Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Batı Şeria (Cisürdün) (Arapça: الضفة الغربية, (ed-Diffa el garbiyya), İbranice: הגדה המערבית, (heagadah hema'ravit), Orta Doğu'da batı, kuzey ve güneyinde İsrail, doğusunda ise, Şeria nehri ve Lût Gölü ile çevrili bölgedir.
Batı Şeria | |
|---|---|
 Batı Şeria'nın Filistin Devleti'nin topraklarındaki konumu | |
| Resmî dil(ler) | Arapça, İbranice |
| Resmî din | İslam, Yahudilik, Hristiyanlık |
| Yüzölçümü | |
• Toplam | 5655 km2 |
| Nüfus | |
• 2021 tahminî | 2.949.246 |
• Yoğunluk | 522/km2 |
| Para birimi | Yeni İsrail şekeli (ILS) Ürdün dinarı (JOD) |
| Zaman dilimi | UTC +2 (Filistin Standart Zaman Dilimi) UTC 3+ (Filistin Yaz Saati) |
| Telefon kodu | +970 |
| ISO 3166 kodu | |
| Günümüzdeki durumu |
|
Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından bölge Büyük Britanya yönetimindeki Filistin Mandası'nın bir parçası haline geldi. 1948 Arap-İsrail Savaşı'nın ardından Batı Şeria Ürdün tarafından ilhak edildi. 1967 yılında gerçekleşen, Altı Gün Savaşı'nda bölgeyi İsrail işgal etti. Bölgenin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu ve Uluslararası Adalet Divanı tarafından İsrail işgali altında olduğu kabul edilmektedir. Batı Şeria, şu an itibarı ile Filistin Devleti kontrolündedir. Ancak Filistin Devleti bazı devletlerce tanınmadığı için[] Batı Şeria yönetimi, meşru olarak hiçbir devlete ait değilmiş gibi gösterilmektedir.
Yönetim
1995 yılında Yaser Arafat ve İzak Rabin arasında yapılan İkinci Oslo görüşmesinin ardından Batı Şeria A (yüzde 17), B (yüzde 24) ve C (yüzde 59) bölgeleri olarak üçe ayrıldı. A bölgesi tamamen Filistin Otoritesi'ne, B bölgesi Filistin Otoritesi ve İsrail'in ortak yönetimine ve C bölgesi de tamamen İsrail kontrolüne verildi. Filistin nüfusunun yüzde 98'i A ve B bölgelerinde yaşıyor.
Demografik yapısı
CIA World Factbook'a göre Batı Şeria'da yaklaşık 2,5 milyon Filistinli yaşamakta. Yine aynı kaynağa göre Batı Şeria'da 187.000, Doğu Kudüs'te ise 177.000 kadar bulunmakta. 2006 yıllı verilerine göre nüfus artışı yüzde 3,06'dır. Nüfusun yüzde 75'i Sünni ağırlıklı olmak üzere Müslüman, yüzde 17'si Yahudi ve yüzde 8'i Hristiyan'dır.
İsrailli "" örgütüne göre 2008 yılında Batı Şeria'da 1518 yeni Yahudi yerleşim birimi inşa edildi. Bu durum önceki yıla göre yüzde 60 oranında artış anlamına geliyor. Yerleşim faaliyetlerinin dondurulması, bölgede çözüme yönelik olarak yapılan uluslararası anlaşmalarda yer alan isteklerden biri.
Tarihi
Bugün Batı Şeria olarak bilinen topraklar 1516 yılında Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı topraklarına eklendi. I. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından Filistin Mandası'nın bir parçası olarak Britanya yönetimine geçti. 1947'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Filistin'i Yahudiler ve Araplar arasında bölüştürmeye karar verdi. 1948'de İsrail'in kurulmasının ardından çıkan 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Batı Şeria Ürdün tarafından ele geçirildi ve 1950'de de ilhak edildi. 1967'de Altı Gün Savaşı'nda İsrail Batı Şeria'yı işgal etti. 1988 yılında Ürdün Batı Şeria üzerindeki iddialarından vazgeçti ve tüm haklarını Filistin Kurtuluş Örgütü'ne devretti.
Coğrafya
- Coğrafi konumu: 32 00 Kuzey derecesi, 35 15 Doğu boylamı
- Sınırları: Toplam 404 km.
- Sınır komşuları: İsrail 307 km., Ürdün 97 km.
- İklimi: Ilıman
- Deniz seviyesinden yüksekliği: En alçak noktası, Ölü Deniz 408 m., en yüksek noktası, Tall Asur 1.022 m.
- Doğal kaynakları: İşlenebilir topraklar
- Arazi kullanımı: Tarıma uygun topraklar %27; otlaklar %32; ormanlık arazi %1; diğer: %40
- Mülteci oranı: 3,29 mülteci/1.000 nüfus (2001 tahmini)
- Bebek ölüm oranı: 21,78 ölüm/1.000 doğan bebek (2001 tahmini)
- Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus 72,28 yıl; erkeklerde 70,58 yıl; kadınlarda 74,07 yıl (2001 verileri)
- Ortalama çocuk sayısı: 4,5 çocuk/1 kadın (2021 tahmini)
Diller
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Batı Şeria ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Notlar
- ^ 2022 itibarıyla 670.000'den fazla İsrailli yerleşimci Batı Şeria'da yaşıyor; 2019 itibarıyla Doğu Kudüs'te yaklaşık 227.100 İsrailli yerleşimci yaşıyor.
- ^ Filistin Devleti 138 BM üyesi ülke tarafından tanınmaktadır.
Kaynakça
- ^ "Batı Şeria". Merkezi İstihbarat Teşkilatı. 17 Ekim 2023. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2021 – CIA.gov vasıtasıyla.
- ^ "Ban sends Palestinian application for UN membership to Security Council". United Nations News Centre. 23 Eylül 2011. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2015.
- ^ "Mideast accord: the overview; Rabin and Arafat sign accord ending Israel's 27-year hold on Jericho and the Gaza Strip" 9 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Chris Hedges, New York Times, 5 May 1994.
- ^ (1990). "Prolonged Military Occupation: The Israeli-Occupied Territories Since 1967" (PDF). The American Journal of International Law. 84 (1): 85-86. doi:10.2307/2203016. JSTOR 2203016. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
Uluslararası toplum, hem sınır dışı etmelerin hem de yerleşimlerin uluslararası hukuka aykırı olduğu konusunda eleştirel bir bakış açısına sahip. Genel Kurul kararları, 1969'dan bu yana sınır dışı edilmeleri kınadı ve bunu son yıllarda ezici bir çoğunlukla yaptı. Aynı şekilde, yerleşim birimlerinin kurulmasından sürekli olarak üzüntü duymuşlar ve sayılarının hızla arttığı dönem boyunca (1976'nın sonundan bu yana) ezici bir çoğunlukla bunu yapmışlardır. Güvenlik Konseyi ayrıca sınır dışı edilmeleri ve yerleşimleri de eleştirdi; ve diğer kurumlar bunları barışa engel olarak ve uluslararası hukuka göre yasa dışı olarak değerlendirdi... Her ne kadar Doğu Kudüs ve Golan Tepeleri ilhak anlamına gelen eylemlerle doğrudan İsrail hukukunun altına alınmış olsa da bu iki bölge de görülmeye devam ediyor uluslararası toplum tarafından işgal edilmiş durumdadır ve uluslararası kuralların uygulanabilirliği açısından statüleri çoğu bakımdan Batı Şeria ve Gazze'ninkiyle aynıdır.
- ^ Yahudi Yerleşimleri Yayılıyor 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TRT Haber. Erişim: 30 Ocak 2009
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bati Seria Cisurdun Arapca الضفة الغربية ed Diffa el garbiyya Ibranice הגדה המערבית heagadah hema ravit Orta Dogu da bati kuzey ve guneyinde Israil dogusunda ise Seria nehri ve Lut Golu ile cevrili bolgedir Bati SeriaArapca الضفة الغربية Ibranice הגדה המערביתBati Seria nin Filistin Devleti nin topraklarindaki konumuResmi dil ler Arapca IbraniceResmi dinIslam Yahudilik HristiyanlikYuzolcumu Toplam5655 km2Nufus 2021 tahmini2 949 246 Yogunluk522 km2Para birimiYeni Israil sekeli ILS Urdun dinari JOD Zaman dilimiUTC 2 Filistin Standart Zaman Dilimi UTC 3 Filistin Yaz Saati Telefon kodu 970ISO 3166 koduGunumuzdeki durumuFilistin Devleti nin bir parcasi kismen Filistin Ulusal Yonetimi tarafindan yonetilmektedir Uluslararasi hukuga gore yasa disi sayilan Israil isgali altinda Osmanli Imparatorlugu nun dagilmasinin ardindan bolge Buyuk Britanya yonetimindeki Filistin Mandasi nin bir parcasi haline geldi 1948 Arap Israil Savasi nin ardindan Bati Seria Urdun tarafindan ilhak edildi 1967 yilinda gerceklesen Alti Gun Savasi nda bolgeyi Israil isgal etti Bolgenin Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi Birlesmis Milletler Genel Kurulu ve Uluslararasi Adalet Divani tarafindan Israil isgali altinda oldugu kabul edilmektedir Bati Seria su an itibari ile Filistin Devleti kontrolundedir Ancak Filistin Devleti bazi devletlerce taninmadigi icin kaynak belirtilmeli Bati Seria yonetimi mesru olarak hicbir devlete ait degilmis gibi gosterilmektedir Bati Seria topraklarinin Oslo daki anlasmalara gore durumu Israil tarafindan ilhak edilen bolge Bolge A Filistin askeri ve sivil kontrolu altinda Bolge B Israil Filistin ordusu ve Filistin sivil kontrolu altinda Bolge C Israil askeri ve sivil kontrolu altindaYonetim1995 yilinda Yaser Arafat ve Izak Rabin arasinda yapilan Ikinci Oslo gorusmesinin ardindan Bati Seria A yuzde 17 B yuzde 24 ve C yuzde 59 bolgeleri olarak uce ayrildi A bolgesi tamamen Filistin Otoritesi ne B bolgesi Filistin Otoritesi ve Israil in ortak yonetimine ve C bolgesi de tamamen Israil kontrolune verildi Filistin nufusunun yuzde 98 i A ve B bolgelerinde yasiyor Demografik yapisiCIA World Factbook a gore Bati Seria da yaklasik 2 5 milyon Filistinli yasamakta Yine ayni kaynaga gore Bati Seria da 187 000 Dogu Kudus te ise 177 000 kadar bulunmakta 2006 yilli verilerine gore nufus artisi yuzde 3 06 dir Nufusun yuzde 75 i Sunni agirlikli olmak uzere Musluman yuzde 17 si Yahudi ve yuzde 8 i Hristiyan dir Israilli orgutune gore 2008 yilinda Bati Seria da 1518 yeni Yahudi yerlesim birimi insa edildi Bu durum onceki yila gore yuzde 60 oraninda artis anlamina geliyor Yerlesim faaliyetlerinin dondurulmasi bolgede cozume yonelik olarak yapilan uluslararasi anlasmalarda yer alan isteklerden biri TarihiBugun Bati Seria olarak bilinen topraklar 1516 yilinda Yavuz Sultan Selim doneminde Osmanli topraklarina eklendi I Dunya Savasi sonrasinda Osmanli Imparatorlugu nun dagilmasinin ardindan Filistin Mandasi nin bir parcasi olarak Britanya yonetimine gecti 1947 de Birlesmis Milletler Genel Kurulu Filistin i Yahudiler ve Araplar arasinda bolusturmeye karar verdi 1948 de Israil in kurulmasinin ardindan cikan 1948 Arap Israil Savasi nda Bati Seria Urdun tarafindan ele gecirildi ve 1950 de de ilhak edildi 1967 de Alti Gun Savasi nda Israil Bati Seria yi isgal etti 1988 yilinda Urdun Bati Seria uzerindeki iddialarindan vazgecti ve tum haklarini Filistin Kurtulus Orgutu ne devretti CografyaBati Seria ve Gazze HaritasiCografi konumu 32 00 Kuzey derecesi 35 15 Dogu boylami Sinirlari Toplam 404 km Sinir komsulari Israil 307 km Urdun 97 km Iklimi Iliman Deniz seviyesinden yuksekligi En alcak noktasi Olu Deniz 408 m en yuksek noktasi Tall Asur 1 022 m Dogal kaynaklari Islenebilir topraklar Arazi kullanimi Tarima uygun topraklar 27 otlaklar 32 ormanlik arazi 1 diger 40 Multeci orani 3 29 multeci 1 000 nufus 2001 tahmini Bebek olum orani 21 78 olum 1 000 dogan bebek 2001 tahmini Ortalama hayat suresi Toplam nufus 72 28 yil erkeklerde 70 58 yil kadinlarda 74 07 yil 2001 verileri Ortalama cocuk sayisi 4 5 cocuk 1 kadin 2021 tahmini DillerArapca Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Bati Seria ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Gazze Seridi Israil UrdunNotlar 2022 itibariyla 670 000 den fazla Israilli yerlesimci Bati Seria da yasiyor 2019 itibariyla Dogu Kudus te yaklasik 227 100 Israilli yerlesimci yasiyor Filistin Devleti 138 BM uyesi ulke tarafindan taninmaktadir Kaynakca Bati Seria Merkezi Istihbarat Teskilati 17 Ekim 2023 19 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Aralik 2021 CIA gov vasitasiyla Ban sends Palestinian application for UN membership to Security Council United Nations News Centre 23 Eylul 2011 10 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2015 Mideast accord the overview Rabin and Arafat sign accord ending Israel s 27 year hold on Jericho and the Gaza Strip 9 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Chris Hedges New York Times 5 May 1994 1990 Prolonged Military Occupation The Israeli Occupied Territories Since 1967 PDF The American Journal of International Law 84 1 85 86 doi 10 2307 2203016 JSTOR 2203016 15 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Uluslararasi toplum hem sinir disi etmelerin hem de yerlesimlerin uluslararasi hukuka aykiri oldugu konusunda elestirel bir bakis acisina sahip Genel Kurul kararlari 1969 dan bu yana sinir disi edilmeleri kinadi ve bunu son yillarda ezici bir cogunlukla yapti Ayni sekilde yerlesim birimlerinin kurulmasindan surekli olarak uzuntu duymuslar ve sayilarinin hizla arttigi donem boyunca 1976 nin sonundan bu yana ezici bir cogunlukla bunu yapmislardir Guvenlik Konseyi ayrica sinir disi edilmeleri ve yerlesimleri de elestirdi ve diger kurumlar bunlari barisa engel olarak ve uluslararasi hukuka gore yasa disi olarak degerlendirdi Her ne kadar Dogu Kudus ve Golan Tepeleri ilhak anlamina gelen eylemlerle dogrudan Israil hukukunun altina alinmis olsa da bu iki bolge de gorulmeye devam ediyor uluslararasi toplum tarafindan isgal edilmis durumdadir ve uluslararasi kurallarin uygulanabilirligi acisindan statuleri cogu bakimdan Bati Seria ve Gazze ninkiyle aynidir Yahudi Yerlesimleri Yayiliyor 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi TRT Haber Erisim 30 Ocak 2009