Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Belyov Savaşı ("Belevshchina" olarak da bilinir), 4-5 Aralık 1437'de Belyov yakınlarında Moskova Büyük Dükü birlikleri ile Altın Orda Hanınden kaçan Uluğ Muhammed Han arasında gerçekleşen ve Moskova Knezliği'nin bozguna uğramasıyla sonuçlanan savaştır.
| Belyov Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Moskova Knezliği | Altın Orda Fraksiyonları | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Dmitry Yuryevich Shemyaka Dmitry Yuryevich Krasny | Uluğ Muhammed Han | ||||||
| Güçler | |||||||
| 40 bin kişi (abartı) | 3 - 40 bin kişi | ||||||
Arka planı
Her iki taraf da son derece zor zamanlardan geçiyordu. Hem Altın Orda'da hem de Moskova Knezliğinde ölümcül bir savaş devam ediyordu. 1437'de Uluğ Muhammed Han rakiplerine yenildi ve sığınmak için kaçmaya başladı. Oka Nehri'nin üst kısımlarında Belyov şehri yakınlarında bir orduyla ortaya çıktı ve orada bir buz kalesi inşa etti. Moskova Büyük Dükü ile pazarlık yapmak isteyen Uluğ Muhammed Han, Rus topraklarının yağmalanmasını yasakladı. Av arayan Tatarlar, Litvanya Büyük Dükalığı topraklarında avlandılar.
Uluğ Muhammed Han'i sınırlarından çıkarmak isteyen Büyük Dük II. Vasili, ona karşı amcasının oğulları Dmitry Yuryevich Shemyaka ve Dmitry Yuryevich Krasny tarafından yönetilen bir ordu gönderdi.
Güç dengesi
Ruslar
Kroniklere göre, sayıları belirtilmese de Rus ordusunun Tatarlardan önemli ölçüde fazla olduğu belirtilmiştir. Yıllar sonra ortaya çıkan "Kazan Tarihi" adlı eserde ise Rus ordusunun mevcudiyeti 40.000 olarak verilmiştir.
Birçok tarihçinin görüşü, Belyov yakınlarındaki Rus birliklerinin sayısının Tatarlardan önemli ölçüde fazla olduğu konusunda hemfikir. Ancak "Kazan Tarihi"nde verilen 40 bin kişi sayısı aşırı abartılmış kabul edilmektedir. Savaşa katılan gerçek savaşçı sayısı bilinmemektedir.
A. G. Bakhtin, "Kazan Tarihi"nde geçen birçok bilginin genellikle abartı olduğunu belirterek Rus birliklerinin Belyov ve Suzdal savaşlarında orantısız temsiline dikkat çekti: her iki savaşta da Rus ordusu Moskova Büyük Dükü'nün komutası altında olmasına karşın Rus ordusunun Belyov Savaşındaki mevcudiyeti 40 bin olarak verilirken, Suzdal Muharebesi için sadece 1.5 bin rakamı verilmişti. Kazan Tarihi'nin Korkunç IV. İvan'ın boyar muhalefetine karşı zorlu bir mücadele yürüttüğü bir dönemde ve Opriçnina'nın gerçekleştirildiği yıllarda (1564-1565) yazıldığı gerçeğine dayanarak, A. G. Bakhtin, yazarın bilgileri kasten abarttığını öne sürdü. Ona göre “İzlenimi güçlendirmek” ve “eylemlerdeki tutarsızlığın ve komuta birliği eksikliğinin” neye yol açtığını göstermek için Belyov yakınlarındaki Rus birliklerinin sayısı abartılmıştı.
Tatarlar
Bazı araştırmacılar, "Kazan Tarihi"nde Tatar ordusunun mevcudiyeti için belirtilen 3 bin rakamına katılıyor. D. M. İskhakov'a göre, 1438'de Kazan'daki işgalin arifesinde Uluğ Muhammed Han'ın ordusu 3-3,5 bin askerden ve aile üyeleriyle 10 bin kişiden oluşuyordu.
Ancak bazı tarihçiler, "Kazan Tarihi"nde belirtilen Tatar ordusunun (3 bin kişi) sayısının açıkça hafife alındığına inanıyor. M. G. Safargaliev'e göre, aynı tarihçiye göre 40 bin kişiden oluşan Rus ordusu karşısında Uluğ Muhammed Han, bu kadar çok askere karşı 3 bin kişilik askerle Rus ordusunun karşısına çıkamazdı. Ona göre hanın çok daha fazla sayıda olması gerekiyordu. V. D. Dmitriev, Altın Orda'dan kovulan Uluğ Muhammed Han'in 1438'de “en az 40 bin Tatar askeri” ordusuna sahip olduğuna da dikkat çekiyor.
R. G. Fakhrutdinov ve F. A. Rashitov'a göre, "Altın Orda Han'ın ordusu, devletin çöküşü sırasında bile, birçok askeri lider ve ordunun bir kısmı onu terk ettiğinde, bu kadar yetersiz olamazdı." Ayrıca, 40.000 kişilik Moskova ordusunu 3 bin askerlik bir müfrezeyle yenmenin ve 1445'te Suzdal yakınlarındaki Moskova ordusunu böyle bir müfrezeyle yenmenin ve aynı zamanda Büyük Dük'ü ele geçirmenin imkansız olduğuna inanıyorlar. Onlara göre, Belyov yakınlarında, Uluğ Muhammed Han'ın ordusu Moskova Knezliğinden "hemen hemen küçüktü". Araştırmacılar göçebe topluluklarda bulunan bir ailenin genellikle dört üyeden (yaşlılar, kadınlar, çocuklar, vb.) oluştuğunu ve geleneksel olarak dört üyeden bir ailede bir kişinin asker olduğundan yola çıkarak Uluğ Muhammed Han'ın ordusunun 200 bine ulaştığı sonucuna vardılar.
Ancak, A. G. Bakhtin'e göre, bu rakamlar oldukça absürttü. Ona göre Uluğ Muhammed Han'ın Belyov'da 40.000 askeri olamazdı. Çünkü yıllıklara göre, 1445'te Suzdal yakınlarında, Uluğ Muhammed Han'ın ordusu 3.5 bin kişilikti. Bu durumda, "köşeye dönen bir kedinin bir kaplana dönüştüğü" unutulmamalıdır. Çünkü Uluğ Muhammed Han Moskova topraklarına ilerlerken aynı zamanda Küçük Muhammed ve Seyyid Ahmet komutasında büyük bir ordu üzerlerine doğru ilerliyordu. Aynı Kazan vakanüvisine göre, Uluğ Muhammed Han, "hayatta kalma umudunu yitirerek ve güçten ve birkaç savaşçısından çok Tanrı'ya ve kendi doğruluğuna güvenerek" Rus ordusuna doğru yürüyordu. Aynı zamanda, A. G. Bakhtin, tarihte küçük ama iyi organize olmuş bir ordunun, o sırada Rus ordusu tarafından temsil edilen çok sayıda, ancak dağınık bir düşmanı yendiği birçok örnek olduğunu belirtiyor.
Savaş
4 Aralık
4 Aralık sabahı, Rus alayları buz kalesine yöneldi. Tatarlar onları karşılamak için kelden çıktılar. Ruslar Tatarları ezdi ve onları kaleye sürdü. Tatarlar ağır kayıplar verdi. Diğerleri arasında, Uluğ Muhammed Han'in damatlarından biri ve birçok Tatar prensi öldü. Ancak, Rusların daha sonraki eylemlerinde tam bir tutarsızlık vardı. Valiler Pyotr Kuzminsky ve Semyon Volynets, düşmanı takip ederek kaleye girdi. Rati'nin bir kısmı ile merkeze girmeyi başardılar, ancak diğer alaylar tarafından desteklenmediler. Sonuç olarak, Tatarlar tarafından kuşatıldılar ve hepsi öldürüldü.
Muhtemelen, Uluğ Muhammed Han'i şahsen tanıyan Mtsensk valisi Grigory Protasyev, Rus kampına anlaşmazlıklar getirdi. Prenslere ve valilere "bana gönderilen büyük prens, kralla savaşmayı değil, barışmayı ve alayları dağıtmayı emretti" dedi. Rus ordusunda komuta birliği olmadığı için birçok prens ve vali kendi takdirine göre hareket etti. Bazıları kararlı bir askerî harekâttan yanayken, diğerleri meselenin barışçıl bir şekilde çözülmesine meyilliydi. Özellikle, 1432'de Uluğ Muhammed Han'in Yuri'nin rakibi Vasily Vasilyevich lehine bir Yarlık vermeyi reddeden Prens Yuri Dmitrievich'in oğulları olan prensler Dmitry Shemyaka ve Dmitry Krasny, Uluğ Muhammed Han'in Grand Duke II. Vasili ile barışçıl ilişkileriyle ilgilenmiyorlardı.
Sophia II ve Archangelsk kronikleri, 5 Aralık gecesi Ulu-Mukhammed'e “sabahları” Rus kampına saldırma önerisiyle bir izci gönderen Grigory Protasyev'in ihanetine dikkat çekti.
5 Aralık
5 Aralık sabahı, zamanı geciktirmek ve Rusları yatıştırmak için Uluğ Muhammed Han, damadı Yeliberdey ve darug, prensler Usein Saraev ve Usen-Khozya'yı Ruslarla müzakere etmeleri için gönderdi. Ruslar adına, valiler Vasili Ivanovich Sobakin ve Andrey Fedorovich Gostyaev onlarla müzakere etmek için dışarı çıktılar. Han, kışı Rusya sınırları içinde geçirme izni karşılığında, gelecekte Rus topraklarına saldırmayacağına ve haraç talep etmeyeceğine söz verdi ve bir taahhüt olarak Grandük'e en büyük oğlu Mahmud'u ve tüm Tatar prenslerin çocuklarını vermeyi teklif etti:
Kralın sana sözü: Oğlum Mahmud'u sana veriyorum ve diğer prensler de çocuklarını rehin veriyorlar: beni gönderme, yaşadığım sürece Rus topraklarını koruyacağım
Buna ek olarak, Han'ın büyükelçileri Ruslara "Büyük Dük'ün mirasının dışında" yakalanan tüm ganimet ve mahkûmları vermeyi teklif etti.
Bu arada Tatarlar gizlice buz şehrini güneyden terk ettiler. Her ihtimale karşı Belevka Nehri'ne indiler, Oka Nehri'nin ağzından geçtiler ve Belyov şehrini güneyden atlayarak batıdan Rus kampına yaklaştılar. O sabah duran sis sayesinde, Tatarlar Rus devriyeleri tarafından fark edilmeden kamplarına yaklaşmayı başardılar ve uyuyan savaşçıları kesmeye başladılar. Saldırıyı bekleyen Grigory Protasyev, "koş, koş!" diye bağırdı. Rus kampında panik yaratarak halkıyla birlikte kaçtı. İkincisinin birçok alayı, Tatarlardan uzak olanlar bile kaçtı.
