Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Carcharodontosaurus (anlamı: köpekbalığı dişli kertenkele) Geç Kretase (Cenomanian) zamanında Kuzey Afrika'da yaşamış Carcharodontosaurid teropod bir dinozor cinsidir. Cins adı Carcharodon'dan (köpekbalığı cinsi) gelir, Grekçe karchar[os] (κάρχαρος, "sivri" veya "keskin") ve odōn (ὀδών, "dişler") sözcükleri ve -saurus ("kertenkele") son ekinin birleşmesiyle oluşur. Cins güncel olarak iki tür içerir; C. saharicus ve C. iguidensis.
| Carcharodontosaurus | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 C.saharicus kafatası | ||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
|
Keşif
1924 yılında Fransız paleontologlar Charles Depéret ve J. Savornin Kem Kem Formasyonu'nda (Cezayir yakınları) bir dizi fosil diş bulmuşlardır. Bu dişlerin şeklinin Megalosaurus'a benzemesi sonucu M. saharicus olarak bu dişlerin sahibi canlıyı adlandırdılar. Daha önce 1914 yılında Alman paleontolog Ernest Stromer Kuzey Afrika Hahariya vahası'nda parçalı bir kafatası bulmuştur. Uzun çalışmalar sonunda 1931 yılında bu dinozorun kalıntıları tanımlandı. Bulduğu kalıntıları da yeniden adlandırarak Carcharodontosaurus saharicus olarak adlandırdı, zira bulduğu dişler Megalosaurus'unkilerden çok köpekbalığı dişlerine benzemekteydi.
Sınıflandırma
Stromer'in bulduğu fosil parçaları arasında kafatası, üst sol çene, birkaç diş, kaburga parçası, üç boyun omuru, kuyruk omuru parçası, sol kalça kemiği parçası, her iki uyluk ve sol kamış kemiği vardır. Carcharodontosaurus, ön kuyruk omurlarındaki oyuk bölgelerin karakteristik varlığı onu diğer teropodlardan ayrılır. Omurga kolonundaki kemiklerin oyuklu yapıları da Allosauroidea üstfamilya içinde bir aile oluştururlar. bu boşluklu kemik yapıları sayesinde kemiklerin uzunluklarından taviz verilmeden ağırlıktan tasarruf edilebiliyordu. 1995 yılında Paul Sereno ve ekibi Sahra'da Kem Kem formasyonu'nda Depéret ve Savornin'in orijinal fosili bulduğu yere yakın bir yerde yok olan numuneden daha tam bir kafatası bulundu. 2007 yılındaysa Sereno ve Brusatte Nijer'de Echkar formasyonu'nda yeni bir tür keşfettiler. C. iguidensis adı verildi, aşağı yukarı Fas'ta bulunan fosile benzer oranlardaydı. Sereno ve arkadaşları bombardımanda yok olan türün yerine 1995'te bulunan kafatası tip tür olarak belirledi. Nijer'de Igui'de bulunan ikinci tür olan C.iguidensis'in C.saharicus'tan başlıca ayrıldığı noktalar kafalar çene uzunluğu farkı ve diş oyuklarının boyutuydu. C.iguidensis daha kısa bir üst çeneye sahipti ve diş oyukları da daha kalın bir yapıdaydı. Bu incelemeler MNN IGU2, MNN IGU3 ve MNN IGU10'a kadar fosil numuneleri üzerinden yapılmıştır. Bu numaralı numuneler çene parçaları, dişler, gözyaşı kemiği gibi önemli fosil örnekleri barındırmaktadır.
Apesteguía ve ark. (2016)'na dayanarak yapılan aşağıdaki kladogram Carcharodontosaurus'un Carcharodontosauridae ailesi içindeki yerini gösterir.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fiziksel özellikler
Yapılan ayrıntılı ölçümleme çalışmaları sonucunda 1.6 metre civarında oldukça büyük bir kafatasına sahip olduğu görülmüştür, boyut tahminleri 12 metre uzunluk ve 4-6.5 ton kadar ağırlık öngörür. Diğer teropodlardan karakteristik olarak farklılaştığı noktalar vardır. Bu dinozorların kafatası kemikleri geniş boşluklara sahiptir ve uzun olmasına rağmen hafif olmasını buna borçludur. Ayrıca görsel açıklıkların (optik nerve) da büyük olması güçlü bir görme duyusuna yorulabilir. Bu canlıların sınıflandırma basamağında Carcharodontosauridae familyası oluşturmalarının en önemli sebebi omurlarındaki benzersiz yapılardır. Omurlarının ön (anterior) kısmında hava dolu boşluklar bulunur bilhassa bu boşlukluluk durumu kuyruk omurlarında yer alır.
Beyin ve iç kulak
2001 yılında Hans C. E. Larsson, Carcharodontosaurus saharicus'un endokranyum ve iç kulağıyla ilgili bir çalışma yayımladı. Bunun yanı sıra akrabası daha küçük boyutlu Allosaurus'a benzer beyin boşluğuna sahiptir.Carcharodontosaurus saharicus'un iç kulağının üç semisirküler kanalı yandan görünümü yarı üçgenseldir. Bu iç kulak örüntüsü Allosaurus, kertenkeleler ve kaplumbağalarda varken, kuşlarda yoktur.
Paleobiyoloji
Beslenme
Diğer teropodların da sahip olduğu düşünülen çene kuvveti hakkında, Tyrell Müzesi'nde küratör olarak çalışan paleontolog Henderson boyun ve çene yapılarına bakarak Carcharodontosaurus cinsinin de 400 kg'ı aşkın et parçasını kaldırabileceğini incelemesinde göstermiştir; ancak sonra yardımcısı Nicholls'la beraber bu kaldırılabilecek ağırlığı biraz küçülterek yeniden düzenlemiştir.
Kaynakça
- ^ Stromer, Ernest. ""Wirbeltiere-Reste der Baharijestufe (unterestes Canoman). Ein Skelett-Rest von Carcharodontosaurus nov. gen."". Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. gbif. 4 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ a b c Prothero, Donald R. (2015). Monster Flesh-Eater: The Largest Predator. New York Chichester, West Sussex: Columbia University Press. ss. 99-100. ISBN .
- ^ Brusatte, Stephen. . www.researchgate.com. Researchgate. 5 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Apesteguía, Sebastián; Smith, Nathan D.; Valieri, Ruben Juárez; ,Peter J., Makovicky. . journals.plos.org/. 13 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Seebacher, Frank. (PDF). BioOne. Journal of Vertebrate Paleontology. 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b Larsson, Hans, C.E. . eurekamag.com/. EurekaMag. 2 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Ronson, Jacquelin. . www.inverse.com. Inverse. 17 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Carcharodontosaurus anlami kopekbaligi disli kertenkele Gec Kretase Cenomanian zamaninda Kuzey Afrika da yasamis Carcharodontosaurid teropod bir dinozor cinsidir Cins adi Carcharodon dan kopekbaligi cinsi gelir Grekce karchar os karxaros sivri veya keskin ve odōn ὀdwn disler sozcukleri ve saurus kertenkele son ekinin birlesmesiyle olusur Cins guncel olarak iki tur icerir C saharicus ve C iguidensis Carcharodontosaurus PreYeYeOSDCPTJKPgNC saharicus kafatasiBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaKlad SaurischiaKlad TheropodaKlad TetanuraeKlad CarnosauriaUst familya AllosauroideaFamilya CarcharodontosauridaeAlt familya CarcharodontosaurinaeCins Carcharodontosaurus 1931TurlerC saharicus Deperet amp Savornin C iguidensis Brusatte amp Paul Sereno Kesif1924 yilinda Fransiz paleontologlar Charles Deperet ve J Savornin Kem Kem Formasyonu nda Cezayir yakinlari bir dizi fosil dis bulmuslardir Bu dislerin seklinin Megalosaurus a benzemesi sonucu M saharicus olarak bu dislerin sahibi canliyi adlandirdilar Daha once 1914 yilinda Alman paleontolog Ernest Stromer Kuzey Afrika Hahariya vahasi nda parcali bir kafatasi bulmustur Uzun calismalar sonunda 1931 yilinda bu dinozorun kalintilari tanimlandi Buldugu kalintilari da yeniden adlandirarak Carcharodontosaurus saharicus olarak adlandirdi zira buldugu disler Megalosaurus unkilerden cok kopekbaligi dislerine benzemekteydi SiniflandirmaStromer in buldugu fosil parcalari arasinda kafatasi ust sol cene birkac dis kaburga parcasi uc boyun omuru kuyruk omuru parcasi sol kalca kemigi parcasi her iki uyluk ve sol kamis kemigi vardir Carcharodontosaurus on kuyruk omurlarindaki oyuk bolgelerin karakteristik varligi onu diger teropodlardan ayrilir Omurga kolonundaki kemiklerin oyuklu yapilari da Allosauroidea ustfamilya icinde bir aile olustururlar bu bosluklu kemik yapilari sayesinde kemiklerin uzunluklarindan taviz verilmeden agirliktan tasarruf edilebiliyordu 1995 yilinda Paul Sereno ve ekibi Sahra da Kem Kem formasyonu nda Deperet ve Savornin in orijinal fosili buldugu yere yakin bir yerde yok olan numuneden daha tam bir kafatasi bulundu 2007 yilindaysa Sereno ve Brusatte Nijer de Echkar formasyonu nda yeni bir tur kesfettiler C iguidensis adi verildi asagi yukari Fas ta bulunan fosile benzer oranlardaydi Sereno ve arkadaslari bombardimanda yok olan turun yerine 1995 te bulunan kafatasi tip tur olarak belirledi Nijer de Igui de bulunan ikinci tur olan C iguidensis in C saharicus tan baslica ayrildigi noktalar kafalar cene uzunlugu farki ve dis oyuklarinin boyutuydu C iguidensis daha kisa bir ust ceneye sahipti ve dis oyuklari da daha kalin bir yapidaydi Bu incelemeler MNN IGU2 MNN IGU3 ve MNN IGU10 a kadar fosil numuneleri uzerinden yapilmistir Bu numarali numuneler cene parcalari disler gozyasi kemigi gibi onemli fosil ornekleri barindirmaktadir Apesteguia ve ark 2016 na dayanarak yapilan asagidaki kladogram Carcharodontosaurus un Carcharodontosauridae ailesi icindeki yerini gosterir Allosaurus Carcharodontosauria Carcharodontosauridae Concavenator Acrocanthosaurus Carcharodontosaurinae Carcharodontosaurus saharicus Carcharodontosaurus iguidensis Giganotosaurini Tyrannotitan Mapusaurus Giganotosaurus Fiziksel ozelliklerCarcharodontosaurus 123 Yapilan ayrintili olcumleme calismalari sonucunda 1 6 metre civarinda oldukca buyuk bir kafatasina sahip oldugu gorulmustur boyut tahminleri 12 metre uzunluk ve 4 6 5 ton kadar agirlik ongorur Diger teropodlardan karakteristik olarak farklilastigi noktalar vardir Bu dinozorlarin kafatasi kemikleri genis bosluklara sahiptir ve uzun olmasina ragmen hafif olmasini buna borcludur Ayrica gorsel acikliklarin optik nerve da buyuk olmasi guclu bir gorme duyusuna yorulabilir Bu canlilarin siniflandirma basamaginda Carcharodontosauridae familyasi olusturmalarinin en onemli sebebi omurlarindaki benzersiz yapilardir Omurlarinin on anterior kisminda hava dolu bosluklar bulunur bilhassa bu boslukluluk durumu kuyruk omurlarinda yer alir Beyin ve ic kulak 2001 yilinda Hans C E Larsson Carcharodontosaurus saharicus un endokranyum ve ic kulagiyla ilgili bir calisma yayimladi Bunun yani sira akrabasi daha kucuk boyutlu Allosaurus a benzer beyin bosluguna sahiptir Carcharodontosaurus saharicus un ic kulaginin uc semisirkuler kanali yandan gorunumu yari ucgenseldir Bu ic kulak oruntusu Allosaurus kertenkeleler ve kaplumbagalarda varken kuslarda yoktur PaleobiyolojiBeslenme Diger teropodlarin da sahip oldugu dusunulen cene kuvveti hakkinda Tyrell Muzesi nde kurator olarak calisan paleontolog Henderson boyun ve cene yapilarina bakarak Carcharodontosaurus cinsinin de 400 kg i askin et parcasini kaldirabilecegini incelemesinde gostermistir ancak sonra yardimcisi Nicholls la beraber bu kaldirilabilecek agirligi biraz kuculterek yeniden duzenlemistir Kaynakca Stromer Ernest Wirbeltiere Reste der Baharijestufe unterestes Canoman Ein Skelett Rest von Carcharodontosaurus nov gen Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften gbif 4 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2023 a b c Prothero Donald R 2015 Monster Flesh Eater The Largest Predator New York Chichester West Sussex Columbia University Press ss 99 100 ISBN 978 0 231 53942 5 Brusatte Stephen www researchgate com Researchgate 5 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Apesteguia Sebastian Smith Nathan D Valieri Ruben Juarez Peter J Makovicky journals plos org 13 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Seebacher Frank PDF BioOne Journal of Vertebrate Paleontology 4 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b Larsson Hans C E eurekamag com EurekaMag 2 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ronson Jacquelin www inverse com Inverse 17 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi