Brahmi alfabesi, ünlüleri ünsüz sembollerle ilişkilendirmek için bir aksan işaretleri sistemi kullanan bir abugidadır. Yazı sistemi, Maurya döneminden (MÖ 3. yüzyıl) erken Gupta dönemine (MS 4. yüzyıl) kadar yalnızca nispeten küçük evrimsel değişiklikler geçirdi ve MS 4. yüzyılda bile okuma yazma bilen bir kişinin Maurya yazıtlarını hala okuyabildiği düşünülmektedir. Bundan bir süre sonra, orijinal Brahmi yazısını okuma yeteneği kayboldu. En eski (tartışmasız bir şekilde tarihli) ve en iyi bilinen Brahmi yazıtları, kuzey-orta Hindistan'daki Asoka'nın MÖ 250-232'ye tarihlenen kayaya oyulmuş fermanlarıdır. Brahmi'nin deşifresi, 19. yüzyılın başlarında, Hindistan'daki Doğu Hindistan Şirketi yönetimi sırasında, özellikle Kalküta'daki Bengal Asya Topluluğu'nda, Avrupa'nın akademik ilgisinin odak noktası haline geldi. Brahmi, Cemiyetin sekreteri James Prinsep tarafından 1830'larda Cemiyetin dergisinde yayınlanan bir dizi bilimsel makalede deşifre edildi. Buluşları, diğerleri arasında Christian Lassen, Edwin Norris, H. H. Wilson ve Alexander Cunningham'ın epigrafik çalışmalarına dayanıyordu.
Çoğu akademisyen, Brahmi'nin bir veya daha fazla çağdaş Semitik yazıdan türetildiğini veya en azından bunlardan etkilendiğini belirtirken, diğerleri yerli bir köken veya çok daha eski ve henüz çözülmemiş olanla bağlantı fikrini savunurken, yazının kökeni hala çok tartışılmaktadır. Brahmi bir zamanlar İngilizcede "pin-man" yazısı, yani "çubuk figür" yazısı olarak anılıyordu. 1880'de Albert Étienne Jean Baptiste Terrien de Lacouperie, Gabriel Devéria'nın gözlemlerine dayanarak Lalitavistara Sūtra'da bahsedilen yazı listesindeki ilk sırada yer alan Brahmi yazısıyla ilişkilendirmesine kadar "lath", "Lat", "Güney Asokan", "Indian Pali" veya "Mauryan" gibi birçok isimle bilinmekteydi. Bu nedenle isim, "Brahma" varyant biçiminde de olsa, Georg Bühler'in etkili çalışmasında benimsenmiştir. Beşinci yüzyılın Gupta yazısına bazen "Geç Brahmi" denir. Brahmi yazısı, birlikte Brahmik yazılar olarak sınıflandırılan çok sayıda yerel varyant halinde çeşitlenmiştir. Güney ve Güney Doğu Asya'da kullanılan düzinelerce modern yazı Brahmi'den gelmektedir ve bu da onu dünyanın en etkili yazı geleneklerinden biri haline getirmektedir. Bir araştırma, Brahmi'den türetilen 198 yazı çeşidi bulmuştur.
Asoka'nın yazıtları arasında MÖ 3. yüzyılda Brahmi alfabesiyle yazılmış birkaç rakam bulundu ve bunlar Brahmi rakamları olarak adlandırılmaya başlandı. Rakamlar toplanır ve çarpılır ve bu nedenle basamak değeri değildir; temel numaralandırma sistemlerinin Brahmi yazısı ile bir bağlantısı olup olmadığı bilinmemektedir. Ancak MS birinci binyılın ikinci yarısında, Hindistan ve Güneydoğu Asya'da Brahmi'den türetilen yazılarla yazılmış bazı yazıtlar, ondalık basamak değeri olan sayıları içeriyordu ve Hindu-Arap sayı sisteminin mevcut en eski maddi örneklerini oluşturuyordu ve şu an dünya çapında kullanımdadır. Bununla birlikte, altta yatan numaralandırma sistemi daha eskiydi, çünkü sözlü olarak aktarılan en eski örnek, astroloji üzerine kayıp bir Yunan çalışmasının Sanskritçe bir nesir uyarlamasında MS 3. yüzyılın ortalarına tarihlenmektedir.
Kökeni
Çağdaş yazısının Arami alfabesinin bir türevi olduğu yaygın olarak kabul edilirken, Brahmi yazısının doğuşu konusu kolaylık arz etmemektedir. Salomon 1998'de mevcut teorileri gözden geçirirken, Falk 1993'te bir genel bakış sağladı. İlk teoriler, Mısır hiyeroglif yazısı modeline göre Brahmi yazısı için resimsel-akrofonik bir köken önermiştir. Ancak bu fikirler, "tamamen yaratıcı ve spekülatif" oldukları için inandırıcılığını yitirmiştir. Benzer fikirler, Brahmi yazısı ile İndus yazısı arasında bağlantı kurmaya çalışmıştır, ancak bunlar hala kanıtlanmamıştır ve özellikle İndus yazısının henüz deşifre edilmemiş olmasından dolayı sıkıntılıdır.
Ana akım görüş, Brahmi yazısının Sami (genellikle Aramice) bir kökene sahip olduğu yönündedir. Bu, Albrecht Weber'in (1856) ve Georg Bühler'in On the Origin of the Indian Brahma Alphabet(1895) yayınlarından bu yana yazı bilginlerinin büyük çoğunluğu tarafından kabul edilmektedir. Bühler'in fikirleri özellikle etkili olmuştur, ancak konuyla ilgili eserinin 1895 tarihinde bile, biri yerli bir köken olduğunu öne süren ve diğerleri onu çeşitli Sami modellerinden türeten birkaç beş rakip köken teorisinden fazla teori tanımlayamamıştır.
