Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Budapeşte Muharebesi, Sovyet kuvvetlerinin II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru sınırı geçerek Macaristan'ın başkenti Budapeşte'ye yönelen genel taarruzlarının devamında kentin kuşatılması ve alınması sırasında yaşanan çatışmalardır. Macar ve Alman birliklerince savunulan kent, 29 Kasım 1944 tarihinde Kızıl Ordu'ya bağlı birlikler ve artık Sovyetler Birliği'nin müttefiki olan ve Almanya'ya savaş ilan etmiş bulunan Rumen ordusu tarafından kuşatıldı. Kuşatma, kenti savunan kuvvetlerin 13 Şubat 1945 tarihinde kayıtsız şartsız teslim olmasıyla sona erdi. Kenti kuşatan Sovyet güçleri, Rodion Malinovski'nin 2. Ukrayna Cephesi'ne bağlı birliklerdir. Savunmadaki kuvvetler, Alman Waffen-SS birlikleri ile Macar Ordusu'dur. Budapeşte kuşatması II. Dünya Savaşı boyunca yaşanan en kanlı kuşatmalardan biri oldu.
| Budapeşte Muharebesi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi | |||||||||
 Şehri ele geçiren Kızıl Ordu askerleri | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Almanya Macaristan |  Sovyetler Birliği Romanya | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
 (esir) (esir) |  Rodion Malinovski Fyodor Tolbuhin | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 110 bin tutsak (Alman) | Sovyet kayıpları: 80.026 ölü ve kayıp 240.056 yaralı | ||||||||
Harekât öncesi
Macaristan, 1944 yılında Almanya'ya çok isteksizce bağlı idi. 1944 yılının Mart ayında Macaristan, savaştan çıkma çabası içindeydi ve Almanlar tarafından, Macaristan'daki Yahudilere karşı gerekli "önlemler"i almakta isteksiz görülüyordu. Oysa Almanya'nın Balaton Gölü civarındaki petrol kuyularından çıkartılan Macaristan petrolüne şiddetle ihtiyacı vardı. Bu petrol bölgesini güven altına almak için Alman zırhlı birlikleri 19 Mart 1944 tarihinde ile Macaristan'a girdiler. Macaristan Kral Naibi Amiral Miklós Horthy, ülkesini savaştan çekme yönündeki tutumunu sürdürdü.
Horthy, 1944 yılı Ekim ayında Müttefik Devletler ile barış görüşmelerine girişti. Alman istihbaratının bu gelişmelerden bilgisi vardı ve buna bir tepki olarak Alman operasyonu Panzerfaust Harekâtı, 16 Ekim 1944 tarihinde başlatıldı ve Horthy, tahtan çekilmeye zorlandı. Sonuçta Horthy ve hükümeti düşürüldü, Macar Nasyonal Sosyalist Partisi başkanı Ferenc Szálasi, yeni hükümeti kurdu.
Taarruz
Kızıl Ordu'nun 2., 3. ve 4. Ukrayna Cepheleri, 1944 yılının Ekim ayından itibaren Macaristan içlerinde ilerliyorlardı. Macaristan başkenti Budapeşte çevresindeki Alman-Macar kuvvetlerini geri attıktan sonra kenti kuşattılar ve taarruza geçtiler. Kızıl Ordu'nun Budapeşte'yi hedef alan harekâtı 29 Ekim 1944 günü başladı. Kente, iki operatif gruba bölünmüş olarak 1 milyondan fazla Sovyet askeri taarruz etmiştir. Sovyet planı, Budapeşte'yi Macaristan'daki diğer Alman ve Rumen birliklerinden koparıp almayı amaçlıyordu. Sovyet ve 1944 yılının Ağustos ayı sonlarından beri artık Sovyetler Birliği'nin müttefiki olan Rumen kuvvetleri, 7 Kasım'da kentin doğusundaki dış mahallelere girdi. Taarruza çeşitli zorunluluklarla bir süre ara veren bu kuvvetler, 19 Aralık'ta taarruzlarına yeniden başladılar. Budapeşte ile Viyana arasındaki ana ulaşım hatları, 26 Aralık 1944 tarihinde Kızıl Ordu birliklerinin eline geçti. Böylelikle Budapeşte'nin kuşatılması tamamlanmış oldu. Macar Nasyonal Sosyalist Partisi başkanı ve başbakan "Ulusal Lider" Ferenc Szálasi zaten 9 Aralık'ta kentten ayrılmıştı.
Kentin Sovyet ve Rumen birliklerince kuşatılmasıyla, yaklaşık olarak 33 bin Alman ve 37 bin Macar askerinin yanı sıra 800 binin üstünde sivil çevrilmiş oldu. Birliklerin kenti tahliye etmesi emrini vermeyi reddeden Hitler, kenti bir kale şehir ilan etti. Kent, son adama, son mermiye kadar savunulacaktı. Komutanı, SS Generali kentin savunmasından sorumlu komutan olarak atandı.
Budapeşte Stalin için önemli bir hedefti. Gerçekten de Yalta Konferansı yaklaşmaktaydı ve Stalin, Churchill ve Roosevelt'in karşısına olabildiğince güçlü çıkmak istemektedir. Bu nedenle General Malinovski'ye, kenti en kısa zamanda almasını emretti.
General Malinovski, 29 Aralıkta ulak olarak iki görevli subayı kente, silah bırakmalarını önermek üzere gönderdi. Bu iki ulak, dönüş yolunda vuruldular. Bazı Alman ve Macar tarihçiler tarafından, ulaklara kasıtlı olarak Sovyet askerlerince ateş açıldığı yönündeki iddialara, Sovyetler Birliği'nde şiddetle karşı çıkıldı. Bir grup da, ulakların dönüş yolunda yanlışlıkla dost ateşi yediğine inanmaktadır. Her halükarda Sovyet komutanlar, bunu bir ret cevabı olarak kabul ettiler ve taarruz emri verdiler.
Sovyet saldırısı doğu banliyölerinde Peşte üzerinden başladı. Alman ve Macar kuvvetleri, arazi bırakarak zaman kazanmaya ve Sovyet ilerlemesini yavaşlatmaya çalıştılar. Sonuçta, savunma hatlarını kısaltabilmek için ve Budin'in tepelik topoğrafyasından yararlanmayı umarak geri çekildiler.
Alman karşı taarruzları
Macaristan'daki Alman kuvvetleri 1945 Ocak ayı başlarında, kapalı adı olan üç parçalı bir karşı taarruz başlattılar. Harekât, kuşatma altındaki Budapeşte garnizonunu rahatlatmayı amaçlayan Alman-Macar ortak girişimidir.
Kapalı adı Konrad I Harekâtı olan ilk taarruz, 1 Ocak'ta başlatıldı. Alman Budapeşte'nin kuzeyindeki tepelik arazideki Tata'dan, Sovyet kuşatmasını bu bölgede yarmak için taarruz etti. Aynı anda Waffen-SS birlikleri, Budapeşte'nin batısından taktik bir üstünlük elde etmek için saldırdı. Sovyet komutanlığı 3 Ocak'ta, ortaya çıkan tehdidi karşılamak için dört tümeni daha muharebeye soktu. Sovyet savunması, taarruzu Budapeşte'ye 20 km'den daha az bir mesafede durdurmayı başardı. Alman kuvvetleri 12 Ocak'ta geri çekilmek zorunda kaldı.
Konrad II Harekâtı, 7 Ocak'ta başlatıldı. Yine 4. SS Panzer Kolordusu, Esztergom üzerinden Budapeşte havaalanı yönünde taarruz etti. Kenti savunan Alman ve Macar birliklerinin havadan ikmalini sağlayabilmek için havaalanını ele geçirmeye çalıştılar. Ancak havaalanı yakınlarında ileri harekât durduruldu.
Konrad Harekâtı'nın son girişimi 17 Ocak'ta başlatıldı. 4. SS Panzer Kolordusu ve 3. Panzer Kolordusu, Budapeşte'nin güneyinden, bölgedeki on Sovyet tümenini kuşatmayı hedefleyen bir taarruz geliştirdiler. Bu girişim de başarısızlığa uğradı.
Sovyet taarruzları
Bu arada kent içindeki çatışmaların yoğunluğu arttı. Havaalanının, kuşatmanın başlamasından önce, 27 Aralık'ta Sovyet kuvvetlerinin eline geçmesi nedeniyle ikmal belirleyici bir faktör oldu. Alman birlikleri 9 Ocak'a kadar bazı ana bulvarları ve parkları uçak ve planörler için kullanabilmişlerdir. Ancak bu bile yoğun bir Sovyet topçu ateşi altındaydı. Tuna donmadan önce bazı mavnalar, karanlıktan ya da sisten yararlanarak ikmal malzemesi taşıyabilmiştir. Yine de erzak fazlasıyla kıttı. Öyle ki askerler kendi çabalarıyla yiyecek bulmak durumunda kalmaktaydılar, hatta kendi atlarını yediler. Aşırı soğuk hava, Alman ve Macar birliklerini açısından durumu iyiden iyiye zorlaştırıyordu.
Kısa sürede Sovyet birlikleri kendilerini Almanların Stalingrad'daki durumuna benzer bir durumda buldular. Sokak çatışmalarına girerek ilerlemek zorundaydılar. Yine de, keskin nişancılarına ve istihkamcılarına dayanarak sokak çatışmalarında avantaj elde edebildiler ve ilerleyebilmeyi başardılar. Hatta çatışmalar kentin kanalizasyon şebekesine de indi. Her iki tarafın birlikleri, manevralarda bu kanalları kullandılar. Altı Sovyet denizcisi, kentin kalesine ulaşmayı ve bir Alman subayı esir alarak yine yeraltından geri dönmeyi başardı. Ancak Almanların kent sakinlerini kanalizasyon şebekesinde kılavuz olarak kullanarak kurdukları tuzaklar nedeniyle bu tür "av aramalar" ender olarak uygulanmıştır.
Ocak ayı ortalarında Sovyet kuvvetleri Csepel Adası'nı almayı başardılar. Burada, Sovyet ateşi altında dahi top mermisi ve Panzerfaust (Alman tanksavar silahı) üretmeyi sürdüren fabrikalar vardı. Bu arada Peşte'deki durum, Sovyet birliklerinin ilerlemesiyle Alman-Macar garnizonunun ikiye bölünmesi tehlikesinin ortaya çıkmasıyla daha da kötüleşti.
Hitler, 17 Ocak'ta Buda'nın savunulmaya devam edilmesi koşuluyla Peşte'deki birliklerin buraya çekilmesini kabul etti. Tuna üzerindeki beş köprü de, tahliye edilen siviller ve çekilen askerlerle tıkandı. Alman birlikleri, 18 Ocak'ta Macar subayların protesto etmelerine karşın bu köprüleri attılar.
İkinci Alman karşı taarruzu
Alman birlikleri 20 Ocak'ta ikinci genel taarruzlarını başlattılar. Bu kez kentin güneyinde Sovyet hatlarında 20 km'lik bir gedik açtılar. Tuna'ya doğru ilerleyerek Sovyet ikmal hatlarını tehdit etmeye başladılar.
Stalin, birliklere ne pahasına olursa olsun mevzilerini tutmalarını emretti. Budapeşte'ye taarruz etmek için gönderilen İki kolordu, Alman taarruzun karşılamak için aceleyle kentin güneyine hareket etti. Yine de Alman birlikleri kente 20 km'den daha kısa bir mesafeye kadar ulaşabildiler. Ancak muharebe bitkinliği ve ikmal yetersizliği nedeniyle taarruzlarını sürdüremediler. Budapeşte savunması, sonunda kenti bırakmak ve bütün bütün imha olmaktan kurtulmak için çekilmeyi talep ettiyse de Hitler geri çekilmeyi onaylamadı.
Alman birlikleri, karşı taarruzla ulaşmış oldukları ileri mevzileri daha uzun süre tutamayarak 28 Ocak 1945 günü geri çekilmek zorunda kaldılar.
Buda Muharebesi
Düz bir araziye yayılmış olan Peşte'nin tersine Buda, tepelik bir arazide kurulmuştur. Bu durum savunmanın, büyük ölçüden yavaşlamış olan Sovyet ileri hareketinden daha yüksek arazide savunma yapmalarına ve topçu mevzilemelerine olanak vermiştir. Ana kale, seçkin bir Alman birliği olan Waffen-SS birliklerince savunuluyordu ve birkaç Sovyet taarruzunu başarıyla püskürttüler. Öte yandan her iki tarafın birlikleri birkaç gün boyunca kentin mezarlığında açılmış mezarlar arasında çarpıştı.
Özellikle Tuna nehri üzerindeki Margaret adasında Sovyet 25. Muhafız Piyade Tümeni ile Alman birlikleri arasında amansız çatışmalar oldu. Ada hâlen kente yarısı yıkılmış bir köprüyle bağlıydı. Ada aynı zamanda paraşüt atma / atlama bölgesi olarak ve kent merkezinde düzenlenen kısa pisti korumak için kullanılıyordu.
Harekâtın altıncı haftasından sonra 11 Şubat'ta Kızıl Ordu birlikleri aynı anda cephenin üç ayrı kesiminden şiddetli bir saldırı başlattılar ve sonunda Gellért Tepesi'ni ele geçirdiler. Sonunda Sovyet topçusu kentin tümü üzerinde ve iki kilometrekareden daha dar bir alana sıkışmış olan Alman-Macar kuvvetleri üzerine ateşi oturttu. Bu birlikler zaten yetersiz beslenme ve hastalıklardan dolayı bitkindiler.
Bu muharebeler sırasında bazı Macar tutsaklar Sovyet tarafında savaştı. Sovyet tarafında savaşan Macar askerler, "Buda Gönüllü Alayı" olarak bilinir.
Kentin bu bölümünün güneyindeki demiryolu istasyonunu iki günlük kanlı muharebelerle ele geçiren Sovyet kuvvetleri, Buda Kalesi'nin bulunduğu tepeye ilerlediler. Şiddetli çatışmaların ardından 10 Şubat'ta Sovyet denizcilerinden oluşan Kızıl Ordu birliği, tepede bir dayanak elde etti. Böylelikle Alman-Macar garnizonunu ikiye bölmüş oldu.
Alman geri çekilişi
Hitler, hâlen Alman komutan General Pfeffer-Wildenbruch'ın, Budapeşte'yi tahliye etmesini ya da bir yarma hareketiyle kuşatmayı yarmasını yasaklamaktaydı. Ancak son birkaç gündür ikmal malzemesi getiren planörleri arkası kesilmişti ve ikmal malzemesinin artık paraşütle bırakılmaları da söz konusu olmuyordu.
General Pfeffer-Wildenbruch, çaresizlik içinde askerlerini Budapeşte'nin dışına çıkarmaya karar verdi. Alman komutan, alışılmış biçimde davranmayarak kentin Macar komutanına pek danışmadı. Yine de tüm kent savunmasının üst komutanı gibi davranarak kuşatmayı yarıp çıkma harekâtına Macar Komutanı da dahil etti.
Alman ve Macar birliklerinin oluşturan 28 bin kişi, 11 Şubat akşamı Kale yamaçlarından aşağı yürüyüşe geçtiler. Üç dalga halinde, çok sayıda siville birlikte harekete geçildi. Ancak Kızıl Ordu, kaçış girişimin fark etmiş ve önlem almıştır.
Bununla birlikte sis kaçış için bir örtü oluşturmuştur. İlk dalga, Sovyet askerleri ve topçusunu hazırlıksız yakaladı ve çoğu Kızıl Ordu hatlarını aşmayı başardı. Sovyet birlikleri böylelikle alarma geçtiği için ikinci ve üçüncü dalgaların fazla şansı olmadı. Sovyet topçusu ve roket bataryaları bu dalgaları çatal ateşine aldı. Ağır ateş altında, büyük çoğunluğunu sivillerin oluşturduğu 5-10 bin kişi, Budapeşte'nin kuzeybatısındaki ormanlık bölgeye ulaşabildi ve Viyana'ya kaçabildi. Sonuç olarak Budapeşte kuşatmasından kurtulan Alman askeri 600 -700 kadardır. Bu askerlerin kabaca 170 kadarı Waffen-SS birliklerine aittir. Macar askerlerinden kurtulanların sayısı bilinmiyor.
Budapeşte'den çekilen birliklerin çoğu öldü, yaralandı ya da Sovyet birliklerince esir alındı. General Pfeffer-Wildenbruch ve Macar Komutan General Hindy, tutsaklar arasındadır.
Budapeşte'de kalan Alman-Macar birlikleri 13 Şubat 1945 tarihinde teslim oldular. Askeri tarihçi Liddell Hart, Alman tutsakların sayısını 110 bin olarak vermektedir. Budapeşte'de binaların yüzde seksenden fazlası tümüyle yıkıldı ya da hasar gördü. Bunlar arasında tarihi kale ve Macaristan Parlamento Binası da bulunmaktadır. Tuna üzerindeki beş köprü de imha oldu.
Sonuçlar
Alman ve Macar birlikleri neredeyse tümüyle imha oldular. Tümüyle ya da büyük kısmıyla İmha olan Alman tümenleri; 13. Panzer Tümeni, "Feldherrnhalle" Panzer Kolordusu'nun iki tümeni, 8. SS Süvari Tümeni "Florian Geyer" ve 22. SS Süvari Tümeni Maria Theresa. Macar 1. Kolordusu tümüyle imha oldu. Bu kolordu bünyesinde iki piyade ve bir zırhı tümen bulunmaktaydı. Mart ayında başlatılan Bahar Uyanışı Harekâtı bir yana bırakılırsa Budapeşte Kuşatması sırasında girişilen harekât, Doğu Cephesi'nin güney kesiminde son geniş çaplı Alman harekâtıydı. Kuşatma sonrasında Wehrmacht, özellikle de Waffen-SS birlikleri tükenmişti. Kızıl Ordu yönünden ise Budapeşte Kuşatması, Berlin Muharebesi'nden önceki son prova gibiydi. Ve ardından Viyana Taarruzu'nu başlattı. Budapeşte'nin Kızıl Ordu eline geçmesinden tam iki ay sonra 13 Nisan 1945 tarihinde Viyana düştü.
Dipnotlar
- ^ a b II. Dünya Savaşı Tarihi - Liddell Hart. cilt 2, Sh: 702
- ^ Glantz, David M., and Jonathan House. When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler. (Lawrence, Kansas: University Press of Kansas, 1995. ) Sh.: 298
- ^ . 27 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Deak, István, Endgame in Budapest, Hungarian Quarterly, Autumn 2005
- ^ Ungvary, Krisztian (2005). The siege of Budapest: one hundred days in World War II. Yale University Press. s. 512. ISBN . Erişim tarihi: 11 Nisan 2005.
- ^ "Budapest - The Stalingrad of the Waffen-SS" by Richard Landwehr
- ^ Isaev, A. V. 1945-y. Triumf v nastuplenii i v oborone: ot Vislo-Oderskoy do Balatona/1945th. Triumph both in offencive and in defence: from Vistula-Oder to Balaton. (Moscow, 2008. ) Sh.: 196, 199, 201
Kaynakça
- II. Dünya Savaşı Tarihi - Liddell Hart. YKB Yayınları. Cilt 2
- When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler - David M. Glantz, Jonathan House
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Budapeste Muharebesi Sovyet kuvvetlerinin II Dunya Savasi nin sonlarina dogru siniri gecerek Macaristan in baskenti Budapeste ye yonelen genel taarruzlarinin devaminda kentin kusatilmasi ve alinmasi sirasinda yasanan catismalardir Macar ve Alman birliklerince savunulan kent 29 Kasim 1944 tarihinde Kizil Ordu ya bagli birlikler ve artik Sovyetler Birligi nin muttefiki olan ve Almanya ya savas ilan etmis bulunan Rumen ordusu tarafindan kusatildi Kusatma kenti savunan kuvvetlerin 13 Subat 1945 tarihinde kayitsiz sartsiz teslim olmasiyla sona erdi Kenti kusatan Sovyet gucleri Rodion Malinovski nin 2 Ukrayna Cephesi ne bagli birliklerdir Savunmadaki kuvvetler Alman Waffen SS birlikleri ile Macar Ordusu dur Budapeste kusatmasi II Dunya Savasi boyunca yasanan en kanli kusatmalardan biri oldu Budapeste MuharebesiII Dunya Savasi Dogu CephesiSehri ele geciren Kizil Ordu askerleriTarih29 Aralik 1944 13 Subat 1945BolgeBalkanlar Budapeste MacaristanSebepSovyetler Birligi nin bir Nazi Almanyasi muttefiki olan Macaristan Kralligi nin baskentini ele gecirmek istemesiydiSonucSovyet zaferiTaraflar Almanya Macaristan Sovyetler Birligi RomanyaKomutanlar ve liderler esir esir Rodion Malinovski Fyodor TolbuhinKayiplar110 bin tutsak Alman Sovyet kayiplari 80 026 olu ve kayip 240 056 yaraliHarekat oncesiBudapeste sokaklarinda bir Panzer VI Macaristan 1944 yilinda Almanya ya cok isteksizce bagli idi 1944 yilinin Mart ayinda Macaristan savastan cikma cabasi icindeydi ve Almanlar tarafindan Macaristan daki Yahudilere karsi gerekli onlemler i almakta isteksiz goruluyordu Oysa Almanya nin Balaton Golu civarindaki petrol kuyularindan cikartilan Macaristan petrolune siddetle ihtiyaci vardi Bu petrol bolgesini guven altina almak icin Alman zirhli birlikleri 19 Mart 1944 tarihinde ile Macaristan a girdiler Macaristan Kral Naibi Amiral Miklos Horthy ulkesini savastan cekme yonundeki tutumunu surdurdu Horthy 1944 yili Ekim ayinda Muttefik Devletler ile baris gorusmelerine giristi Alman istihbaratinin bu gelismelerden bilgisi vardi ve buna bir tepki olarak Alman operasyonu Panzerfaust Harekati 16 Ekim 1944 tarihinde baslatildi ve Horthy tahtan cekilmeye zorlandi Sonucta Horthy ve hukumeti dusuruldu Macar Nasyonal Sosyalist Partisi baskani Ferenc Szalasi yeni hukumeti kurdu TaarruzKizil Ordu nun 2 3 ve 4 Ukrayna Cepheleri 1944 yilinin Ekim ayindan itibaren Macaristan iclerinde ilerliyorlardi Macaristan baskenti Budapeste cevresindeki Alman Macar kuvvetlerini geri attiktan sonra kenti kusattilar ve taarruza gectiler Kizil Ordu nun Budapeste yi hedef alan harekati 29 Ekim 1944 gunu basladi Kente iki operatif gruba bolunmus olarak 1 milyondan fazla Sovyet askeri taarruz etmistir Sovyet plani Budapeste yi Macaristan daki diger Alman ve Rumen birliklerinden koparip almayi amacliyordu Sovyet ve 1944 yilinin Agustos ayi sonlarindan beri artik Sovyetler Birligi nin muttefiki olan Rumen kuvvetleri 7 Kasim da kentin dogusundaki dis mahallelere girdi Taarruza cesitli zorunluluklarla bir sure ara veren bu kuvvetler 19 Aralik ta taarruzlarina yeniden basladilar Budapeste ile Viyana arasindaki ana ulasim hatlari 26 Aralik 1944 tarihinde Kizil Ordu birliklerinin eline gecti Boylelikle Budapeste nin kusatilmasi tamamlanmis oldu Macar Nasyonal Sosyalist Partisi baskani ve basbakan Ulusal Lider Ferenc Szalasi zaten 9 Aralik ta kentten ayrilmisti Kentin Sovyet ve Rumen birliklerince kusatilmasiyla yaklasik olarak 33 bin Alman ve 37 bin Macar askerinin yani sira 800 binin ustunde sivil cevrilmis oldu Birliklerin kenti tahliye etmesi emrini vermeyi reddeden Hitler kenti bir kale sehir ilan etti Kent son adama son mermiye kadar savunulacakti Komutani SS Generali kentin savunmasindan sorumlu komutan olarak atandi Budapeste Stalin icin onemli bir hedefti Gercekten de Yalta Konferansi yaklasmaktaydi ve Stalin Churchill ve Roosevelt in karsisina olabildigince guclu cikmak istemektedir Bu nedenle General Malinovski ye kenti en kisa zamanda almasini emretti General Malinovski 29 Aralikta ulak olarak iki gorevli subayi kente silah birakmalarini onermek uzere gonderdi Bu iki ulak donus yolunda vuruldular Bazi Alman ve Macar tarihciler tarafindan ulaklara kasitli olarak Sovyet askerlerince ates acildigi yonundeki iddialara Sovyetler Birligi nde siddetle karsi cikildi Bir grup da ulaklarin donus yolunda yanlislikla dost atesi yedigine inanmaktadir Her halukarda Sovyet komutanlar bunu bir ret cevabi olarak kabul ettiler ve taarruz emri verdiler Sovyet saldirisi dogu banliyolerinde Peste uzerinden basladi Alman ve Macar kuvvetleri arazi birakarak zaman kazanmaya ve Sovyet ilerlemesini yavaslatmaya calistilar Sonucta savunma hatlarini kisaltabilmek icin ve Budin in tepelik topografyasindan yararlanmayi umarak geri cekildiler Alman karsi taarruzlariMacaristan daki Alman kuvvetleri 1945 Ocak ayi baslarinda kapali adi olan uc parcali bir karsi taarruz baslattilar Harekat kusatma altindaki Budapeste garnizonunu rahatlatmayi amaclayan Alman Macar ortak girisimidir Kapali adi Konrad I Harekati olan ilk taarruz 1 Ocak ta baslatildi Alman Budapeste nin kuzeyindeki tepelik arazideki Tata dan Sovyet kusatmasini bu bolgede yarmak icin taarruz etti Ayni anda Waffen SS birlikleri Budapeste nin batisindan taktik bir ustunluk elde etmek icin saldirdi Sovyet komutanligi 3 Ocak ta ortaya cikan tehdidi karsilamak icin dort tumeni daha muharebeye soktu Sovyet savunmasi taarruzu Budapeste ye 20 km den daha az bir mesafede durdurmayi basardi Alman kuvvetleri 12 Ocak ta geri cekilmek zorunda kaldi Konrad II Harekati 7 Ocak ta baslatildi Yine 4 SS Panzer Kolordusu Esztergom uzerinden Budapeste havaalani yonunde taarruz etti Kenti savunan Alman ve Macar birliklerinin havadan ikmalini saglayabilmek icin havaalanini ele gecirmeye calistilar Ancak havaalani yakinlarinda ileri harekat durduruldu Konrad Harekati nin son girisimi 17 Ocak ta baslatildi 4 SS Panzer Kolordusu ve 3 Panzer Kolordusu Budapeste nin guneyinden bolgedeki on Sovyet tumenini kusatmayi hedefleyen bir taarruz gelistirdiler Bu girisim de basarisizliga ugradi Sovyet taarruzlariBu arada kent icindeki catismalarin yogunlugu artti Havaalaninin kusatmanin baslamasindan once 27 Aralik ta Sovyet kuvvetlerinin eline gecmesi nedeniyle ikmal belirleyici bir faktor oldu Alman birlikleri 9 Ocak a kadar bazi ana bulvarlari ve parklari ucak ve planorler icin kullanabilmislerdir Ancak bu bile yogun bir Sovyet topcu atesi altindaydi Tuna donmadan once bazi mavnalar karanliktan ya da sisten yararlanarak ikmal malzemesi tasiyabilmistir Yine de erzak fazlasiyla kitti Oyle ki askerler kendi cabalariyla yiyecek bulmak durumunda kalmaktaydilar hatta kendi atlarini yediler Asiri soguk hava Alman ve Macar birliklerini acisindan durumu iyiden iyiye zorlastiriyordu Kisa surede Sovyet birlikleri kendilerini Almanlarin Stalingrad daki durumuna benzer bir durumda buldular Sokak catismalarina girerek ilerlemek zorundaydilar Yine de keskin nisancilarina ve istihkamcilarina dayanarak sokak catismalarinda avantaj elde edebildiler ve ilerleyebilmeyi basardilar Hatta catismalar kentin kanalizasyon sebekesine de indi Her iki tarafin birlikleri manevralarda bu kanallari kullandilar Alti Sovyet denizcisi kentin kalesine ulasmayi ve bir Alman subayi esir alarak yine yeraltindan geri donmeyi basardi Ancak Almanlarin kent sakinlerini kanalizasyon sebekesinde kilavuz olarak kullanarak kurduklari tuzaklar nedeniyle bu tur av aramalar ender olarak uygulanmistir Ocak ayi ortalarinda Sovyet kuvvetleri Csepel Adasi ni almayi basardilar Burada Sovyet atesi altinda dahi top mermisi ve Panzerfaust Alman tanksavar silahi uretmeyi surduren fabrikalar vardi Bu arada Peste deki durum Sovyet birliklerinin ilerlemesiyle Alman Macar garnizonunun ikiye bolunmesi tehlikesinin ortaya cikmasiyla daha da kotulesti Hitler 17 Ocak ta Buda nin savunulmaya devam edilmesi kosuluyla Peste deki birliklerin buraya cekilmesini kabul etti Tuna uzerindeki bes kopru de tahliye edilen siviller ve cekilen askerlerle tikandi Alman birlikleri 18 Ocak ta Macar subaylarin protesto etmelerine karsin bu kopruleri attilar Ikinci Alman karsi taarruzuAlman birlikleri 20 Ocak ta ikinci genel taarruzlarini baslattilar Bu kez kentin guneyinde Sovyet hatlarinda 20 km lik bir gedik actilar Tuna ya dogru ilerleyerek Sovyet ikmal hatlarini tehdit etmeye basladilar Stalin birliklere ne pahasina olursa olsun mevzilerini tutmalarini emretti Budapeste ye taarruz etmek icin gonderilen Iki kolordu Alman taarruzun karsilamak icin aceleyle kentin guneyine hareket etti Yine de Alman birlikleri kente 20 km den daha kisa bir mesafeye kadar ulasabildiler Ancak muharebe bitkinligi ve ikmal yetersizligi nedeniyle taarruzlarini surduremediler Budapeste savunmasi sonunda kenti birakmak ve butun butun imha olmaktan kurtulmak icin cekilmeyi talep ettiyse de Hitler geri cekilmeyi onaylamadi Alman birlikleri karsi taarruzla ulasmis olduklari ileri mevzileri daha uzun sure tutamayarak 28 Ocak 1945 gunu geri cekilmek zorunda kaldilar Buda MuharebesiDuz bir araziye yayilmis olan Peste nin tersine Buda tepelik bir arazide kurulmustur Bu durum savunmanin buyuk olcuden yavaslamis olan Sovyet ileri hareketinden daha yuksek arazide savunma yapmalarina ve topcu mevzilemelerine olanak vermistir Ana kale seckin bir Alman birligi olan Waffen SS birliklerince savunuluyordu ve birkac Sovyet taarruzunu basariyla puskurttuler Ote yandan her iki tarafin birlikleri birkac gun boyunca kentin mezarliginda acilmis mezarlar arasinda carpisti Ozellikle Tuna nehri uzerindeki Margaret adasinda Sovyet 25 Muhafiz Piyade Tumeni ile Alman birlikleri arasinda amansiz catismalar oldu Ada halen kente yarisi yikilmis bir kopruyle bagliydi Ada ayni zamanda parasut atma atlama bolgesi olarak ve kent merkezinde duzenlenen kisa pisti korumak icin kullaniliyordu Harekatin altinci haftasindan sonra 11 Subat ta Kizil Ordu birlikleri ayni anda cephenin uc ayri kesiminden siddetli bir saldiri baslattilar ve sonunda Gellert Tepesi ni ele gecirdiler Sonunda Sovyet topcusu kentin tumu uzerinde ve iki kilometrekareden daha dar bir alana sikismis olan Alman Macar kuvvetleri uzerine atesi oturttu Bu birlikler zaten yetersiz beslenme ve hastaliklardan dolayi bitkindiler Bu muharebeler sirasinda bazi Macar tutsaklar Sovyet tarafinda savasti Sovyet tarafinda savasan Macar askerler Buda Gonullu Alayi olarak bilinir Kentin bu bolumunun guneyindeki demiryolu istasyonunu iki gunluk kanli muharebelerle ele geciren Sovyet kuvvetleri Buda Kalesi nin bulundugu tepeye ilerlediler Siddetli catismalarin ardindan 10 Subat ta Sovyet denizcilerinden olusan Kizil Ordu birligi tepede bir dayanak elde etti Boylelikle Alman Macar garnizonunu ikiye bolmus oldu Alman geri cekilisiHitler halen Alman komutan General Pfeffer Wildenbruch in Budapeste yi tahliye etmesini ya da bir yarma hareketiyle kusatmayi yarmasini yasaklamaktaydi Ancak son birkac gundur ikmal malzemesi getiren planorleri arkasi kesilmisti ve ikmal malzemesinin artik parasutle birakilmalari da soz konusu olmuyordu General Pfeffer Wildenbruch caresizlik icinde askerlerini Budapeste nin disina cikarmaya karar verdi Alman komutan alisilmis bicimde davranmayarak kentin Macar komutanina pek danismadi Yine de tum kent savunmasinin ust komutani gibi davranarak kusatmayi yarip cikma harekatina Macar Komutani da dahil etti Alman ve Macar birliklerinin olusturan 28 bin kisi 11 Subat aksami Kale yamaclarindan asagi yuruyuse gectiler Uc dalga halinde cok sayida siville birlikte harekete gecildi Ancak Kizil Ordu kacis girisimin fark etmis ve onlem almistir Bununla birlikte sis kacis icin bir ortu olusturmustur Ilk dalga Sovyet askerleri ve topcusunu hazirliksiz yakaladi ve cogu Kizil Ordu hatlarini asmayi basardi Sovyet birlikleri boylelikle alarma gectigi icin ikinci ve ucuncu dalgalarin fazla sansi olmadi Sovyet topcusu ve roket bataryalari bu dalgalari catal atesine aldi Agir ates altinda buyuk cogunlugunu sivillerin olusturdugu 5 10 bin kisi Budapeste nin kuzeybatisindaki ormanlik bolgeye ulasabildi ve Viyana ya kacabildi Sonuc olarak Budapeste kusatmasindan kurtulan Alman askeri 600 700 kadardir Bu askerlerin kabaca 170 kadari Waffen SS birliklerine aittir Macar askerlerinden kurtulanlarin sayisi bilinmiyor Budapeste den cekilen birliklerin cogu oldu yaralandi ya da Sovyet birliklerince esir alindi General Pfeffer Wildenbruch ve Macar Komutan General Hindy tutsaklar arasindadir Budapeste de kalan Alman Macar birlikleri 13 Subat 1945 tarihinde teslim oldular Askeri tarihci Liddell Hart Alman tutsaklarin sayisini 110 bin olarak vermektedir Budapeste de binalarin yuzde seksenden fazlasi tumuyle yikildi ya da hasar gordu Bunlar arasinda tarihi kale ve Macaristan Parlamento Binasi da bulunmaktadir Tuna uzerindeki bes kopru de imha oldu SonuclarAlman ve Macar birlikleri neredeyse tumuyle imha oldular Tumuyle ya da buyuk kismiyla Imha olan Alman tumenleri 13 Panzer Tumeni Feldherrnhalle Panzer Kolordusu nun iki tumeni 8 SS Suvari Tumeni Florian Geyer ve 22 SS Suvari Tumeni Maria Theresa Macar 1 Kolordusu tumuyle imha oldu Bu kolordu bunyesinde iki piyade ve bir zirhi tumen bulunmaktaydi Mart ayinda baslatilan Bahar Uyanisi Harekati bir yana birakilirsa Budapeste Kusatmasi sirasinda girisilen harekat Dogu Cephesi nin guney kesiminde son genis capli Alman harekatiydi Kusatma sonrasinda Wehrmacht ozellikle de Waffen SS birlikleri tukenmisti Kizil Ordu yonunden ise Budapeste Kusatmasi Berlin Muharebesi nden onceki son prova gibiydi Ve ardindan Viyana Taarruzu nu baslatti Budapeste nin Kizil Ordu eline gecmesinden tam iki ay sonra 13 Nisan 1945 tarihinde Viyana dustu Dipnotlar a b II Dunya Savasi Tarihi Liddell Hart cilt 2 Sh 702 Glantz David M and Jonathan House When Titans Clashed How the Red Army Stopped Hitler Lawrence Kansas University Press of Kansas 1995 ISBN 0 7006 0899 0 Sh 298 27 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Deak Istvan Endgame in Budapest Hungarian Quarterly Autumn 2005 Ungvary Krisztian 2005 The siege of Budapest one hundred days in World War II Yale University Press s 512 ISBN 0300104685 Erisim tarihi 11 Nisan 2005 Budapest The Stalingrad of the Waffen SS by Richard Landwehr Isaev A V 1945 y Triumf v nastuplenii i v oborone ot Vislo Oderskoy do Balatona 1945th Triumph both in offencive and in defence from Vistula Oder to Balaton Moscow 2008 ISBN 978 5 9533 3474 7 Sh 196 199 201KaynakcaII Dunya Savasi Tarihi Liddell Hart YKB Yayinlari Cilt 2 When Titans Clashed How the Red Army Stopped Hitler David M Glantz Jonathan House