Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bosna-Hersek ekonomisi, tarım, turizm ve endüstriye sahip bir geçiş ekonomisidir. Ülke 1992-1995 yılları arasında iç savaş nedeniyle üretim %80 oranında düşmüş ve işsizlik büyük bir oranda yükselmiştir. Ülkenin ekonomisi 2000'li yıllardan itibaren yeniden büyümeye başlamıştır.
| Bosna-Hersek ekonomisi | |
|---|---|
 Bosna-Hersek Merkez Bankası binası | |
| Derece | 112. (nominal) / (SAGP) |
| Para birimi | Bosna-Hersek değiştirilebilir markı (BAM) |
| Mali yıl | |
| Ticaret organizasyonları | CEFTA |
| İstatistikler | |
| GSYİH |  15.568 milyar $ (nominal, 2015 tah.) 37.966 milyar $ (SAGP, 2015 tah.) |
| GSYİH büyüme |  %1.4 (2014 tah.) |
| Kişi başı GSYİH | 4,029 $ (nominal, 2015 tah.) 9,980 $ (SAGP 2015 tah.) |
| Sektörel GSYİH dağılımı | tarım: %8.1 endüstri: %26.4 hizmet: %65.3 (2013 tah.) |
| Enflasyon (TÜFE) | ▼ %2.2 (CPI, 2012 tah.) |
| Yoksulluk sınırı altındaki nüfus | %42,1 (2011) |
| İşgücü | 1.49 milyon (2012 tah.) |
| Sektörel işgücü dağılımı | tarım: %6.7, endüstri: %30.2, hizmet: %63.1 (Q3 2015) |
| İşsizlik | %44,6 (2015 tah.) |
| Ortalama gayrisafi maaş | 700 $ (Mart 2012) |
| 834 BAM | |
| Ana endüstriler | çelik, kömür, demir cevheri, kurşun, Çinko, manganez, boksit, motorlu taşıtlar, tekstil, tütün, mobilya, uçak, beyaz eşya, petrol arıtımı |
| İş yapılma kolaylığı sıralaması | 125. |
| Dış ticaret | |
| İhracat | 3.95 milyar $ (2013 tah.) |
| İhraç malları | metal, giyim, ahşap ürünler |
| Ana ihracat ortakları |  Slovenya %16.5 İtalya %15.9 Almanya %12.1 Hırvatistan %11.5 Avusturya %11.1 Türkiye %5.2 (2015) |
| İthalat | 6.94 milyar $ (2013 tah.) |
| İthalat malları | makine ve ekipmanlar, kimyasallar, yakıt, gıda maddeleri |
| Ana ithalat ortakları | Hırvatistan %19.2 Almanya %13.8 Slovenya %13.8 İtalya %10.9 Avusturya %5.7 Macaristan %5.2 Türkiye %4.5 (2015) |
| Kamu maliyesi | |
| ▲ GSYİH'in %70.1'i (31 Aralık 2014 tah.) | |
| Gelirler | 7.887 milyar $ (2012 tah.) |
| Giderler | 8.521 milyar $ (2012 tah.) |
| Kredi derecelendirme | B+ (İç) B+ (Dış) BB (T&C Değerlendirmesi) () |
| Ana veri kaynağı: CIA World Fact Book Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir. | |
Genel Değerlendirme
Bosna-Hersek ekonomisi 1990'ların ortasından bu yana büyük bir gelişim göstermiştir. Bugünlerde Avrupa Birliği üyeliği yolunda hızla ilerleyen Bosna-Hersek, küresel daralmadan etkilenerek yavaş büyüse de yeni bir ekonomik büyüme modeline geçiş yapmıştır. Bosna-Hersek ekonomisinin yaşadığı temel zorluk ekonomik veriler arasındaki dengesizlikten kaynaklanmaktadır. İthalat verilerinin ihracat verilerine üstünlüğü; kamu yatırım ve teşviklerinin özel sektör yerine tercih ediliyor oluşu; tüketim rakamlarının üretim rakamlarına üstünlüğü gibi problemler Bosna-Hersek ekonomisinin güncel problemleridir. Ülkenin yerel ve dış yatırımcıların katkılarıyla elverişli bir yatırım ortamı oluşturamıyor oluşu da yaşanan güncel sorunlardandır. Problemlerin altında yatan temel sebep faktörse; Bosna-Hersek bir yandan savaşın yaralarını sarmaya çalışırken, diğer yandan da karma ekonomi modelinden liberal ekonomik modele geçmeye çalışmaktadır.
Yugoslavya dönemi
Yugoslavya'nın karma ekonomik yapısıyla yönetilen Bosna-Hersek Federe Cumhuriyeti güçlü bir endüstriye sahipti. Bu dönemde Bosna-Hersek endüstrisi, Eski Başbakan Džemal Bijedić ve Yugoslavya'nın kurucu lideri Tito'nun kurdurduğu metal endüstrisine ve yine Tito'nun kurdurduğu elektrik enerjisi sektörüne dayanmaktaydı. Öyle ki, Yugoslavya Dönemi'nde Coca-Cola, Pepsi, Marlboro, Volkswagen ve SKF gibi dünya devi firmaların yatırım yaptığı Bosna-Hersek'te; yerli üretimin devleri Energoinvest, UNIS, Hidrogradnja, Vranica, RMK Zenica, TAS Sarajevo, FAMOS Sarajevo ve BNT Novi Travnik gibi firmalar yıllık üretimleri ile milyar dolarlık rakamları görmekteydi. İnşaat firmalarının da hayli aktif olduğu bu dönemde, Bosna-Hersek Federe Devleti tarım ürünleri ihracatı gerçekleştirmekteydi. Bu sayede işsizlik rakamlarını düşürmeyi başarmış Bosna-Hersek'te, tarımsal üretim özel sektörün ve küçük üreticilerin elindeydi. Ülkenin kalifiye üretici gücü; eğitimli uzmanlara, bilim adamlarına, yöneticilere ve mühendislere dayanıyordu. Bu dönemde Bosna-Hersek en yeni teknolojileri makro-ekonomik modelde kullanabilir durumdaydı. Savaştan önce Yugoslav Başbakanı Ante Marković'in temellerini attığı özelleştirme hamleleri; ekonomi, finans ve endüstri alanlarında kendini gösterse de bu girişimler başlayan iç savaş sebebiyle yarım kaldı
Savaş sonrası dönem ve günümüz
İç savaşın sürdüğü 1992-1995 yılları arasında üretim kapasitesi %80 düşen Bosna-Hersek'te işsizlik hızla yükseldi. Geç gelen barıştan sonra 1996-1999 yılları arasında çok düşük rakamlardan tekrar yükselişe geçen Bosna-Hersek üretimi, 2000-2002 yılları arasında yavaşladı. 2003-2005 yılları arasında boyalı istatistikle tekrar büyüyor olarak gösterilen Bosna-Hersek ekonomisi, günümüzde de verilerine güvenin tam olmadığı bir ekonomi olarak göze çarpmaktadır. Gerek karaborsa ve kayıt dışı işlemlerin ulusal istatistiklere gerçekçi yansıtılamaması sebebiyle; gerekse bu faaliyetlerin takibinin imkânsızlığı nedeniyle yatırımcılar ulusal istatistik ve verilere güvenmemektedir.
Tüm bunlara karşın 1998 yılında piyasaya sürülen yeni ulusal para birimi "Dönüştürülebilir Mark" (BAM) -avroya endeksli-, para ve bankacılık sektörüne olan güveni arttırmıştır. Bununla birlikte, özelleştirmelerin yavaş ilerlemesi girişimciler arasında çekinceye sebep olmaktadır. Çekincelerle karşılanmış özelleştirme hamleleri, özelleştirmelerin yavaşlamasına sebep olmuş ve Bosna-Hersek ekonomisine zaman kaybettirmiştir. 2001 yılında hızlanan Bankacılık reformu ile Batı Avrupa kökenli, özellikle Almanya, bankalar Bosna-Hersek'in finansal yapısına dahil olmuştur. Yüksek cari açık ve işsizlik oranları halen Bosna-Hersek ekonomisinin iki yapısal ekonomik sorunudur. Uluslararası toplumdan önemli miktarda yeniden yapılandırma yardımı ve insani yardım alan ülke, savaşın üzerinden geçen 23 yılın ardından yardımsız ayakta kalacağı günlere hazırlık yapmak zorundadır.
Her yıl Saraybosna'daki Amerikan Büyükelçiliği tarafından hazırlanan Ülkesel Ticari Brifing, -yıllık olarak hazırlanan bu rehber ülkenin kapsamlı ticari, ekonomik ve politik ortamına genel bir bakış sunar- Bosna-Hersek ekonomisine dair genel bir perspektif sunması açısından hayli önemlidir.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Bosna-Hersek ekonomisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ "Report for Selected Countries and Subjects". Imf.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.
- ^ "Federalni zavod za statistiku". 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.
- ^ "Doing Business in Bosnia and Herzegovina 2012". World Bank. 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.
- ^ "Export Partners of Bosnia&Herzegovina". CIA World Factbook. 2015. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.
- ^ "Import Partners of Bosnia&Herzegovina". CIA World Factbook. 2015. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.
- ^ Eurostat: General government gross debt - annual data[]
- ^ "Sovereigns rating list". Standard & Poor's. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2018.
- ^ . 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bosna Hersek ekonomisi tarim turizm ve endustriye sahip bir gecis ekonomisidir Ulke 1992 1995 yillari arasinda ic savas nedeniyle uretim 80 oraninda dusmus ve issizlik buyuk bir oranda yukselmistir Ulkenin ekonomisi 2000 li yillardan itibaren yeniden buyumeye baslamistir Bosna Hersek ekonomisiBosna Hersek Merkez Bankasi binasiDerece112 nominal SAGP Para birimiBosna Hersek degistirilebilir marki BAM Mali yilTicaret organizasyonlariCEFTAIstatistiklerGSYIH15 568 milyar nominal 2015 tah 37 966 milyar SAGP 2015 tah GSYIH buyume 1 4 2014 tah Kisi basi GSYIH4 029 nominal 2015 tah 9 980 SAGP 2015 tah Sektorel GSYIH dagilimitarim 8 1 endustri 26 4 hizmet 65 3 2013 tah Enflasyon TUFE 2 2 CPI 2012 tah Yoksulluk siniri altindaki nufus 42 1 2011 Isgucu1 49 milyon 2012 tah Sektorel isgucu dagilimitarim 6 7 endustri 30 2 hizmet 63 1 Q3 2015 Issizlik 44 6 2015 tah Ortalama gayrisafi maas700 Mart 2012 834 BAMAna endustrilercelik komur demir cevheri kursun Cinko manganez boksit motorlu tasitlar tekstil tutun mobilya ucak beyaz esya petrol aritimiIs yapilma kolayligi siralamasi125 Dis ticaretIhracat3 95 milyar 2013 tah Ihrac mallarimetal giyim ahsap urunlerAna ihracat ortaklari Slovenya 16 5 Italya 15 9 Almanya 12 1 Hirvatistan 11 5 Avusturya 11 1 Turkiye 5 2 2015 Ithalat6 94 milyar 2013 tah Ithalat mallarimakine ve ekipmanlar kimyasallar yakit gida maddeleriAna ithalat ortaklari Hirvatistan 19 2 Almanya 13 8 Slovenya 13 8 Italya 10 9 Avusturya 5 7 Macaristan 5 2 Turkiye 4 5 2015 Kamu maliyesi GSYIH in 70 1 i 31 Aralik 2014 tah Gelirler7 887 milyar 2012 tah Giderler8 521 milyar 2012 tah Kredi derecelendirmeB Ic B Dis BB T amp C Degerlendirmesi Standard amp Poor s Ana veri kaynagi CIA World Fact Book Diger bir bilgi verilmemis degerlerin tumu ABD Dolari ile ifade edilmistir Genel DegerlendirmeBosna Hersek ekonomisi 1990 larin ortasindan bu yana buyuk bir gelisim gostermistir Bugunlerde Avrupa Birligi uyeligi yolunda hizla ilerleyen Bosna Hersek kuresel daralmadan etkilenerek yavas buyuse de yeni bir ekonomik buyume modeline gecis yapmistir Bosna Hersek ekonomisinin yasadigi temel zorluk ekonomik veriler arasindaki dengesizlikten kaynaklanmaktadir Ithalat verilerinin ihracat verilerine ustunlugu kamu yatirim ve tesviklerinin ozel sektor yerine tercih ediliyor olusu tuketim rakamlarinin uretim rakamlarina ustunlugu gibi problemler Bosna Hersek ekonomisinin guncel problemleridir Ulkenin yerel ve dis yatirimcilarin katkilariyla elverisli bir yatirim ortami olusturamiyor olusu da yasanan guncel sorunlardandir Problemlerin altinda yatan temel sebep faktorse Bosna Hersek bir yandan savasin yaralarini sarmaya calisirken diger yandan da karma ekonomi modelinden liberal ekonomik modele gecmeye calismaktadir Yugoslavya donemi Yugoslavya nin karma ekonomik yapisiyla yonetilen Bosna Hersek Federe Cumhuriyeti guclu bir endustriye sahipti Bu donemde Bosna Hersek endustrisi Eski Basbakan Dzemal Bijedic ve Yugoslavya nin kurucu lideri Tito nun kurdurdugu metal endustrisine ve yine Tito nun kurdurdugu elektrik enerjisi sektorune dayanmaktaydi Oyle ki Yugoslavya Donemi nde Coca Cola Pepsi Marlboro Volkswagen ve SKF gibi dunya devi firmalarin yatirim yaptigi Bosna Hersek te yerli uretimin devleri Energoinvest UNIS Hidrogradnja Vranica RMK Zenica TAS Sarajevo FAMOS Sarajevo ve BNT Novi Travnik gibi firmalar yillik uretimleri ile milyar dolarlik rakamlari gormekteydi Insaat firmalarinin da hayli aktif oldugu bu donemde Bosna Hersek Federe Devleti tarim urunleri ihracati gerceklestirmekteydi Bu sayede issizlik rakamlarini dusurmeyi basarmis Bosna Hersek te tarimsal uretim ozel sektorun ve kucuk ureticilerin elindeydi Ulkenin kalifiye uretici gucu egitimli uzmanlara bilim adamlarina yoneticilere ve muhendislere dayaniyordu Bu donemde Bosna Hersek en yeni teknolojileri makro ekonomik modelde kullanabilir durumdaydi Savastan once Yugoslav Basbakani Ante Markovic in temellerini attigi ozellestirme hamleleri ekonomi finans ve endustri alanlarinda kendini gosterse de bu girisimler baslayan ic savas sebebiyle yarim kaldi Savas sonrasi donem ve gunumuz Ic savasin surdugu 1992 1995 yillari arasinda uretim kapasitesi 80 dusen Bosna Hersek te issizlik hizla yukseldi Gec gelen baristan sonra 1996 1999 yillari arasinda cok dusuk rakamlardan tekrar yukselise gecen Bosna Hersek uretimi 2000 2002 yillari arasinda yavasladi 2003 2005 yillari arasinda boyali istatistikle tekrar buyuyor olarak gosterilen Bosna Hersek ekonomisi gunumuzde de verilerine guvenin tam olmadigi bir ekonomi olarak goze carpmaktadir Gerek karaborsa ve kayit disi islemlerin ulusal istatistiklere gercekci yansitilamamasi sebebiyle gerekse bu faaliyetlerin takibinin imkansizligi nedeniyle yatirimcilar ulusal istatistik ve verilere guvenmemektedir Tum bunlara karsin 1998 yilinda piyasaya surulen yeni ulusal para birimi Donusturulebilir Mark BAM avroya endeksli para ve bankacilik sektorune olan guveni arttirmistir Bununla birlikte ozellestirmelerin yavas ilerlemesi girisimciler arasinda cekinceye sebep olmaktadir Cekincelerle karsilanmis ozellestirme hamleleri ozellestirmelerin yavaslamasina sebep olmus ve Bosna Hersek ekonomisine zaman kaybettirmistir 2001 yilinda hizlanan Bankacilik reformu ile Bati Avrupa kokenli ozellikle Almanya bankalar Bosna Hersek in finansal yapisina dahil olmustur Yuksek cari acik ve issizlik oranlari halen Bosna Hersek ekonomisinin iki yapisal ekonomik sorunudur Uluslararasi toplumdan onemli miktarda yeniden yapilandirma yardimi ve insani yardim alan ulke savasin uzerinden gecen 23 yilin ardindan yardimsiz ayakta kalacagi gunlere hazirlik yapmak zorundadir Her yil Saraybosna daki Amerikan Buyukelciligi tarafindan hazirlanan Ulkesel Ticari Brifing yillik olarak hazirlanan bu rehber ulkenin kapsamli ticari ekonomik ve politik ortamina genel bir bakis sunar Bosna Hersek ekonomisine dair genel bir perspektif sunmasi acisindan hayli onemlidir KaynakcaWikimedia Commons ta Bosna Hersek ekonomisi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Report for Selected Countries and Subjects Imf org 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2016 Federalni zavod za statistiku 23 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2016 Doing Business in Bosnia and Herzegovina 2012 World Bank 2 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2016 Export Partners of Bosnia amp Herzegovina CIA World Factbook 2015 26 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2016 Import Partners of Bosnia amp Herzegovina CIA World Factbook 2015 9 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2016 Eurostat General government gross debt annual data olu kirik baglanti Sovereigns rating list Standard amp Poor s 26 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2016 Arsivlenmis kopya 2 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2018 18 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ekim 2012