Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Roger Wolcott Sperry (20 Ağustos 1913 - 17 Nisan 1994), bölünmüş beyin (ing. split-brain) çalışmalarıyla ünlü bir nöropsikologtur. Bu çalışmalar sayesinde David Hunter Hubel ve Torsten Nils Wiesel ile birlikte 1981 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü kazanmıştır.
Roger Wolcott Sperry | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 20 Ağustos 1913 Hartford, Connecticut, ABD |
| Ölüm | 17 Nisan 1994 (80 yaşında) Pasadena, Kaliforniya, ABD |
| Meslek | Nöropsikolog |
| Ödüller | Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü, 1981 |
Hayatı
Sperry, Hartford, Connecticut'ta Francis Bushnell ve Florence Kraemer Sperry'nin oğlu olarak dünyaya geldi. Sadece bir erkek kardeşi () vardı. Babaları, Sperry 11 yaşındayken öldü. Sperry lisans eğitimini 'da İngilizce üzerine (1935), master eğitimini de aynı okulda psikoloji (1937) üzerine yaptı. Doktorasını ise Chicago Üniversitesi'nden 1941'de aldı. Daha sonra Sperry, doktora sonrası (post doktora) çalışmalarına ile birlikte Harvard Üniversitesi'nde devam etti.
1949 yılında, Norma Gay Deupree ile evlendi. Bir oğulları (Glenn Michael) ve bir kızları (Janet Hope) oldu.
Çalışmaları
Sperry'nin 10 yıldan fazla vaktini alan ilk önemli bilimsel çalışması, Chicago Üniversitesi'nde kendi hocası tarafından geliştirilen ve yaygın şekilde kabul gören bir teoriyi çürütmek oldu. Bu teoriye göre, duyu organları ve kaslar arasındaki bağlantıyı sağlayan sinir ağı, başta birbirlerine rastgele bağlı oluşan, değişime uğramamış ve özelleşmemiş bir ağ iken, daha sonra deneyimlerin ve öğrenmenin etkisiyle yüksek derecede eşgüdümlü ve amaca özel hizmet eden bir sisteme dönüşüyordu. (ing. plasticity) ve işlevlerin birbiri yerine kullanılabilirliği, bu teorinin anahtar fikirleriydi. Weiss bu teoriyi, son derece dikkatle yürüttüğü deneysel çalışmaların üzerine oluşturmuş, fakat elindeki verileri yanlış yorumlamıştı.
Daha sonraları ünlü olacak bir dizi deneyle Sperry, gerçekte olan bitenin Weiss'in teorisinde hayal edilenin tam tersi olduğunu gösterdi. Beyindeki devreler, birbiri yerine kullanılabilir benzer bölümlerden oluşmak yerine, kimyasal yapısı ve işlevi embriyonun gelişimi sırasında belirlenmiş (etiketlenmiş) sinir hücrelerinden oluşan, sınırları kesin olarak çizilmiş bir yapıya sahiptir. Bu etiketleme bir kere yapıldıktan sonra o hücrenin işlevi bellidir ve daha sonra değiştirilemez.
Nobel Ödülü almasını sağlayan çalışmasında ise Sperry, epilepsi hastalarını tedavi etmek amacıyla, beyinin sağ ve sol yarımküreleri arasındaki iletişimi sağlayan yapı olan corpus callosumu kesti. Sperry ve çalışma arkadaşları daha sonra bu hastalardan, beynin sadece belli bir yarımküresi tarafından yapıldığı bilinen işleri yapmalarını istediler. Sonuçta, corpus callosumu kesilmiş bu hastaların beyinlerinin sağ ve sol yarımkürelerinin birbirinden bağımsız olarak bilinç sahibi olduğunu gördüler. Bu araştırma, (ing. lateralization of brain function) anlayışının gelişmesini sağladı.
Deneyler
Sperry'nin, hocasının teorisini çürüttüğü radikal sonuçlara varmasını sağlayan deneyleri kurbağa, balık, semender, maymun gibi pek çok hayvan türüne uygulanan cerrahi prosedürleri içeriyordu. Sperry, sinirler arasındaki bağlantılar yeniden düzenlendiği zaman -örneğin, bir sıçanın sol ayağını uyaran duyu sinirlerinin hayvanın sağ tarafına yönlendirilmesi gibi-, hayvanda normalden farklı tepkiler gözleniyordu ve bu tepkiler hiçbir zaman eski ve normal haline dönmüyordu. Sıçan örneğinde, sağ ayağın uyarılması, hayvanın sol ayağını oynatmasına sebep oluyordu ve hiçbir deneyim, ne kadar yoğun olsa ve sık tekrarlansa da, bu tepkinin değişmesini sağlayamıyordu.
Balık, kurbağa ve semenderlerle yapılan deneylerde (bu hayvanlar yüksek rejenerasyon yeteneklerinden dolayı seçilmişlerdi) Sperry her bir sinir lifinin (ki her biri aslında ayrı bir sinir hücresidir) kimyasal olarak birbirinden farklı davrandıklarını gösterdi. Optik sinirleri zedelenmiş ve daha sonra rejenere olmaya bırakılmış bir hayvanda, her bir optik siniri oluşturan binlerce sinir lifinin, beyine doğru yeniden büyüdüğü ve daha öncekinin aynısı olan bağlantıları oluşturduklarını gördü. Hayvan bu sayede, sanki optik sinirleri hiç zedelenmemiş gibi yeniden görmeye başlamıştı. Sinir devrelerinde uyumlu bir yeniden düzenleme (ing. adaptive reorganization) olmadığının kanıtı ise, optik siniri zedelenen bir gözün, aynı zamanda göz yuvasında döndürüldüğünde, rejenerasyon sonrası gördüklerinin başaşağı olmasıydı. Bunların da ötesinde, sinirleri çapraz bağlanan sıçanda olduğu gibi, hiçbir deneyim ve hayvanı yeniden eğitme denemeleri düzgün görüş sağlamamıştı: hayvan istisnasız olarak, sağ tarafında bir solucan gördüğünde, onu yakalamak için sol tarafa saldırıyordu.
Beyindeki devrelerin embriyonun erken gelişimi sırasında belirlendiği düşüncesi pek çok başka bulguyla da desteklenmiştir. Bu çalışmalar (ing. axonal guidance) adı verilen yeni bir araştırma alanının doğmasını sağladı. Sperry'nin, her bir sinir hücresinin kimyasal öznelliği bulgusu, modern moleküler metotlarla da doğrulandı. Bu sonuç, nörocerrahiden evrim ve gelişim biyolojisine ve hatta sosyopolitik konulara kadar, pek çok seviyede çeşitli anlamlarla yüklü bir sonuçtu. Örneğin, elbette öğrenme kapasitesi belli bir sinirsel uyarlanabilirliğe (ing. neural plasticity) işaret ediyor. Fakat Sperry'nin gün ışığına çıkardığı, beynin temel determinizmi ile öğrenmenin hücresel ve kimyasal seviyede hangi öğelerden oluştuğu sorusuna cevap verilebilir mi? Sperry'nin bulguları üzerine sorulan bu ve bunun gibi sorulara günümüzde hala kesin cevaplar aranmaktadır.
Nörobilim dünyasına büyük katkılar sağlamakla birlikte, Sperry'e Nobel Ödülünü kazandıran çalışmalar bunlar değildi. Sperry ve öğrencileri eğer beynin iki yarımküresi, corpus callosum (iki yarımküreyi birbirine bağlayan büyük sinir bandı) kesilmek suretiyle birbirininden ayrılırsa, yarımküreler arasındaki bilgi iletiminin sona erdiğini ve aynı bireyde, işlevsel olarak birbirinden bağımsız iki ayrı beynin varlığının söz konusu olduğunu gösterdiler. Bu bulgular, corpus callosumun kesilmesinin belirgin hiçbir davranışsal etki yaratmadığı yönünde olan (ve yine bir takım bulguların yanlış yorumlanması sonucu ortaya çıkan) genel inanışı çürüttü. Olası açıklama, iki yarımkürenin her ne kadar birbirlerinden ayrılmış olsalar da, genel olarak ortak bir karar içinde olmaları ve bu sayede de açık seçik bir anlaşmazlığın ortaya çıkmaması. Bununla birlikte Sperry ve grubu, yaptıkları dahiyane testlerle, bölünmüş beyin operasyonunu takiben davranış farklılıklarının gösterilebileceğini kanıtladılar.
Sperry araştırmalarına kedi ve maymunlarla başladı fakat daha sonra, epilepsiyi kontrol altına alabilmek için beyin yarımküreleri cerrahi müdahale ile birbirinden ayrılarak tedavi edilmiş hastalarla çalışmalarına devam etti. Her iki yarımkürede bilinçli birer zihnin varolduğunu bu hastalarla gösterdi. Konuşma ile ilgili işlevleri yürüttüğü bilinen sol beyin, dil, aritmetik ve analizi içeren her türlü etkinlikte baskındır. Sağ beyin ise "sessiz" ve sadece basit toplamaları yapabilme yetisine sahip olduğu halde, mekansal algılama - haritaların anlaşılması gibi- ya da insanların yüzlerini tanıma gibi konularda sol beyine baskındır. Söz konusu hastalar incelenene kadar, sağ yarımkürenin bilinçli olduğundan bile şüphe ediliyordu. Sperry, sağ lob ile iletişim kurmayı sağlayan yollar tasarlayarak, sağ yarımkürenin düşünülenin aksine kendi içinde bilinçli, düşünen, algılayan, hatırlayan, sorgulayan, isteyen, hisseden bir sistem olduğunu ve hem sağ hem de sol yarımkürelerin aynı anda bilinçli olabileceğini gösterdi.
Çifte bilincin keşfini sağlayan bu bölünmüş beyin deneyleri, beyin araştırmalarında, yeni yeni alanların açılmasına ve günümüzde bu konuların biyologlar ve elbette filozoflar tarafından çalışılmasına olanak sağladı.
Dış bağlantılar
- Roger W. Sperry - Otobiyografi2 Aralık 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- İngilizce Vikipedi Roger Wolcott Sperry sayfası25 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Nobelprize.org17 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Roger Wolcott Sperry 20 Agustos 1913 17 Nisan 1994 bolunmus beyin ing split brain calismalariyla unlu bir noropsikologtur Bu calismalar sayesinde David Hunter Hubel ve Torsten Nils Wiesel ile birlikte 1981 Nobel Fizyoloji veya Tip Odulu nu kazanmistir Roger Wolcott SperryDogum20 Agustos 1913 1913 08 20 Hartford Connecticut ABDOlum17 Nisan 1994 80 yasinda Pasadena Kaliforniya ABDMeslekNoropsikologOdullerNobel Fizyoloji veya Tip Odulu 1981HayatiSperry Hartford Connecticut ta Francis Bushnell ve Florence Kraemer Sperry nin oglu olarak dunyaya geldi Sadece bir erkek kardesi vardi Babalari Sperry 11 yasindayken oldu Sperry lisans egitimini da Ingilizce uzerine 1935 master egitimini de ayni okulda psikoloji 1937 uzerine yapti Doktorasini ise Chicago Universitesi nden 1941 de aldi Daha sonra Sperry doktora sonrasi post doktora calismalarina ile birlikte Harvard Universitesi nde devam etti 1949 yilinda Norma Gay Deupree ile evlendi Bir ogullari Glenn Michael ve bir kizlari Janet Hope oldu CalismalariSperry nin 10 yildan fazla vaktini alan ilk onemli bilimsel calismasi Chicago Universitesi nde kendi hocasi tarafindan gelistirilen ve yaygin sekilde kabul goren bir teoriyi curutmek oldu Bu teoriye gore duyu organlari ve kaslar arasindaki baglantiyi saglayan sinir agi basta birbirlerine rastgele bagli olusan degisime ugramamis ve ozellesmemis bir ag iken daha sonra deneyimlerin ve ogrenmenin etkisiyle yuksek derecede esgudumlu ve amaca ozel hizmet eden bir sisteme donusuyordu ing plasticity ve islevlerin birbiri yerine kullanilabilirligi bu teorinin anahtar fikirleriydi Weiss bu teoriyi son derece dikkatle yuruttugu deneysel calismalarin uzerine olusturmus fakat elindeki verileri yanlis yorumlamisti Daha sonralari unlu olacak bir dizi deneyle Sperry gercekte olan bitenin Weiss in teorisinde hayal edilenin tam tersi oldugunu gosterdi Beyindeki devreler birbiri yerine kullanilabilir benzer bolumlerden olusmak yerine kimyasal yapisi ve islevi embriyonun gelisimi sirasinda belirlenmis etiketlenmis sinir hucrelerinden olusan sinirlari kesin olarak cizilmis bir yapiya sahiptir Bu etiketleme bir kere yapildiktan sonra o hucrenin islevi bellidir ve daha sonra degistirilemez Nobel Odulu almasini saglayan calismasinda ise Sperry epilepsi hastalarini tedavi etmek amaciyla beyinin sag ve sol yarimkureleri arasindaki iletisimi saglayan yapi olan corpus callosumu kesti Sperry ve calisma arkadaslari daha sonra bu hastalardan beynin sadece belli bir yarimkuresi tarafindan yapildigi bilinen isleri yapmalarini istediler Sonucta corpus callosumu kesilmis bu hastalarin beyinlerinin sag ve sol yarimkurelerinin birbirinden bagimsiz olarak bilinc sahibi oldugunu gorduler Bu arastirma ing lateralization of brain function anlayisinin gelismesini sagladi DeneylerSperry nin hocasinin teorisini curuttugu radikal sonuclara varmasini saglayan deneyleri kurbaga balik semender maymun gibi pek cok hayvan turune uygulanan cerrahi prosedurleri iceriyordu Sperry sinirler arasindaki baglantilar yeniden duzenlendigi zaman ornegin bir sicanin sol ayagini uyaran duyu sinirlerinin hayvanin sag tarafina yonlendirilmesi gibi hayvanda normalden farkli tepkiler gozleniyordu ve bu tepkiler hicbir zaman eski ve normal haline donmuyordu Sican orneginde sag ayagin uyarilmasi hayvanin sol ayagini oynatmasina sebep oluyordu ve hicbir deneyim ne kadar yogun olsa ve sik tekrarlansa da bu tepkinin degismesini saglayamiyordu Balik kurbaga ve semenderlerle yapilan deneylerde bu hayvanlar yuksek rejenerasyon yeteneklerinden dolayi secilmislerdi Sperry her bir sinir lifinin ki her biri aslinda ayri bir sinir hucresidir kimyasal olarak birbirinden farkli davrandiklarini gosterdi Optik sinirleri zedelenmis ve daha sonra rejenere olmaya birakilmis bir hayvanda her bir optik siniri olusturan binlerce sinir lifinin beyine dogru yeniden buyudugu ve daha oncekinin aynisi olan baglantilari olusturduklarini gordu Hayvan bu sayede sanki optik sinirleri hic zedelenmemis gibi yeniden gormeye baslamisti Sinir devrelerinde uyumlu bir yeniden duzenleme ing adaptive reorganization olmadiginin kaniti ise optik siniri zedelenen bir gozun ayni zamanda goz yuvasinda donduruldugunde rejenerasyon sonrasi gorduklerinin basasagi olmasiydi Bunlarin da otesinde sinirleri capraz baglanan sicanda oldugu gibi hicbir deneyim ve hayvani yeniden egitme denemeleri duzgun gorus saglamamisti hayvan istisnasiz olarak sag tarafinda bir solucan gordugunde onu yakalamak icin sol tarafa saldiriyordu Beyindeki devrelerin embriyonun erken gelisimi sirasinda belirlendigi dusuncesi pek cok baska bulguyla da desteklenmistir Bu calismalar akson rehberligi ing axonal guidance adi verilen yeni bir arastirma alaninin dogmasini sagladi Sperry nin her bir sinir hucresinin kimyasal oznelligi bulgusu modern molekuler metotlarla da dogrulandi Bu sonuc norocerrahiden evrim ve gelisim biyolojisine ve hatta sosyopolitik konulara kadar pek cok seviyede cesitli anlamlarla yuklu bir sonuctu Ornegin elbette ogrenme kapasitesi belli bir sinirsel uyarlanabilirlige ing neural plasticity isaret ediyor Fakat Sperry nin gun isigina cikardigi beynin temel determinizmi ile ogrenmenin hucresel ve kimyasal seviyede hangi ogelerden olustugu sorusuna cevap verilebilir mi Sperry nin bulgulari uzerine sorulan bu ve bunun gibi sorulara gunumuzde hala kesin cevaplar aranmaktadir Norobilim dunyasina buyuk katkilar saglamakla birlikte Sperry e Nobel Odulunu kazandiran calismalar bunlar degildi Sperry ve ogrencileri eger beynin iki yarimkuresi corpus callosum iki yarimkureyi birbirine baglayan buyuk sinir bandi kesilmek suretiyle birbirininden ayrilirsa yarimkureler arasindaki bilgi iletiminin sona erdigini ve ayni bireyde islevsel olarak birbirinden bagimsiz iki ayri beynin varliginin soz konusu oldugunu gosterdiler Bu bulgular corpus callosumun kesilmesinin belirgin hicbir davranissal etki yaratmadigi yonunde olan ve yine bir takim bulgularin yanlis yorumlanmasi sonucu ortaya cikan genel inanisi curuttu Olasi aciklama iki yarimkurenin her ne kadar birbirlerinden ayrilmis olsalar da genel olarak ortak bir karar icinde olmalari ve bu sayede de acik secik bir anlasmazligin ortaya cikmamasi Bununla birlikte Sperry ve grubu yaptiklari dahiyane testlerle bolunmus beyin operasyonunu takiben davranis farkliliklarinin gosterilebilecegini kanitladilar Sperry arastirmalarina kedi ve maymunlarla basladi fakat daha sonra epilepsiyi kontrol altina alabilmek icin beyin yarimkureleri cerrahi mudahale ile birbirinden ayrilarak tedavi edilmis hastalarla calismalarina devam etti Her iki yarimkurede bilincli birer zihnin varoldugunu bu hastalarla gosterdi Konusma ile ilgili islevleri yuruttugu bilinen sol beyin dil aritmetik ve analizi iceren her turlu etkinlikte baskindir Sag beyin ise sessiz ve sadece basit toplamalari yapabilme yetisine sahip oldugu halde mekansal algilama haritalarin anlasilmasi gibi ya da insanlarin yuzlerini tanima gibi konularda sol beyine baskindir Soz konusu hastalar incelenene kadar sag yarimkurenin bilincli oldugundan bile suphe ediliyordu Sperry sag lob ile iletisim kurmayi saglayan yollar tasarlayarak sag yarimkurenin dusunulenin aksine kendi icinde bilincli dusunen algilayan hatirlayan sorgulayan isteyen hisseden bir sistem oldugunu ve hem sag hem de sol yarimkurelerin ayni anda bilincli olabilecegini gosterdi Cifte bilincin kesfini saglayan bu bolunmus beyin deneyleri beyin arastirmalarinda yeni yeni alanlarin acilmasina ve gunumuzde bu konularin biyologlar ve elbette filozoflar tarafindan calisilmasina olanak sagladi Dis baglantilarRoger W Sperry Otobiyografi2 Aralik 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde KaynakcaIngilizce Vikipedi Roger Wolcott Sperry sayfasi25 Mayis 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Nobelprize org17 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde