Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Moskova Antlaşması, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ve devamı niteliğindeki antlaşmalarla belirlenmiş olan sınırlar günümüzde Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan arasında hâlen geçerlidir.
| Türkiye – Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması | |
|---|---|
 Rıza Nur, Yusuf Kemal (Tengirşenk), Ali Fuat Paşa Georgiy Çiçerin, Celalettin Korkmazov antlaşma koşullarını görüşürken. | |
| Tür | Barış Antlaşması |
| İmzalanma | 16 Mart 1921 |
| Yer | Moskova |
| Taraflar |  Rusya SFSC  Ankara Hükûmeti |
| Diller | Rusça, Türkçe |
 Vikikaynak'ta Moskova Antlaşması | |
Temel bilgiler
Antlaşmayı Türkiye tarafından Ali Fuat Paşa, Dr. Rıza Nur ve Yusuf Kemal Tengirşenk, Rus tarafından ise Dışişleri Komiseri Çiçerin ve Merkez Komitesi üyesi Kumuk asıllıCelalettin Korkmazov imzaladı.
Antlaşma Ekim Devrimi sonrasında Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ndeki en yüksek organ olan Tüm Rusya Merkezi Yönetim Komitesi tarafından 20 Temmuz 1921 günü, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından ise 31 Temmuz 1921 günü onaylanmıştır.
Sürmekte olan Türk Kurtuluş Savaşı sırasında uluslararası kamoyunda yasal olarak tanınan İstanbul Hükûmeti'ne rağmen Ankara Hükûmeti tarafından uluslararası alanda imzalanmış ikinci antlaşma özelliğini taşır.
Aynı yılın Ekim ayında imzalanan Kars Antlaşması'yla Türkiye'nin doğu bölgesindeki günümüzdeki sınırlar çizilmiş olur.
Arka planı
Sovyet Rusya'nın genel siyasetini dikkate alan Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bekir Sami Bey Başkanlığında Moskova'ya bir heyet göndermişti. Bu heyet, Sovyetler ile Ankara Hükûmeti arasında yapılacak antlaşmaya esas olacak ve Brest Litovsk Barış Antlaşması'na dayanan bazı hususları tespit etmiş ve böylece 20 Ağustos 1920'lerde iki hükûmet arasında olumlu görüşmeler başlamıştı. Ancak, Sovyet Dışişleri Komiseri Çiçerin'in Kafkasya'da Türkiye'ye ait bazı bölgelerin Ermenistan'a verilmesini istemesi üzerine antlaşmanın imzalanmasından vazgeçilmişti.[]
Bunun üzerine Eylül 1920'de harekete geçen Kâzım Karabekir komutasındaki 15. kolordu Kars, Ardahan, Artvin, Batum ve Iğdır'ı aldıktan sonra Taşnakların idaresindeki Ermenistan ile Gümrü Antlaşması imzalanarak Doğu sınırı tespit edilmişti. Bu sınırın Sovyetler Birliği tarafından da onaylanmasını isteyen Mustafa Kemal Paşa, Ali Fuat Paşa'yı Moskova elçiliğine tayin etti. Ali Fuat Paşa heyeti 14 Aralık 1920'de Ankara'dan ayrılmıştı. Keza, Çiçerin de Ekim ayında Gürcistan'ın Ankara elçisinin kardeşi olan M. Budu Medivani'yi Ankara'ya elçi olarak görevlendirmişti. 19 Şubat 1921'de Ankara'ya gelen Medivani, Mustafa Kemal Paşa'ya itimatnamesini sunmuştu.[]
Antlaşma süreci
Bundan sonra Türk-Sovyet ilişkilerinin gelişmesi iki tehlike ile karşılaştı. Bunlardan Birincisi: Türk-Sovyet görüşmelerinin yapıldığı sırada Enver Paşa'nın Moskova'da bulunması idi. İkincisi ise; Azeri milliyetçilerinin girişimiyle Bakü'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etmesi ve burada "Doğu Milletleri Kongresi"nin toplanması idi. Ancak, her iki sorun da Türk-Sovyet görüşmelerinin olumlu sonuçlanmasına engel olamadı. Bunda, Türk ordularının Doğu'da Eylül-1920'de Ermenileri; Batı'da da, Ocak-1921'de I. İnönü Savaşı'nda Yunanları yenilgiye uğratmalarının ve dolayısıyla Ankara temsilcilerinin Moskova'daki pazarlık gücünü artırmış olmasının sağladığı etkinin varlığı idi.[]
Neticede taraflar, Batum'un Sovyetler Birliği'ne terkedilmesi karşılığında Rusya'nın Türkiye'ye belirli miktarda altın ve silah göndermesi hususunda anlaştılar. Bu malzemelerin Ankara'ya taşınması işi de o sırada Batum'da yaşamakta olan Halil Paşa tarafından organize edildi.[]
Antlaşma esasları ve sonuçları
Antlaşma 16 madde ve 3 ekten oluşmaktadır. İlk maddede her iki tarafın çıkarlarını yansıtmayan ve güç ilişkisine dayalı antlaşmaların geçersiz olduğu belirtilir. Yine bu maddede yeni Türkiye'nin sınırları belirlenir. Ülkenin doğu sınırında Kars ve Ardahan sancakları Türkiye egemenliğine geçerken, Batum Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bırakılır. Üçüncü maddede Azerbaycan denetiminde Nahçıvan özerk bölgesinin tesis edilmesi karara bağlanır.Türkiye cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk kaleme aldığı ve Mecliste okuduğu Nutuk adlı eserde bu antlaşmadan da bahsetmiştir. Antlaşmanın 90. yıldönümünde Türkiye Cumhuriyeti ve Rusya'da gündemle ilgili çeşitli etkinlikler düzenlenmiştir.
Kronoloji
- 30 Ekim 1918 – Mondros Mütarekesi. Kafkaslardaki Türk birlikleri 1878 sınırlarına geri çekilmeye başladı.
- 4-11 Eylül 1919 – Sivas Kongresi.
- 8 Nisan 1920 – Batum, İtilaf Devletleri tarafından işgal edildi.
- 11 Nisan 1920 – Kafkaslardaki Denikin komutasındaki Beyaz Ordu birlikleri Kızılordu birliklerine yenildi. 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir, Azerbaycan'ı da ilgilendiren bu olaylara müdahale etmedi.
- 23 Nisan 1920 – Ankara'da TBMM açıldı. İstanbul Hükûmeti tarafından imzalanan tüm antlaşmalar geçersiz ilan edildi.
- 26 Nisan 1920 – TBMM, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkiler kurulması önerisi ve süren bağımsızlık mücadelesine destek talep etti. Aynı gün Kızılordu'ya bağlı 11. Ordu birlikleri Azerbaycan'a girerek Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni kurdu.
- 19 Temmuz 1920 – Bekir Sami Bey liderliğindeki Türk diplomatik heyeti Moskova'ya vardı ve Sovyet Dışişleri Halk komiseri Georgiy Çiçerin ile görüşmeye başladı.
- 20 Temmuz 1920 – İtilaf Devletleri kararıyla Batum Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'ne bırakıldı ve Gürcü birlikleri şehre girdi.
- 28 Temmuz-1 Ağustos 1920 – Kızılordu ve Türk ordusu ortak harekât ile Nahçıvan bölgesini Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nden aldı.
- Ağustos 1920 – Türk heyeti Lenin ile görüşür, devam etmekte olan bağımsızlık mücadelesi için Sovyet askeri mühimmat ve ekonomik yardım başlatıldı.
- 10 Ağustos 1920 – İstanbul Hükümeti Sevr Antlaşması'nı imzaladı. Antlaşmanın 88. maddesine göre Türkiye, bağımsız Ermenistan'ı tanıdı. 89. maddesine göre ise konuyla ilgili Amerika Birleşik Devletleri başkanının hakemliğini, Ermenistan'ın denizlere açılması hakkını ve bu bölgenin yakınlarında asker bulundurmama hükümlerini tanıdı. Ankara Hükûmeti ve Sovyet Rusya antlaşmayı tanımadıklarını ilan ettiler.
- 18 Eylül 1920 – Ermeni birlikleri Oltu'yu alır ve yürüyüşe geçer. Ancak ciddi direnişle karşılaşır ve Sarıkamış'a geri çekildi. Türk birlikleri karşı saldırıya geçerek 29 Eylül'de Sarıkamış ve Ardahan'ı geri aldı.
- 30 Ekim 1920 – Türk birlikleri Kars'ı geri aldı.
- 6 Kasım 1920 – Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti süren olaylarda tarafsızlığını ilan etti. Kazım Karabekir Ermenilere ültimatom vererek Gümrü'nün verilmesini ve o hatta kadar bölgenin boşaltılmasını istedi. 7 Kasım günü Gümrü işgal edildi. Yer yer çatışmalar çıktı.
- 15 Kasım 1920 – Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti, TBMM'ye başvurarak barış görüşmelerine başlanmasını istedi. Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ile imzalanan 25 Kasım tarihli antlaşmada Sevr Antlaşması'nda bahsedilen haklardan vazgeçildiği kabul edildi.
- 29 Kasım 1920 – Bolşevik Ermeniler, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti karşı ayaklandı ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni kurdular. Sovyet Hükûmetinden yardım talebi bulunan Ermenilerin çağrısıyla bölgeye gelen Kızılordu'ya bağlı 11. Ordu 2 Aralık'ta Erivan'ı aldı.
- 2 Aralık 1920 – Devrilmekte olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti TBMM ile Gümrü Antlaşması'nı imzalar.
- 10 Aralık 1920 – Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Gümrü Antlaşması'nın geçersiz olduğunu ilan ederek görüşmelere yeniden başlanmasını ister. Bu talebe TBMM'den olumsuz yanıt Sovyet Hükûmeti devreye girerek bütünlüklü barış görüşmeleri yapılması gereğini hatırlatır.
- 16 Mart 1921 – Moskova Antlaşması imzalanır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Celalettin Aselderoviç Korkmazov (1877-1937) Dağıstan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Halk Komiserleri Konseyi Sekreterliği görevi yapmıştır. Varlıklı bir ailenin çocuğudur. Siyasi fikirleri nedeniyle Ohranka tarafından fişlenir. Moskova Üniversites'nde başladığı sosyoloji eğitimine Fransa Sorbonne Üniversitesi'nde devam eder. Bu sırada İttihat ve Terakki üyesi Jöntürklerle temas eder. İkinci Meşrutiyet'in ilanı üzerine İstanbul'a gelerek ülkemizdeki ilk Rusça gazete olan Istanbul News'i çıkartır. Bu dönemde Yusuf Akçura ile birlikte yazılar yazar ve Osmanlı Sosyalist Fırkası kurucuları arasında yer alır. Şubat Devriminin ardından Rusya'ya geri döner. Tüm Rusya Kurucu Meclis seçimlerinde Dağıstan'ı temsilen sosyalist grup içinde yer alır. Ekim Devriminin ardından Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) Kafkas Bölge Komitesi Merkez Komitesinde yer alır. Bu dönemde Beyaz Ordu'ya karşı verdiği cephe savaşı nedeniyle Kızıl Bayrak Nişanı'na layık görülür. İç savaşın kazanılmasından ölümüne kadar üst düzey görevlerde bulunur. Sovyet Türk halklarının alfabelerinin oluşturulmasında doğrudan görev almıştır. NEP politikasından çıkılıp planlı ağır sanayileşme hamlesine karşı görüş bildirmiş, özellikle dini kurumların tasfiyesine eleştirel yaklaşmıştır. Büyük Temizlik sırasında suçlu bulunup idam edilmiştir. 1956 yılında hakkındaki suçlar düşürülmüş ve gıyabında aklanmıştır. Bugün Dağıstan'da birçok yerde adı yaşatılmaktadır. Siyasetçinin Rusça Vikipedi maddesi 3 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça) 8 Ekim 2015 tarihinde erişilmiştir
- ^ . 6 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2009.
- ^ Bu alanda ilk antlaşma Gümrü Antlaşması'dır.
- ^ Bakınız Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- ^ 4. Bölüm içerisinde 5 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 7 Ekim 2015 tarihinde erişilmiştir
- ^ T.C. Dışişleri Bakanlığı haberi 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 7 Ekim 2015 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Moskova Antlasmasi Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Turkiye Buyuk Millet Meclisi Hukumeti arasinda 16 Mart 1921 de imzalanan antlasmadir Bu antlasma ve devami niteligindeki antlasmalarla belirlenmis olan sinirlar gunumuzde Turkiye Gurcistan Ermenistan ve Azerbaycan arasinda halen gecerlidir Moskova AntlasmasiTurkiye Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Dostluk ve Kardeslik AntlasmasiRiza Nur Yusuf Kemal Tengirsenk Ali Fuat Pasa Georgiy Cicerin Celalettin Korkmazov antlasma kosullarini gorusurken TurBaris AntlasmasiImzalanma16 Mart 1921YerMoskovaTaraflarRusya SFSC Ankara HukumetiDillerRusca TurkceVikikaynak ta Moskova AntlasmasiTemel bilgilerAntlasmayi Turkiye tarafindan Ali Fuat Pasa Dr Riza Nur ve Yusuf Kemal Tengirsenk Rus tarafindan ise Disisleri Komiseri Cicerin ve Merkez Komitesi uyesi Kumuk asilliCelalettin Korkmazov imzaladi Antlasma Ekim Devrimi sonrasinda Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ndeki en yuksek organ olan Tum Rusya Merkezi Yonetim Komitesi tarafindan 20 Temmuz 1921 gunu Turkiye Buyuk Millet Meclisi tarafindan ise 31 Temmuz 1921 gunu onaylanmistir Surmekte olan Turk Kurtulus Savasi sirasinda uluslararasi kamoyunda yasal olarak taninan Istanbul Hukumeti ne ragmen Ankara Hukumeti tarafindan uluslararasi alanda imzalanmis ikinci antlasma ozelligini tasir Ayni yilin Ekim ayinda imzalanan Kars Antlasmasi yla Turkiye nin dogu bolgesindeki gunumuzdeki sinirlar cizilmis olur Arka planiSovyet Rusya nin genel siyasetini dikkate alan Turkiye Buyuk Millet Meclisi Bekir Sami Bey Baskanliginda Moskova ya bir heyet gondermisti Bu heyet Sovyetler ile Ankara Hukumeti arasinda yapilacak antlasmaya esas olacak ve Brest Litovsk Baris Antlasmasi na dayanan bazi hususlari tespit etmis ve boylece 20 Agustos 1920 lerde iki hukumet arasinda olumlu gorusmeler baslamisti Ancak Sovyet Disisleri Komiseri Cicerin in Kafkasya da Turkiye ye ait bazi bolgelerin Ermenistan a verilmesini istemesi uzerine antlasmanin imzalanmasindan vazgecilmisti kaynak belirtilmeli Bunun uzerine Eylul 1920 de harekete gecen Kazim Karabekir komutasindaki 15 kolordu Kars Ardahan Artvin Batum ve Igdir i aldiktan sonra Tasnaklarin idaresindeki Ermenistan ile Gumru Antlasmasi imzalanarak Dogu siniri tespit edilmisti Bu sinirin Sovyetler Birligi tarafindan da onaylanmasini isteyen Mustafa Kemal Pasa Ali Fuat Pasa yi Moskova elciligine tayin etti Ali Fuat Pasa heyeti 14 Aralik 1920 de Ankara dan ayrilmisti Keza Cicerin de Ekim ayinda Gurcistan in Ankara elcisinin kardesi olan M Budu Medivani yi Ankara ya elci olarak gorevlendirmisti 19 Subat 1921 de Ankara ya gelen Medivani Mustafa Kemal Pasa ya itimatnamesini sunmustu kaynak belirtilmeli Antlasma sureciRusya Devlet Baskani Medvedev Basbakan Erdogan a Cicerin ile TBMM temsilcisi Yusuf Kemal Bey in Rusya ve Turkiye arasinda Dostluk ve Kardeslik Antlasmasina dair bir fotografi takdim etti Moskova 16 Mart 2011 Bundan sonra Turk Sovyet iliskilerinin gelismesi iki tehlike ile karsilasti Bunlardan Birincisi Turk Sovyet gorusmelerinin yapildigi sirada Enver Pasa nin Moskova da bulunmasi idi Ikincisi ise Azeri milliyetcilerinin girisimiyle Baku de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin bagimsizligini ilan etmesi ve burada Dogu Milletleri Kongresi nin toplanmasi idi Ancak her iki sorun da Turk Sovyet gorusmelerinin olumlu sonuclanmasina engel olamadi Bunda Turk ordularinin Dogu da Eylul 1920 de Ermenileri Bati da da Ocak 1921 de I Inonu Savasi nda Yunanlari yenilgiye ugratmalarinin ve dolayisiyla Ankara temsilcilerinin Moskova daki pazarlik gucunu artirmis olmasinin sagladigi etkinin varligi idi kaynak belirtilmeli Neticede taraflar Batum un Sovyetler Birligi ne terkedilmesi karsiliginda Rusya nin Turkiye ye belirli miktarda altin ve silah gondermesi hususunda anlastilar Bu malzemelerin Ankara ya tasinmasi isi de o sirada Batum da yasamakta olan Halil Pasa tarafindan organize edildi kaynak belirtilmeli Antlasma esaslari ve sonuclariAntlasma 16 madde ve 3 ekten olusmaktadir Ilk maddede her iki tarafin cikarlarini yansitmayan ve guc iliskisine dayali antlasmalarin gecersiz oldugu belirtilir Yine bu maddede yeni Turkiye nin sinirlari belirlenir Ulkenin dogu sinirinda Kars ve Ardahan sancaklari Turkiye egemenligine gecerken Batum Gurcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ne birakilir Ucuncu maddede Azerbaycan denetiminde Nahcivan ozerk bolgesinin tesis edilmesi karara baglanir Turkiye cumhurbaskani Mustafa Kemal Ataturk kaleme aldigi ve Mecliste okudugu Nutuk adli eserde bu antlasmadan da bahsetmistir Antlasmanin 90 yildonumunde Turkiye Cumhuriyeti ve Rusya da gundemle ilgili cesitli etkinlikler duzenlenmistir Kronoloji30 Ekim 1918 Mondros Mutarekesi Kafkaslardaki Turk birlikleri 1878 sinirlarina geri cekilmeye basladi 4 11 Eylul 1919 Sivas Kongresi 8 Nisan 1920 Batum Itilaf Devletleri tarafindan isgal edildi 11 Nisan 1920 Kafkaslardaki Denikin komutasindaki Beyaz Ordu birlikleri Kizilordu birliklerine yenildi 15 Kolordu Komutani Kazim Karabekir Azerbaycan i da ilgilendiren bu olaylara mudahale etmedi 23 Nisan 1920 Ankara da TBMM acildi Istanbul Hukumeti tarafindan imzalanan tum antlasmalar gecersiz ilan edildi 26 Nisan 1920 TBMM Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile diplomatik iliskiler kurulmasi onerisi ve suren bagimsizlik mucadelesine destek talep etti Ayni gun Kizilordu ya bagli 11 Ordu birlikleri Azerbaycan a girerek Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ni kurdu 19 Temmuz 1920 Bekir Sami Bey liderligindeki Turk diplomatik heyeti Moskova ya vardi ve Sovyet Disisleri Halk komiseri Georgiy Cicerin ile gorusmeye basladi 20 Temmuz 1920 Itilaf Devletleri karariyla Batum Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti ne birakildi ve Gurcu birlikleri sehre girdi 28 Temmuz 1 Agustos 1920 Kizilordu ve Turk ordusu ortak harekat ile Nahcivan bolgesini Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti nden aldi Agustos 1920 Turk heyeti Lenin ile gorusur devam etmekte olan bagimsizlik mucadelesi icin Sovyet askeri muhimmat ve ekonomik yardim baslatildi 10 Agustos 1920 Istanbul Hukumeti Sevr Antlasmasi ni imzaladi Antlasmanin 88 maddesine gore Turkiye bagimsiz Ermenistan i tanidi 89 maddesine gore ise konuyla ilgili Amerika Birlesik Devletleri baskaninin hakemligini Ermenistan in denizlere acilmasi hakkini ve bu bolgenin yakinlarinda asker bulundurmama hukumlerini tanidi Ankara Hukumeti ve Sovyet Rusya antlasmayi tanimadiklarini ilan ettiler 18 Eylul 1920 Ermeni birlikleri Oltu yu alir ve yuruyuse gecer Ancak ciddi direnisle karsilasir ve Sarikamis a geri cekildi Turk birlikleri karsi saldiriya gecerek 29 Eylul de Sarikamis ve Ardahan i geri aldi 30 Ekim 1920 Turk birlikleri Kars i geri aldi 6 Kasim 1920 Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti suren olaylarda tarafsizligini ilan etti Kazim Karabekir Ermenilere ultimatom vererek Gumru nun verilmesini ve o hatta kadar bolgenin bosaltilmasini istedi 7 Kasim gunu Gumru isgal edildi Yer yer catismalar cikti 15 Kasim 1920 Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti TBMM ye basvurarak baris gorusmelerine baslanmasini istedi Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ile imzalanan 25 Kasim tarihli antlasmada Sevr Antlasmasi nda bahsedilen haklardan vazgecildigi kabul edildi 29 Kasim 1920 Bolsevik Ermeniler Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti karsi ayaklandi ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ni kurdular Sovyet Hukumetinden yardim talebi bulunan Ermenilerin cagrisiyla bolgeye gelen Kizilordu ya bagli 11 Ordu 2 Aralik ta Erivan i aldi 2 Aralik 1920 Devrilmekte olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti TBMM ile Gumru Antlasmasi ni imzalar 10 Aralik 1920 Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Gumru Antlasmasi nin gecersiz oldugunu ilan ederek gorusmelere yeniden baslanmasini ister Bu talebe TBMM den olumsuz yanit Sovyet Hukumeti devreye girerek butunluklu baris gorusmeleri yapilmasi geregini hatirlatir 16 Mart 1921 Moskova Antlasmasi imzalanir Ayrica bakinizBrest Litovsk Antlasmasi Batum Antlasmasi Moskova Antlasmasi Gumru Antlasmasi Kars AntlasmasiKaynakca a b Celalettin Aselderovic Korkmazov 1877 1937 Dagistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Halk Komiserleri Konseyi Sekreterligi gorevi yapmistir Varlikli bir ailenin cocugudur Siyasi fikirleri nedeniyle Ohranka tarafindan fislenir Moskova Universites nde basladigi sosyoloji egitimine Fransa Sorbonne Universitesi nde devam eder Bu sirada Ittihat ve Terakki uyesi Jonturklerle temas eder Ikinci Mesrutiyet in ilani uzerine Istanbul a gelerek ulkemizdeki ilk Rusca gazete olan Istanbul News i cikartir Bu donemde Yusuf Akcura ile birlikte yazilar yazar ve Osmanli Sosyalist Firkasi kuruculari arasinda yer alir Subat Devriminin ardindan Rusya ya geri doner Tum Rusya Kurucu Meclis secimlerinde Dagistan i temsilen sosyalist grup icinde yer alir Ekim Devriminin ardindan Rusya Komunist Partisi Bolsevik Kafkas Bolge Komitesi Merkez Komitesinde yer alir Bu donemde Beyaz Ordu ya karsi verdigi cephe savasi nedeniyle Kizil Bayrak Nisani na layik gorulur Ic savasin kazanilmasindan olumune kadar ust duzey gorevlerde bulunur Sovyet Turk halklarinin alfabelerinin olusturulmasinda dogrudan gorev almistir NEP politikasindan cikilip planli agir sanayilesme hamlesine karsi gorus bildirmis ozellikle dini kurumlarin tasfiyesine elestirel yaklasmistir Buyuk Temizlik sirasinda suclu bulunup idam edilmistir 1956 yilinda hakkindaki suclar dusurulmus ve giyabinda aklanmistir Bugun Dagistan da bircok yerde adi yasatilmaktadir Siyasetcinin Rusca Vikipedi maddesi 3 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Rusca 8 Ekim 2015 tarihinde erisilmistir 6 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Eylul 2009 Bu alanda ilk antlasma Gumru Antlasmasi dir Bakiniz Nahcivan Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 4 Bolum icerisinde 5 Kasim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde 7 Ekim 2015 tarihinde erisilmistir T C Disisleri Bakanligi haberi 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 7 Ekim 2015 tarihinde erisilmistir