Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Cadı, birçok din ve mitolojide kötü amaçlara hizmet ettiğine ve doğaüstü güçleri olduğuna inanılan kişidir. Popüler kültürde siyah pelerinli, sivri başlıklı, süpürgesiyle uçan bir kadın figürü resmedilir. Türkiye'de farklı ağızlarda "cazı", "cazi" ya da "cazi kari" olarak da bilinir.
Türkçeye aynı anlamdaki Farsça cadıdan geçen sözcüğün kökeni Sanskritçede büyücü, kötü ruh sözcüğüne dayanır. Batılı dillerdeki karşılıkları ise Cermen Waarzegster dilindeki falcı sözcüğüdür. Bu terimin ortaya çıktığı Orta Çağ ve erken modern Avrupa'da, suçlanan cadılar genellikle kendi topluluklarına saldırdıklarına ve kötü yaratıklarla iletişim kurduklarına inanılan kadınlardı.
Cadıların kökeni
Cadıların tam olarak ne zaman ortaya çıktığı ve toplumun varlıklarının farkına vardığı zaman dilimi belirsizdir. Ancak en eski cadı kaydı MÖ 931-721 arasında indiği düşünülen 1. Samuel kitabındaki İncil'de görülmüştür. 1500 ve 1660 yılları arasında Avrupa'da cadı olduğu hakkında şüphelenen bir sürü kadın başı kesilerek ya da yakılarak öldürüldü. Heinrich Kramer ve James Sprenger adlı iki teolog tarafından 1486 yılında yazılan Malleus Maleficarum (Türkçe: Cadı Çekici) adlı eser cadıların kim oldukları, nasıl tespit edilecekleri ve nasıl öldürülecekleri hakkında rehber kitap olarak kabul edilmiş ve 1500-1660 yılları arasında cadı suçlamasıyla kadınlara yönelik öldürme girişimleri bu kitap rehberliğinde gerçekleşmiştir. Osmanlı'da da bu dönemde cadılar ile ilgili anlatılar mevcuttur. Evliya Çelebi tavuğa dönüşen cadıyla karşılaştığını iddia etmiştir.
Cadılıkta Yararlanılan Bazı Uygulamalar
Dünyada Cadılık
Afrika'dan, Avrupa'ya; Hindistan'dan, Orta Doğu'ya; Dünyanın dört bir yanında büyücülerin ve cadıların kültürlerde mevcut olduğu gözlemlenebilir.
Asya'da cadılık
Cadılık dünyanın pek çok ülkesinde farklı adlar ve şekillerde uygulanabilmektedir. Afrika büyüsüdür, buna karşılık Haiti adalarında bu büyücülük sanatına verilen ismi Voodoo'dur. Cadılar dünyadaki bütün din ve inanışların hepsine önem verir onların büyüsel uygulamalarını kullanabilirler.
Eğer ki; cadı kelimesini, süpürge ile gezinen, kafasında siyah bir Sombrero'yu andıran şapka ile dolaşan, büyüler yapan insanlar olarak incelemek istersek; bu inanış 15. ile 17. yüzyıl arasında Avrupa'da yaşayan kendilerini cadı olarak ilan eden, dul kadınları temsil eder ki; bu sadece kurgusal bir semboldür.
Bazılarına göre cadılık denen şey; dul kadınların 15. ile 17. yüzyıl arasındaki zor yaşam koşulları altında yaşayabilmesi için yaptıkları zoraki bir meslektir. Var olmasının ana sebebi de ekonomiktir.
Cadılar konu olarak 19. yüzyılın ortalarında sinema ve edebiyatın başlıca karakterleri arasına girmiştir.
Halkı sindirmeye çalışan bağnaz krallıklar kelimeyi anlamının aksi yönünde kullanarak, bilimi ve adaleti savunan insanları suçlayıp sindirmek için kullanmış ve sembolleştirilmiştir. Bu sembolün halk üzerinde oluşturduğu dini etkiden yararlanılmış ve aykırıların toplumdan ayıklanması için kullanılmıştır. Avrupa'da ve Amerika'da binlerce insan cadılık ve benzeri suçlardan diri diri yakılmıştır fakat bu tür olaylar gerçekte cadıların olmadığı anlamına gelmemektedir.
