Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lut Gölü ya da Ölü Deniz (İbranice: יָם הַמֶּלַח,
| Lut Gölü | |
|---|---|
 | |
 | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Ürdün, İsrail, Batı Şeria |
| Koordinatlar | 31°31′14″K 35°29′4″D / 31.52056°K 35.48444°D |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (gelen) | Şeria nehri |
| Akarsu (giden) | Kapalı havza |
| Göl türü | Tuz gölü |
| Uzunluk | 50 km (31 mi) |
| Genişlik | 15 km (9,3 mi) |
| Yüzölçümü | 605 km2 (234 sq mi) |
| Ortalama derinlik | 199 m (653 ft) |
| En derin noktası | 298 m (978 ft) |
| Kıyı uzunluğu | 135 km (84 mi) |
| Yüzey rakımı | -430 m (-1.410 ft) |
| Özellikler | Dünyanın en derinde bulunan gölü |
| Wikimedia Commons | |
  Lut Gölü (Batı Şeria)  Lut Gölü (İsrail)  Lut Gölü (Jordan) | |
Yüzeyi ve kıyıları, Yeryüzü'nün en düşük rakımlı deniz seviyesinden 430.5 metre daha altındadır. 304 metre derinlikte, dünyanın en derin [en]dür. 342 g/kg tuzluluk oranı ile dünyanın en tuzlu su kütlelerinden biridir – okyanusa göre 9.6 kat tuzlu – ve yüzmeyi deneyen kişileri havaya kaldıracak kadar, 1.24 kg/L yoğunluğa sahiptir. 'Ölü Deniz' denilmesinin sebebi, sudaki yüksek tuz oranının, bitkilerin ve hayvanların gelişebilmesi için fazla sert bir ortam yarattığından hiçbir yaşama ev sahipliği yapmayaşındandır.
600 km2 civarında bir alanı kaplayan Lut Gölü'nün tabanı, su derinliği çok fazla olmasa da (yaklaşık 376 metre), göl seviyesi deniz seviyesinden 420 metre aşağıdadır. Bu büyük tuzlu göl, karşılıklı uzak noktalarından 80 km/18 km genişliktedir. Su seviyesindeki çekilme eski zamanlarda yılda ortalama 18 cm iken, bugün bu değer İsrail ve Ürdün'ün artan içme suyu ihtiyacı nedeniyle, yıllık 50 cm civarına yükselmiştir. Lut Gölü %28 ile %33 arasında değişen tuz oranıyla (Akdeniz %3) Antarktika'daki Don Juan Gölü (%40'ın üzerinde) ve Asal Gölü'nden (%35) sonra dünyadaki en tuzlu üçüncü göldür.
Gölde bazı dengesizliklerin işaretleri görülmektedir: su altındaki bazı asfalt parçaları su yüzeyine çıkmaktadır. Geçmiş zamanlarda bu parçalar toplanır, kurutulur ve ısınmak için kullanılırdı. Çevreciler, Lut Gölü'nün yok olmaya başladığı yönünde uyarılar vermektedirler. Gölün iki yakasındaki Ürdün ve İsrail'in bromür endüstrisinin buna neden olduğunu ileri sürülür. Ancak daha çok İsrail'deki fabrikalar yüzünden temiz su sıkıntısı çekilmektedir. Oluklar endişe verici boyutlara ulaşmıştır. Fabrikaların kirli atık boşaltımı ayrıca zarar veren faktörlerin başında yer alır. Küresel ısınma sonucu olarak, Lut Gölü kuruma tehlikesi altındadır.[]
Coğrafyası
Ölüdeniz, Ürdün Rift Vadisi'nde bulunan bir endorheic gölüdür. Lut gölünü oluşturan fay Afrika Levhası ve Arap Levhası arasındaki tektonik plaka sınırı boyunca yer alır. Levha yanal hareket yapar. Türkiye'de Doğu Anadolu fay zonu ve Sina bölgesinin güney ucu Kızıl Deniz'deki Rift Vadisi'nin kuzey ucu arasında çalışır. Kenarları boyunca havuzları ve bataklık çukurları oluşturan Ölüdeniz, altında ve çevresinde yıllık küçük kaynaklar olmasına rağmen Ürdün nehri, Lut gölüne (Ölüdeniz) akan tek önemli kaynaktır. Hiçbir akarsu çıkışı yoktur. Kuzey kesiminde yılda 100 mm ve güney kesiminde 50 mm yağış olmaktadır. Ölüdeniz Judean Hills Bölgesinin yağmur gölge etkisi nedeniyle kuraktır. Ölüdeniz'in doğusundaki dağlık bölge, Ölüdeniz'in kendisinden daha fazla yağış alır. Batısında bulunan Judean Hills, doğusunda bulunan dağlardan daha alçaktır. Gölün güneybatısında "Sodom Dağı" denilen 210 metre boyunda halit (kaya tuzu) bulunmaktadır.