Rus valilerinin tüm koşulları kabul etmeyi reddetmesinden sonra Tatar temsilcileri onlara “Ama bunu istemiyor musunuz? Arkana bak" demiştir. Valiler arkalarını döndüklerinde Tatarların kaçan Rusları nasıl kestiklerini gördüler. O gün Moskova ordusu büyük kayıplar verdi. Birçok prens ve vali öldü. Kroniklere göre, her Tatar daha sonra 10 veya daha fazla Rus askerini öldürdü. Birçok Rus savaşçı kaçışı sırasında harap ettikleri Rus köylüleri tarafından öldürüldü.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Belyov Savasi Belevshchina olarak da bilinir 4 5 Aralik 1437 de Belyov yakinlarinda Moskova Buyuk Duku birlikleri ile Altin Orda Haninden kacan Ulug Muhammed Han arasinda gerceklesen ve Moskova Knezligi nin bozguna ugramasiyla sonuclanan savastir Belyov SavasiTarih4 5 Aralik 1437BolgeBelyov un cevresiSonucAltin Orda Fraksiyonlarinin zaferiTaraflarMoskova KnezligiAltin Orda FraksiyonlariKomutanlar ve liderlerDmitry Yuryevich Shemyaka Dmitry Yuryevich KrasnyUlug Muhammed HanGucler40 bin kisi abarti 3 40 bin kisiArka planiHer iki taraf da son derece zor zamanlardan geciyordu Hem Altin Orda da hem de Moskova Knezliginde olumcul bir savas devam ediyordu 1437 de Ulug Muhammed Han rakiplerine yenildi ve siginmak icin kacmaya basladi Oka Nehri nin ust kisimlarinda Belyov sehri yakinlarinda bir orduyla ortaya cikti ve orada bir buz kalesi insa etti Moskova Buyuk Duku ile pazarlik yapmak isteyen Ulug Muhammed Han Rus topraklarinin yagmalanmasini yasakladi Av arayan Tatarlar Litvanya Buyuk Dukaligi topraklarinda avlandilar Ulug Muhammed Han i sinirlarindan cikarmak isteyen Buyuk Duk II Vasili ona karsi amcasinin ogullari Dmitry Yuryevich Shemyaka ve Dmitry Yuryevich Krasny tarafindan yonetilen bir ordu gonderdi Guc dengesiRuslar Kroniklere gore sayilari belirtilmese de Rus ordusunun Tatarlardan onemli olcude fazla oldugu belirtilmistir Yillar sonra ortaya cikan Kazan Tarihi adli eserde ise Rus ordusunun mevcudiyeti 40 000 olarak verilmistir Bircok tarihcinin gorusu Belyov yakinlarindaki Rus birliklerinin sayisinin Tatarlardan onemli olcude fazla oldugu konusunda hemfikir Ancak Kazan Tarihi nde verilen 40 bin kisi sayisi asiri abartilmis kabul edilmektedir Savasa katilan gercek savasci sayisi bilinmemektedir A G Bakhtin Kazan Tarihi nde gecen bircok bilginin genellikle abarti oldugunu belirterek Rus birliklerinin Belyov ve Suzdal savaslarinda orantisiz temsiline dikkat cekti her iki savasta da Rus ordusu Moskova Buyuk Duku nun komutasi altinda olmasina karsin Rus ordusunun Belyov Savasindaki mevcudiyeti 40 bin olarak verilirken Suzdal Muharebesi icin sadece 1 5 bin rakami verilmisti Kazan Tarihi nin Korkunc IV Ivan in boyar muhalefetine karsi zorlu bir mucadele yuruttugu bir donemde ve Opricnina nin gerceklestirildigi yillarda 1564 1565 yazildigi gercegine dayanarak A G Bakhtin yazarin bilgileri kasten abarttigini one surdu Ona gore Izlenimi guclendirmek ve eylemlerdeki tutarsizligin ve komuta birligi eksikliginin neye yol actigini gostermek icin Belyov yakinlarindaki Rus birliklerinin sayisi abartilmisti Tatarlar Bazi arastirmacilar Kazan Tarihi nde Tatar ordusunun mevcudiyeti icin belirtilen 3 bin rakamina katiliyor D M Iskhakov a gore 1438 de Kazan daki isgalin arifesinde Ulug Muhammed Han in ordusu 3 3 5 bin askerden ve aile uyeleriyle 10 bin kisiden olusuyordu Ancak bazi tarihciler Kazan Tarihi nde belirtilen Tatar ordusunun 3 bin kisi sayisinin acikca hafife alindigina inaniyor M G Safargaliev e gore ayni tarihciye gore 40 bin kisiden olusan Rus ordusu karsisinda Ulug Muhammed Han bu kadar cok askere karsi 3 bin kisilik askerle Rus ordusunun karsisina cikamazdi Ona gore hanin cok daha fazla sayida olmasi gerekiyordu V D Dmitriev Altin Orda dan kovulan Ulug Muhammed Han in 1438 de en az 40 bin Tatar askeri ordusuna sahip olduguna da dikkat cekiyor R G Fakhrutdinov ve F A Rashitov a gore Altin Orda Han in ordusu devletin cokusu sirasinda bile bircok askeri lider ve ordunun bir kismi onu terk ettiginde bu kadar yetersiz olamazdi Ayrica 40 000 kisilik Moskova ordusunu 3 bin askerlik bir mufrezeyle yenmenin ve 1445 te Suzdal yakinlarindaki Moskova ordusunu boyle bir mufrezeyle yenmenin ve ayni zamanda Buyuk Duk u ele gecirmenin imkansiz olduguna inaniyorlar Onlara gore Belyov yakinlarinda Ulug Muhammed Han in ordusu Moskova Knezliginden hemen hemen kucuktu Arastirmacilar gocebe topluluklarda bulunan bir ailenin genellikle dort uyeden yaslilar kadinlar cocuklar vb olustugunu ve geleneksel olarak dort uyeden bir ailede bir kisinin asker oldugundan yola cikarak Ulug Muhammed Han in ordusunun 200 bine ulastigi sonucuna vardilar Ancak A G Bakhtin e gore bu rakamlar oldukca absurttu Ona gore Ulug Muhammed Han in Belyov da 40 000 askeri olamazdi Cunku yilliklara gore 1445 te Suzdal yakinlarinda Ulug Muhammed Han in ordusu 3 5 bin kisilikti Bu durumda koseye donen bir kedinin bir kaplana donustugu unutulmamalidir Cunku Ulug Muhammed Han Moskova topraklarina ilerlerken ayni zamanda Kucuk Muhammed ve Seyyid Ahmet komutasinda buyuk bir ordu uzerlerine dogru ilerliyordu Ayni Kazan vakanuvisine gore Ulug Muhammed Han hayatta kalma umudunu yitirerek ve gucten ve birkac savascisindan cok Tanri ya ve kendi dogruluguna guvenerek Rus ordusuna dogru yuruyordu Ayni zamanda A G Bakhtin tarihte kucuk ama iyi organize olmus bir ordunun o sirada Rus ordusu tarafindan temsil edilen cok sayida ancak daginik bir dusmani yendigi bircok ornek oldugunu belirtiyor Savas4 Aralik 4 Aralik sabahi Rus alaylari buz kalesine yoneldi Tatarlar onlari karsilamak icin kelden ciktilar Ruslar Tatarlari ezdi ve onlari kaleye surdu Tatarlar agir kayiplar verdi Digerleri arasinda Ulug Muhammed Han in damatlarindan biri ve bircok Tatar prensi oldu Ancak Ruslarin daha sonraki eylemlerinde tam bir tutarsizlik vardi Valiler Pyotr Kuzminsky ve Semyon Volynets dusmani takip ederek kaleye girdi Rati nin bir kismi ile merkeze girmeyi basardilar ancak diger alaylar tarafindan desteklenmediler Sonuc olarak Tatarlar tarafindan kusatildilar ve hepsi olduruldu Muhtemelen Ulug Muhammed Han i sahsen taniyan Mtsensk valisi Grigory Protasyev Rus kampina anlasmazliklar getirdi Prenslere ve valilere bana gonderilen buyuk prens kralla savasmayi degil barismayi ve alaylari dagitmayi emretti dedi Rus ordusunda komuta birligi olmadigi icin bircok prens ve vali kendi takdirine gore hareket etti Bazilari kararli bir askeri harekattan yanayken digerleri meselenin bariscil bir sekilde cozulmesine meyilliydi Ozellikle 1432 de Ulug Muhammed Han in Yuri nin rakibi Vasily Vasilyevich lehine bir Yarlik vermeyi reddeden Prens Yuri Dmitrievich in ogullari olan prensler Dmitry Shemyaka ve Dmitry Krasny Ulug Muhammed Han in Grand Duke II Vasili ile bariscil iliskileriyle ilgilenmiyorlardi Sophia II ve Archangelsk kronikleri 5 Aralik gecesi Ulu Mukhammed e sabahlari Rus kampina saldirma onerisiyle bir izci gonderen Grigory Protasyev in ihanetine dikkat cekti 5 Aralik 5 Aralik sabahi zamani geciktirmek ve Ruslari yatistirmak icin Ulug Muhammed Han damadi Yeliberdey ve darug prensler Usein Saraev ve Usen Khozya yi Ruslarla muzakere etmeleri icin gonderdi Ruslar adina valiler Vasili Ivanovich Sobakin ve Andrey Fedorovich Gostyaev onlarla muzakere etmek icin disari ciktilar Han kisi Rusya sinirlari icinde gecirme izni karsiliginda gelecekte Rus topraklarina saldirmayacagina ve harac talep etmeyecegine soz verdi ve bir taahhut olarak Granduk e en buyuk oglu Mahmud u ve tum Tatar prenslerin cocuklarini vermeyi teklif etti Kralin sana sozu Oglum Mahmud u sana veriyorum ve diger prensler de cocuklarini rehin veriyorlar beni gonderme yasadigim surece Rus topraklarini koruyacagim Buna ek olarak Han in buyukelcileri Ruslara Buyuk Duk un mirasinin disinda yakalanan tum ganimet ve mahkumlari vermeyi teklif etti Bu arada Tatarlar gizlice buz sehrini guneyden terk ettiler Her ihtimale karsi Belevka Nehri ne indiler Oka Nehri nin agzindan gectiler ve Belyov sehrini guneyden atlayarak batidan Rus kampina yaklastilar O sabah duran sis sayesinde Tatarlar Rus devriyeleri tarafindan fark edilmeden kamplarina yaklasmayi basardilar ve uyuyan savascilari kesmeye basladilar Saldiriyi bekleyen Grigory Protasyev kos kos diye bagirdi Rus kampinda panik yaratarak halkiyla birlikte kacti Ikincisinin bircok alayi Tatarlardan uzak olanlar bile kacti Rus valilerinin tum kosullari kabul etmeyi reddetmesinden sonra Tatar temsilcileri onlara Ama bunu istemiyor musunuz Arkana bak demistir Valiler arkalarini donduklerinde Tatarlarin kacan Ruslari nasil kestiklerini gorduler O gun Moskova ordusu buyuk kayiplar verdi Bircok prens ve vali oldu Kroniklere gore her Tatar daha sonra 10 veya daha fazla Rus askerini oldurdu Bircok Rus savasci kacisi sirasinda harap ettikleri Rus koyluleri tarafindan olduruldu Kaynakca Arsivlenmis kopya 18 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2022 Arsivlenmis kopya PDF 18 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Agustos 2022 Arsivlenmis kopya 1 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2022 Arsivlenmis kopya 18 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2022 Arsivlenmis kopya PDF 18 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Agustos 2022 Arsivlenmis kopya PDF 18 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Agustos 2022 Arsivlenmis kopya 18 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2022 Arsivlenmis kopya PDF 21 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Agustos 2022 Arsivlenmis kopya 18 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2022