Brahmi yazısının kökeni hakkında en çok tartışılan nokta, uzun zamandır bunun tamamen yerli bir gelişme olup olmadığı veya Hindistan dışından gelen yazılardan ödünç alınmış veya türetilmiş olup olmadığı olmuştur. T. Goyal (1979), yerli görüşünün savunucularının çoğunun sınırdaki Hintli akademisyenler olduğunu, oysa Semitik kökenli teorinin "neredeyse tüm" Batılı bilim adamları tarafından savunulduğuna dikkat çekmektedir ve Salomon da Goyal'ın tartışmanın her iki tarafında da "milliyetçi önyargı" ile "emperyalist önyargı" olduğuna katılmaktadır. Buna rağmen, yerel köken görüşü, Bühler'den önce İngiliz akademisyenler arasında yaygındı: Yerli kökenli en eski savunuculardan biri olan Alexander Cunningham'ın bir pasajı, onun zamanında yerli kökenin İngilizlerin bir tercihi olduğunu öne sürmüştür. 1877 tarihli ufuk açıcı Corpus Inscriptionum Indicarum'da Cunningham, Brahmi karakterlerinin diğer şeylerin yanı sıra insan vücuduna dayalı bir piktografik ilkeden türetildiğini ileri sürdü ancak Bühler, 1891'de Cunningham'ın senaryonun kökenlerinin belirsiz olduğunu düşündüğünü belirtti.
Çoğu bilim adamı, Brahmi'nin büyük olasılıkla bir Semitik yazı modelinden türetildiğine veya ondan etkilendiğine inanmaktadırr ve Aramice önde gelen bir adaydır. Ancak, Aramice, Kharoṣṭhī ve Brahmi arasındaki doğrudan kanıt eksikliği ve açıklanamayan farklılıklar nedeniyle sorun çözülmemiştir. , Brahmi ve Kharoṣṭhī yazısı bazı genel özellikleri paylaşsa da, Kharosthi ve Brahmi yazıları arasındaki farklar "benzerliklerinden çok daha büyüktür" ve "ikisi arasındaki genel farklılıklar, doğrudan doğrusal bir gelişme bağlantısını olası kılmamaktadır" demektedir.
Neredeyse tüm yazarlar, kökenleri ne olursa olsun, Hint alfabesi ile onu etkilediği öne sürülenler arasındaki farkların önemli olduğunu kabul eder. Brahmi yazısının hem grafik biçiminde hem de yapısında Hint gelişiminin derecesi kapsamlı olmuştur. Ayrıca, Vedik dilinin grameriyle ilgili teorilerin muhtemelen bu gelişme üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğu da yaygın olarak kabul edilmektedir. Hem Batılı hem de Hintli bazı yazarlar, Brahmi'nin Asoka'nın hükümdarlığı sırasında kısa birkaç yıl içinde icat edilen ve daha sonra Asokan yazıtları için yaygın olarak kullanılan Sami bir yazıdan ödünç alındığını veya esinlendiğini öne sürmektedir. Buna karşılık, bazı yazarlar yabancı etki fikrini reddetmektedir.
Bruce Trigger, Brahmi'nin muhtemelen Arami yazısından ortaya çıktığını, ancak kapsamlı bir yerel gelişme ile ortaya çıktığını, ancak doğrudan ortak bir kaynağa dair hiçbir kanıt olmadığını belirtir. Trigger'a göre Brahmi, Asoka sütunlarından önce, en azından MÖ 4. veya 5. yüzyılda Sri Lanka ve Hindistan'da kullanılırken, Kharoṣṭhī yalnızca kuzeybatı Güney Asya'da (modern Afganistan'ın doğu kısımları ve Pakistan'ın komşu bölgeleri) için kullanılıyordu. Salomon'a göre, Kharoṣṭhī yazısının kullanımına dair kanıtlar öncelikle Budist kayıtlarında ve Hint-Yunan, Hint-İskit, Hint-Parth ve Kushana hanedanı dönemine ait kayıtlarda bulunur. Kharoṣṭhī muhtemelen MS 3. yüzyılda veya civarında genel kullanımdan düşmüştür.
Justeson ve Stephens, Brahmi ve Kharoṣṭhī'deki bu içsel sesli harf sisteminin, harf değerlerinin okunması yoluyla bir Sami ebcedinin iletilmesiyle geliştiğini öne sürdüler. Buradaki fikir, kaynak alfabeyi öğrenenlerin sesleri, ünsüz ile işaretlenmemiş bir sesli harfle birleştirerek okumalarıdır, örn. /kə/, /kʰə/, /gə/ ve başka bir dile ödünç alma sürecinde bu heceler sembollerin ses değerleri olarak alınır. Ayrıca bu araştırmacılar Brahmi'nin bir Kuzey Sami modeline dayandığı fikrini de kabul ettiler.
Brahmi Yazısının Özellikleri
Brahmi, alt yazı sistemlerinde olduğu gibi genellikle soldan sağa yazılır. Bununla birlikte, Eran'da bulunan eski bir madeni para, Aramice'de olduğu gibi sağdan sola doğru Brahmi ile yazılmıştır. Yön istikrarsızlığı eski yazı sistemlerinde oldukça yaygın olmasına rağmen, yazma yönündeki diğer birkaç varyasyon örneği bilinmektedir.
Ünsüzler
Brahmi bir abugidadır, yani her harf bir ünsüz harfi temsil eder, ünlüler ise Sanskritçe'de mātrās adı verilen zorunlu aksan işaretleri ile yazılır, sesli harflerin bir kelimeye başladığı durumlar hariç. Sesli harf yazılmadığında, /a/ ünlüsü anlaşılır. Bu "varsayılan kısa a", Kharosthī ile paylaşılan bir özelliktir, ancak ünlülerin ele alınması başka açılardan farklılık gösterir.
Bağlaç Ünsüzler
/pr/ veya /rv/ gibi ünsüz kümelerini yazmak için özel birleşik ünsüzler kullanılır. Modern Devanagari'de, bir bağlaç bileşenleri mümkün olduğunda soldan sağa yazılır (ilk ünsüz sağdan çıkarılabilen dikey bir gövdeye sahip olduğunda), oysa Brahmi'de karakterler dikey olarak aşağı doğru birleştirilir.
Ünlüler
Bir ünsüzden sonraki sesli harfler doğaldır veya aksanlarla yazılır, ancak ilk ünlülerin özel harfleri vardır. Asokan Brahmi'de her biri uzunluk-zıtlıklı biçimlerde bulunan üç "birincil" sesli harf vardır: /a/, /i/, /u/; uzun ünlüler kısa ünlülerin harflerinden türemiştir. Uzun-kısa kontrastı olmayan dört "ikincil" ünlü de vardır, /e:/, /ai/, /o:/, /au/. Bununla birlikte, /ai/ için yazı biriminin, birincil ünlülerin kısa-uzun kontrastına paralel olacak şekilde /e/'den türetildiğine dikkat edin (tarihsel olarak bunlar /ai/ ve /a:i/ idi). Bununla birlikte, yalnızca dokuz farklı ünlü aksan vardır, sesli harf yazılmazsa kısa /a/ anlaşılır. /au/ için ilk sesli harf sembolü, bir aksan işareti olmasına rağmen, görünüşe göre en erken tasdik edilen aşamalarda eksiktir. Antik kaynaklar, Asokan döneminde karakter listesinin başında numaralandırılmış 11 veya 12 ünlü olduğunu ve muhtemelen aṃ veya aḥ eklediğini öne sürüyor. Brahmi'nin sonraki versiyonları, kısa ve uzun /ṛ/ ve /ḷ/ olmak üzere dört akıcı hece için sesli harfler eklemiştir. Çin kaynakları, bunların daha sonra Nagarjuna veya Kral Hāla'nın bir bakanı olan tarafından icat edildiğini belirtmektedir.
Brahmi ve Kharosthī'de ortak olan ve her ünsüzün bir sesli harfle takip edildiğinin anlaşıldığı temel sesli harf işaretleme sisteminin Prakrit'e çok uygun olduğu, ancak Brahmi diğer dillere uyarlandığından, son sesli harfin atlandığını belirtmek için virāma adı verilen özel bir işaretlemenin benimsendiği görülmektedir. Kharoṣṭhī ayrıca, ilk ünlü temsilinin, aksanlarla ayırt edilen tek bir genel sesli harf sembolüne sahip olması ve uzun ünlülerin ayırt edilmemesi bakımından da farklılık gösterir.
k- | kh- | g- | gh- | ṅ- | c- | ch- | j- | jh- | ñ- | ṭ- | ṭh- | ḍ- | ḍh- | ṇ- | t- | th- | d- | dh- | n- | p- | ph- | b- | bh- | m- | y- | r- | l- | v- | ś- | ṣ- | s- | h- | ḷ- | |
-a | 𑀓 | 𑀔 | 𑀕 | 𑀖 | 𑀗 | 𑀘 | 𑀙 | 𑀚 | 𑀛 | 𑀜 | 𑀝 | 𑀞 | 𑀟 | 𑀠 | 𑀡 | 𑀢 | 𑀣 | 𑀤 | 𑀥 | 𑀦 | 𑀧 | 𑀨 | 𑀩 | 𑀪 | 𑀫 | 𑀬 | 𑀭 | 𑀮 | 𑀯 | 𑀰 | 𑀱 | 𑀲 | 𑀳 | 𑀴 |
-ā | 𑀓𑀸 | 𑀔𑀸 | 𑀕𑀸 | 𑀖𑀸 | 𑀗𑀸 | 𑀘𑀸 | 𑀙𑀸 | 𑀚𑀸 | 𑀛𑀸 | 𑀜𑀸 | 𑀝𑀸 | 𑀞𑀸 | 𑀟𑀸 | 𑀠𑀸 | 𑀡𑀸 | 𑀢𑀸 | 𑀣𑀸 | 𑀤𑀸 | 𑀥𑀸 | 𑀦𑀸 | 𑀧𑀸 | 𑀨𑀸 | 𑀩𑀸 | 𑀪𑀸 | 𑀫𑀸 | 𑀬𑀸 | 𑀭𑀸 | 𑀮𑀸 | 𑀯𑀸 | 𑀰𑀸 | 𑀱𑀸 | 𑀲𑀸 | 𑀳𑀸 | 𑀴𑀸 |
-i | 𑀓𑀺 | 𑀔𑀺 | 𑀕𑀺 | 𑀖𑀺 | 𑀗𑀺 | 𑀘𑀺 | 𑀙𑀺 | 𑀚𑀺 | 𑀛𑀺 | 𑀜𑀺 | 𑀝𑀺 | 𑀞𑀺 | 𑀟𑀺 | 𑀠𑀺 | 𑀡𑀺 | 𑀢𑀺 | 𑀣𑀺 | 𑀤𑀺 | 𑀥𑀺 | 𑀦𑀺 | 𑀧𑀺 | 𑀨𑀺 | 𑀩𑀺 | 𑀪𑀺 | 𑀫𑀺 | 𑀬𑀺 | 𑀭𑀺 | 𑀮𑀺 | 𑀯𑀺 | 𑀰𑀺 | 𑀱𑀺 | 𑀲𑀺 | 𑀳𑀺 | 𑀴𑀺 |
-ī | 𑀓𑀻 | 𑀔𑀻 | 𑀕𑀻 | 𑀖𑀻 | 𑀗𑀻 | 𑀘𑀻 | 𑀙𑀻 | 𑀚𑀻 | 𑀛𑀻 | 𑀜𑀻 | 𑀝𑀻 | 𑀞𑀻 | 𑀟𑀻 | 𑀠𑀻 | 𑀡𑀻 | 𑀢𑀻 | 𑀣𑀻 | 𑀤𑀻 | 𑀥𑀻 | 𑀦𑀻 | 𑀧𑀻 | 𑀨𑀻 | 𑀩𑀻 | 𑀪𑀻 | 𑀫𑀻 | 𑀬𑀻 | 𑀭𑀻 | 𑀮𑀻 | 𑀯𑀻 | 𑀰𑀻 | 𑀱𑀻 | 𑀲𑀻 | 𑀳𑀻 | 𑀴𑀻 |
-u | 𑀓𑀼 | 𑀔𑀼 | 𑀕𑀼 | 𑀖𑀼 | 𑀗𑀼 | 𑀘𑀼 | 𑀙𑀼 | 𑀚𑀼 | 𑀛𑀼 | 𑀜𑀼 | 𑀝𑀼 | 𑀞𑀼 | 𑀟𑀼 | 𑀠𑀼 | 𑀡𑀼 | 𑀢𑀼 | 𑀣𑀼 | 𑀤𑀼 | 𑀥𑀼 | 𑀦𑀼 | 𑀧𑀼 | 𑀨𑀼 | 𑀩𑀼 | 𑀪𑀼 | 𑀫𑀼 | 𑀬𑀼 | 𑀭𑀼 | 𑀮𑀼 | 𑀯𑀼 | 𑀰𑀼 | 𑀱𑀼 | 𑀲𑀼 | 𑀳𑀼 | 𑀴𑀼 |
-ū | 𑀓𑀽 | 𑀔𑀽 | 𑀕𑀽 | 𑀖𑀽 | 𑀗𑀽 | 𑀘𑀽 | 𑀙𑀽 | 𑀚𑀽 | 𑀛𑀽 | 𑀜𑀽 | 𑀝𑀽 | 𑀞𑀽 | 𑀟𑀽 | 𑀠𑀽 | 𑀡 | 𑀢𑀽 | 𑀣𑀽 | 𑀤𑀽 | 𑀥𑀽 | 𑀦𑀽 | 𑀧𑀽 | 𑀨𑀽 | 𑀩𑀽 | 𑀪𑀽 | 𑀫𑀽 | 𑀬𑀽 | 𑀭𑀽 | 𑀮𑀽 | 𑀯𑀽 | 𑀰𑀽 | 𑀱𑀽 | 𑀲𑀽 | 𑀳𑀽 | 𑀴𑀽 |
-e | 𑀓𑁂 | 𑀔𑁂 | 𑀕𑁂 | 𑀖𑁂 | 𑀗𑁂 | 𑀘𑁂 | 𑀙𑁂 | 𑀚𑁂 | 𑀛𑁂 | 𑀜𑁂 | 𑀝𑁂 | 𑀞𑁂 | 𑀟𑁂 | 𑀠𑁂 | 𑀡 | 𑀢𑁂 | 𑀣𑁂 | 𑀤𑁂 | 𑀥𑁂 | 𑀦𑁂 | 𑀧𑁂 | 𑀨𑁂 | 𑀩𑁂 | 𑀪𑁂 | 𑀫𑁂 | 𑀬𑁂 | 𑀭𑁂 | 𑀮𑁂 | 𑀯𑁂 | 𑀰𑁂 | 𑀱𑁂 | 𑀲𑁂 | 𑀳𑁂 | 𑀴𑁂 |
-o | 𑀓𑁄 | 𑀔𑁄 | 𑀕𑁄 | 𑀖𑁄 | 𑀗𑁄 | 𑀘𑁄 | 𑀙𑁄 | 𑀚𑁄 | 𑀛𑁄 | 𑀜𑁄 | 𑀝𑁄 | 𑀞𑁄 | 𑀟𑁄 | 𑀠𑁄 | 𑀡 | 𑀢𑁄 | 𑀣𑁄 | 𑀤𑁄 | 𑀥𑁄 | 𑀦𑁄 | 𑀧𑁄 | 𑀨𑁄 | 𑀩𑁄 | 𑀪𑁄 | 𑀫𑁄 | 𑀬𑁄 | 𑀭𑁄 | 𑀮𑁄 | 𑀯𑁄 | 𑀰𑁄 | 𑀱𑁄 | 𑀲𑁄 | 𑀳𑁄 | 𑀴𑁄 |
-Ø | 𑀓𑁆 | 𑀔𑁆 | 𑀕𑁆 | 𑀖𑁆 | 𑀗𑁆 | 𑀘𑁆 | 𑀙𑁆 | 𑀚𑁆 | 𑀛𑁆 | 𑀜𑁆 | 𑀝𑁆 | 𑀞𑁆 | 𑀟𑁆 | 𑀠𑁆 | 𑀡𑁆 | 𑀢𑁆 | 𑀣𑁆 | 𑀤𑁆 | 𑀥𑁆 | 𑀦𑁆 | 𑀧𑁆 | 𑀨𑁆 | 𑀩𑁆 | 𑀪𑁆 | 𑀫𑁆 | 𑀬𑁆 | 𑀭𑁆 | 𑀮𑁆 | 𑀯𑁆 | 𑀰𑁆 | 𑀱𑁆 | 𑀲𑁆 | 𑀳𑁆 | 𑀴𑁆 |
Yukarıdaki tabloda Brahmi heceleri görülmektedir.
Noktalama
Noktalama işaretleri, Asokan Brahmi'de genel bir kuraldan çok bir istisna olarak algılanabilir. Örneğin, sütun fermanlarında kelimeler arasındaki belirgin boşluklar sıklıkla görülürken, diğerlerinde çok fazla değildir. ("Sütun fermanları", çoğu zaman halka açık hale getirmek amacıyla taş sütunlara yazılan metinleri ifade eder.) Her kelimeyi ayrı ayrı yazma fikri tutarlı bir şekilde kullanılmamıştır.
Erken Brahmi döneminde noktalama işaretlerinin varlığı pek iyi gösterilmemiştir. Her harf, kelimeler ve daha uzun bölümler arasında ara sıra boşluk bırakılarak bağımsız olarak yazılmıştır. Orta dönemde sistem gelişiyor gibi görünmektedir ve kısa çizgi ve kavisli bir yatay çizginin kullanımı bulunur. Bir nilüfer (çiçek) işareti sonu işaret ediyor gibi görünür ve noktayı belirtmek için dairesel bir işaret görünür. Tam durma çeşitleri var gibi görünmektedir.
Geç dönemde noktalama işaretleri sistemi daha karmaşık hale gelir. Örneğin, kompozisyonun tamamlandığını belirtmek için "//"ye benzeyen dört farklı dikey eğimli çift çizgi vardır. Geç dönemde mevcut olan tüm dekoratif işaretlere rağmen, yazıtlarda işaretler oldukça basit kalmıştır. Muhtemel sebeplerden biri, yazının yasak olduğu halde gravürün kısıtlanmış olması olabilir.
Baums, Brahmi'nin bilgisayar temsili için gereken yedi farklı noktalama işaretini tanımlar:
- tek (𑁇) and çift (𑁈) dikey çizgi (danda) – cümleleri ayırmak için
- nokta (𑁉), iki nokta (𑁊) ve yatay çizgi (𑁋) – daha kısa metinsel birimler için
- hilal (𑁌) ve nilüfer (𑁍) – daha büyük metinsel birimler için
Brahmi Yazı Sistemleri
Bir milenyum boyunca, Brahmi çok sayıda bölgesel yazıya dönüştü. Zamanla, bu bölgesel yazılar yerel dillerle ilişkilendirildi. Bir Kuzey Brahmi, Gupta İmparatorluğu sırasında Gupta yazısına yol açtı, bazen "Geç Brahmi" (5. yüzyılda kullanıldı) olarak da anıldı ve bu da Orta Çağ'da Siddhaṃ yazısı ve Śāradā yazısı (6. yüzyıl) dahil olmak üzere bir dizi el yazısına dönüştü.) (9. yüzyıl).
Güney Brahmi, Grantha alfabesine (6. yüzyıl), Vatteluttu alfabesine (8. yüzyıl) yol açtı ve MS erken yüzyıllarda Hinduizmin Güneydoğu Asya ile teması nedeniyle, Filipinler'de Cava alfabesi olan Baybayin'in de ortaya çıkmasına neden oldu. Bu etkiler Endonezya'da, Kamboçya'da Khmer alfabesi ve Burma'da Eski Mon yazısı'nı da ortaya çıkardı.
Ayrıca Brahmik yazı ailesinde Tibetçe, Toharca (eğik Brahmi olarak da adlandırılır) ve Saka dilini yazmak için kullanılanlar gibi çeşitli Orta Asya yazıları vardır.
Harflerin kendileri ilgisiz olsa da, Brahmi'nin düzeni Japon kanasının modern düzeni olarak kabul edildi.
Brahmi yazısı aynı zamanda Nagari yazısına dönüştü ve bu da sırasıyla Devanagari ve Nandinagari'ye dönüştü. Her ikisi de Sanskritçe yazmak için kullanıldı, ta ki ikincisi birincisiyle birleştirilene kadar. Ortaya çıkan yazı, Hindistan'da Sanskritçe, Marathi, Hintçe ve lehçeleri ve Konkani yazmak için yaygın olarak benimsenmiştir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Brahmi alfabesi unluleri unsuz sembollerle iliskilendirmek icin bir aksan isaretleri sistemi kullanan bir abugidadir Yazi sistemi Maurya doneminden MO 3 yuzyil erken Gupta donemine MS 4 yuzyil kadar yalnizca nispeten kucuk evrimsel degisiklikler gecirdi ve MS 4 yuzyilda bile okuma yazma bilen bir kisinin Maurya yazitlarini hala okuyabildigi dusunulmektedir Bundan bir sure sonra orijinal Brahmi yazisini okuma yetenegi kayboldu En eski tartismasiz bir sekilde tarihli ve en iyi bilinen Brahmi yazitlari kuzey orta Hindistan daki Asoka nin MO 250 232 ye tarihlenen kayaya oyulmus fermanlaridir Brahmi nin desifresi 19 yuzyilin baslarinda Hindistan daki Dogu Hindistan Sirketi yonetimi sirasinda ozellikle Kalkuta daki Bengal Asya Toplulugu nda Avrupa nin akademik ilgisinin odak noktasi haline geldi Brahmi Cemiyetin sekreteri James Prinsep tarafindan 1830 larda Cemiyetin dergisinde yayinlanan bir dizi bilimsel makalede desifre edildi Buluslari digerleri arasinda Christian Lassen Edwin Norris H H Wilson ve Alexander Cunningham in epigrafik calismalarina dayaniyordu Ashoka sutununda Brahmi alfabesi Cogu akademisyen Brahmi nin bir veya daha fazla cagdas Semitik yazidan turetildigini veya en azindan bunlardan etkilendigini belirtirken digerleri yerli bir koken veya cok daha eski ve henuz cozulmemis olanla baglanti fikrini savunurken yazinin kokeni hala cok tartisilmaktadir Brahmi bir zamanlar Ingilizcede pin man yazisi yani cubuk figur yazisi olarak aniliyordu 1880 de Albert Etienne Jean Baptiste Terrien de Lacouperie Gabriel Deveria nin gozlemlerine dayanarak Lalitavistara Sutra da bahsedilen yazi listesindeki ilk sirada yer alan Brahmi yazisiyla iliskilendirmesine kadar lath Lat Guney Asokan Indian Pali veya Mauryan gibi bircok isimle bilinmekteydi Bu nedenle isim Brahma varyant biciminde de olsa Georg Buhler in etkili calismasinda benimsenmistir Besinci yuzyilin Gupta yazisina bazen Gec Brahmi denir Brahmi yazisi birlikte Brahmik yazilar olarak siniflandirilan cok sayida yerel varyant halinde cesitlenmistir Guney ve Guney Dogu Asya da kullanilan duzinelerce modern yazi Brahmi den gelmektedir ve bu da onu dunyanin en etkili yazi geleneklerinden biri haline getirmektedir Bir arastirma Brahmi den turetilen 198 yazi cesidi bulmustur Asoka nin yazitlari arasinda MO 3 yuzyilda Brahmi alfabesiyle yazilmis birkac rakam bulundu ve bunlar Brahmi rakamlari olarak adlandirilmaya baslandi Rakamlar toplanir ve carpilir ve bu nedenle basamak degeri degildir temel numaralandirma sistemlerinin Brahmi yazisi ile bir baglantisi olup olmadigi bilinmemektedir Ancak MS birinci binyilin ikinci yarisinda Hindistan ve Guneydogu Asya da Brahmi den turetilen yazilarla yazilmis bazi yazitlar ondalik basamak degeri olan sayilari iceriyordu ve Hindu Arap sayi sisteminin mevcut en eski maddi orneklerini olusturuyordu ve su an dunya capinda kullanimdadir Bununla birlikte altta yatan numaralandirma sistemi daha eskiydi cunku sozlu olarak aktarilan en eski ornek astroloji uzerine kayip bir Yunan calismasinin Sanskritce bir nesir uyarlamasinda MS 3 yuzyilin ortalarina tarihlenmektedir KokeniCagdas yazisinin Arami alfabesinin bir turevi oldugu yaygin olarak kabul edilirken Brahmi yazisinin dogusu konusu kolaylik arz etmemektedir Salomon 1998 de mevcut teorileri gozden gecirirken Falk 1993 te bir genel bakis sagladi Ilk teoriler Misir hiyeroglif yazisi modeline gore Brahmi yazisi icin resimsel akrofonik bir koken onermistir Ancak bu fikirler tamamen yaratici ve spekulatif olduklari icin inandiriciligini yitirmistir Benzer fikirler Brahmi yazisi ile Indus yazisi arasinda baglanti kurmaya calismistir ancak bunlar hala kanitlanmamistir ve ozellikle Indus yazisinin henuz desifre edilmemis olmasindan dolayi sikintilidir 1877 de Alexander Cunningham tarafindan Misir hiyeroglif yazisi modeline dayanan Brahmi yazisinin piktografik akrofonik kokenine dair daha sonraki yanlis bir teori Ana akim gorus Brahmi yazisinin Sami genellikle Aramice bir kokene sahip oldugu yonundedir Bu Albrecht Weber in 1856 ve Georg Buhler in On the Origin of the Indian Brahma Alphabet 1895 yayinlarindan bu yana yazi bilginlerinin buyuk cogunlugu tarafindan kabul edilmektedir Buhler in fikirleri ozellikle etkili olmustur ancak konuyla ilgili eserinin 1895 tarihinde bile biri yerli bir koken oldugunu one suren ve digerleri onu cesitli Sami modellerinden tureten birkac bes rakip koken teorisinden fazla teori tanimlayamamistir Brahmi yazisinin kokeni hakkinda en cok tartisilan nokta uzun zamandir bunun tamamen yerli bir gelisme olup olmadigi veya Hindistan disindan gelen yazilardan odunc alinmis veya turetilmis olup olmadigi olmustur T Goyal 1979 yerli gorusunun savunucularinin cogunun sinirdaki Hintli akademisyenler oldugunu oysa Semitik kokenli teorinin neredeyse tum Batili bilim adamlari tarafindan savunulduguna dikkat cekmektedir ve Salomon da Goyal in tartismanin her iki tarafinda da milliyetci onyargi ile emperyalist onyargi olduguna katilmaktadir Buna ragmen yerel koken gorusu Buhler den once Ingiliz akademisyenler arasinda yaygindi Yerli kokenli en eski savunuculardan biri olan Alexander Cunningham in bir pasaji onun zamaninda yerli kokenin Ingilizlerin bir tercihi oldugunu one surmustur 1877 tarihli ufuk acici Corpus Inscriptionum Indicarum da Cunningham Brahmi karakterlerinin diger seylerin yani sira insan vucuduna dayali bir piktografik ilkeden turetildigini ileri surdu ancak Buhler 1891 de Cunningham in senaryonun kokenlerinin belirsiz oldugunu dusundugunu belirtti Heliodorus sutunuHindistan in Madhya Pradesh eyaletindeki Heliodorus sutunu MO 113 civarinda dikildi ve simdi adini Taxila dan Hint Yunan krali Antialcidas in elcisi olan ve Hintli hukumdar Bhagabhadra ya gonderilen Heliodorus tan aliyor Sutunun Brahmi yazisi yaziti Heliodorus un Vasudeva nin bir Bhagvatena adanmis oldugunu belirtir Icindeki bir beyit Mahabharata dan Sanskritce bir ayeti yakindan acikliyor Cogu bilim adami Brahmi nin buyuk olasilikla bir Semitik yazi modelinden turetildigine veya ondan etkilendigine inanmaktadirr ve Aramice onde gelen bir adaydir Ancak Aramice Kharoṣṭhi ve Brahmi arasindaki dogrudan kanit eksikligi ve aciklanamayan farkliliklar nedeniyle sorun cozulmemistir Brahmi ve Kharoṣṭhi yazisi bazi genel ozellikleri paylassa da Kharosthi ve Brahmi yazilari arasindaki farklar benzerliklerinden cok daha buyuktur ve ikisi arasindaki genel farkliliklar dogrudan dogrusal bir gelisme baglantisini olasi kilmamaktadir demektedir Neredeyse tum yazarlar kokenleri ne olursa olsun Hint alfabesi ile onu etkiledigi one surulenler arasindaki farklarin onemli oldugunu kabul eder Brahmi yazisinin hem grafik biciminde hem de yapisinda Hint gelisiminin derecesi kapsamli olmustur Ayrica Vedik dilinin grameriyle ilgili teorilerin muhtemelen bu gelisme uzerinde guclu bir etkiye sahip oldugu da yaygin olarak kabul edilmektedir Hem Batili hem de Hintli bazi yazarlar Brahmi nin Asoka nin hukumdarligi sirasinda kisa birkac yil icinde icat edilen ve daha sonra Asokan yazitlari icin yaygin olarak kullanilan Sami bir yazidan odunc alindigini veya esinlendigini one surmektedir Buna karsilik bazi yazarlar yabanci etki fikrini reddetmektedir Bruce Trigger Brahmi nin muhtemelen Arami yazisindan ortaya ciktigini ancak kapsamli bir yerel gelisme ile ortaya ciktigini ancak dogrudan ortak bir kaynaga dair hicbir kanit olmadigini belirtir Trigger a gore Brahmi Asoka sutunlarindan once en azindan MO 4 veya 5 yuzyilda Sri Lanka ve Hindistan da kullanilirken Kharoṣṭhi yalnizca kuzeybati Guney Asya da modern Afganistan in dogu kisimlari ve Pakistan in komsu bolgeleri icin kullaniliyordu Salomon a gore Kharoṣṭhi yazisinin kullanimina dair kanitlar oncelikle Budist kayitlarinda ve Hint Yunan Hint Iskit Hint Parth ve Kushana hanedani donemine ait kayitlarda bulunur Kharoṣṭhi muhtemelen MS 3 yuzyilda veya civarinda genel kullanimdan dusmustur Justeson ve Stephens Brahmi ve Kharoṣṭhi deki bu icsel sesli harf sisteminin harf degerlerinin okunmasi yoluyla bir Sami ebcedinin iletilmesiyle gelistigini one surduler Buradaki fikir kaynak alfabeyi ogrenenlerin sesleri unsuz ile isaretlenmemis bir sesli harfle birlestirerek okumalaridir orn ke kʰe ge ve baska bir dile odunc alma surecinde bu heceler sembollerin ses degerleri olarak alinir Ayrica bu arastirmacilar Brahmi nin bir Kuzey Sami modeline dayandigi fikrini de kabul ettiler Brahmi Yazisinin OzellikleriBrahmi alt yazi sistemlerinde oldugu gibi genellikle soldan saga yazilir Bununla birlikte Eran da bulunan eski bir madeni para Aramice de oldugu gibi sagdan sola dogru Brahmi ile yazilmistir Yon istikrarsizligi eski yazi sistemlerinde oldukca yaygin olmasina ragmen yazma yonundeki diger birkac varyasyon ornegi bilinmektedir modern Brahmi fontuyla Bra hmi sozcuguUnsuzler Brahmi bir abugidadir yani her harf bir unsuz harfi temsil eder unluler ise Sanskritce de matras adi verilen zorunlu aksan isaretleri ile yazilir sesli harflerin bir kelimeye basladigi durumlar haric Sesli harf yazilmadiginda a unlusu anlasilir Bu varsayilan kisa a Kharosthi ile paylasilan bir ozelliktir ancak unlulerin ele alinmasi baska acilardan farklilik gosterir Baglac Unsuzler Sva Sa Va baglac unsuzHmi Ha Ma i i baglac unsuz Brahmi 𑀩 𑀭 𑀳 𑀫 sozcugunde oldugu gibi pr veya rv gibi unsuz kumelerini yazmak icin ozel birlesik unsuzler kullanilir Modern Devanagari de bir baglac bilesenleri mumkun oldugunda soldan saga yazilir ilk unsuz sagdan cikarilabilen dikey bir govdeye sahip oldugunda oysa Brahmi de karakterler dikey olarak asagi dogru birlestirilir Unluler Brahmi harekeleri Bir unsuzden sonraki sesli harfler dogaldir veya aksanlarla yazilir ancak ilk unlulerin ozel harfleri vardir Asokan Brahmi de her biri uzunluk zitlikli bicimlerde bulunan uc birincil sesli harf vardir a i u uzun unluler kisa unlulerin harflerinden turemistir Uzun kisa kontrasti olmayan dort ikincil unlu de vardir e ai o au Bununla birlikte ai icin yazi biriminin birincil unlulerin kisa uzun kontrastina paralel olacak sekilde e den turetildigine dikkat edin tarihsel olarak bunlar ai ve a i idi Bununla birlikte yalnizca dokuz farkli unlu aksan vardir sesli harf yazilmazsa kisa a anlasilir au icin ilk sesli harf sembolu bir aksan isareti olmasina ragmen gorunuse gore en erken tasdik edilen asamalarda eksiktir Antik kaynaklar Asokan doneminde karakter listesinin basinda numaralandirilmis 11 veya 12 unlu oldugunu ve muhtemelen aṃ veya aḥ ekledigini one suruyor Brahmi nin sonraki versiyonlari kisa ve uzun ṛ ve ḷ olmak uzere dort akici hece icin sesli harfler eklemistir Cin kaynaklari bunlarin daha sonra Nagarjuna veya Kral Hala nin bir bakani olan tarafindan icat edildigini belirtmektedir Brahmi ve Kharosthi de ortak olan ve her unsuzun bir sesli harfle takip edildiginin anlasildigi temel sesli harf isaretleme sisteminin Prakrit e cok uygun oldugu ancak Brahmi diger dillere uyarlandigindan son sesli harfin atlandigini belirtmek icin virama adi verilen ozel bir isaretlemenin benimsendigi gorulmektedir Kharoṣṭhi ayrica ilk unlu temsilinin aksanlarla ayirt edilen tek bir genel sesli harf sembolune sahip olmasi ve uzun unlulerin ayirt edilmemesi bakimindan da farklilik gosterir k kh g gh ṅ c ch j jh n ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ t th d dh n p ph b bh m y r l v s ṣ s h ḷ a 𑀓 𑀔 𑀕 𑀖 𑀗 𑀘 𑀙 𑀚 𑀛 𑀜 𑀝 𑀞 𑀟 𑀠 𑀡 𑀢 𑀣 𑀤 𑀥 𑀦 𑀧 𑀨 𑀩 𑀪 𑀫 𑀬 𑀭 𑀮 𑀯 𑀰 𑀱 𑀲 𑀳 𑀴 a 𑀓 𑀔 𑀕 𑀖 𑀗 𑀘 𑀙 𑀚 𑀛 𑀜 𑀝 𑀞 𑀟 𑀠 𑀡 𑀢 𑀣 𑀤 𑀥 𑀦 𑀧 𑀨 𑀩 𑀪 𑀫 𑀬 𑀭 𑀮 𑀯 𑀰 𑀱 𑀲 𑀳 𑀴 i 𑀓 𑀔 𑀕 𑀖 𑀗 𑀘 𑀙 𑀚 𑀛 𑀜 𑀝 𑀞 𑀟 𑀠 𑀡 𑀢 𑀣 𑀤 𑀥 𑀦 𑀧 𑀨 𑀩 𑀪 𑀫 𑀬 𑀭 𑀮 𑀯 𑀰 𑀱 𑀲 𑀳 𑀴 i 𑀓 𑀔 𑀕 𑀖 𑀗 𑀘 𑀙 𑀚 𑀛 𑀜 𑀝 𑀞 𑀟 𑀠 𑀡 𑀢 𑀣 𑀤 𑀥 𑀦 𑀧 𑀨 𑀩 𑀪 𑀫 𑀬 𑀭 𑀮 𑀯 𑀰 𑀱 𑀲 𑀳 𑀴 u 𑀓 𑀔 𑀕 𑀖 𑀗 𑀘 𑀙 𑀚 𑀛 𑀜 𑀝 𑀞 𑀟 𑀠 𑀡 𑀢 𑀣 𑀤 𑀥 𑀦 𑀧 𑀨 𑀩 𑀪 𑀫 𑀬 𑀭 𑀮 𑀯 𑀰 𑀱 𑀲 𑀳 𑀴 u 𑀓 𑀔 𑀕 𑀖 𑀗 𑀘 𑀙 𑀚 𑀛 𑀜 𑀝 𑀞 𑀟 𑀠 𑀡 𑀢 𑀣 𑀤 𑀥 𑀦 𑀧 𑀨 𑀩 𑀪 𑀫 𑀬 𑀭 𑀮 𑀯 𑀰 𑀱 𑀲 𑀳 𑀴 e 𑀓 𑀔 𑀕 𑀖 𑀗 𑀘 𑀙 𑀚 𑀛 𑀜 𑀝 𑀞 𑀟 𑀠 𑀡 𑀢 𑀣 𑀤 𑀥 𑀦 𑀧 𑀨 𑀩 𑀪 𑀫 𑀬 𑀭 𑀮 𑀯 𑀰 𑀱 𑀲 𑀳 𑀴 o 𑀓 𑀔 𑀕 𑀖 𑀗 𑀘 𑀙 𑀚 𑀛 𑀜 𑀝 𑀞 𑀟 𑀠 𑀡 𑀢 𑀣 𑀤 𑀥 𑀦 𑀧 𑀨 𑀩 𑀪 𑀫 𑀬 𑀭 𑀮 𑀯 𑀰 𑀱 𑀲 𑀳 𑀴 O 𑀓 𑀔 𑀕 𑀖 𑀗 𑀘 𑀙 𑀚 𑀛 𑀜 𑀝 𑀞 𑀟 𑀠 𑀡 𑀢 𑀣 𑀤 𑀥 𑀦 𑀧 𑀨 𑀩 𑀪 𑀫 𑀬 𑀭 𑀮 𑀯 𑀰 𑀱 𑀲 𑀳 𑀴 Yukaridaki tabloda Brahmi heceleri gorulmektedir Noktalama Sanchi den MO 1 yuzyil CE yazit Vedisakehi daṃtakarehi rupakaṃaṃ kataṃ 𑀯 𑀤 𑀲𑀓 𑀳 𑀤 𑀢𑀓 𑀭 𑀳 𑀭 𑀧𑀓 𑀫 𑀓𑀢 Vidisha dan fildisi iscileri oyma yapti Noktalama isaretleri Asokan Brahmi de genel bir kuraldan cok bir istisna olarak algilanabilir Ornegin sutun fermanlarinda kelimeler arasindaki belirgin bosluklar siklikla gorulurken digerlerinde cok fazla degildir Sutun fermanlari cogu zaman halka acik hale getirmek amaciyla tas sutunlara yazilan metinleri ifade eder Her kelimeyi ayri ayri yazma fikri tutarli bir sekilde kullanilmamistir Erken Brahmi doneminde noktalama isaretlerinin varligi pek iyi gosterilmemistir Her harf kelimeler ve daha uzun bolumler arasinda ara sira bosluk birakilarak bagimsiz olarak yazilmistir Orta donemde sistem gelisiyor gibi gorunmektedir ve kisa cizgi ve kavisli bir yatay cizginin kullanimi bulunur Bir nilufer cicek isareti sonu isaret ediyor gibi gorunur ve noktayi belirtmek icin dairesel bir isaret gorunur Tam durma cesitleri var gibi gorunmektedir Gec donemde noktalama isaretleri sistemi daha karmasik hale gelir Ornegin kompozisyonun tamamlandigini belirtmek icin ye benzeyen dort farkli dikey egimli cift cizgi vardir Gec donemde mevcut olan tum dekoratif isaretlere ragmen yazitlarda isaretler oldukca basit kalmistir Muhtemel sebeplerden biri yazinin yasak oldugu halde gravurun kisitlanmis olmasi olabilir Baums Brahmi nin bilgisayar temsili icin gereken yedi farkli noktalama isaretini tanimlar tek and cift dikey cizgi danda cumleleri ayirmak icin nokta iki nokta ve yatay cizgi daha kisa metinsel birimler icin hilal ve nilufer daha buyuk metinsel birimler icinBrahmi Yazi Sistemleri1800 yil bu iki yaziti birbirinden ayirir MO 3 yuzyila ait Brahmi yazisi Asoka Fermani ve onun turevi olan MS 16 yuzyil Devanagari yazisi MS 1524 Delhi Topra sutunu uzerinde Bir milenyum boyunca Brahmi cok sayida bolgesel yaziya donustu Zamanla bu bolgesel yazilar yerel dillerle iliskilendirildi Bir Kuzey Brahmi Gupta Imparatorlugu sirasinda Gupta yazisina yol acti bazen Gec Brahmi 5 yuzyilda kullanildi olarak da anildi ve bu da Orta Cag da Siddhaṃ yazisi ve Sarada yazisi 6 yuzyil dahil olmak uzere bir dizi el yazisina donustu 9 yuzyil Guney Brahmi Grantha alfabesine 6 yuzyil Vatteluttu alfabesine 8 yuzyil yol acti ve MS erken yuzyillarda Hinduizmin Guneydogu Asya ile temasi nedeniyle Filipinler de Cava alfabesi olan Baybayin in de ortaya cikmasina neden oldu Bu etkiler Endonezya da Kambocya da Khmer alfabesi ve Burma da Eski Mon yazisi ni da ortaya cikardi Ayrica Brahmik yazi ailesinde Tibetce Toharca egik Brahmi olarak da adlandirilir ve Saka dilini yazmak icin kullanilanlar gibi cesitli Orta Asya yazilari vardir Harflerin kendileri ilgisiz olsa da Brahmi nin duzeni Japon kanasinin modern duzeni olarak kabul edildi Brahmi yazisi ayni zamanda Nagari yazisina donustu ve bu da sirasiyla Devanagari ve Nandinagari ye donustu Her ikisi de Sanskritce yazmak icin kullanildi ta ki ikincisi birincisiyle birlestirilene kadar Ortaya cikan yazi Hindistan da Sanskritce Marathi Hintce ve lehceleri ve Konkani yazmak icin yaygin olarak benimsenmistir