İklim
Ölüdeniz'in iklimi yıl boyunca güneşli ve havası kurudur. Gölün yıllık ortalama yağış miktarı 50 mm den az ve 32 ve 39 C arasında ortalama sıcaklığı vardır. Kışın ortalama sıcaklığı 20 ve 23 C arasında değişmektedir. Bölge ultraviyole radyasyon, özellikle UVB (eritrojenik ışınlar) zayıflatmıştır. Ağır atmosfer basıncı nedeniyle hava deniz seviyesinde oksijen ile karşılaştırıldığında kışın %4,8 yaz için %3,3 daha yüksek bir oksijen içeriğine sahiptir. Ölüdeniz'de barometrik basıncı yüksek rakımda sağlık etkileri ile karşılaştırıldığında 796 ve 799 mm Hg ve klinik arasında ölçülmüştür. (Bu barometrik ölçü küresel okyanusta ortalama 750 mm Hg, deniz seviyesi standart atmosfer basıncına göre %5 daha yüksektir.) Normal durumda kışın deniz sıcaklıkları yazın toprak sıcaklıkları yüksek iken burada tam tersi bir durum gözlenmektedir. Bu durum su kütlesi ve özgül ısı kapasitesi sonucu oluşmuştur. Ortalama olarak her yıl 192 gün 30 C üzerinde bulunmaktadır.
Etimoloji ve toponomi
İbranice "yam ha-Melah" anlamına gelen Ölüdeniz "tuz denizi" anlamına gelmektedir. Arapça "al-Bahr el-Mayyit" anlamına gelen Ölüdeniz'e az sıklıkla "bahr u lut a" (Lut Denizi) denilir. Yunancada "yam ha-‘avara" olarak ifade edilmiştir.
Görünüm
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . TDV İslam Ansiklopedisi. 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2022.
- ^ (1999). Bani Na'im: Maqam an-Nabi Lut. (CIAP) (İngilizce). İki: B-C. Leiden-Boston-Köln: Brill. s. 15. ISBN . 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2021.
- ^ Dead Sea: Israel and Jordan. Library of Congress: Subject Headings (İngilizce). 1: A-E (14'üncü bas.). Washington, D.C.: Cataloging Distribution Service, Library of Congress. 1991. s. 1163. ISSN 1048-9711. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2021.
- ^ "The dead sea:Image of day (İngilizce)". NASA. 11 Ekim 2011. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Nisan 2014.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Lut Gölü ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lut Golu ya da Olu Deniz Ibranice י ם ה מ ל ח lit Tuz Denizi Arapca البحر الميت Buhairat Bahret veya Birket Lut lit Lut Golu Denizi doguda Urdun batida Israil ve Bati Seria ile sinirlanmis bir tuz goludur Urdun Rift Vadisi nde yer almaktadir ve ana kolu Urdun Nehri dir Lut GoluHavzaUlke ler Urdun Israil Bati SeriaKoordinatlar31 31 14 K 35 29 4 D 31 52056 K 35 48444 D 31 52056 35 48444Genel bilgilerAkarsu gelen Seria nehriAkarsu giden Kapali havzaGol turuTuz goluUzunluk50 km 31 mi Genislik15 km 9 3 mi Yuzolcumu605 km2 234 sq mi Ortalama derinlik199 m 653 ft En derin noktasi298 m 978 ft Kiyi uzunlugu135 km 84 mi Yuzey rakimi 430 m 1 410 ft OzelliklerDunyanin en derinde bulunan goluWikimedia CommonsLut Golu Bati Seria Bati Seria haritasinda gosterLut Golu Israil Israil haritasinda gosterLut Golu Jordan Jordan haritasinda goster Yuzeyi ve kiyilari Yeryuzu nun en dusuk rakimli deniz seviyesinden 430 5 metre daha altindadir 304 metre derinlikte dunyanin en derin en dur 342 g kg tuzluluk orani ile dunyanin en tuzlu su kutlelerinden biridir okyanusa gore 9 6 kat tuzlu ve yuzmeyi deneyen kisileri havaya kaldiracak kadar 1 24 kg L yogunluga sahiptir Olu Deniz denilmesinin sebebi sudaki yuksek tuz oraninin bitkilerin ve hayvanlarin gelisebilmesi icin fazla sert bir ortam yarattigindan hicbir yasama ev sahipligi yapmayasindandir 600 km2 civarinda bir alani kaplayan Lut Golu nun tabani su derinligi cok fazla olmasa da yaklasik 376 metre gol seviyesi deniz seviyesinden 420 metre asagidadir Bu buyuk tuzlu gol karsilikli uzak noktalarindan 80 km 18 km genisliktedir Su seviyesindeki cekilme eski zamanlarda yilda ortalama 18 cm iken bugun bu deger Israil ve Urdun un artan icme suyu ihtiyaci nedeniyle yillik 50 cm civarina yukselmistir Lut Golu 28 ile 33 arasinda degisen tuz oraniyla Akdeniz 3 Antarktika daki Don Juan Golu 40 in uzerinde ve Asal Golu nden 35 sonra dunyadaki en tuzlu ucuncu goldur Lut Golu nden bir gorunum Golde bazi dengesizliklerin isaretleri gorulmektedir su altindaki bazi asfalt parcalari su yuzeyine cikmaktadir Gecmis zamanlarda bu parcalar toplanir kurutulur ve isinmak icin kullanilirdi Cevreciler Lut Golu nun yok olmaya basladigi yonunde uyarilar vermektedirler Golun iki yakasindaki Urdun ve Israil in bromur endustrisinin buna neden oldugunu ileri surulur Ancak daha cok Israil deki fabrikalar yuzunden temiz su sikintisi cekilmektedir Oluklar endise verici boyutlara ulasmistir Fabrikalarin kirli atik bosaltimi ayrica zarar veren faktorlerin basinda yer alir Kuresel isinma sonucu olarak Lut Golu kuruma tehlikesi altindadir kaynak belirtilmeli CografyasiLut Golu nun azalan su seviyesi Oludeniz Urdun Rift Vadisi nde bulunan bir endorheic goludur Lut golunu olusturan fay Afrika Levhasi ve Arap Levhasi arasindaki tektonik plaka siniri boyunca yer alir Levha yanal hareket yapar Turkiye de Dogu Anadolu fay zonu ve Sina bolgesinin guney ucu Kizil Deniz deki Rift Vadisi nin kuzey ucu arasinda calisir Kenarlari boyunca havuzlari ve bataklik cukurlari olusturan Oludeniz altinda ve cevresinde yillik kucuk kaynaklar olmasina ragmen Urdun nehri Lut golune Oludeniz akan tek onemli kaynaktir Hicbir akarsu cikisi yoktur Kuzey kesiminde yilda 100 mm ve guney kesiminde 50 mm yagis olmaktadir Oludeniz Judean Hills Bolgesinin yagmur golge etkisi nedeniyle kuraktir Oludeniz in dogusundaki daglik bolge Oludeniz in kendisinden daha fazla yagis alir Batisinda bulunan Judean Hills dogusunda bulunan daglardan daha alcaktir Golun guneybatisinda Sodom Dagi denilen 210 metre boyunda halit kaya tuzu bulunmaktadir IklimOludeniz in iklimi yil boyunca gunesli ve havasi kurudur Golun yillik ortalama yagis miktari 50 mm den az ve 32 ve 39 C arasinda ortalama sicakligi vardir Kisin ortalama sicakligi 20 ve 23 C arasinda degismektedir Bolge ultraviyole radyasyon ozellikle UVB eritrojenik isinlar zayiflatmistir Agir atmosfer basinci nedeniyle hava deniz seviyesinde oksijen ile karsilastirildiginda kisin 4 8 yaz icin 3 3 daha yuksek bir oksijen icerigine sahiptir Oludeniz de barometrik basinci yuksek rakimda saglik etkileri ile karsilastirildiginda 796 ve 799 mm Hg ve klinik arasinda olculmustur Bu barometrik olcu kuresel okyanusta ortalama 750 mm Hg deniz seviyesi standart atmosfer basincina gore 5 daha yuksektir Normal durumda kisin deniz sicakliklari yazin toprak sicakliklari yuksek iken burada tam tersi bir durum gozlenmektedir Bu durum su kutlesi ve ozgul isi kapasitesi sonucu olusmustur Ortalama olarak her yil 192 gun 30 C uzerinde bulunmaktadir Etimoloji ve toponomiIbranice yam ha Melah anlamina gelen Oludeniz tuz denizi anlamina gelmektedir Arapca al Bahr el Mayyit anlamina gelen Oludeniz e az siklikla bahr u lut a Lut Denizi denilir Yunancada yam ha avara olarak ifade edilmistir Gorunum1972 1989 ve 2011 yillari goruntulerin karsilastirilmasiAyrica bakinizOlusumlarina gore Turkiye nin golleri listesi Turkiye deki gollerKaynakca TDV Islam Ansiklopedisi 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mayis 2022 1999 Bani Na im Maqam an Nabi Lut CIAP Ingilizce Iki B C Leiden Boston Koln Brill s 15 ISBN 978 90 04 11083 0 30 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Subat 2021 Dead Sea Israel and Jordan Library of Congress Subject Headings Ingilizce 1 A E 14 uncu bas Washington D C Cataloging Distribution Service Library of Congress 1991 s 1163 ISSN 1048 9711 30 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Subat 2021 The dead sea Image of day Ingilizce NASA 11 Ekim 2011 19 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Nisan 2014 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Lut Golu ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur