Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İnsan nöroanatomisinde, beyin asimetrisi en az iki farklı şekilde görülebilir:
- Beynin sol ve sağ tarafları arasındaki nöroanatomik farklılıklar
- Lateralize fonksiyonel farklılıklar: beyin fonksiyonunun lateralizasyonu
Nöroanatomik farklılıklar çeşitli ölçeklerde olabilir. Nöronal yoğunluklar, planum temporaledeki gibi bölge büyüklükleri; geniş ölçekte ise insan beyninde kafatasının şeklini yansıtan torsiyon veya "rüzgâr" ın yansıttığı sol oksipital kemiğin geriye doğru (arka) çıkıntısı ve sağ frontal kemiğin ileriye doğru (ön) çıkıntısı bu farklıklara örnek olarak verilebilir. Büyük boyut farklılıklarına ek olarak, hemisferler arasında hem nörokimyasal hem de yapısal farklılıklar bulunmuştur. Kortikal sütun aralıklarının yanı sıra dendritik yapı ve karmaşıklıklarda da asimetriler ortaya çıkar. Ayrıca Broca bölgesinin III. tabakasında da daha büyük hücre boyutları bulunur.
İnsan beyninin genel olarak sol arkaya doğru ve sağ öne doğru asimetrisi (veya beyin torku) vardır. Özellikle frontal, temporal ve oksipital loblarda merkezi bölgeden başlayan ve antero-posterior yönde artan büyük asimetriler vardır. Sol asimetri,Heschl gyrus, parietal operculum, Silvian fissür, sol singulat gyrus, temporo-parietal bölge ve planum temporale'de görülebilir. Sağ asimetri, sağ merkezi sulkusta (beynin sol tarafındaki motor ve somatosensoriyel korteksler arasındaki muhtemel bağlantı artışını işaret eden), lateral ventrikül, entorinal korteks, amigdala ve temporo-parieto-oksipital bölgede görülebilir. Ayrıca cinsiyete bağlı beyin asimetrileri de yaygındır. Örneğin, insanlarda erkek beyinleri kadınlarınkinden daha asimetrik olarak lateralizedir. Bunun yanı sıra, Hawrylycz ve meslektaşları ile Pletikos ve meslektaşları tarafından yapılan gen ifadesi çalışmaları, hemisferler arasındaki asimetriyi popülasyon düzeyinde tespit edememiştir.
Tarihi
19. yüzyılın ortalarında bilim adamları ilk olarak beynin lateralizasyonu veya beynin iki lobu arasındaki anatomi farklılıklarını ve buna karşılık gelen fonksiyonları keşfetmeye başladılar. Bir Alman anatomist olan Franz Gall, günümüzde Serebral Lokalizasyon Doktrini olarak bilinen kavramı tanımlayan ilk kişiydi. Gall, beynin tek bir bütün halinde çalışmasından ziyade, farklı zihinsel işlevlerin beynin farklı bölümlerine atfedilebileceğine inanıyordu. Aynı zamanda dil işlemenin frontal lobta gerçekleştiğini öneren ilk kişi oldu. Diğer bir yandan, Gall'un teorileri o zamanlar birçok bilim insanı arasında tartışmalıydı. Diğer bilim adamları, Marie-Jean-Pierre Flourens tarafından yürütülen, kuş beyinlerindeki lezyonların onların hayati fonksiyonlarında onarılamaz bir hasara neden olduğunu gösterdiği deneyler gibi deneyler tarafından ikna edildi. Ancak Flourens'in yöntemleri kesin değildi; deneylerinde kullanılan kaba metodoloji kuş modellerinin küçük beyinlerinin çeşitli alanlarının zarar görmesine neden oldu.
1861'de cerrah Paul Broca, Gall'un teorilerini destekleyen kanıtlar sundu. Broca, konuşma kaybından muzdarip olan iki hastasının aynı şekilde sol frontal lobun aynı bölgesinde de benzer lezyonlara sahip olduklarını keşfetti. Bu kanıt, fonksiyonun lokalizasyonu için zorlayıcı bir kanıt olmakla birlikte, “taraflılık” bağlantısı hemen kurulamamıştır. Broca benzer hastalar üzerinde çalışmaya devam ederken, tüm vakaların sol lobunun zarar gördüğü bağlantısını kurdu ve 1864'te bu bulguların önemini belirtti - bunun özel bir bölge olması gerektiğini belirtti. Ayrıca (yanlış bir şekilde) beynin konuşma alanları ile "eller" arasındaki ilişki hakkında teoriler önerdi.
Buna göre, bazı beyin asimetrisi üzerinde yapılan ünlü çalışmalar konuşma işlemeyi içeriyordu. Frontal ve parietal lobu, temporal lobdan ayıran Silvian fissür'deki asimetri (ayrıca yan sulkus olarak da bilinen), ilk keşfedilen uyuşmazlıktı. Anatomik çeşitliliği, boyutu ve dil işlemede önemli olan beynin iki alanının lokasyonu ile ilişkilendirilmiştir. Bu alanlar ikisi de sol lobda bulunan Broca alanı ve Wernicke alanıdır.
Broca ve Wernicke'nin keşiflerini yaptıkları ile yaklaşık olarak aynı zamanda, nörolojist Hughlings Jackson "önde gelen yarım küre" fikrini ortaya attı- veya beynin genel işlevinde daha önemli rol oynayan bir tarafı (bu olay sonunda, hemisferik "baskınlık" anlayışının çeşitli aşamalarda önü açıldı). Birkaç yıl sonra, 20. yüzyılın ortalarında, epilepsi gibi hastalıkları tedavi edebilmek adına kullanılan bölünmüş beyin prosedürü uygulanmış hastalardan görsel-uzamsal, dikkat ve algılama; işitsel, dilsel ve duygusal işleme için hemisferik lateralizasyona eleştirel bir anlayış geldi. Bölünmüş beyin hastalarında, beynin iki yarım küre arasındaki iletişimi için ana yapıyı ayırarak korpus kallozum kesilir. İlk modern bölünmüş beyin hastası Patient WJ olarak bilinen bir savaş gazisi idi, hastalığı asimetri anlayışının gelişmesine katkıda bulundu.
Beyin asimetrisi insanlara özgü değildir. Beyinlerinde çeşitli rahatsızlıklar bulunan insan hastalar üzerinde yapılan çalışmalara ek olarak, asimetriler ve fonksiyonun lateralizasyonu hakkında bugün öğrenilenlerin birçoğu zebra balığı, güvercinler, sıçanlar ve diğerleri de dahil olmak üzere hem omurgalı hem omurgasız hayvanlar aracılığıyla öğrenilmiştir. Örneğin, yakın zamanlı çalışmaların gösterdiği üzere sıçanların serebral korteksinde ve hipotalamustaki beyin asimetrilerinde cinsel dimorfizm bulunması, hormonal sinyallemeden ortaya çıkan cinsiyet farklılıklarının beynin yapısı ve işlevi üzerinde önemli bir etki olabileceğini göstermektedir.Zebra balığı ile çalışmak özellikle bilgilendirici olmuştur, çünkü bu tür direkt olarak asimetrik gen ekspresyonunu asimetrik morfoloji ile bağlamak ve davranış analizleri için en iyi modeli sağlar.
İnsanlarda Beyin Asimetrisi
Lateralize Fonksiyonel Farklılıklar ve Beynin Her İki Tarafındaki Önemli Bölgeler ve işlevleri
Sol ve sağ yarım küreler, vücudun zıt taraflarını çalıştırır. Her yarım küre her 4 lobun bölümlerini içerir: Frontal lob, parietal lob, temporal lob ve oksipital lob. Bu iki yarım küre, boylamsal fissür boyunca ayrılarak uyaranların ve bilginin iletişimi ile koordinasyonunu sağlayan korpus kallozum aracılığıyla bağlanır. Korpus kallozum, vücuttaki 200 milyondan fazla sinir lifinden oluşan beyaz madde dokusunun en büyük ortak geçididir. Sol ve sağ yarım küreler ise farklı işlevlerle ilişkilidir; aynı zamanda beynin yanallaşması (lateralizasyonu) olarak adlandırılan aynı verileri farklı şekillerde yorumlama üzerine uzmanlaşmıştır. Sol yarım küre, dil ve hesaplamalar ile ilişkiliyken sağ yarım küre, görsel-uzamsal tanıma ve yüz tanıma ile daha yakından ilişkilidir. Beyin fonksiyonunun lateralizasyonu bazı özel bölgelerin sadece belirli bir yarım kürede mevcut olmasına veya bir yarım kürede diğerine kıyasla daha baskın olmasına neden olur. Her bir yarım kürede bulunan önemli bölgelerin bazıları aşağıda listelenmiştir.
Sol Yarım Küre
Broca alanı, üçüncü frontal konvolüsyonundaki singulat girusunun üzerinde bulunan sol prefrontal kortekste konumlanır. Konuşma üretiminden sorumlu olan Broca Bölgesi 1865 yılında Paul Broca tarafından keşfedilmiştir. Bu alandaki bir hasar, hastanın uyumlu ve düzgün cümleler kuramamasına sebep olan Broca afazisi ile sonuçlanabilir.
Wernicke Alanı:
Dil anlama bölgesi olarak bulunan Wernick alanı 1976'da Carl Wernicke tarafından keşfedilmiştir. Wernicke bölgesi sol yarım küredeki temporal lobda bulunur. Beynin bu bölgesine zarar gelmesi, bireyin dili anlama yeteneğini kaybetmesiyle sonuçlanır. Ancak, bu kişiler uygun bağlamda kullanılmasalar da ses, kelime ve cümle üretebilirler.
