adindan da anlasildigi gibi dadaslari savasa gonullu katildigini ve kahramanca dovusmeden zevk aldiklarini sembolize etmektedir Guftesi yoktur 8 Temiraga Acik bardir Guftesi vardir Huseyni makamindadir Temiraga adli ritmik oyunlari ile meshur bir dadastan alindigi rivayet edilen bu bar cesaret ve kahramanligi ifade eder 9 Tamzara Guftesi yoktur Huseyni makamindadir Yari kapali yari acik oynanmaktadir Bu oyun Erzurum koylerinde sehirde oldugundan baska figurler ilavesiyle oynanmaktadir Dadasin kafa ve beden guclulugunu ifade etmektedir 10 Tavuk Bari Acik oynanir Huseyni makamindadir Un elerler eleginen isim donen feleginen esin kizlar mezerimi alti sapli kureginen un elerler bakir teste felek benim derdim desme kiz oglana meyil vemis sevdadir oy dile dusme un elrler ince mince felek sormaz halin nice el aleme rusvay oldum yar pesinden gide gide 12 Cingeneler Acik oynanir Guftesi yoktur Rast makamindadir Cingene alemlerini taklit karakterinde bir oyundur 13 Uzundere Acik oynanir Guftesi yoktur Hicaz makamindadir 14 Daldalar Kapali oyunlardandir Huseyni makamindadir Guftesi vardir Daldalar daldalar daldan asagi saclari dokulmus belden asagi daldalar daldalar dalim yok benim sineme saracak yarim yok benim daldalar daldalar dalim yok benim sineme saracak yarim yok benim daldalar daldalar daldirdin beni bir buse vermedin kandirdin beni daldalar daldalar can Temir aga bir ayak ustune don Temir aga 15 Yayvan Bu oyun iki kisim halinde oynanmaktadir Bu iki cesit figurler birleserek bir butun teskil ederler Birinci kisim kapalidir Dadaslar huseyni makaminda olan muzikle YAYVAN barini oynarlar Bu barin bitiminde iclerinden ikisi ortaya cikar digerleri kenarlarda tablo teskil eder Ortadakiler Koroglu oyunu oynarlar Bu oyunda pala ve kilic kullanilir Hucuim ve mudafa figurleri cok canli ve heyecan vericidir Hamasi bir oyundur 16 Cerkez Bari Iki kisi tarafindan Acik oynanan Bar oyunudur 17 Hancer Bari Iki kisi ile oynanir Huseyni makamindadir Son bolumunde melodi ve ritm degisir Birinci kisimda dello halindeki dadaslar ikinci kisimda birbirlerini affederek kusuru bagislama ve hos goruluk ruhu icinde neseli gosteri oyunlari ile devam ederler Boylece oyun biter Kadin Barlari Erzurum kadin barlari da erkek barlari gibi kapali veya acik olarak oynanmaktadir Genellikle def mey ve giranata gibi ince saz aletleri kullanilir 1 Kavak Kiz ve gelinlerin elele tutarak oynadiklari bir bardir ben bir kavak yol ustunde biterem gelen gecenlere golge ederem irgalanma kavalk seni budaram budar budar odun eder yakaram gunes vurmus boz tepenin basina yeni girmis on uc on dort yasina pulli yazma ortmis kulam basina irgalanma kavak seni budaram budar budar odun eder yakaram Oyunu sonuna dogru muzik daha hareketli calinir ritm hizlanir ve oyun biter 2 Cift Beyaz Guvercin Acik ve kapali karma bir bardir Guftesi vardir Huseynii makamindadir Calgi ve oyuncularin turku seklinde seslendirdikleri guftesiyle musterek oynanir Cift beyaz guvercin olsam cadirin basina konsam guzellere yoldas olsam cirkinlerden uzak dursam gel gel karanfilli gelin eli deste gullu gelin beli ipek salli gelin karanfiller oymak oymak hic olur mu yare doymak agzin seker dilin kaymak gel gel karanfilli gelin eli deste gullu gelin beli ipek salli gelin karanfil buldum derede sordum evleri nerede ha burada ha surada gel gel karanfilli gelin eli deste gullu gelin beli ipek salli gelin 3 Cember Cember oyunu ayni ekip tarafindan oynanir huseyni makamindadir Calgilarda degisiklik yoktur Guftesi vardir atin ustunde eger bilmem agam ne geyer altinda beyaz gomlek ustunde kutnu yelek nakarat cember bastim yol actimkirmizi gule dolastim degme gule konmazkencakir dikene dustum 4 Done Ayni ekip tarafindan oynanir huseyni makamindadir Guftesi yoktur Bir ileri bir geri oynandigi icin ayrica adina donerde denir 5 Nari Ayni ekip tarafindan oynanir Huseyni makamindadir Soylenerek ve calgi refakatinde oynanir hey nari hey nari bacadan gel bacadan hey nari hey nari hey nari hey nari ben seni alcagim hey nari hey nari bacadan gel bacadan 6 Carsida Uzum Kara Ayni ekip tarafindan oynanir Guftesi vardir Calgilar aynidir ah cimene gel cimene gel gul oglan cimen cicek deste bicek cit yelekli gul oglan ah cimene gel cimene gel gul oglan cimen cicek deste bicek cit yelekli gul oglan elim bos yuzum kara cimen gel cimene gel gul oglan cimen cicek deste bicek cit yelekli gul oglan 7 Sallama Ayni ekip tarafindan oynanir Guftesi yoktur Yalniz calgilarla oynanmaktadir 8 Mendilimde kismis ile badem var Ekip ve calgilar aynidir Guftesi vardir mendilimde kismis ile badem var usul soyle koselerde adam var seni benden beni senden eden var bagdat yolu hor gorundu gorundu gurbet bana dar gorundu gorundu baltayi vurdum bayira suyu bagladim cayira ben giderem gurbet ele mevlam seni gayira bagdat yolu hor gorundu gorundu gurbet bana dar gorundu gorundu 9 Tortumun Egmeleri Ayni ekip tarafindan oynanir huseyni makamindadir Guftesi vardir Tortumun egmeleri agam yar pasam yar begenmem dugmeleri di gel gel yarim yelek yaptirmis agam yar pasam yar ben olim dugmeleri di gele gel Kavurma koydum tasa agam yar pasam yar doldurdum basa basa di gel gel benim yarim cok guzel agam yar pasam yar azicik boydan kisa di gel gel Bu gun ayin onudur agam yar pasam yar yukum bugday unudur di gel gel evliye gonul verme agam yar pasam yar eve gider unudur di gel gel 10 Assahtan Gelirem Ayni ekip tarafin dan ayni calgilarla oynanir Huseyni makamindadir Guftesi vardir Assahtan gelirem yukum eriktir erigin dallari delik deliktir bir emmim kizi var teze feriktir gelme ecel gelme uc gun ara ver galdir bu sevdayi gotur yare ver Gelme ecel gelme uc gun ara ver uc gunden ne cikar bes gun ara ver al benim selamimi gotur yare ver nakarat Assahtan gelirem yukum uzumdur uzmun dllari duzum duzumdur bir emmim kizi var iki gozumdur 11 Koylu Kizi Iki kisi tarafindan oynanir bir koylu kizinin gunluk yasantilarini yansitan taklidi bir oyundur Guftesi vardir koylu kizi inek sagar le le le koylu kizi hem sagiyor hem oynuyor vay lelele koylu kizi koylu kizi un eliyor le le le koylu kizi hem eliyor hem oynuyor vay le le le koylu kizi koylu kizi yun egirir le le le koylu kizihem egirir hem de oynar vay le le le koylu kiz koylu kizi cayda gezer le le le koylu kizi hem geziyor hem oynuyor vay le le le koylu kizi koylu kizi sut pisirir le le le koylu kizihem pisirir hem tasirir vay le le le koylu kizi koylu kizi yun dariyor le le le koylu kizi hem dariyor hem oynuyor vay le le le koylu kizi 12 Delikiz Erzurum un tek karma baridir Bir kadin ve bir erkek tarafindan oynanir Temsili bir sahne oyununa benzer Rivayete gore bedenence sakat akli muvazenesi bozuk bir kizin kocaya verilmesi vaadiyle kendisine oynatilan oyudur erkek deli kiz sinin geliyor kiz sinide neler geliyor erkek koluna halhal geliyorkiz haniya niye gelmedierkek geldi de geri donduler kiz ne gusurumu buldularerkek koluna colak dedilergurbaniz olim bir bahin hayraniz olim bir bahin haniya bunun colagi erkek deli kiz sinin geliyor kiz sinide neler geliyorerkek ayagan kalloc geliyor kiz haniya niye gelmedi erkek geldide gri dondulerkiz ne gusurumu buludularerkek ayagan topal dedilerkiz kurbaniz olim komsular heyraniz olim komsular haniya bunun topali Karsilikli beste ve gufte karisimi soylenen sozlerle ritmik hareketlerin temsili halleri baglanti halinde devam ettirilir Her soylenen cumle iki kez tekrar edilir Calgi def mey veya davul zurnadir Bayburt BarlariErzurum un Sarhos Bari Hancer Bari Hakkari Bari Sekme Tamzara gibi oyunlari Bayburt ta da vardir Fakat buradakilerin tertiplerinde bazen muhimce farklar gorulur Benzesmelere ragmen nagmeleri ve her Barin ustleme dedikleri ikinci suratli kismi ezgi bakimindan bambaskadir Mesela Bayburt Sarhos Bari nin Ustlemesi Erzurum un Tavuk Bari ni andirir Erzurum Barlarinin ikinci canli hareketleri ise kendi ilk kisimlarindan pek o kadar farkli degildir Bayburt un Daldalar Bari Erzurum un Daldalar ina benzemez Veysel Demiraga Surtme Kutkut Hanim Barlarina gelince bunlar sirf Bayburt a mahsustur Baska yerlerde de bazen ayni adlarla oynanan bir ikisi hem hava hem de figurlerce o yerlerin zevkine uydurulmus durumdadirlar Hakkari Bari nin Erzurum ve Bayburt taraflarina Hakkari tarafindan geldigi zannedilmektedir Cunku Hakkari de Bar tabiri kullanilmaz Oraya ithafla Erzurum da tertiplenerek adlandirilmis olmalidir Buna karsilik Siksaray Bari dogru adi Sigsara dir mutlak surette Trabzon uzerinden gelmedir Rize deki Sigsara Horonu na ait olarak elde mevcut iki ezgi motifi Bayburt Siksaray Bar havasinin ayni gibidir Sonra Bayburt Siksarayi nda kemence uslup ve kivrakligi da hakimdir Kucuk ve melodik olmaktan ziyade ritmik gorunuslu birer motifin tekerrurunden ibaret diger bazi Bar cesitlerinde de Trabzon etkisi sezilir Bayburt Barlarinin ikisi ortasi vasiflar tasimasi sebepsiz degildir Burasi Trabzon Erzurum ana yolu uzerindedir Hele Gumushane daha da Trabzon a calar Kadinli erkekli oyunda pek sevincli gunlerde ve ayrica tarikat gormus koylerde aile kizlari da Barlara katilabiliyorlar Kisaca Bayburt un Bar havalari ve figurleri hayli farkli olduklarindan Bayburtlu calgicilar Erzurumlu Barcilara kendi havalariyla ayak attiramazlar Bununla beraber her iki tarafin barlarinda tecrubeli davul zurnacilar o mintikada vardir Bar oynanmadan once genellikle Erkek barlarindan Bas Bar baslamadan once okunur ve Bar oynanmaya baslanir Bar Siiri Yuzyillarin ardindan kopup gelen bir vakar Kahramanlik yigitlik erlik destanidir bar Bu oyunda gor bizi gecme sakiniraktan Gozun varsa secersin bar da karayi ak tan Bir savas seyri vardir Dadasin her bar inda Gorunce kanin kaynar o an damarlarinda Doyum olmaz bir gorsen Koroglu nun bari ni Guvenirsin gorunce dusunmezsin yarini Dumlu dan taa Basra ya caglayan selimiz var Bahtimiz kara degil bugun Karasu kadar Bingol yaratmadi mi kan caglayan Aras i Hazar calkalanirken kanar Turk un yarasi Aman Aras han Aras Bingol den kalkan Aras Al basimdan sevdani Hazar da calkan Aras Dadas celik bir yaydir onu germeye gelmez Caglayan bir sel olur daglara da bas egmez Yayla bulutu gibi yukselir yavas yavas Sonra birden sel olur kopurur cosar Dadas Dogu nun sinir tasi Erzurum un Dadasi Efesi var Izmir in egilmez Turk un basi Barbasi sallarken gonulden mendilini Gozune al Dadasim gonulden sevdigini Dinle davul ne diyor dan dan dan Ben bu sese vurgunam can can can Canlar yurdundur elbet her can vatana kurban Atalar yurt sevmeyi davuldan ogrendiler Bu ilk bar in adina sarhos bari dediler Dadaslar agir agir bir halka cevirdiler Yurda kurban yigitler bu halkaya girdiler Gonulden tutusanlar hepsi de sarhostular Seven sarhostur elbet icse de icmese de ses yok donmus dudaklar gozler halkalaniyor Ufuklar bayraklasmis cihan dalgalaniyor Dan dan dan Kanlar kaynastiran bir ses cikti zurnadan Daglar gibi Dadaslar kimildandi durmadan Tanrim bu ne durustur gozler simseklesiyor Kirat kisniyor neden topraklari esiyor Silkin Palandoken dok basindan kar ini Dadas oynarken senin gosterir vakarini Vur davulcu candan cossun Dadasim Cal zurnaci oynasin Dadas donuyor basimKaynakca https tez yok gov tr UlusalTezMerkezi TezGoster key Mir2lXQK1dkmQ9Ige3PZblo6QPcUqyWZXTmYb7xOmQyhKcd8b SaSfaAXMUl7eB yalin URL Ayrica bakinizTurk halk oyunlari