Mayısa ve Cazı
Doğu Karadeniz'de Anadolu ve Orta Doğu folklorundan farklı olarak cadıların normal anne ve babadan doğan ve cadılığı sonradan öğrenen sıradan kadınlar olduğunu inanılmaktadır.Trabzon'da cazı, Pontus Rumcası konuşulan bölgelerde Mayısa adlandırılan cadıların üzerine insan pisliği sürerek uçabildiğine, Mısır ve Kırım'a uçarak gidebildiklerine, örümcek, kuş ve diğer hayvanların formuna girerek şekil değiştirebildiklerine, çocuk ve kadınların ciğerlerini yediklerine, suya atıldıklarında batmadığına inanılmaktadır.
Kaftar
Türk ve Fars kültüründe yer alan bir cadı figürüdür. İnanışa göre Kaftar, boynuzlu bir kadın görünümündedir. Büyücülük yapar, ölüleri mezardan çıkarıp götürür. Çirkin bir görüntüsü vardır. Kuş olup uçar. Keskin dişlidir. Farsça, kaftar (güvercin) sözcüğünden türediği söylenir. Batı dillerinde ise Kaftarkis olarak da bilinir. Erkeksi, boynuzlu bir varlıktır. Mezarlıklara gidip, yeni gömülmüş ölüyü mezardan çıkarır, bir taşa yaslayıp boynuzuyla ona vurur. Sonra cesedi sırtına alarak götürür. Dağıstan halklarının inançlarında da bu karaktere "Kuşkâftar" denir. Uzun karışık saçları olan bu keskin dişli varlık kızlarıyla birlikte ormanda yaşar. Onlar geceleri çocukları kaçırırlar. İbn-i Batuta'nın yazdığına göre, Kaftar sihirbaz cadılara verilen bir isimdir.
Oburluk
Doğu Karadeniz bölgesinde, insan ve hayvan yavrularına musallat olup onların ciğer ya da kalplerini yiyerek ölmelerine neden olan kötü varlığa genellikle “cadı” ya da “cazı” denmektedir. Loğusaların ciğerlerini çalıp göl suyuna vura vura onların ölümlerine neden olan albastıya (özellikle de kara albastıya) benzeyen, fakat loğusalardan çok, yeni doğanlara musallat olan bu varlığa, halk arasında, yukarıda da ifade edildiği gibi, “obur” da denmektedir. Derleme yaptığımız alandan edindiğimiz bilgilere göre cadı kelimesi, yeni doğmuş bebeklerin ve hayvan yavrularının ciğerini yemek suretiyle insanlara ve hayvanlara zarar veren, olağanüstü özelliklere sahip olmakla birlikte genellikle kadın olarak tasvir edilen varlığa verilen bir ismi karşılamaktadır. Şalpazarı Çepnilerinden derlenen anlatmaların birinde, cadıların erkeklerden de olabileceği, ama daha çok kadınlardan olduğu ifade edilmektedir
Dinlerde
İslam
İslam dininde belirtilmiş dört tür sihir çeşidi vardır. Büyücülük sadece c şıkkını kullanırken, Cadılık ise bunlardan b ve c şıkkından (özellikle b şıkkından) insanlara kötülük etmek amacıyla yararlanır.
a) Keldanilerin Sihri: Bunlar yıldızlara taparlar, kainatı idare edenlerin yıldızlar olduğunu, hayır ve şerrin onlardan geldiğini. Semavi güçlerin yerdeki güçlerle birleşmesi sonucu mucizeler meydana geldiğini söylerler. Bunları irşat için Allah İbrahim’i gönderdi. Bunlar da kendi aralarında üç sınıf idiler:
- Eflak ve yıldızların ebedi olduğunu söyleyenler ki; onlara ''Sabie'' denilir.
- Eflak’ın uluhiyete inanırlar. Bunlar her felek için yerde bir put yapmış ve ona hizmet etmiş putperestlerdir.
- Eflak’ı ve yıldızları yaratan birisi olduğunu ve bunun onlara yeryüzünü idare etme hakkını verdiğini söyleyenler. Bunlar yıldızları aracı kabul ederlerdi.
b) Ruh Gücüne Dayanılarak Ortaya Konan Sihir: Buna göre insan ruhu tasfiye ile icat etme, öldürme, bünye ve şekilde değişiklik yapma gücüne ulaşır.
c) Ruhani Varlıklardan Faydalanılarak Yapılan Sihir: Bu da muska yapmak ve cinleri kullanmak gibi şekillerde uygulanır.
d) Göz boyamak şeklinde yapılan sihirdir. Bu da hokkabazlık, el çabukluğu ve benzeri davranışlardır.
İslam alimleri, yukarıda açıklanan a maddesinde yer alan kişilerin inançları açısından kafir olduklarını belirtmişlerdir. Fakat İslam alimlerince, Cadılık gibi bir konu üstünde durulduğunda, eğer konu kendini kötülüğe adamaktansa; inanç olarak zaten bir kişi herhangi bir madde ya da koşula bağlı olmadan kafirdir.
Popüler Kültürde Cadılar
Sinema
, , Hocus Pocus, The Blair Witch Project, Harry Potter gibi pek çok filmde cadılar konu edilmiştir. Bu filmlerde cadılar süpürge, asa ve kazanlarla ilişkilendirilmişlerdir.
Kitaplar
Günümüzde en ünlü serilerden biri olan Harry Potter kitapları, cadılık ve büyücülük dünyasını konu almıştır.
Cadılık dünyasını konu alan bir başka kitap serisi de tarafından yazılan "Sweep Series"dir. Seri, on dört kitap ve Morgan Rowlands'ın etrafının tamamen cadılarla çevrili olduğunu fark eden bir kızın hikâyesini anlatan bir romandan oluşur.
Ayrıca bakınız
- Cadı avı
- Cadılar Bayramı
- Salem Cadı Olayları - 1692 - 1693 yıllarında yaşanmış cadı yargılama.
- Cadı pastası - Orta Çağ Avrupa'sında kimlerin Cadı olduğunu anlamak için kullanılan bir ekmek.
Kaynakça
- ^ "witch." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ . 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2021.
- ^ "cadı." Nişanyan Sözlük. Erişim: 12 Aralık 2014
- ^ "witch." 17 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Online Etymology Dictionary. Erişim: 12 Aralık 2014
- ^ . www.britannica.com (İngilizce). 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ a b Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016 s. 304-305
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) 7 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi
- ^ "Babür, doğu karadenizde cadılık" (PDF). 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Cadi bircok din ve mitolojide kotu amaclara hizmet ettigine ve dogaustu gucleri olduguna inanilan kisidir Populer kulturde siyah pelerinli sivri baslikli supurgesiyle ucan bir kadin figuru resmedilir Turkiye de farkli agizlarda cazi cazi ya da cazi kari olarak da bilinir Cadilar Hans Baldung Grien in eseri Turkceye ayni anlamdaki Farsca cadidan gecen sozcugun kokeni Sanskritcede buyucu kotu ruh sozcugune dayanir Batili dillerdeki karsiliklari ise Cermen Waarzegster dilindeki falci sozcugudur Bu terimin ortaya ciktigi Orta Cag ve erken modern Avrupa da suclanan cadilar genellikle kendi topluluklarina saldirdiklarina ve kotu yaratiklarla iletisim kurduklarina inanilan kadinlardi Cadilarin kokeni Cadilarin tam olarak ne zaman ortaya ciktigi ve toplumun varliklarinin farkina vardigi zaman dilimi belirsizdir Ancak en eski cadi kaydi MO 931 721 arasinda indigi dusunulen 1 Samuel kitabindaki Incil de gorulmustur 1500 ve 1660 yillari arasinda Avrupa da cadi oldugu hakkinda suphelenen bir suru kadin basi kesilerek ya da yakilarak olduruldu Heinrich Kramer ve James Sprenger adli iki teolog tarafindan 1486 yilinda yazilan Malleus Maleficarum Turkce Cadi Cekici adli eser cadilarin kim olduklari nasil tespit edilecekleri ve nasil oldurulecekleri hakkinda rehber kitap olarak kabul edilmis ve 1500 1660 yillari arasinda cadi suclamasiyla kadinlara yonelik oldurme girisimleri bu kitap rehberliginde gerceklesmistir Osmanli da da bu donemde cadilar ile ilgili anlatilar mevcuttur Evliya Celebi tavuga donusen cadiyla karsilastigini iddia etmistir Cadilikta Yararlanilan Bazi UygulamalarMeditasyon Enerji islemek Auralari gormek Ouijalari kullanmak Chanting mantras Iyilesme Kehanet tarot vs Astroloji Kukla kullanimi Ruhlardan yardim almak ScryingDunyada CadilikAfrika dan Avrupa ya Hindistan dan Orta Dogu ya Dunyanin dort bir yaninda buyuculerin ve cadilarin kulturlerde mevcut oldugu gozlemlenebilir Asya da cadilikCadilik dunyanin pek cok ulkesinde farkli adlar ve sekillerde uygulanabilmektedir Afrika buyusudur buna karsilik Haiti adalarinda bu buyuculuk sanatina verilen ismi Voodoo dur Cadilar dunyadaki butun din ve inanislarin hepsine onem verir onlarin buyusel uygulamalarini kullanabilirler Eger ki cadi kelimesini supurge ile gezinen kafasinda siyah bir Sombrero yu andiran sapka ile dolasan buyuler yapan insanlar olarak incelemek istersek bu inanis 15 ile 17 yuzyil arasinda Avrupa da yasayan kendilerini cadi olarak ilan eden dul kadinlari temsil eder ki bu sadece kurgusal bir semboldur Bazilarina gore cadilik denen sey dul kadinlarin 15 ile 17 yuzyil arasindaki zor yasam kosullari altinda yasayabilmesi icin yaptiklari zoraki bir meslektir Var olmasinin ana sebebi de ekonomiktir Cadilar konu olarak 19 yuzyilin ortalarinda sinema ve edebiyatin baslica karakterleri arasina girmistir Halki sindirmeye calisan bagnaz kralliklar kelimeyi anlaminin aksi yonunde kullanarak bilimi ve adaleti savunan insanlari suclayip sindirmek icin kullanmis ve sembollestirilmistir Bu sembolun halk uzerinde olusturdugu dini etkiden yararlanilmis ve aykirilarin toplumdan ayiklanmasi icin kullanilmistir Avrupa da ve Amerika da binlerce insan cadilik ve benzeri suclardan diri diri yakilmistir fakat bu tur olaylar gercekte cadilarin olmadigi anlamina gelmemektedir Mayisa ve Cazi Dogu Karadeniz de Anadolu ve Orta Dogu folklorundan farkli olarak cadilarin normal anne ve babadan dogan ve cadiligi sonradan ogrenen siradan kadinlar oldugunu inanilmaktadir Trabzon da cazi Pontus Rumcasi konusulan bolgelerde Mayisa adlandirilan cadilarin uzerine insan pisligi surerek ucabildigine Misir ve Kirim a ucarak gidebildiklerine orumcek kus ve diger hayvanlarin formuna girerek sekil degistirebildiklerine cocuk ve kadinlarin cigerlerini yediklerine suya atildiklarinda batmadigina inanilmaktadir Kaftar Turk ve Fars kulturunde yer alan bir cadi figurudur Inanisa gore Kaftar boynuzlu bir kadin gorunumundedir Buyuculuk yapar oluleri mezardan cikarip goturur Cirkin bir goruntusu vardir Kus olup ucar Keskin dislidir Farsca kaftar guvercin sozcugunden turedigi soylenir Bati dillerinde ise Kaftarkis olarak da bilinir Erkeksi boynuzlu bir varliktir Mezarliklara gidip yeni gomulmus oluyu mezardan cikarir bir tasa yaslayip boynuzuyla ona vurur Sonra cesedi sirtina alarak goturur Dagistan halklarinin inanclarinda da bu karaktere Kuskaftar denir Uzun karisik saclari olan bu keskin disli varlik kizlariyla birlikte ormanda yasar Onlar geceleri cocuklari kacirirlar Ibn i Batuta nin yazdigina gore Kaftar sihirbaz cadilara verilen bir isimdir Oburluk Dogu Karadeniz bolgesinde insan ve hayvan yavrularina musallat olup onlarin ciger ya da kalplerini yiyerek olmelerine neden olan kotu varliga genellikle cadi ya da cazi denmektedir Logusalarin cigerlerini calip gol suyuna vura vura onlarin olumlerine neden olan albastiya ozellikle de kara albastiya benzeyen fakat logusalardan cok yeni doganlara musallat olan bu varliga halk arasinda yukarida da ifade edildigi gibi obur da denmektedir Derleme yaptigimiz alandan edindigimiz bilgilere gore cadi kelimesi yeni dogmus bebeklerin ve hayvan yavrularinin cigerini yemek suretiyle insanlara ve hayvanlara zarar veren olaganustu ozelliklere sahip olmakla birlikte genellikle kadin olarak tasvir edilen varliga verilen bir ismi karsilamaktadir Salpazari Cepnilerinden derlenen anlatmalarin birinde cadilarin erkeklerden de olabilecegi ama daha cok kadinlardan oldugu ifade edilmektedirDinlerdeIslam Islam dininde belirtilmis dort tur sihir cesidi vardir Buyuculuk sadece c sikkini kullanirken Cadilik ise bunlardan b ve c sikkindan ozellikle b sikkindan insanlara kotuluk etmek amaciyla yararlanir a Keldanilerin Sihri Bunlar yildizlara taparlar kainati idare edenlerin yildizlar oldugunu hayir ve serrin onlardan geldigini Semavi guclerin yerdeki guclerle birlesmesi sonucu mucizeler meydana geldigini soylerler Bunlari irsat icin Allah Ibrahim i gonderdi Bunlar da kendi aralarinda uc sinif idiler Eflak ve yildizlarin ebedi oldugunu soyleyenler ki onlara Sabie denilir Eflak in uluhiyete inanirlar Bunlar her felek icin yerde bir put yapmis ve ona hizmet etmis putperestlerdir Eflak i ve yildizlari yaratan birisi oldugunu ve bunun onlara yeryuzunu idare etme hakkini verdigini soyleyenler Bunlar yildizlari araci kabul ederlerdi b Ruh Gucune Dayanilarak Ortaya Konan Sihir Buna gore insan ruhu tasfiye ile icat etme oldurme bunye ve sekilde degisiklik yapma gucune ulasir c Ruhani Varliklardan Faydalanilarak Yapilan Sihir Bu da muska yapmak ve cinleri kullanmak gibi sekillerde uygulanir d Goz boyamak seklinde yapilan sihirdir Bu da hokkabazlik el cabuklugu ve benzeri davranislardir Islam alimleri yukarida aciklanan a maddesinde yer alan kisilerin inanclari acisindan kafir olduklarini belirtmislerdir Fakat Islam alimlerince Cadilik gibi bir konu ustunde duruldugunda eger konu kendini kotuluge adamaktansa inanc olarak zaten bir kisi herhangi bir madde ya da kosula bagli olmadan kafirdir Populer Kulturde CadilarSinema Hocus Pocus The Blair Witch Project Harry Potter gibi pek cok filmde cadilar konu edilmistir Bu filmlerde cadilar supurge asa ve kazanlarla iliskilendirilmislerdir Kitaplar Gunumuzde en unlu serilerden biri olan Harry Potter kitaplari cadilik ve buyuculuk dunyasini konu almistir Cadilik dunyasini konu alan bir baska kitap serisi de tarafindan yazilan Sweep Series dir Seri on dort kitap ve Morgan Rowlands in etrafinin tamamen cadilarla cevrili oldugunu fark eden bir kizin hikayesini anlatan bir romandan olusur Ayrica bakinizCadi avi Cadilar Bayrami Salem Cadi Olaylari 1692 1693 yillarinda yasanmis cadi yargilama Cadi pastasi Orta Cag Avrupa sinda kimlerin Cadi oldugunu anlamak icin kullanilan bir ekmek Kaynakca witch Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003 31 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Kasim 2021 cadi Nisanyan Sozluk Erisim 12 Aralik 2014 witch 17 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Online Etymology Dictionary Erisim 12 Aralik 2014 www britannica com Ingilizce 6 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2022 a b Ozhan Ozturk Dunya Mitolojisi Nika Yayinlari Ankara 2016 s 304 305 Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 7 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Babur dogu karadenizde cadilik PDF 30 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 30 Ocak 2023