Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Büyük Temizlik, Büyük Tasfiye veya Büyük Terör (Rusça: Большая чистка, Bolşaya çistka), Sovyetler Birliği'nde 1936-1938 yılları arasında yapılan siyasi baskı kampanyasıdır.Komünist Parti ve devlet görevlileri arasında temizliğe yol açarken, Kızıl Ordu ile toprak sahiplerinin baskı altına alınmasına ayrıca geniş çapta polis araştırması, tutuklamalara ve keyfî infazlara yol açmıştır. Rus tarihçesinde en yoğun tasfiye harekâtıdır, 1937-1938 arası Yejovşçina (Rusça: Ежовщина; yani, "Yejov olayı" ya da "Yejov devri" olarak da çevirisi yapılmıştır), Sovyet gizli polisi NKVD'nin şefi Nikolay Yejov'un adından kaynaklanır. 600.000 ila 1.2 milyon kişinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir.
 Stalin Dönemi Kurbanları anısına inşa edilen Moskova'daki Hüzün Duvarı | |
| Bölge | Sovyetler Birliği |
|---|---|
| Tarih | 1936 – 1938 |
| Hedef | Troçkistler, Kızıl Ordu Lider Kadrosu, Kulaklar |
Saldırı türü | Yerinde İnfaz, Katliam |
| Ölü | 600.000 - 1.200.000 |
| İşleyen | Josef Stalin, Nikolay Yejov, Genrih Yagoda, Lavrenti Beriya, NKVD |
| Sebep | Siyasi muhaliflerin ortadan kaldırılması, gücün konsolidasyonu, karşı devrim korkusu |
Sovyetler Birliği'nin (SSCB) komünist partisi lideri Vladimir Lenin 1924 yılında hayatını kaybedince partide güç boşluğu oluştu. Lenin'in hükûmetinde önemli görevlerde bulunan isimler, onun yerine geçmek için mücadeleye başladı.1928 yılına gelindiğinde, partinin Genel Sekreteri Joseph Stalin rakiplerine karşı zafer kazanmış ve partinin kontrolünü ele geçirmişti. Başlangıçta Stalin yönetimi geniş çapta kabul gördü. En önemli siyasi rakibi Troçki, 1929'da sürgüne gönderildi ve Stalin'in "tek ülkede sosyalizm" doktrini parti politikası haline getirildi. Ancak, 1930'ların başlarında parti yetkilileri Stalin'den soğumaya başladı. Bunun başlıca nedenleri, ilk beş yıllık planın çok fazla can kaybına yol açması ve tarımın kolektifleştirilmesinin başarısızlığıydı. 1934 yılına gelindiğinde Troçki gibi Stalin'in rakipleri, onun görevden alınmasını talep ederek parti üzerindeki kontrolünü kırmaya çalıştılar.
Bu şüphe ve güvensizlik ortamında, halk arasında sevilen üst düzey yetkili Sergei Kirov suikaste uğradı. Aralık 1934'teki suikast, Stalin'e karşı çalışan parti üyelerinden oluşan bir şebekeyi ortaya çıkardı. Bu şebekede Stalin'in rakiplerinden bazıları da yer alıyordu. Kirov'un öldürülmesinden sonra tutuklananların çoğu, aralarında üst düzey parti yetkilileri de olmak üzere, Stalin'i öldürmeyi planladıklarını itiraf etti. Tarihçiler bu itirafların geçerliliğini tartışsa da, Kirov'un ölümünün Stalin'in harekete geçip tasfiyelere başlamasına neden olan dönüm noktası olduğu konusunda fikir birliği vardır.
Tasfiyeler büyük ölçüde SSCB'nin içişleri bakanlığı ve gizli polisi olarak işlev gören NKVD (İçişleri Halk Komiserliği) tarafından yürütüldü. 1936'dan itibaren NKVD, Sovyet yönetiminin önde gelen isimlerini, eski Bolşevikleri, hükûmet yetkililerini ve bölgedeki parti liderlerini tasfiye etmeye başladı. Stalin'e muhalefet eden veya onu eleştiren Sovyet politikacıları görevden alındı, tutuklandı veya idam edildi. Tasfiyeler giderek genişleyerek Kızıl Ordu ve üst düzey komutanlığı da kapsadı ve bu durum ordunun işleyişi üzerinde yıkıcı bir etkiye sahip oldu. Tasfiye dalgası büyüdükçe, her yerde sabotajcı ve karşı-devrimci şüphesi yayıldı ve sivil hayatı da etkilemeye başladı. NKVD, Volga Almanları gibi bazı etnik azınlık gruplarını hedef aldı ve bu gruplar zorla sürgün ve yoğun baskı altına alındı. Tasfiye süreci boyunca NKVD, korku salarak sivil halk üzerinde kontrolünü sağlamaya çalıştı ve kitlesel operasyonlar sırasında sık sık tutuklama, işkence, şiddetli sorgulama ve infaz yöntemlerine başvurdu.
1938 yılında Stalin, tasfiyeler konusundaki tutumunu değiştirdi. NKVD'yi toplu infazlar yapmakla suçladı ve bu dönemde NKVD'nin başında bulunan Genrikh Yagoda ve Nikolai Yezhov'un idamını emretti. Araştırmacılar, Büyük Temizlik (1936-1938) sırasında ölenlerin sayısının yaklaşık 700.000 kişi olduğunu tahmin ediyor. Büyük Temizlik sona erse de, yaygın gözetim ve güvensizlik ortamı Sovyetler Birliği'nde on yıllarca devam etti. Moğolistan ve Sincan'da da benzer tasfiyeler yaşandı. Sovyet hükûmeti, sürgündeki Lev Troçki'yi tasfiyeler sırasında yargılamak istedi. Ancak Troçki'nin suikast girişimlerinden kurtulması ve Sovyetler Birliği'nden kaçması bunu engelledi. Troçki tasfiyeden sağ kurtulsa da, 1940 yılında Stalin'in emriyle NKVD tarafından suikaste kurban gidecekti.
Amaç
Tasfiye hareketi Josef Stalin'in parti ve ulus üzerindeki gücünü sağlamlaştırma, Lev Troçki ve parti içindeki diğer siyasi rakiplerin etkisini ortadan kaldırmak için tasarlandı. Keyfî tutuklama, yargılama ve infaz süreçleri Ağustos 1936'dan Mart 1938'e kadar sürdü.
Arka Plan
Vladimir Lenin'in 1924'te ölümünün ardından Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nde bir iktidar boşluğu oluştu. Lenin'in hükûmetindeki çeşitli kişiler onun yerine geçmeye çalıştı. Partinin Genel Sekreterliğini yürüten Stalin, siyasi muhalifleri geride bırakacak ve nihayetinde 1928'de Komünist Partinin kontrolünü ele geçirecekti. Başlangıçta Stalin'in liderliği geniş ölçüde kabul edildi ve Tek ülkede sosyalizm doktrini parti politikası haline geldi. Fakat daha sonra, 1930'ların başlarında, Kolektivizasyon ve Birinci Beş Yıllık Plan'ın sınırlı başarısının ardından parti yetkilileri arasında Stalin'e karşı bir hoşnutsuzluk doğdu. Bu politika başarısızlıkları, Lev Troçki gibi Stalin'in rakiplerinin partiyi Stalin'in elinden alma çabalarına fırsat verdi. Dönemin popüler politikacılarından olan Sergey Kirov'un 1934 yılında bir suikast girişimiyle öldürülmesinin ardından geniş çapta bir soruşturma başlatıldı. Bu soruşturma kapsamında tutuklanan kişiler itiraflarında Stalin'i de öldürme planları olduğunu söylediler.