Sağ Yarım Küre
Fusiform Yüz Alanı:
Fusiform Yüz Alanı (FYA), yüzler görme alanındayken oldukça aktif olduğu incelenen bir bölgedir. Her iki yarım kürede de bir fusiform yüz alanının olduğu bulunmuştur; ancak çalışmalar, FYA'nın yüzlerin daha derinlemesine bilişsel olarak işlendiği sağ yarım kürede ağırlıklı olarak lateralize olduğunu göstermiştir. Sol yarım küredeki FFA ise yüzlerin ve özelliklerinin hızlı işlenmesi ile ilişkilidir.
Diğer Bölgeler ve İlişkili Hastalıklar
Beyinde asimetrik olarak bulunabilen bazı önemli bölgeler, genetik gibi faktörlerden dolayı iki yarım küreden birinin baskınlığına neden olabilir. Sağak veya solak olma durumu buna örnek olarak verilebilir. Sağak/solak olma durumu, bir yarım kürenin motor korteksindeki asimetriden kaynaklanabilir. Sağ elini kullanan bireyler, beyin vücudun karşı tarafını yönettiğinden dolayı motor korteksi daha çok uyarılmış sol yarım küreye sahip olabilirler.
Bazı hastalıkların beyinde var olan beyin asimetrisini daha da şiddetlendirdiği bulunmuştur. Araştırmacılar, beyin asimetrisinin şizofreni ve disleksi gibi hastalıklarla olan ilişkisini ve etkisini incelemekteler.
Şizofreni, kişide halüsinasyonlara, sanrılara; konsantrasyon, düşünme ve motivasyon eksikliğine neden olan karmaşık ve uzun süren bir zihinsel bozukluktur. Çalışmalar, şizofreni hastalarının bir çeşit beyin asimetrisi eksikliğine sahip olduklarını, böylece frontal lob gibi etkilenen bölgelerin fonksiyonel etkinliklerinin azaldığını bulmuştur. Koşullar; sol yönlü fonksiyonel ve yarım küresel lateralizasyonu, dil anlamada lateralizasyon kaybını, girifikasyonda azalmayı, beyin torsiyonunu ve benzerini içerir.
Disleksi :
Daha önce belirtildiği gibi, dil fonksiyonları genellikle sol yarım kürede baskındır. Disleksi gibi gelişimsel dil bozuklukları, bu bozuklukla ilişkili nöronal veya yapısal farklılıkları anlamak için beyin görüntüleme teknikleri kullanılarak araştırılmıştır. Geçmişte yapılan araştırmalar, sağlıklı yetişkinlerde genellikle görülen temporal lobun büyüklüğü gibi yarım küresel asimetrilerin disleksi olan yetişkinlerde mevcut olmadığını göstermiştir. Bununla birlikte, geçmişte yapılan araştırmalar, disleksi olanların sağlıklı kişilere kıyasla beyindeki dil lateralizasyonundan yoksun olduğunu göstermiştir. Bunun aksine disleksi hastalarının dil için iki taraflı yarım küresel bir baskınlığa sahip olduğu görülmüştür.
Beyin Asimetrisi Üzerine Güncel Araştırmalar
İnsan beynindeki fonksiyon ve asimetrinin lateralizasyonu, nörobilimsel ve psikolojik araştırmaların popüler bir kolunu ilerletmeye devam ediyor. Beyin haritalamasına yönelik teknolojik gelişmeler, araştırmacıların beynin daha fazla bölümünü daha net görmesini sağladı, bu da daha önce farklı yaşam aşamalarında meydana gelen tespit edilmemiş lateralizasyon farklılıklarını aydınlattı. Daha fazla bilgi ortaya çıktıkça araştırmacılar, erken insan beyninin sosyal, çevresel ve patolojik değişikliklere uyum sağlama yolunda nasıl ve neden evrimleşmiş olabileceğine dair fikirler ediniyorlar. Bu bilgiler, plastisite veya beynin farklı bölümlerinin bazen farklı işlevler için nasıl alınabileceğine dair ipuçları sağlıyor.
Beyin asimetrisi ile ilgili devam eden çalışmalar, karmaşık hastalıkların anlaşılmasına ve tedavisine de katkıda bulunuyor. Örneğin Alzheimer hastalığı olan insanların beyin görüntülerinde, sol yarım kürede önemli bir bozulma ve sağa doğru yarım küresel bir baskınlık gözükür; bu da soldaki hasara karşılık beynin o tarafına kaynakların toplanmasıyla ilgili olabilir. Bu hemisferik değişiklikler hafıza görevlerindeki performansa bağlanmıştır.
Geçmişte olduğu gibi, dil işleme ve sol ve sağ elini kullanmanın etkileri üzerine çalışmalar da beyin asimetrisi üzerine güncel araştırmaların çoğunluğunu oluşturmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Nielsen, J. A., Zielinski, B. A., Ferguson, M. A., Lainhart, J. E., & Anderson, J. S. (2013). An evaluation of the left-brain vs. right-brain hypothesis with resting state functional connectivity magnetic resonance imaging. PloS one, 8(8), e71275." 3 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- ^ LeMay M (Haziran 1977). "Asymmetries of the skull and handedness. Phrenology revisited". Journal of the Neurological Sciences. 32 (2). ss. 243-53. doi:10.1016/0022-510X(77)90239-8. (PMID) 874523.
- ^ "An anatomically comprehensive atlas of the adult human brain transcriptome". Nature. 489 (7416). Eylül 2012. ss. 391-399.
- ^ "Temporal specification and bilaterality of human neocortical topographic gene expression". Neuron. 81 (2). Ocak 2014. ss. 321-32.
- ^ a b Left Brain Right Brain: Perspectives from Cognitive Neuroscience. New York: W.H. Freeman & Company. 1997.
- ^ Pearce (2009). "Marie-Jean-Pierre Flourens (1794–1867) and Cortical Localization". European Neurology (İngilizce). 61 (5). ss. 311-314.
- ^ a b Toga AW, Thompson PM (Ocak 2003). "Mapping brain asymmetry". Nature Reviews. Neuroscience. 4 (1). ss. 37-48. doi:10.1038/nrn1009. (PMID) 12511860.
- ^ "Cerebral Lateralization and Specialization". Cognitive neuroscience : the biology of the mind. 2. New York: Norton. 2002. ISBN .
- ^ "The Influence of Gonadal Steroids on the Asymmetry of the Cerebral Cortex". Brain asymmetry. 2. Cambridge, Mass.: MIT Press. 1995. ss. 31-50. ISBN .
- ^ "The dorsal diencephalic conduction system of zebrafish as a model of vertebrate brain lateralisation". NeuroReport. 15 (12). Ağustos 2004. ss. 1843-6.
- ^ Paul M. Thompson; Toga, Arthur W. (Ocak 2003). "Mapping brain asymmetry". Nature Reviews Neuroscience. 4 (1). ss. 37-48. doi:10.1038/nrn1009. ISSN 1471-0048. (PMID) 12511860.
- ^ "National Organization of Disorders of the Corpus Callosum National Organization of Disorders of the Corpus Callosum » National Organization of Disorders of the Corpus Callosum » Corpus Callosum DisordersNational Organization of Disorders of the Corpus Callosum National Organization of Disorders of the Corpus Callosum » National Organization of Disorders of the Corpus Callosum". nodcc.org. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019.
- ^ Alqadah, Amel; Hsieh, Yi-Wen; Morrissey, Zachery D.; Chuang, Chiou-Fen (Ocak 2018). "Asymmetric development of the nervous system". Developmental Dynamics. 247 (1). ss. 124-137. doi:10.1002/dvdy.24595. ISSN 1097-0177. (PMC) 5743440 $2. (PMID) 28940676.
- ^ "Broca area | anatomy". Encyclopedia Britannica. 21 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019.
- ^ "Broca's Area Is the Brain's Scriptwriter, Shaping Speech, Study Finds - 02/17/2015". www.hopkinsmedicine.org. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019.
- ^ Binder (15 Aralık 2015). "The Wernicke area: Modern evidence and a reinterpretation". Neurology. 85 (24). ss. 2170-2175.
- ^ Kanwisher (29 Aralık 2006). "The fusiform face area: a cortical region specialized for the perception of faces". Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 361 (1476). ss. 2109-2128.
- ^ Meng (22 Mayıs 2012). "Lateralization of face processing in the human brain". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 279 (1735). ss. 2052-2061.
- ^ Sim (1 Ocak 2017). "Reduced Hemispheric Asymmetry of Brain Anatomical Networks Is Linked to Schizophrenia: A Connectome Study". Cerebral Cortex. 27 (1). ss. 602-615. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
- ^ Ribolsi (22 Aralık 2014). "Abnormal Asymmetry of Brain Connectivity in Schizophrenia". Frontiers in Human Neuroscience. Cilt 8. s. 1010.
- ^ Royer (Şubat 2015). "Functional and structural brain asymmetries in patients with schizophrenia and bipolar disorders". Schizophrenia Research. 161 (2–3). ss. 210-214.
- ^ Helland (Ekim 2001). "Brain asymmetry for language in dyslexic children". Laterality: Asymmetries of Body, Brain and Cognition. 6 (4). ss. 289-301.
- ^ Leonard (2008). "Asymmetry and Dyslexia". Developmental Neuropsychology. 33 (6). ss. 663-681.
- ^ "Increased morphological asymmetry, evolvability and plasticity in human brain evolution". Proceedings. Biological Sciences. 280 (1761). Haziran 2013. s. 20130575.
- ^ "Changes in Brain Lateralization in Patients with Mild Cognitive Impairment and Alzheimer's Disease: A Resting-State Functional Magnetic Resonance Study from Alzheimer's Disease Neuroimaging Initiative". Frontiers in Neurology (İngilizce). Cilt 9. 2018. s. 3.
- ^ "The Abnormality of Topological Asymmetry between Hemispheric Brain White Matter Networks in Alzheimer's Disease and Mild Cognitive Impairment". Frontiers in Aging Neuroscience (İngilizce). Cilt 9. 2017. s. 261.
Konuyla ilgili yayınlar
- Toga AW, Thompson PM (Ocak 2003). "Mapping brain asymmetry" (PDF). Nature Reviews. Neuroscience. 4 (1). ss. 37-48. doi:10.1038/nrn1009. (PMID) 12511860. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- Wilke M, Schmithorst VJ (Kasım 2006). "A combined bootstrap/histogram analysis approach for computing a lateralization index from neuroimaging data". NeuroImage. 33 (2). ss. 522-30. doi:10.1016/j.neuroimage.2006.07.010. (PMID) 16938470.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Insan noroanatomisinde beyin asimetrisi en az iki farkli sekilde gorulebilir Beynin sol ve sag taraflari arasindaki noroanatomik farkliliklar Lateralize fonksiyonel farkliliklar beyin fonksiyonunun lateralizasyonuBeyin lateralizasyonunun stereotipik bir goruntusu sinirbilimsel arastirmalarda yanlis oldugu gosterilmistir Noroanatomik farkliliklar cesitli olceklerde olabilir Noronal yogunluklar planum temporaledeki gibi bolge buyuklukleri genis olcekte ise insan beyninde kafatasinin seklini yansitan torsiyon veya ruzgar in yansittigi sol oksipital kemigin geriye dogru arka cikintisi ve sag frontal kemigin ileriye dogru on cikintisi bu farkliklara ornek olarak verilebilir Buyuk boyut farkliliklarina ek olarak hemisferler arasinda hem norokimyasal hem de yapisal farkliliklar bulunmustur Kortikal sutun araliklarinin yani sira dendritik yapi ve karmasikliklarda da asimetriler ortaya cikar Ayrica Broca bolgesinin III tabakasinda da daha buyuk hucre boyutlari bulunur Insan beyninin genel olarak sol arkaya dogru ve sag one dogru asimetrisi veya beyin torku vardir Ozellikle frontal temporal ve oksipital loblarda merkezi bolgeden baslayan ve antero posterior yonde artan buyuk asimetriler vardir Sol asimetri Heschl gyrus parietal operculum Silvian fissur sol singulat gyrus temporo parietal bolge ve planum temporale de gorulebilir Sag asimetri sag merkezi sulkusta beynin sol tarafindaki motor ve somatosensoriyel korteksler arasindaki muhtemel baglanti artisini isaret eden lateral ventrikul entorinal korteks amigdala ve temporo parieto oksipital bolgede gorulebilir Ayrica cinsiyete bagli beyin asimetrileri de yaygindir Ornegin insanlarda erkek beyinleri kadinlarinkinden daha asimetrik olarak lateralizedir Bunun yani sira Hawrylycz ve meslektaslari ile Pletikos ve meslektaslari tarafindan yapilan gen ifadesi calismalari hemisferler arasindaki asimetriyi populasyon duzeyinde tespit edememistir Tarihi19 yuzyilin ortalarinda bilim adamlari ilk olarak beynin lateralizasyonu veya beynin iki lobu arasindaki anatomi farkliliklarini ve buna karsilik gelen fonksiyonlari kesfetmeye basladilar Bir Alman anatomist olan Franz Gall gunumuzde Serebral Lokalizasyon Doktrini olarak bilinen kavrami tanimlayan ilk kisiydi Gall beynin tek bir butun halinde calismasindan ziyade farkli zihinsel islevlerin beynin farkli bolumlerine atfedilebilecegine inaniyordu Ayni zamanda dil islemenin frontal lobta gerceklestigini oneren ilk kisi oldu Diger bir yandan Gall un teorileri o zamanlar bircok bilim insani arasinda tartismaliydi Diger bilim adamlari Marie Jean Pierre Flourens tarafindan yurutulen kus beyinlerindeki lezyonlarin onlarin hayati fonksiyonlarinda onarilamaz bir hasara neden oldugunu gosterdigi deneyler gibi deneyler tarafindan ikna edildi Ancak Flourens in yontemleri kesin degildi deneylerinde kullanilan kaba metodoloji kus modellerinin kucuk beyinlerinin cesitli alanlarinin zarar gormesine neden oldu Paul Broca beynin konusma ile ilgili bir alanini belirlediginde fonksiyonun lokalizasyonu icin guclu kanitlar sunan ilk kisilerden biriydi 1861 de cerrah Paul Broca Gall un teorilerini destekleyen kanitlar sundu Broca konusma kaybindan muzdarip olan iki hastasinin ayni sekilde sol frontal lobun ayni bolgesinde de benzer lezyonlara sahip olduklarini kesfetti Bu kanit fonksiyonun lokalizasyonu icin zorlayici bir kanit olmakla birlikte taraflilik baglantisi hemen kurulamamistir Broca benzer hastalar uzerinde calismaya devam ederken tum vakalarin sol lobunun zarar gordugu baglantisini kurdu ve 1864 te bu bulgularin onemini belirtti bunun ozel bir bolge olmasi gerektigini belirtti Ayrica yanlis bir sekilde beynin konusma alanlari ile eller