Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beşağıl, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
| Beşağıl | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Beşağıl Beşağıl'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1020 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 245 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08100 |
Tarihçe
Beşağıl köyünün eski adı Beşauli ya da Beşavul’dur. Gürcüce kaynaklarda Beşauli / Beşavuli (ბეშაული / ბეშავული), Türkçe kaynaklarda ise Beşaul veya Beşavul şeklinde geçer. Nitekim 1835 tarihi Osmanlı nüfus defteri ile 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Beşaul (بثاول) biçiminde yazılmıştır. Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca bir kitapta ise, Beşavul (بثاوول) olarak geçer. Bu yer adı Gürcüce kaynaklarda Beşavri (ბეშავრი) şeklinde de yazılmıştır.
Beşauli köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Daha sonra bu bölge ve Beaşuli köyü, Osmanlıların Gürüclerden ele geçirdiği topraklarda kurduğu Çıldır Eyaleti'nin sınırları içinde yer almıştır. Nitekim Beşauli köyü, 1835 nüfus defterine göre de Çıldır Eyaleti'nin Livane sancağına bağlı bir köydü. Livane sancağı ise, Berta ve Sinkot nahiyelerinden oluşuyordu. Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit ettiği bu tarihte Beşauli köyünde 50 hanede 150 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Beşavul köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 300 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.
Beşauli, 19. yüzyılın ikinci yarısında, Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağına bağlı Livana kazası sınırları içinde yer alıyordu. Köyün nüfusu 51 hanede yaşayan 169 kişiden oluşuyordu. Osmanlı idaresi bu tarihte de sadece erkek nüfusu tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Beşauli köyünde yaklaşık 338 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Bu salnameye göre köydeki hayvan varlığı olarak 10 eşek, 70 inek, 8 at, 34 keçi ve 100 koyun kaydedilmiştir.
Beşauli köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Beşaul (Бешаулъ) şeklinde kaydettiği köy, Artvin sanacağının Artvin kazasına bağlı Beşaul nahiyesinin dört köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Köydeki 59 hanede, 215'i erkek ve 187'si kadın olmak üzere 402 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Beşauli nahiyesi, Beşauli köyünün dışında, İrsa-Ahaldaba (İrsa ve köyleri), Kvartshana ve Sinkoti köylerini kapsıyordu. Nahiyenin toplam nüfusu, tamamı Gürcü olmak üzere, 218 hanede meskun 1.736 kişiden oluşuyordu. Satibe (სათიბე), Kaklevani (კაკლევანი), Somanisahlevi (სომანისახლევი), Sabaduri (საბადური), Kirianti (კირიანთი), Naplati ნაფლატი), Nabeğlavi (ნაბეღლავი), Kodziri (კოძირი) gibi bugün de kullanılan Gürcüce yer adları da köyün Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.
Beşauli köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya Artvin sancağın ve köyü Gürcistan’ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921’de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla Beşauli köyünün de içinde yer aldığı Artvin bölgesi Türkiye’ye bırakıldı.
Beşavul veya Beşauli Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Beş Ağıl (بش آغیل) olarak değiştirilmiştir. 1926 nüfus tahririne göre Beş Ağıl köyünde 75 hanede 206’i erkek ve 219’u kadın olmak üzere 425 kişi yaşıyordu. 1940 gelen nüfus sayımında Beşağıl köyü, Çoruh vilayetinin Artvin kazasına bağlıydı ve nüfusu 468 kişiye yükselmişti. 1965 genel nüfus sayımında köyde 593 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 314 kişi okuma yazma biliyordu.
Bugün de Gürcü nüfusunu barından Beşağıl köyünde, Ligani vadisindeki başka Gürcü köylerinde de var olan eski gelenekler varlığını korumaktadır. “Pate”, “Patma” ya da “Padiko” olarak bilinen teatral gösteriler, Beşağıl köyünde yaylacılık kapsamı içinde varlığını sürdürmektedir. Gürcüce yer ve bitki adları varlığını korumaktadır. Türkçenin etkisiyle biraz bozulmuş olsa da halkın günlük dilinde “kona” (კონა / demet), “tskaro” (წყარო / pınar), “çimuri” (ჭიმური / yağlı mısır ekmeği), “mohrakuli” (მოხრაკული / kavrulmuş), “sanahiro” (სანახირო / otlak), “samalavi” (სამალავი / saklanılacak yer, siper), “mtsvadi” (მწვადი / şiş, közde et), “soçi” (სოჭი / göknar) gibi kelimeler kullanılmaya devam etmektedir.
Coğrafya ve ekonomi
Beşağıl köyü, Artvin kentinin kuzeyinde, kente yaklaşık 20 km uzaklıkta yer alır.Artvin-Borçka arasında, Çoruh Nehri’nin sol yakasındaki bir yerleşme olan köyün kuzeyinde Erenler, güneyinde Bakırköy bulunmaktadır. Beşağıl'a Artvin-Borçka yolundan sapan bir yolla ulaşılmaktadır. Ayrıca Sümbüllü-Bakırköy yol güzergahı üzerinden de gidilmektedir. Coğrafi olarak yüksek dağ tepeleri arasındaki bir vadide, ormanlarla kaplı dağların eteğinde yer alır. Arazi yapısı dik olmasına rağmen tarıma elverişlidir. Köy nemli ve yağmurlu bir iklime, bol suya sahiptir. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Büyük ve küçükbaş hayvancılık yapılır. Mısır, fasulye ve patates gibi ürünler yetiştirilir. Kiraz, üzüm, armut, elma, hıyar, biber ve domates, köyde yetişen meyve ve sebzelerin başında gelir. Peynir, tereyağı gibi süt ürünleri elde etmek için yazın yaylaya çıkma geleneği bugün de devam etmektedir. Beşağıl erikten yapılan, “çançur” olarak adlandırılan ve köydeki şenliklerde tüketilen rakısıyla da ünlüdür.
Köyde uzun süre bakır fabrikasının faaliyet göstermesi ve fabrika bölgesinde hastane hizmetlerinin verilmesi Beşağıl’ı çevre köylerine kıyasla daha dışa açık bir köy haline getirmiştir.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 228 |
| 2020 | 245 |
| 2019 | 276 |
| 2018 | 387 |
| 2017 | 186 |
| 2016 | 196 |
| 2015 | 195 |
| 2014 | 193 |
| 2013 | 205 |
| 2012 | 191 |
| 2011 | 188 |
| 2010 | 194 |
| 2009 | 186 |
| 2008 | 226 |
| 2007 | 78 |
| 2000 | 331 |
| 1990 | 388 |
| 1985 | 416 |
Kaynakça
- ^ . Fallingrain.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Beşağıl Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 15, 164". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt, VIII. cilt s. 354-355
- ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 112". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- ^ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 330. 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 23/ 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 15, 60-63". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt, VIII. cilt s. 356-357
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1318-1321". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 182 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2023.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Ocak 2024.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Ocak 2024.
- ^ Roin Malakmadze, Ligani Vadisi (Gürcüce), Tiflis, 2008, s. 144-148,
- ^ a b Ömer Kamil Sayın, "Yarı Dağ” (Maryoba), Gerçek Edebiyat, 2017[]
- ^ a b c d . YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
Dış bağlantılar
- Beşağıl, Artvin için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Besagil Artvin ilinin Merkez ilcesine bagli bir koydur BesagilKoyArtvin in Turkiye deki konumuBesagilBesagil in Artvin deki konumuUlkeTurkiyeIlArtvinIlceMerkezCografi bolgeKaradeniz BolgesiRakim1020 mNufus 2021 Toplam245Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu0466Il plaka kodu08Posta kodu08100TarihceBesagil koyunun eski adi Besauli ya da Besavul dur Gurcuce kaynaklarda Besauli Besavuli ბეშაული ბეშავული Turkce kaynaklarda ise Besaul veya Besavul seklinde gecer Nitekim 1835 tarihi Osmanli nufus defteri ile 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Besaul بثاول biciminde yazilmistir Artvin vilayeti hakkinda 1927 tarihli Osmanlica bir kitapta ise Besavul بثاوول olarak gecer Bu yer adi Gurcuce kaynaklarda Besavri ბეშავრი seklinde de yazilmistir Besauli koyu tarihsel Gurcistan i olusturan bolgelerden biri olan Klarceti de yer alir Nitekim Osmanlilar bu bolgeyi 16 yuzyilin ortalarina dogru Gurculerden ele gecirmistir Daha sonra bu bolge ve Beasuli koyu Osmanlilarin Guruclerden ele gecirdigi topraklarda kurdugu Cildir Eyaleti nin sinirlari icinde yer almistir Nitekim Besauli koyu 1835 nufus defterine gore de Cildir Eyaleti nin Livane sancagina bagli bir koydu Livane sancagi ise Berta ve Sinkot nahiyelerinden olusuyordu Osmanli idaresinin vergi belirleme ve askere alma amaciyla sadece erkek nufusunun tespit ettigi bu tarihte Besauli koyunde 50 hanede 150 erkek yasiyordu Erkek sayisi kadar kadin eklenince Besavul koyunun toplam nufusunun yaklasik 300 kisiden olustugu ortaya cikar Besauli 19 yuzyilin ikinci yarisinda Trabzon Vilayeti nin Lazistan sancagina bagli Livana kazasi sinirlari icinde yer aliyordu Koyun nufusu 51 hanede yasayan 169 kisiden olusuyordu Osmanli idaresi bu tarihte de sadece erkek nufusu tespit ediyordu Erkek sayisi kadar kadin eklenince Besauli koyunde yaklasik 338 kisinin yasadigi ortaya cikar Bu salnameye gore koydeki hayvan varligi olarak 10 esek 70 inek 8 at 34 keci ve 100 koyun kaydedilmistir Besauli koyu 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nin ardindan imzalanan Berlin Antlasmasi uyarinca Osmanli Devleti tarafindan Rusya ya birakildi Rus idaresinin 1886 nufus sayiminda Besaul Beshaul seklinde kaydettigi koy Artvin sanacaginin Artvin kazasina bagli Besaul nahiyesinin dort koyunden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi Koydeki 59 hanede 215 i erkek ve 187 si kadin olmak uzere 402 kisi yasiyordu Bu nufusun tamami Gurculerden olusuyordu Besauli nahiyesi Besauli koyunun disinda Irsa Ahaldaba Irsa ve koyleri Kvartshana ve Sinkoti koylerini kapsiyordu Nahiyenin toplam nufusu tamami Gurcu olmak uzere 218 hanede meskun 1 736 kisiden olusuyordu Satibe სათიბე Kaklevani კაკლევანი Somanisahlevi სომანისახლევი Sabaduri საბადური Kirianti კირიანთი Naplati ნაფლატი Nabeglavi ნაბეღლავი Kodziri კოძირი gibi bugun de kullanilan Gurcuce yer adlari da koyun Gurcu yerlesimi oldugunu gostermektedir Besauli koyu Birinci Dunya Savasi nin sonlarina dogru Rus ordusunun bolgeden cekilmesinin ardindan bagimsiz Gurcistan sinirlari icinde kaldi 7 Mayis 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlasmasi yla Sovyet Rusya Artvin sancagin ve koyu Gurcistan in bir parcasi olarak tanidi Ancak Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda 16 Mart 1921 de Ankara Hukumeti ile Sovyet Rusya arasinda imzalanan Moskova Antlasmasi yla Besauli koyunun de icinde yer aldigi Artvin bolgesi Turkiye ye birakildi Besavul veya Besauli Turkce olmadigi icin koyun adi 1925 yilinda Bes Agil بش آغیل olarak degistirilmistir 1926 nufus tahririne gore Bes Agil koyunde 75 hanede 206 i erkek ve 219 u kadin olmak uzere 425 kisi yasiyordu 1940 gelen nufus sayiminda Besagil koyu Coruh vilayetinin Artvin kazasina bagliydi ve nufusu 468 kisiye yukselmisti 1965 genel nufus sayiminda koyde 593 kisi yasiyor ve bu nufus icinde 314 kisi okuma yazma biliyordu Bugun de Gurcu nufusunu barindan Besagil koyunde Ligani vadisindeki baska Gurcu koylerinde de var olan eski gelenekler varligini korumaktadir Pate Patma ya da Padiko olarak bilinen teatral gosteriler Besagil koyunde yaylacilik kapsami icinde varligini surdurmektedir Gurcuce yer ve bitki adlari varligini korumaktadir Turkcenin etkisiyle biraz bozulmus olsa da halkin gunluk dilinde kona კონა demet tskaro წყარო pinar cimuri ჭიმური yagli misir ekmegi mohrakuli მოხრაკული kavrulmus sanahiro სანახირო otlak samalavi სამალავი saklanilacak yer siper mtsvadi მწვადი sis kozde et soci სოჭი goknar gibi kelimeler kullanilmaya devam etmektedir Cografya ve ekonomiBesagil koyu Artvin kentinin kuzeyinde kente yaklasik 20 km uzaklikta yer alir Artvin Borcka arasinda Coruh Nehri nin sol yakasindaki bir yerlesme olan koyun kuzeyinde Erenler guneyinde Bakirkoy bulunmaktadir Besagil a Artvin Borcka yolundan sapan bir yolla ulasilmaktadir Ayrica Sumbullu Bakirkoy yol guzergahi uzerinden de gidilmektedir Cografi olarak yuksek dag tepeleri arasindaki bir vadide ormanlarla kapli daglarin eteginde yer alir Arazi yapisi dik olmasina ragmen tarima elverislidir Koy nemli ve yagmurlu bir iklime bol suya sahiptir Koyun ekonomisi tarim ve hayvanciliga dayanir Buyuk ve kucukbas hayvancilik yapilir Misir fasulye ve patates gibi urunler yetistirilir Kiraz uzum armut elma hiyar biber ve domates koyde yetisen meyve ve sebzelerin basinda gelir Peynir tereyagi gibi sut urunleri elde etmek icin yazin yaylaya cikma gelenegi bugun de devam etmektedir Besagil erikten yapilan cancur olarak adlandirilan ve koydeki senliklerde tuketilen rakisiyla da unludur Koyde uzun sure bakir fabrikasinin faaliyet gostermesi ve fabrika bolgesinde hastane hizmetlerinin verilmesi Besagil i cevre koylerine kiyasla daha disa acik bir koy haline getirmistir NufusYillara gore koy nufus verileri2021 2282020 2452019 2762018 3872017 1862016 1962015 1952014 1932013 2052012 1912011 1882010 1942009 1862008 2262007 782000 3311990 3881985 416Kaynakca Fallingrain com 2 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2022 a b c d e f g h i j k l m n o p Artvin Merkez Besagil Koy Nufusu Nufusune com 1 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2022 Emrullah Alemdar 1835 Tarihli Livane Artvin Sancagi 2767 Numarali Nufus Defterinin Degerlendirilmesi Erzurum 2019 s 15 164 30 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Eylul 2021 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt VIII cilt s 354 355 a b Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye 1927 s 112 6 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Eylul 2021 Eter Beridze Nigali Gurcuce Tiflis 2009 s 330 24 Kasim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 409 02 8 Klarceti კლარჯეთი Mamia Pagava Meri Tsintsadze Maia Baramidze Malhaz Coharadze Tina Siosvili Sota Mamuladze Ramaz Halvasi Nugzar Mgeladze Zaza Sasikadze Cemal Karalidze Batum 2016 s 23 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 8969 5 Emrullah Alemdar 1835 Tarihli Livane Artvin Sancagi 2767 Numarali Nufus Defterinin Degerlendirilmesi Erzurum 2019 s 15 60 63 30 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Eylul 2021 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt VIII cilt s 356 357 Svod statisticheskih dannyh o naselenii Zakavkazskago kraya izvlechennyh iz posemejnyh spiskov 1886 g Transkafkasya Bolgesinin Nufusuna Dair 1886 Yili Aile Listelerinden Edinilmis istatistik Verilerin Ozeti Tiflis 1893 Batum oblasti Sira no 1318 1321 11 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Eylul 2022 2015 Yili Tao Klarceti Tarihi Eserleri Arastirma Gezisi Sonuclari ტაო კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები Tiflis 2016 s 182 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 9123 9 9 Rossijsko gruzinskij dogovor 07 5 1920 g polnyj tekst i karta odin iz mnogih narushennyh Kremlem 07 5 1920 tarihli Rus Gurcu Anlasmasi tam metin ve harita Kremlin Tarafindan Ihlal Edilen Bircok Anlasmadan Biridir 11 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2023 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1969 3 Cilt 2 cilt s 489 8 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2023 1940 Genel Nufus Sayimi Ankara 1946 s 166 PDF 27 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Ocak 2024 1965 Genel Nufus Sayimi Ankara 1968 s 86 PDF 18 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Ocak 2024 Roin Malakmadze Ligani Vadisi Gurcuce Tiflis 2008 s 144 148 ISBN 9789994059881 a b Omer Kamil Sayin Yari Dag Maryoba Gercek Edebiyat 2017 olu kirik baglanti a b c d YerelNet org tr 19 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2014 Dis baglantilarBesagil Artvin icin uzaydan goruntu siteleri Google Yahoo Microsoft