1936 yılına doğru Stalin, iktidarına karşı tehditleri ortadan kaldırmayı hızlandırdı. Troçki'nin geri dönmesi olasılığı, Avrupa'daki artan Faşizm tehlikesi onu bu tasfiyelere başlamaya iten nedenler arasındaydı. Tasfiyeler büyük ölçüde SSCB'nin gizli polisi olan NKVD tarafından yürütüldü. Tasfiyelerin ilk aşamasında Sovyet hükûmetinin lider kadrosu hedef alındı. Tasfiyeler Kızıl Ordu'nun komutanlığına kadar genişletildi. 'a göre bu durum, yakında başlayacak olan II. Dünya Savaşı öncesinde Kızıl Ordu'ya ağır hasar vermiştir. Tasfiyenin kapsamı genişlemeye başlayınca, sabotajcıların ve karşı-devrimcilerin her yerde var olma şüphesi sivil yaşamı da etkilemeye başladı. Tasfiye sırasında NKVD, siviller üzerindeki kontrolü sağlamlaştırmak için hapis, işkence, şiddetli sorgulama ve keyfî infazlardan geniş ölçüde yararlandı.
Moskova Duruşmaları
Ana Madde: Moskova Duruşmaları
1936 ve 1938 arasında, eski üst düzey Komünist Parti liderlerinin; faşist ve kapitalist güçlerle Stalin ve diğer Sovyet liderlerine suikast düzenlemek, Sovyetler Birliği'ni parçalamak ve kapitalizmi yeniden kurmak için komplo kurmakla suçlandıkları çok büyük üç duruşma yapıldı.
- İlk duruşma, Ağustos 1936'da düzenlenen "Troçkist-Kameneviç-Zinovyevci-Sol-Karşı-Devrimci" olarak adlandırılan bloğun 16 üyesi yargılandı. Bu kişiler Kirov'a suikast düzenlemek ve Stalin'i öldürmeyi planlamakla suçlandılar. Suçlamaları itiraf ettikten sonra hepsi ölüm cezasına çarptırıldı ve idam edildi.
- Ocak 1937'deki ikinci davada, Karl Radek, Georgi Pyatakov ve 'un da aralarında bulunduğu "Sovyet karşıtı Troçkist merkez" olarak adlandırılan, Troçki ile birlikte Almanya yanlısı bir komplo kurmakla suçlanan grupta 17 kişi daha yer aldı. Sanıklardan 13'ü sonunda kurşuna dizilerek idam edildi. Geri kalanlar ise, kısa süre sonra öldükleri çalışma kamplarında ceza aldı. Haziran 1937'de Mihail Tuhaçevski'nin de aralarında bulunduğu bir grup Kızıl Ordu komutanı yargılanıp idam edildi.
- Mart 1938'deki üçüncü davada ise Nikolay Buharin, 1918'den beri Lenin ve Stalin'i öldürmeye çalışma, Maksim Gorki'yi zehirlemeye çalışma ve Sovyetler Birliği'ni Almanya, Japonya ve Büyük Britanya ile birlikte parçalamaya çalışma suçundan yargılandı. Buharin suçlamaları kabul etti ve idam edildi.
Sonlanma
Parti içerisindeki bu temizlik bittikten sonra Kulaklar, Kızıl Ordu, kimi aydın ve yazarları da kapsayan bu geniş çaplı tasfiye hareketi, 1938 yılında Stalin'in "Sovyetler Birliği'nin iç düşmanlardan temizlendiğini" ilan etmesiyle son buldu. Tasviyeler sırasında NKVD şefliği yapan Nikolay Yejov yargılanıp idam edildi. Büyük Temizlik sona ermiş olmasına rağmen, güvensizlik ve polis devleti ortamı onlarca yıl sonra da devam etti. Tarihçiler, Büyük Temizlik sırasında ölü sayısının kabaca 600.000 ila 1.2 Milyon arası olduğunu tahmin ediyor. Fakat belgelenmiş infazların toplamı 681.692'dir. Bizzat Stalin tarafından 1936, 1937, 1938, 1940, 1942 ve 1950 yıllarından imzalanan 388 adet infaz listesi 43.631 kişiyi içermektedir .[1]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Orlando Figes The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia, 2007, , pages 227-315.
- ^ Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe. By Robert Gellately. 2007. Knopf. 720 pages
- ^ Communism: A History (Modern Library Chronicles) by Richard Pipes, pg 67
- ^ Life and Terror in Stalin's Russia: 1934–1941. – book reviews 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Robert Conquest, 1996, National Review
- ^ Soviet Repression Statistics: Some Comments 25 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Michael Ellman, 2002
- ^ . History.com (İngilizce). 12 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021.
- ^ . The National WWII Museum | New Orleans (İngilizce). 12 Eylül 2018. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ . www.wilsoncenter.org (İngilizce). 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2021.
- ^ People's Comissariat of Justice of the U.S.S.R. (1938). Anti-Soviet 'Bloc of Rights and Trotskyites' Heard before the Military Collegium of the Supreme Court of the U.S.S.R., Verbatim Report. People's Comissariat of Justice of the U.S.S.R. ASIN B0711N78KN. 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ Knight, Amy (1999). Who Killed Kirov. Hill & Wang.
- ^ Getty, John Arch; Getty, John Archibald (1987). Origins of the Great Purges: The Soviet Communist Party Reconsidered, 1933–1938 (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN .
- ^ "Tokaev Comrade X 1956" – Internet Archive vasıtasıyla.
- ^ Whitewood, Peter (13 Haziran 2016). "Rethinking Stalin's Purge of the Red Army, 1937–38". University Press of Kansas Blog. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2021.
- ^ Uldricks, Teddy J. (1977). "The Impact of the Great Purges on the People's Commissariat of Foreign Affairs" (PDF). Slavic Review. 36 (2): 187-204. doi:10.2307/2495035. JSTOR 2495035. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024.
- ^ Figes 2007, ss. 227–315.
- ^ "Introduction: the Great Purges as history", Origins of the Great Purges, Cambridge University Press, ss. 1-9, 1985, doi:10.1017/cbo9780511572616.002, ISBN , 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 2 Aralık 2021
- ^ Homkes, Brett (2004). "Certainty, Probability, and Stalin's Great Purge". McNair Scholars Journal. 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024.
- ^ "Leon Trotsky – Exile and assassination | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2022.
- ^ Schatman, Max (1938). Behind the Moscow Trials.
- ^ . www.britannica.com (İngilizce). 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ Editors, History com. . HISTORY (İngilizce). 12 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ . www.wilsoncenter.org (İngilizce). 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ R, People's Comissariat Of Justice Of The U. S. S. (1 Ocak 1938). Anti-Soviet "Bloc of Rights and Trotskyites" Heard before the Military Collegium of the Supreme Court of the U. S. S. R., Verbatim Report. People's Comissariat of Justice of the U. S. S. R. 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ . Seventeen Moments in Soviet History (İngilizce). 18 Haziran 2015. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ (İngilizce). 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ Rogovin (1998), pp. 36–38
- ^ Conquest 2008, s. 142.
- ^ Tucker, Robert. "Block of Rights and Trotskyites." Report of Court Proceedings in the Case of the Anti-Soviet. pp. 667–68.
- ^ Kuhr, Corinna (1998). "Children of "Enemies of The People" as Victims of the Great Purges". Cahiers du Monde russe. 39 (1/2): 209-220. ISSN 1252-6576. 23 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ (1998). Life and Terror in Stalin's Russia, 1934-1941. . s. 139. ISBN .
Dış bağlantılar
- "Documenting the Death Toll: Research into the Mass Murder of Foreigners in Moscow, 1937–38" 4 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . By Barry McLoughlin, American Historical Association, 1999
- “American Communists and Radicals Executed by Soviet Political Police and Buried at Sandarmokh” 2 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Appendix to John Earl Haynes and Harvey Klehr’s In Denial: Historians, Communism and Espionage)
- "Stalin's victims honored in emotional memorial" 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . By Conor Sweeney, The Washington Post. Wednesday, August 8, 2007.
 | Sovyetler Birliği ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Buyuk Temizlik Buyuk Tasfiye veya Buyuk Teror Rusca Bolshaya chistka Bolsaya cistka Sovyetler Birligi nde 1936 1938 yillari arasinda yapilan siyasi baski kampanyasidir Komunist Parti ve devlet gorevlileri arasinda temizlige yol acarken Kizil Ordu ile toprak sahiplerinin baski altina alinmasina ayrica genis capta polis arastirmasi tutuklamalara ve keyfi infazlara yol acmistir Rus tarihcesinde en yogun tasfiye harekatidir 1937 1938 arasi Yejovscina Rusca Ezhovshina yani Yejov olayi ya da Yejov devri olarak da cevirisi yapilmistir Sovyet gizli polisi NKVD nin sefi Nikolay Yejov un adindan kaynaklanir 600 000 ila 1 2 milyon kisinin hayatini kaybettigi tahmin edilmektedir Buyuk TemizlikStalin Donemi Kurbanlari anisina insa edilen Moskova daki Huzun DuvariBolgeSovyetler BirligiTarih1936 1938HedefTrockistler Kizil Ordu Lider Kadrosu KulaklarSaldiri turuYerinde Infaz KatliamOlu600 000 1 200 000IsleyenJosef Stalin Nikolay Yejov Genrih Yagoda Lavrenti Beriya NKVDSebepSiyasi muhaliflerin ortadan kaldirilmasi gucun konsolidasyonu karsi devrim korkusu Sovyetler Birligi nin SSCB komunist partisi lideri Vladimir Lenin 1924 yilinda hayatini kaybedince partide guc boslugu olustu Lenin in hukumetinde onemli gorevlerde bulunan isimler onun yerine gecmek icin mucadeleye basladi 1928 yilina gelindiginde partinin Genel Sekreteri Joseph Stalin rakiplerine karsi zafer kazanmis ve partinin kontrolunu ele gecirmisti Baslangicta Stalin yonetimi genis capta kabul gordu En onemli siyasi rakibi Trocki 1929 da surgune gonderildi ve Stalin in tek ulkede sosyalizm doktrini parti politikasi haline getirildi Ancak 1930 larin baslarinda parti yetkilileri Stalin den sogumaya basladi Bunun baslica nedenleri ilk bes yillik planin cok fazla can kaybina yol acmasi ve tarimin kolektiflestirilmesinin basarisizligiydi 1934 yilina gelindiginde Trocki gibi Stalin in rakipleri onun gorevden alinmasini talep ederek parti uzerindeki kontrolunu kirmaya calistilar Bu suphe ve guvensizlik ortaminda halk arasinda sevilen ust duzey yetkili Sergei Kirov suikaste ugradi Aralik 1934 teki suikast Stalin e karsi calisan parti uyelerinden olusan bir sebekeyi ortaya cikardi Bu sebekede Stalin in rakiplerinden bazilari da yer aliyordu Kirov un oldurulmesinden sonra tutuklananlarin cogu aralarinda ust duzey parti yetkilileri de olmak uzere Stalin i oldurmeyi planladiklarini itiraf etti Tarihciler bu itiraflarin gecerliligini tartissa da Kirov un olumunun Stalin in harekete gecip tasfiyelere baslamasina neden olan donum noktasi oldugu konusunda fikir birligi vardir Tasfiyeler buyuk olcude SSCB nin icisleri bakanligi ve gizli polisi olarak islev goren NKVD Icisleri Halk Komiserligi tarafindan yurutuldu 1936 dan itibaren NKVD Sovyet yonetiminin onde gelen isimlerini eski Bolsevikleri hukumet yetkililerini ve bolgedeki parti liderlerini tasfiye etmeye basladi Stalin e muhalefet eden veya onu elestiren Sovyet politikacilari gorevden alindi tutuklandi veya idam edildi Tasfiyeler giderek genisleyerek Kizil Ordu ve ust duzey komutanligi da kapsadi ve bu durum ordunun isleyisi uzerinde yikici bir etkiye sahip oldu Tasfiye dalgasi buyudukce her yerde sabotajci ve karsi devrimci suphesi yayildi ve sivil hayati da etkilemeye basladi NKVD Volga Almanlari gibi bazi etnik azinlik gruplarini hedef aldi ve bu gruplar zorla surgun ve yogun baski altina alindi Tasfiye sureci boyunca NKVD korku salarak sivil halk uzerinde kontrolunu saglamaya calisti ve kitlesel operasyonlar sirasinda sik sik tutuklama iskence siddetli sorgulama ve infaz yontemlerine basvurdu 1938 yilinda Stalin tasfiyeler konusundaki tutumunu degistirdi NKVD yi toplu infazlar yapmakla sucladi ve bu donemde NKVD nin basinda bulunan Genrikh Yagoda ve Nikolai Yezhov un idamini emretti Arastirmacilar Buyuk Temizlik 1936 1938 sirasinda olenlerin sayisinin yaklasik 700 000 kisi oldugunu tahmin ediyor Buyuk Temizlik sona erse de yaygin gozetim ve guvensizlik ortami Sovyetler Birligi nde on yillarca devam etti Mogolistan ve Sincan da da benzer tasfiyeler yasandi Sovyet hukumeti surgundeki Lev Trocki yi tasfiyeler sirasinda yargilamak istedi Ancak Trocki nin suikast girisimlerinden kurtulmasi ve Sovyetler Birligi nden kacmasi bunu engelledi Trocki tasfiyeden sag kurtulsa da 1940 yilinda Stalin in emriyle NKVD tarafindan suikaste kurban gidecekti AmacTasfiye hareketi Josef Stalin in parti ve ulus uzerindeki gucunu saglamlastirma Lev Trocki ve parti icindeki diger siyasi rakiplerin etkisini ortadan kaldirmak icin tasarlandi Keyfi tutuklama yargilama ve infaz surecleri Agustos 1936 dan Mart 1938 e kadar surdu Arka PlanVladimir Lenin in 1924 te olumunun ardindan Sovyetler Birligi Komunist Partisi nde bir iktidar boslugu olustu Lenin in hukumetindeki cesitli kisiler onun yerine gecmeye calisti Partinin Genel Sekreterligini yuruten Stalin siyasi muhalifleri geride birakacak ve nihayetinde 1928 de Komunist Partinin kontrolunu ele gecirecekti Baslangicta Stalin in liderligi genis olcude kabul edildi ve Tek ulkede sosyalizm doktrini parti politikasi haline geldi Fakat daha sonra 1930 larin baslarinda Kolektivizasyon ve Birinci Bes Yillik Plan in sinirli basarisinin ardindan parti yetkilileri arasinda Stalin e karsi bir hosnutsuzluk dogdu Bu politika basarisizliklari Lev Trocki gibi Stalin in rakiplerinin partiyi Stalin in elinden alma cabalarina firsat verdi Donemin populer politikacilarindan olan Sergey Kirov un 1934 yilinda bir suikast girisimiyle oldurulmesinin ardindan genis capta bir sorusturma baslatildi Bu sorusturma kapsaminda tutuklanan kisiler itiraflarinda Stalin i de oldurme planlari oldugunu soylediler 1936 yilina dogru Stalin iktidarina karsi tehditleri ortadan kaldirmayi hizlandirdi Trocki nin geri donmesi olasiligi Avrupa daki artan Fasizm tehlikesi onu bu tasfiyelere baslamaya iten nedenler arasindaydi Tasfiyeler buyuk olcude SSCB nin gizli polisi olan NKVD tarafindan yurutuldu Tasfiyelerin ilk asamasinda Sovyet hukumetinin lider kadrosu hedef alindi Tasfiyeler Kizil Ordu nun komutanligina kadar genisletildi a gore bu durum yakinda baslayacak olan II Dunya Savasi oncesinde Kizil Ordu ya agir hasar vermistir Tasfiyenin kapsami genislemeye baslayinca sabotajcilarin ve karsi devrimcilerin her yerde var olma suphesi sivil yasami da etkilemeye basladi Tasfiye sirasinda NKVD siviller uzerindeki kontrolu saglamlastirmak icin hapis iskence siddetli sorgulama ve keyfi infazlardan genis olcude yararlandi Moskova DurusmalariAna Madde Moskova Durusmalari Bassavci Andrey Visinski iddianameyi okuyor 1936 ve 1938 arasinda eski ust duzey Komunist Parti liderlerinin fasist ve kapitalist guclerle Stalin ve diger Sovyet liderlerine suikast duzenlemek Sovyetler Birligi ni parcalamak ve kapitalizmi yeniden kurmak icin komplo kurmakla suclandiklari cok buyuk uc durusma yapildi Ilk durusma Agustos 1936 da duzenlenen Trockist Kamenevic Zinovyevci Sol Karsi Devrimci olarak adlandirilan blogun 16 uyesi yargilandi Bu kisiler Kirov a suikast duzenlemek ve Stalin i oldurmeyi planlamakla suclandilar Suclamalari itiraf ettikten sonra hepsi olum cezasina carptirildi ve idam edildi Ocak 1937 deki ikinci davada Karl Radek Georgi Pyatakov ve un da aralarinda bulundugu Sovyet karsiti Trockist merkez olarak adlandirilan Trocki ile birlikte Almanya yanlisi bir komplo kurmakla suclanan grupta 17 kisi daha yer aldi Saniklardan 13 u sonunda kursuna dizilerek idam edildi Geri kalanlar ise kisa sure sonra oldukleri calisma kamplarinda ceza aldi Haziran 1937 de Mihail Tuhacevski nin de aralarinda bulundugu bir grup Kizil Ordu komutani yargilanip idam edildi Mart 1938 deki ucuncu davada ise Nikolay Buharin 1918 den beri Lenin ve Stalin i oldurmeye calisma Maksim Gorki yi zehirlemeye calisma ve Sovyetler Birligi ni Almanya Japonya ve Buyuk Britanya ile birlikte parcalamaya calisma sucundan yargilandi Buharin suclamalari kabul etti ve idam edildi SonlanmaStalin Molotov Vorosilov Kaganovic ve Jdanov tarafindan imzalanan Leningrad listesi Nisan 1937 Parti icerisindeki bu temizlik bittikten sonra Kulaklar Kizil Ordu kimi aydin ve yazarlari da kapsayan bu genis capli tasfiye hareketi 1938 yilinda Stalin in Sovyetler Birligi nin ic dusmanlardan temizlendigini ilan etmesiyle son buldu Tasviyeler sirasinda NKVD sefligi yapan Nikolay Yejov yargilanip idam edildi Buyuk Temizlik sona ermis olmasina ragmen guvensizlik ve polis devleti ortami onlarca yil sonra da devam etti Tarihciler Buyuk Temizlik sirasinda olu sayisinin kabaca 600 000 ila 1 2 Milyon arasi oldugunu tahmin ediyor Fakat belgelenmis infazlarin toplami 681 692 dir Bizzat Stalin tarafindan 1936 1937 1938 1940 1942 ve 1950 yillarindan imzalanan 388 adet infaz listesi 43 631 kisiyi icermektedir 1 Ayrica bakiniz1937 38 Kizil Ordu tasfiyeleri Trockist Anti Sovyet Askeri Orgutu Davasi Moskova Davalari Josef Stalin yonetimindeki Sovyetler Birligi nde olumlerKaynakca Orlando Figes The Whisperers Private Life in Stalin s Russia 2007 ISBN 0312428030 pages 227 315 Lenin Stalin and Hitler The Age of Social Catastrophe By Robert Gellately 2007 Knopf 720 pages ISBN 1400040051 Communism A History Modern Library Chronicles by Richard Pipes pg 67 Life and Terror in Stalin s Russia 1934 1941 book reviews 24 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Robert Conquest 1996 National Review Soviet Repression Statistics Some Comments 25 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Michael Ellman 2002 History com Ingilizce 12 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2021 The National WWII Museum New Orleans Ingilizce 12 Eylul 2018 25 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Agustos 2022 www wilsoncenter org Ingilizce 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Aralik 2021 People s Comissariat of Justice of the U S S R 1938 Anti Soviet Bloc of Rights and Trotskyites Heard before the Military Collegium of the Supreme Court of the U S S R Verbatim Report People s Comissariat of Justice of the U S S R ASIN B0711N78KN 3 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2022 Knight Amy 1999 Who Killed Kirov Hill amp Wang Getty John Arch Getty John Archibald 1987 Origins of the Great Purges The Soviet Communist Party Reconsidered 1933 1938 Ingilizce Cambridge University Press ISBN 978 0521335706 Tokaev Comrade X 1956 Internet Archive vasitasiyla Whitewood Peter 13 Haziran 2016 Rethinking Stalin s Purge of the Red Army 1937 38 University Press of Kansas Blog 15 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2021 Uldricks Teddy J 1977 The Impact of the Great Purges on the People s Commissariat of Foreign Affairs PDF Slavic Review 36 2 187 204 doi 10 2307 2495035 JSTOR 2495035 26 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Mayis 2024 Figes 2007 ss 227 315 Introduction the Great Purges as history Origins of the Great Purges Cambridge University Press ss 1 9 1985 doi 10 1017 cbo9780511572616 002 ISBN 978 0521259217 3 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 2 Aralik 2021 Homkes Brett 2004 Certainty Probability and Stalin s Great Purge McNair Scholars Journal 25 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mayis 2024 Leon Trotsky Exile and assassination Britannica www britannica com Ingilizce 30 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2022 Schatman Max 1938 Behind the Moscow Trials www britannica com Ingilizce 4 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2022 Editors History com HISTORY Ingilizce 12 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2022 www wilsoncenter org Ingilizce 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2022 R People s Comissariat Of Justice Of The U S S 1 Ocak 1938 Anti Soviet Bloc of Rights and Trotskyites Heard before the Military Collegium of the Supreme Court of the U S S R Verbatim Report People s Comissariat of Justice of the U S S R 3 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2022 Seventeen Moments in Soviet History Ingilizce 18 Haziran 2015 21 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2022 Ingilizce 15 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2022 Rogovin 1998 pp 36 38 Conquest 2008 s 142 Tucker Robert Block of Rights and Trotskyites Report of Court Proceedings in the Case of the Anti Soviet pp 667 68 Kuhr Corinna 1998 Children of Enemies of The People as Victims of the Great Purges Cahiers du Monde russe 39 1 2 209 220 ISSN 1252 6576 23 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2022 1998 Life and Terror in Stalin s Russia 1934 1941 s 139 ISBN 978 0300074420 Dis baglantilar Documenting the Death Toll Research into the Mass Murder of Foreigners in Moscow 1937 38 4 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde By Barry McLoughlin American Historical Association 1999 American Communists and Radicals Executed by Soviet Political Police and Buried at Sandarmokh 2 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Appendix to John Earl Haynes and Harvey Klehr s In Denial Historians Communism and Espionage Stalin s victims honored in emotional memorial 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde By Conor Sweeney The Washington Post Wednesday August 8 2007 Sovyetler Birligi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz