Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Büyük Tartışma 1920 yılında iki ünlü astronom arasında diğer bilim insanlarının huzurunda gerçekleşen ve astronomi tarihinin kilometre taşlarından biri olan tartışmadır.
Arka plan
19. yüzyıl boyunca astronomlar evrendeki tek oluşumun Samanyolu olduğunu düşünüyorlardı. Gerçi Alman filozof Immanuel Kant (1724-1804) evrende Samanyolu benzeri başka oluşumlar (Kant'ın değişiyle Ada evrenler) olabileceğini de söylemişse de bunu destekleyen bir kanıt yoktu. Ancak 1885 yılında Andromeda galaksisinde saptanan bir süpernova (SN 1885A) başka galaksiler konusunu yeniden gündeme getirmişti. Büyük tartışmanın konusu budur.
Tartışma
26 Nisan 1920 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri başkenti Washington'daki Simithsonian Doğa Tarihi Müzesinde gerçekleşen bu tartışmanın ana konusu Samanyolu dışındaki galaksilerin varlığı idi. Harlow Shapley (1885-1972) evrenin Samanyolu'ndan ibaret olduğunu, görünen diğer galaksi benzeri oluşumların Samanyolu'nun parçaları olduğunu ileri sürüyor, (1872-1942) ise evrende Samanyolun'ndan başka galaksiler de olduğunu söylüyordu.
Süpernovaların henüz novalardan ayırt edilmediği o tarihte Shapley'in ana kanıtı SN 1885 A'nın parlaklığıydı. SN 1885A kısa süre için bütün Andromeda'dan daha parlak olmuştu. Shapley bir novanın bir galaksi kadar parlak olamayacağını, dolayısıyla Andromeda'nın bir galaksi boyutunda olmasının mümkün olmadığını söylüyordu. Ayrıca Shapley'i destekleyen astronom (1884-1946) günümüzde Fırıldak Galaksisi de denilen NGC 5747 galaksisinin kısa süre içinde fark edilebilir ölçüde hareket ettiğini, oysa o kadar büyük ve uzak bir sistemin hareketinin gözle izlenemeyeceğini söylüyordu.
Curtis ise, Andromeda'da saptanan nova sayısının bütün Samanyolu'ndan fazla olduğuna dikkati çekiyor ve Samanyolu'nun tek bir parçasının bu derece yoğun bir nova faaliyeti içeremeyeceğini savunuyordu. Curtis SN 1885A nın aşırı derecede parlak olduğunu da kabul ediyor ve bu novanın farklı bir nova sınıfı olabileceğini söylüyordu.
Tartışmada diğer bazı konular da tartışıldı. Mesela Shapley'e Samanyolu'nun Curtis'in tahmininden daha büyük olduğu görüşündeydi.
Sonuç
Samanyolu'nun büyüklüğü ve (o sırada nova zannedilen) SN1885 A'nın aşırı parlaklığı gibi konularda Shapley haklı çıktı. Ama esas tartışma konusu olan diğer galaksilerin varlığı konusunda haklı olan Curtis'ti. Üstelik Curtis farklı nova türü konusunda da haklıydı. Nitekim Andromeda'da izlenen 1885 novası gerçekte bir süpernovaydı. Van Maanen'in NGC 5747 konusundaki gözlemleri ise hatalıydı.
Bu tartışmadan 5 yıl sonra Edwin Hubble (1889-1953) diğer galaksilerde Sefe türü değişken yıldızları bulduğunu ilan edince tartışmanın galibinin Curtis olduğu açığa çıktı.
Kaynakça
- ^ Eric Chaisson-Steve McMillan:Astronomy Today,ISBN 13 978-1-292-05773-6, sf 612
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Buyuk Tartisma 1920 yilinda iki unlu astronom arasinda diger bilim insanlarinin huzurunda gerceklesen ve astronomi tarihinin kilometre taslarindan biri olan tartismadir Arka plan19 yuzyil boyunca astronomlar evrendeki tek olusumun Samanyolu oldugunu dusunuyorlardi Gerci Alman filozof Immanuel Kant 1724 1804 evrende Samanyolu benzeri baska olusumlar Kant in degisiyle Ada evrenler olabilecegini de soylemisse de bunu destekleyen bir kanit yoktu Ancak 1885 yilinda Andromeda galaksisinde saptanan bir supernova SN 1885A baska galaksiler konusunu yeniden gundeme getirmisti Buyuk tartismanin konusu budur TartismaNGC 4526 galaksisinde 1994 yilinda saptanan bir supernova Supernovalar kisa sure icin parcasi olduklari galaksiden daha parlak olabilirler 26 Nisan 1920 tarihinde Amerika Birlesik Devletleri baskenti Washington daki Simithsonian Doga Tarihi Muzesinde gerceklesen bu tartismanin ana konusu Samanyolu disindaki galaksilerin varligi idi Harlow Shapley 1885 1972 evrenin Samanyolu ndan ibaret oldugunu gorunen diger galaksi benzeri olusumlarin Samanyolu nun parcalari oldugunu ileri suruyor 1872 1942 ise evrende Samanyolun ndan baska galaksiler de oldugunu soyluyordu Supernovalarin henuz novalardan ayirt edilmedigi o tarihte Shapley in ana kaniti SN 1885 A nin parlakligiydi SN 1885A kisa sure icin butun Andromeda dan daha parlak olmustu Shapley bir novanin bir galaksi kadar parlak olamayacagini dolayisiyla Andromeda nin bir galaksi boyutunda olmasinin mumkun olmadigini soyluyordu Ayrica Shapley i destekleyen astronom 1884 1946 gunumuzde Firildak Galaksisi de denilen NGC 5747 galaksisinin kisa sure icinde fark edilebilir olcude hareket ettigini oysa o kadar buyuk ve uzak bir sistemin hareketinin gozle izlenemeyecegini soyluyordu Curtis ise Andromeda da saptanan nova sayisinin butun Samanyolu ndan fazla olduguna dikkati cekiyor ve Samanyolu nun tek bir parcasinin bu derece yogun bir nova faaliyeti iceremeyecegini savunuyordu Curtis SN 1885A nin asiri derecede parlak oldugunu da kabul ediyor ve bu novanin farkli bir nova sinifi olabilecegini soyluyordu Tartismada diger bazi konular da tartisildi Mesela Shapley e Samanyolu nun Curtis in tahmininden daha buyuk oldugu gorusundeydi SonucSamanyolu nun buyuklugu ve o sirada nova zannedilen SN1885 A nin asiri parlakligi gibi konularda Shapley hakli cikti Ama esas tartisma konusu olan diger galaksilerin varligi konusunda hakli olan Curtis ti Ustelik Curtis farkli nova turu konusunda da hakliydi Nitekim Andromeda da izlenen 1885 novasi gercekte bir supernovaydi Van Maanen in NGC 5747 konusundaki gozlemleri ise hataliydi Bu tartismadan 5 yil sonra Edwin Hubble 1889 1953 diger galaksilerde Sefe turu degisken yildizlari buldugunu ilan edince tartismanin galibinin Curtis oldugu aciga cikti Kaynakca Eric Chaisson Steve McMillan Astronomy Today ISBN 13 978 1 292 05773 6 sf 612