arasindaki iliski hakkinda teoriler onerdi Buna gore bazi beyin asimetrisi uzerinde yapilan unlu calismalar konusma islemeyi iceriyordu Frontal ve parietal lobu temporal lobdan ayiran Silvian fissur deki asimetri ayrica yan sulkus olarak da bilinen ilk kesfedilen uyusmazlikti Anatomik cesitliligi boyutu ve dil islemede onemli olan beynin iki alaninin lokasyonu ile iliskilendirilmistir Bu alanlar ikisi de sol lobda bulunan Broca alani ve Wernicke alanidir Broca ve Wernicke nin kesiflerini yaptiklari ile yaklasik olarak ayni zamanda norolojist Hughlings Jackson onde gelen yarim kure fikrini ortaya atti veya beynin genel islevinde daha onemli rol oynayan bir tarafi bu olay sonunda hemisferik baskinlik anlayisinin cesitli asamalarda onu acildi Birkac yil sonra 20 yuzyilin ortalarinda epilepsi gibi hastaliklari tedavi edebilmek adina kullanilan bolunmus beyin proseduru uygulanmis hastalardan gorsel uzamsal dikkat ve algilama isitsel dilsel ve duygusal isleme icin hemisferik lateralizasyona elestirel bir anlayis geldi Bolunmus beyin hastalarinda beynin iki yarim kure arasindaki iletisimi icin ana yapiyi ayirarak korpus kallozum kesilir Ilk modern bolunmus beyin hastasi Patient WJ olarak bilinen bir savas gazisi idi hastaligi asimetri anlayisinin gelismesine katkida bulundu Beyin asimetrisi insanlara ozgu degildir Beyinlerinde cesitli rahatsizliklar bulunan insan hastalar uzerinde yapilan calismalara ek olarak asimetriler ve fonksiyonun lateralizasyonu hakkinda bugun ogrenilenlerin bircogu zebra baligi guvercinler sicanlar ve digerleri de dahil olmak uzere hem omurgali hem omurgasiz hayvanlar araciligiyla ogrenilmistir Ornegin yakin zamanli calismalarin gosterdigi uzere sicanlarin serebral korteksinde ve hipotalamustaki beyin asimetrilerinde cinsel dimorfizm bulunmasi hormonal sinyallemeden ortaya cikan cinsiyet farkliliklarinin beynin yapisi ve islevi uzerinde onemli bir etki olabilecegini gostermektedir Zebra baligi ile calismak ozellikle bilgilendirici olmustur cunku bu tur direkt olarak asimetrik gen ekspresyonunu asimetrik morfoloji ile baglamak ve davranis analizleri icin en iyi modeli saglar Insanlarda Beyin AsimetrisiLateralize Fonksiyonel Farkliliklar ve Beynin Her Iki Tarafindaki Onemli Bolgeler ve islevleri Sol ve sag yarim kureler vucudun zit taraflarini calistirir Her yarim kure her 4 lobun bolumlerini icerir Frontal lob parietal lob temporal lob ve oksipital lob Bu iki yarim kure boylamsal fissur boyunca ayrilarak uyaranlarin ve bilginin iletisimi ile koordinasyonunu saglayan korpus kallozum araciligiyla baglanir Korpus kallozum vucuttaki 200 milyondan fazla sinir lifinden olusan beyaz madde dokusunun en buyuk ortak gecididir Sol ve sag yarim kureler ise farkli islevlerle iliskilidir ayni zamanda beynin yanallasmasi lateralizasyonu olarak adlandirilan ayni verileri farkli sekillerde yorumlama uzerine uzmanlasmistir Sol yarim kure dil ve hesaplamalar ile iliskiliyken sag yarim kure gorsel uzamsal tanima ve yuz tanima ile daha yakindan iliskilidir Beyin fonksiyonunun lateralizasyonu bazi ozel bolgelerin sadece belirli bir yarim kurede mevcut olmasina veya bir yarim kurede digerine kiyasla daha baskin olmasina neden olur Her bir yarim kurede bulunan onemli bolgelerin bazilari asagida listelenmistir Sol Yarim Kure Broca Alani Broca alani ucuncu frontal konvolusyonundaki singulat girusunun uzerinde bulunan sol prefrontal kortekste konumlanir Konusma uretiminden sorumlu olan Broca Bolgesi 1865 yilinda Paul Broca tarafindan kesfedilmistir Bu alandaki bir hasar hastanin uyumlu ve duzgun cumleler kuramamasina sebep olan Broca afazisi ile sonuclanabilir Wernicke Alani Dil anlama bolgesi olarak bulunan Wernick alani 1976 da Carl Wernicke tarafindan kesfedilmistir Wernicke bolgesi sol yarim kuredeki temporal lobda bulunur Beynin bu bolgesine zarar gelmesi bireyin dili anlama yetenegini kaybetmesiyle sonuclanir Ancak bu kisiler uygun baglamda kullanilmasalar da ses kelime ve cumle uretebilirler Sag Yarim Kure Fusiform Yuz Alani Fusiform Yuz Alani FYA yuzler gorme alanindayken oldukca aktif oldugu incelenen bir bolgedir Her iki yarim kurede de bir fusiform yuz alaninin oldugu bulunmustur ancak calismalar FYA nin yuzlerin daha derinlemesine bilissel olarak islendigi sag yarim kurede agirlikli olarak lateralize oldugunu gostermistir Sol yarim kuredeki FFA ise yuzlerin ve ozelliklerinin hizli islenmesi ile iliskilidir Diger Bolgeler ve Iliskili Hastaliklar Beyinde asimetrik olarak bulunabilen bazi onemli bolgeler genetik gibi faktorlerden dolayi iki yarim kureden birinin baskinligina neden olabilir Sagak veya solak olma durumu buna ornek olarak verilebilir Sagak solak olma durumu bir yarim kurenin motor korteksindeki asimetriden kaynaklanabilir Sag elini kullanan bireyler beyin vucudun karsi tarafini yonettiginden dolayi motor korteksi daha cok uyarilmis sol yarim kureye sahip olabilirler Bazi hastaliklarin beyinde var olan beyin asimetrisini daha da siddetlendirdigi bulunmustur Arastirmacilar beyin asimetrisinin sizofreni ve disleksi gibi hastaliklarla olan iliskisini ve etkisini incelemekteler Sizofreni Sizofreni kiside halusinasyonlara sanrilara konsantrasyon dusunme ve motivasyon eksikligine neden olan karmasik ve uzun suren bir zihinsel bozukluktur Calismalar sizofreni hastalarinin bir cesit beyin asimetrisi eksikligine sahip olduklarini boylece frontal lob gibi etkilenen bolgelerin fonksiyonel etkinliklerinin azaldigini bulmustur Kosullar sol yonlu fonksiyonel ve yarim kuresel lateralizasyonu dil anlamada lateralizasyon kaybini girifikasyonda azalmayi beyin torsiyonunu ve benzerini icerir Disleksi Daha once belirtildigi gibi dil fonksiyonlari genellikle sol yarim kurede baskindir Disleksi gibi gelisimsel dil bozukluklari bu bozuklukla iliskili noronal veya yapisal farkliliklari anlamak icin beyin goruntuleme teknikleri kullanilarak arastirilmistir Gecmiste yapilan arastirmalar saglikli yetiskinlerde genellikle gorulen temporal lobun buyuklugu gibi yarim kuresel asimetrilerin disleksi olan yetiskinlerde mevcut olmadigini gostermistir Bununla birlikte gecmiste yapilan arastirmalar disleksi olanlarin saglikli kisilere kiyasla beyindeki dil lateralizasyonundan yoksun oldugunu gostermistir Bunun aksine disleksi hastalarinin dil icin iki tarafli yarim kuresel bir baskinliga sahip oldugu gorulmustur Beyin Asimetrisi Uzerine Guncel Arastirmalar source source source source source source source track track track Insan beynindeki fonksiyon ve asimetrinin lateralizasyonu norobilimsel ve psikolojik arastirmalarin populer bir kolunu ilerletmeye devam ediyor Beyin haritalamasina yonelik teknolojik gelismeler arastirmacilarin beynin daha fazla bolumunu daha net gormesini sagladi bu da daha once farkli yasam asamalarinda meydana gelen tespit edilmemis lateralizasyon farkliliklarini aydinlatti Daha fazla bilgi ortaya ciktikca arastirmacilar erken insan beyninin sosyal cevresel ve patolojik degisikliklere uyum saglama yolunda nasil ve neden evrimlesmis olabilecegine dair fikirler ediniyorlar Bu bilgiler plastisite veya beynin farkli bolumlerinin bazen farkli islevler icin nasil alinabilecegine dair ipuclari sagliyor Beyin asimetrisi ile ilgili devam eden calismalar karmasik hastaliklarin anlasilmasina ve tedavisine de katkida bulunuyor Ornegin Alzheimer hastaligi olan insanlarin beyin goruntulerinde sol yarim kurede onemli bir bozulma ve saga dogru yarim kuresel bir baskinlik gozukur bu da soldaki hasara karsilik beynin o tarafina kaynaklarin toplanmasiyla ilgili olabilir Bu hemisferik degisiklikler hafiza gorevlerindeki performansa baglanmistir Gecmiste oldugu gibi dil isleme ve sol ve sag elini kullanmanin etkileri uzerine calismalar da beyin asimetrisi uzerine guncel arastirmalarin cogunlugunu olusturmaktadir Ayrica bakinizYabanci el sendromu Roger Wolcott SperryKaynakca Nielsen J A Zielinski B A Ferguson M A Lainhart J E amp Anderson J S 2013 An evaluation of the left brain vs right brain hypothesis with resting state functional connectivity magnetic resonance imaging PloS one 8 8 e71275 3 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ekim 2020 LeMay M Haziran 1977 Asymmetries of the skull and handedness Phrenology revisited Journal of the Neurological Sciences 32 2 ss 243 53 doi 10 1016 0022 510X 77 90239 8 PMID 874523 An anatomically comprehensive atlas of the adult human brain transcriptome Nature 489 7416 Eylul 2012 ss 391 399 Temporal specification and bilaterality of human neocortical topographic gene expression Neuron 81 2 Ocak 2014 ss 321 32 a b Left Brain Right Brain Perspectives from Cognitive Neuroscience New York W H Freeman amp Company 1997 Pearce 2009 Marie Jean Pierre Flourens 1794 1867 and Cortical Localization European Neurology Ingilizce 61 5 ss 311 314 a b Toga AW Thompson PM Ocak 2003 Mapping brain asymmetry Nature Reviews Neuroscience 4 1 ss 37 48 doi 10 1038 nrn1009 PMID 12511860 Cerebral Lateralization and Specialization Cognitive neuroscience the biology of the mind 2 New York Norton 2002 ISBN 978 0393977776 The Influence of Gonadal Steroids on the Asymmetry of the Cerebral Cortex Brain asymmetry 2 Cambridge Mass MIT Press 1995 ss 31 50 ISBN 978 0585326634 The dorsal diencephalic conduction system of zebrafish as a model of vertebrate brain lateralisation NeuroReport 15 12 Agustos 2004 ss 1843 6 Paul M Thompson Toga Arthur W Ocak 2003 Mapping brain asymmetry Nature Reviews Neuroscience 4 1 ss 37 48 doi 10 1038 nrn1009 ISSN 1471 0048 PMID 12511860 National Organization of Disorders of the Corpus Callosum National Organization of Disorders of the Corpus Callosum National Organization of Disorders of the Corpus Callosum Corpus Callosum DisordersNational Organization of Disorders of the Corpus Callosum National Organization of Disorders of the Corpus Callosum National Organization of Disorders of the Corpus Callosum nodcc org 25 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2019 Alqadah Amel Hsieh Yi Wen Morrissey Zachery D Chuang Chiou Fen Ocak 2018 Asymmetric development of the nervous system Developmental Dynamics 247 1 ss 124 137 doi 10 1002 dvdy 24595 ISSN 1097 0177 PMC 5743440 2 PMID 28940676 Broca area anatomy Encyclopedia Britannica 21 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2019 Broca s Area Is the Brain s Scriptwriter Shaping Speech Study Finds 02 17 2015 www hopkinsmedicine org 19 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2019 Binder 15 Aralik 2015 The Wernicke area Modern evidence and a reinterpretation Neurology 85 24 ss 2170 2175 Kanwisher 29 Aralik 2006 The fusiform face area a cortical region specialized for the perception of faces Philosophical Transactions of the Royal Society B Biological Sciences 361 1476 ss 2109 2128 Meng 22 Mayis 2012 Lateralization of face processing in the human brain Proceedings of the Royal Society B Biological Sciences 279 1735 ss 2052 2061 Sim 1 Ocak 2017 Reduced Hemispheric Asymmetry of Brain Anatomical Networks Is Linked to Schizophrenia A Connectome Study Cerebral Cortex 27 1 ss 602 615 6 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Haziran 2020 Ribolsi 22 Aralik 2014 Abnormal Asymmetry of Brain Connectivity in Schizophrenia Frontiers in Human Neuroscience Cilt 8 s 1010 Royer Subat 2015 Functional and structural brain asymmetries in patients with schizophrenia and bipolar disorders Schizophrenia Research 161 2 3 ss 210 214 Helland Ekim 2001 Brain asymmetry for language in dyslexic children Laterality Asymmetries of Body Brain and Cognition 6 4 ss 289 301 Leonard 2008 Asymmetry and Dyslexia Developmental Neuropsychology 33 6 ss 663 681 Increased morphological asymmetry evolvability and plasticity in human brain evolution Proceedings Biological Sciences 280 1761 Haziran 2013 s 20130575 Changes in Brain Lateralization in Patients with Mild Cognitive Impairment and Alzheimer s Disease A Resting State Functional Magnetic Resonance Study from Alzheimer s Disease Neuroimaging Initiative Frontiers in Neurology Ingilizce Cilt 9 2018 s 3 The Abnormality of Topological Asymmetry between Hemispheric Brain White Matter Networks in Alzheimer s Disease and Mild Cognitive Impairment Frontiers in Aging Neuroscience Ingilizce Cilt 9 2017 s 261 Konuyla ilgili yayinlarToga AW Thompson PM Ocak 2003 Mapping brain asymmetry PDF Nature Reviews Neuroscience 4 1 ss 37 48 doi 10 1038 nrn1009 PMID 12511860 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Wilke M Schmithorst VJ Kasim 2006 A combined bootstrap histogram analysis approach for computing a lateralization index from neuroimaging data NeuroImage 33 2 ss 522 30 doi 10 1016 j neuroimage 2006 07 010 PMID 16938470