Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Centaur, Güneş Sisteminin dış bölgesindeki gaz devleri Jüpiter ve Neptün gezegenleri arasında, tutarlı olmayan yörüngelerde bulunan bir küçük Güneş Sistemi cismidir. Bu cisimlerin yörüngelerindeki tutarsızlık, bir veya birden çok büyük gezegenin yörüngeleriyle kesişmelerinden kaynaklanır. Centaur'ların kendileri, kısa ömürlü kararsız yörüngelere sahiptir ve birkaç milyon yıl içinde Kuiper kuşağı nesnelerinin aktif olmayan popülasyonundan Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarının aktif grubuna geçiş yaparlar.
Centaurlar genellikle Kuiper kuşağının iç kısmı ve Jüpiter truvalılarının dış kısmındaki bir yörüngede bulunurlar.
| Güneş Jüpiter truvalıları (6.178) Dağınık disk (>300) Neptün truvalıları (9) | Dev gezegenler: Jüpiter (J) · Satürn (S) · Uranüs (U) · Neptün (N) Centaurlar (44.000) Kuiper kuşağı (>100.000) |
Neredeyse tümünün yörüngelerinin dinamik ömrü birkaç milyon yılla sınırlı olup, muhtemelen ters yön yörüngeye sahip olan adlı cisim bu duruma bir istisna teşkil etmektedir. Centaurlar asteroitler ve kuyruklu yıldızların tipik karakteristik özelliklerini taşımaktadır.
Adlarını mitolojide yarı insan yarı at olarak tasvir edilen kentaurlardan almaktadırlar.
Büyük cisimler kaynaklı gözlemsel zorluklar, toplam centaur popülasyonunun tam olarak belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, 1 kilometre çapından daha büyük olan centaur sayısının yaklaşık olarak 44.000 ila 10 milyon arasında olabileceği tahmin edilmektedir.
Bilinen ilk centaur olan 944 Hidalgo Jet İtki Laboratuvarı tanımlamasıyla 1920 yılında keşfedilmiş, ancak 1977 yıında 2060 Chiron'un bulunuşuna dek ayrı bir küçük gezegen grubu olarak tanınmamıştır. Bilinen en büyük centaur, ana asteroit kuşağında yer alan orta büyüklükteki bir asteroit boyutlarında olan 260 kilometrelik çapıyla 1997 yılında keşfedilen ve kendine ait bir bulunan 10199 Chariklo'dur.
2004 yılında Cassini sondası tarafından görüntülenen Satürn'ün uydusu Phoebe'nin Kuiper kuşağı kökenli olarak Satürn tarafından yakalanmış bir centaur olabileceğine dair çeşitli kanıtlar olmasına rağmen, halihazırda hiçbir centaur yakından fotoğraflanmamıştır. Bununla birlikte, Hubble Uzay Teleskobu tarafından 'un yüzey özelliklerine ilişkin bazı kanıtlar toplanmıştır.
Dış Güneş Sistemi kaynaklı olduğu düşünülen cüce gezegen Ceres'in de eski bir centaur olabileceği kabul edilebilmekle birlikte, günümüzde bilinen tüm centaurlar Güneş Sistemi kaynaklı değildir.
Cenaur benzeri yörüngelere sahip olduğu bilinen yaklaşık 30 cicim ile birlikte kuyruklu yıldız benzeri bir komaya sahip olduğu keşfedilmiş olup, 2060 Chiron, ve adlı üç cismin ise tamamen Jüpiter'in ötesindeki yörüngelerde bulunabilen seviyelerde uçucu malzemeler içerdiği bilinmektedir.
Chiron ve Echeclus hem centaur hem de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılırken, Schwassmann-Wachmann 1 ise yalnızca kuyruklu yıldız tanımına sahiptir. gibi diğer centaurların da komaları olabileceğinden şüphelenilmektedir. Güneş'e yeterince yaklaşabilecek olan herhangi bir centaurun da bir koma oluşturması beklenmektedir.
Sınıflandırma
Centaurların bulundukları bölge, Güneş Sisteminin doğası gereği tutarsız olan Güneş'e 5 ila 30 AU mesafedeki bir yerdir. Kuiper kuşağı kaynaklı olduğu ileri sürülen bu cisimler, Güneş Sistemi içinde görece kısa bir zaman diliminde bulunacak ve belirli bir süre sonunda sistemin dışına doğru savrulacaklardır. Bu bölgedeki yörüngelerin doğasında var olan uzun vadeli istikrarsızlık nedeniyle, şu anda herhangi bir gezegenin yörüngesinden geçmeyen 2000 GM137 ve 2001 XZ255 gibi centaurlar bile, dev gezegenlerden birinin veya daha fazlasının yörüngesinden geçmeye başlayana kadar tedirgin olacak şekilde kademeli olarak değişen yörüngelerdedir. Cisimlerin bulundukları bölgedeki kararsızlıklar nedeniyle tutarlı ve net bir tanımlama yapılamamakta olup, kimi gök bilimciler yalnızca yarı büyük ekseni bu bölgeye isabet eden cisimleri centaur olarak kabul ederken, kimileri ise enberileri bu bölgeye isabet eden herhangi bir cismi centaur olarak kabul etmektedir.
Farklı kriterler
Cisimlerin yörünge öğelerinin değerleri göz önüne alınarak, centaurlar için farklı kurumların farklı sınır değerleri kabul edilmektedir:
- Küçük Gezegen Merkezi (Minor Planet Center-MPC) centaurları Jüpiter'in yörüngesinin ötesinde bir enberiye (5,2 AU < q) ve Neptün'ünkinden daha küçük bir yarı büyük eksene (a < 30,1 AU) sahip olan cisimler olarak tanımlamaktadır. Ancak günümüzde MPC centaurları ve dağınık disk cisimlerini genellikle tek bir grup olarak listelemektedir.
- Jet İtki Laboratuvarı (JPL) da benzer şekilde centaurları Jüpiter ve Neptün'ün yarı büyük eksenleri arasında (5,5 AU ≤ a ≤ 30,1 AU) bir yarı büyük eksene sahip olarak tanımlamaktadır.JPL Küçük Cisim Veritabanı 707 adet cantaur ve 19 Chiron tipi kuyruklu yıldızı listelemektedir.
- Buna karşılık, Deep Ecliptic Survey (DES) centaurları dinamik bir sınıflandırma şeması kullanarak tanımlamaktadır. Bu sınıflandırmalar, 10 milyon yıl boyunca takip edildiğinde cismin mevcut yörüngesinin davranışındaki değişime dayanmaktadır. DES yapmış olduğu simülasyonla, centaurları herhangi bir zamandaki anlık enberisi Neptün'ün aynı dönem içindeki yarı büyük ekseninden daha küçük olan ve rezonans olmayan cisimler olarak tanımlamaktadır. Bu tanım ile centaurların bir gezegenin yörüngesiyle kesişen cisimler olarak tanımlanabilmesi ve mevcut yörüngelerinde nispeten kısa yaşam süreleri olduğunu gösterilmesi amaçlanmıştır.
- The Solar System Beyond Neptune (2008) adlı derleme, yarı büyük ekseni Jüpiter ve Neptün'ün yarı büyük eksenleri arasında olan ve Jüpiter'e bağlı Tisserand parametresi 3,05 değerinin üzerinde olan cisimleri centaur olarak tanımlamaktadır. Tisserand parametresi bunun altında olan cisimler ve Kuiper kuşağı cisimlerinin hariç tutulması amacıyla Satürn'ün enberisinin yarısına kadar uzanan tahmini bir enberi sınırı (q ≤ 7. 35 AU) belirlenmiş olup, böylelikle Jüpiter ailesi kuyrukluyıldızları olarak ve yarı büyük ekseni Neptünden büyük olan kararsız yörüngelerdeki nesneleri dağınık diskin üyeleri olarak sınıflandırmaktadır.
- Diğer gök bilimciler centaurları, Neptün'ün yörüngesi içinde bir enberi ile rezonans göstermeyen ve muhtemelen önümüzdeki 10 milyon yıl içinde bir gaz devinin Hill küresini aşacağı kanıtlanabilen nesneler olarak tanımlamayı tercih etmektedir, böylece centaurlar içe doğru ve daha hızlı saçılan aynı zamanda da tipik saçılmış disk nesnelerinden daha güçlü bir şekilde diğer gezegenlerle etkileşime giren nesneler olarak düşünülebilir.
- Gladman & Marsden (2008) önermiş olduğu yeni adlandırma kriterleri centaur olarak sınıflandırılmış olan bazı nesneleri Jüpiter ailesi kuyrukluyıldızları haline getirmektedir. Buna göre; hem (q = 5,8 AU, TJ = 3,03) hem de (q = 5,8 AU; TJ = 2,95) geleneksel olarak cantaur olarak sınıflandırılmıştır. Bir asteroid olarak kabul edilen, ancak JPL tarafından cantaur olarak sınıflandırılan Hidalgo (q = 1,95 AU; TJ = 2,07) da kategorisini Jüpiter ailesi kuyruklu yıldız olarak değiştirecektir. Schwassmann-Wachmann 1 (q = 5.72 AU; TJ = 2.99) kullanılan tanıma bağlı olarak hem cantaur hem de Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızı olarak sınıflandırılmıştır.
Centaur olup olmadığı belirsiz nesneler
Sınıflandırma yöntemlerindeki yukarıda sayılan farklılıklar arasında kalan nesnelerden yarı büyük ekseni 32 AU olan ancak hem Uranüs hem de Neptün'ün yörüngelerini kesen bulunmaktadır. Bu cisim Derin Ekliptik Araştırması (DES) tarafından bir dış centaur olarak listelenmiştir. İç centaurlar arasında, Jüpiter'e çok yakın bir enberi mesafesine sahip olan , hem JPL hem de DES tarafından bir centaur olarak listelenmiştir.
Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarına dönüşen centaurların %72'si de dahil olmak üzere, Kuiper Kuşağı cisimlerinin centaurların bulunduğu bölgedeki evriminin yakın tarihli bir yörünge simülasyonu, tüm centaurların %21'inin yörüngesinin kesiştiği 5,4 ile 7,8 AU arasında kısa ömürlü bir "yörünge geçidi" tanımlamıştır. Bu bölgede , , ve olmak üzere dört cismin bulunduğu bilinmektedir. Bununla birlikte, simülasyonlar henüz tespit edilmemiş 1000'den fazla 1 km yarıçapından büyük boyutlu cisim olabileceğini göstermektedir. Bu geçiş bölgesindeki cisimler önemli faaliyetler gösterebilir ve centaur ile Jüpiter ailesi kuyruklu yıldız popülasyonları arasındaki ayrımı daha da bulanıklaştıran önemli bir evrimsel geçiş durumundadır.
Uluslararası Astronomi Birliği'nin (Küçük Cisim İsimlendirme Komitesi) tartışmanın herhangi bir tarafına resmi olarak ağırlık vermemiştir. Bu konuda yapmış olduğu düzenlemede; TNO'lar ve kuyruklu yıldızlar arasındaki centaur benzeri, "yarı büyük eksenleri Neptün'ünkinden daha büyük olan kararsız, rezonanssız, dev gezegen geçişli yörüngelerdeki nesneler"in diğer melez ve şekil değiştiren efsanevi yaratıkların adlarıyla adlandırılması politikasını benimsemiştir. Bu kapsamda, bugüne kadar yalnızca ile adlı ikili cisimler yeni politikaya göre adlandırılmıştır.
Mike Brown'ın web sitesine göre olası cüce gezegenler olarak listelenen çaplara sahip centaurlar arasında 10199 Chariklo, ve 2060 Chiron bulunmaktadır.
Yörüngeler
Yörünge dağılımı
Bu diyagram bilinen centaurların yörüngelerini gezegenlerin yörüngeleriyle ilişkili olarak göstermektedir. Seçilen nesneler için, yörüngelerin dışmerkezliği enberiden enöteye uzanan kırmızı çizgilerle gösterilmiştir.
Centaurların yörüngeleri yüksek oranda dış merkezli olanlardan (, , , ) daha dairesel olanlara (Chariklo ve Satürn-geçişliler and ) kadar geniş bir dış merkezlilik aralığı sergilemektedir.
Yörüngelerin parametre aralığını göstermek için, çok olağandışı yörüngelere sahip birkaç nesne diyagramda sarı renkle gösterilmiştir:
- (Apollo asteroidi) son derece dış merkezli bir yörüngeyi (e = 0,947) takip ederek Dünya'nın yörüngesinin içinden (0,94 AU) Neptün'ün oldukça ötesine (> 34 AU) kadar uzanır
- 2007 TB434 yarı dairesel bir yörünge izler (e < 0,026)
- 2001 XZ255 en düşük yörünge eğikliğine sahiptir (i < 3°).
- centaur popülasyonunun çok azında görülen aşırı ters yön yörünge eğikliğine (i > 60°) sahip olan bir centaurdur. Öylesine yüksek eğimli (79°) bir yörüngeyi takip etmektedir ki, izlemekte olduğu asteroit kuşağından başlayarak Satürn'ün yakınlarına kadar süren ve Güneş Sistemini dikine keserek çok geniş bir yol aldığı yörüngesi, Jüpiter'in Güneş etrafında kat etmekte olduğu yörüngesinden daha kısadır.
Bilinen bir düzineden fazla centaur ters yönlü bir yörüngeye sahiptir. Eğimleri ortalamadan ( 160°) aşırıya ( 105°; i < 120°) kadar değişmektedir. Bu yüksek eğimli, ters yönlü centaurların on yedisinin tartışmalı bir şekilde yıldızlararası bir kökene sahip olduğu iddia edilmiştir.
Değişken yörüngeler
Centaurlar yörünge rezonansları tarafından korunmadıkları için, yörüngeleri 106–107 yıllık bir zaman ölçeği içinde kararsızdır. Örneğin, Uranüs'ün 3:4 rezonansına yakın kararsız bir yörüngede bulunmaktadır. Cisimlerin yörüngeleri üzerinde yapılan dinamik çalışmalar, yörüngelerinin muhtemelen Kuiper kuşağından kısa periyotlu kuyruklu yıldızların ve Jüpiter ailesine geçiş yapan cisimlerin bir ara durumu olduğunu göstermektedir.
Bu cisimler Kuiper kuşağından tedirgin olmuş ve bunun üzerine Neptün'ü geçerek bu gezegenle kütleçekimsel bir etkileşime girmiş olabilirler. Bu cisimlerin yörüngeleri kaotiktir ve centaurların yörüngeleri dış gezegenlerden birine yaklaştıkça nispeten hızlı bir şekilde dönüşürler. Bazı centaurlar Jüpiter'i kesen yörüngelere doğru ilerlerken enberileri iç Güneş Sistemi'ne kadar küçülebilir ve eğer kuyruklu yıldız aktivitesi gösterirlerse Jüpiter ailesinde aktif kuyruklu yıldızlar olarak yeniden sınıflandırılabilirler. Centaurlar nihayetinde Güneş ya da bir gezegenle çarpışacak ya da gezegenlerden birine, özellikle de Jüpiter'e yaklaştıktan sonra yıldızlararası uzaya fırlatılacaklardır.
Fiziksel özellikler
Centaurların nispeten küçük boyutları yüzeylerin uzaktan gözlemlenmesini zorlaştırsa da, renk indeksleri ile spektrumlar yüzey bileşimi ve cisimlerin kökeni hakkında bazı ipuçları sağlayabilir.
Renkler
Centaurların renk çeşitliliği çok fazladır ve bu da basit bir yüzey bileşimi modeline karşı zorluk yaratmaktadır. Yan diyagramdaki renk indeksleri, bir nesnenin mavi (B), görünür (V) (yani yeşil-sarı) ve kırmızı (R) filtrelerle görünen büyüklüğünün ölçümleridir. Diyagram, bilinen renk indekslerine sahip tüm centaurlar için bu farklılıkları (abartılı renklerle) göstermektedir. Referans için, iki uydu: Triton ve Phoebe ve Mars gezegeni çizilmiştir (sarı etiketler, boyut ölçekli değildir).
Centaurlar iki sınıfa ayrılmış gibi görünmektedir:
- Oldukça kırmızı –
- Mavi (veya Mavi-gri, bazı bilim insanlarına göre) – 2060 Chiron veya
Bu renk farkını açıklamak için çok sayıda teori bulunmaktadır, ancak bunlar genel olarak iki kategoriye ayrılabilir:
- Renk farkı, centaurun kökeni ve/veya bileşimindeki bir farklılıktan kaynaklanmaktadır.
- Renk farkı, radyasyon ve/veya kuyruklu yıldız faaliyetlerinden kaynaklanan farklı bir uzay hava durumu seviyesini yansıtmaktadır.
İkinci kategoriye örnek olarak, Pholus'un kırmızımsı rengi olası bir radyoaktif kırmızı organik manto olarak açıklanırken, Chiron'un periyodik kuyrukluyıldız aktivitesi nedeniyle buzu açığa çıkmış ve bu da ona mavi/gri bir indeks kazandırmıştır. Bununla birlikte, aktif centaurlar maviden (Chiron) kırmızıya (166P/NEAT) uzanan renk aralığını kapsadığından, aktivite ve renk arasındaki korelasyon kesin değildir. Alternatif olarak, Pholus Kuiper kuşağından kısa bir süre önce dışarı itilmiş olabilir, bu nedenle yüzey dönüşüm süreçleri henüz gerçekleşmemiştir.
Delsanti ve diğerleri radyasyonun neden olduğu kızarma ve çarpışmaların neden olduğu kızarma gibi birbiriyle çakışan birden fazla süreç olduğunu öne sürmektedir.
Spektrumlar
Spektrumların yorumlanması, parçacık boyutları ve diğer faktörlerle ilişkili olarak genellikle belirsizdir, ancak spektrumlar yüzey bileşimi hakkında bir fikir sunmaktadır. Renklerde olduğu gibi, gözlemlenen spektrumlar da yüzeyin bir dizi modeline uyum sağlayabilir.
Su buzu izleri bir dizi centaurda (2060 Chiron, 10199 Chariklo ve dahil) doğrulanmıştır. Su buzu izlerine ek olarak, bir dizi başka model de ortaya atılmıştır:
- Chariklo'nun yüzeyinin amorf karbon ile tholinlerin (Titan ve Triton'da tespit edilenler gibi) bir karışımı olduğu öne sürülmüştür.
- Pholus'un Titan benzeri tholinler, karbon siyahı, olivin ve metanol buzu karışımı ile kaplı olduğu öne sürülmüştür.
- yüzeyinin kerojen, olivin ve küçük bir oranda su buzu karışımı olduğu öne sürülmüştür.
- 'un %15 Triton benzeri tholin, %8 Titan benzeri tholin, %37 amorf karbon ve %40 buz tholininin bir karışımı olduğu öne sürülmüştür.
Chiron bunların içinde en karmaşık olanı gibi görünmektedir. Gözlenen spektrumlar gözlem dönemine bağlı olarak değişmektedir. Su buzu belirtisi düşük aktivite döneminde tespit edilmiş ve yüksek aktivite döneminde kaybolmuştur.
Kuyruklu yıldızlarla benzerlikler
1988 ve 1989 yıllarında Chiron enberi konumundayken yapılan gözlemlerde bu cismin koma görüntüsü sergilediği tespit edilmiştir. Bu nedenle, Chiron'un tipik olarak kuyruklu yıldızlardan çok daha geniş oluşuna ve bu konudaki süregelen tartışmalara rağmen Chiron hem küçük gezegen hem de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmıştır. Chiron benzeri kuyruklu yıldız aktivitesi göstermekte olan ve 'e ilişkin gözlemlerde, 166/NEAT adlı cismin bir centaur yörüngesi izlemesine rağmen bir komasının bulunduğunun tespitiyle kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmasına karar verilmiştir. Diğer cisim olan Echeclus ise, tespit edilen bir koma görüntüsü olmamasına rağmen, gözlem yayının yeterli veri elde etmek için yeterli olmamasıyla cismin aktivitesinin halen daha sürmesi nedenleriyle hem bir centaur hem de bir kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmaktadır. Ancak, ATLAS araştırmasından elde edilen veriler ışığında Echeclus'un da kesin olarak kuyruklu yıldız benzeri aktivite gösterdiği anlaşılmıştır. Sonuç olarak bu şekilde yaklaşık 30 centaurun enberi noktalarına doğru hareket halinde olan aktif asteroitler olduğu tespit edilmiştir.
Echeclus ve Chiron’da az miktarda karbon monoksit bulunduğu tespit edilmiş ve karbonmonoksit üretimi değerinden türetilen değerlerin görünür bir koma oluşturmak için yeterli olduğu hesaplanmıştır. Her iki cisim için de hesaplanan karbonmonoksit üretim değeri, sıklıkla bir centaur olarak sınıflandırılan bir diğer aktif kuyruklu yıldız olan adlı cismin değerlerinden daha düşüktür.
Centaurlar ve kuyruklu yıldızlar arasında kesin bir yörüngesel farklılık bulunmamaktadır. Hem hem de tipik olarak bir centaur yörüngesi izlemeleri nedeniyle centaur sınıfına dahil edilmektedir. 39P/Oterma, 1963 yılında Jüpiter tarafından yörünge bozulmasına uğraması nedeniyle bir centaur yörüngesi kazanması öncesinde aktif bir koma görüntüsü göstermiş olup, halihazırda inaktif durumdadır.
Dönme süreleri
Chiron ve Chariklo'nun ışık eğrileri periyodogram analizi, sırasıyla yaklaşık olarak 5,5±0,4 ve 7,0±0,6 saatlik dönme sürelerini gösterir.
Boyut, yoğunluk, yansıtırlık
Centaurların boyutları yüzlerce kilometre çapa kadar erişebilir. Bilinen en büyük centaurun çapı yaklaşık 300 kilometreden fazladır ve 20 AU mesefenin ötesinde bir konumda yer almaktadır.
Centaurların albedoları, 0,2 ile 0,02 arasında değişmektedir. Bu değer, centaurların çok karanlık görünümlü gök cisimleri olduğunu göstermektedir. Albedolarının düşük olması, yüzeylerinin toz ve kirle kaplı olmasından kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, kırmızı renk veren centaurlar, gri görünümlülere oranla daha yüksek albedo değeri göstermektedir. Kırmızı ve gri cantaurların albedo açısından birbirinden farklı popülasyonlar olduğu %99,95'lik bir güvenle ortaya konmuştur. Gri nesnelerin ortalama albedosu 0,06 ± 0,02 iken daha kırmızı nesnelerin ortalama albedosu ise 0,12 ± 0,05'tir.
Kökenine ilişkin hipotezler
Centaurların kökenleri üzerine yapılan çalışmalar son zamanlarda artmakla birlikte, konuya ilişkin çeşitli iddialar bulunmaktadır. Genel olarak bu cisimlerin Neptün ötesi bölgede yer alan dağınık disk nesneleri ve Kuiper kuşağı ile Oort bulutu nesnelerinin dev gezegenlerin çekim kuvveti nedeniyle yörüngelerinde yaşanan bozulmalar kaynaklı olarak Güneş sistemine çekildikleri, aynı zamanda bu tutarsız yörüngeler sebebiyle de belirli bir zaman sonra benzer şekilde Güneş sistemi dışına doğru itilecekleri hipotezi genel olarak kabul edilmektedir. Centaurlara benzer şekilde; Plutinolar da Kuiper kuşağı kaynaklı olduğu düşünülen ve iki renkli bir yapı sergileyen bir grup olup, Plüton tarafından oluşan yörünge bozulması nedeniyle tüm plutinoların da yörüngelerinin başlangıçta düşünüldüğü kadar kararlı olmadığına dair iddialar bulunmaktadır.
Bununla birlikte, centaurların Jüpiter'le yakın karşılaşmalar veya çarpışmalar sırasında tetiklenen parçalanma olaylarından kaynaklanıyor olabileceği hipotezi öne sürülmüştür., ve adlı centaurlarının yörüngeleri, keşfedilen ilk centaur olan kuyruklu yıldızının yörüngesine yakın geçmektedir ve cisimlerden birinin aktifken 29P'nin komasından geçmiş olabileceği yakın karşılaşmalar mümkündür.
Ayrıca en az bir centaur, , Satürn'ün düzensiz doğal uydu popülasyonu arasında çarpma, parçalanma veya gelgit bozulması kaynaklı bir kökene sahip olabilir.
Önemli üyeler
- Detaylı liste için bakınız: Centaurlar listesi (gök cismi)
| İsim | Yıl | Kaşif | Yarı-ömür (ileriye yönelik) | Sınıf |
|---|---|---|---|---|
| 2060 Chiron | 1977 | 1,03 Ma | SU | |
| 1992 | Spacewatch () | 1,28 Ma | SN | |
| 1993 | Spacewatch () | 4,9 Ma | SK | |
| 1995 | Spacewatch () | 0,86 Ma | SN | |
| 10199 Chariklo | 1997 | Spacewatch | 10,3 Ma | U |
| 1995 | Mauna Kea Gözlemevi | 6,3 Ma | UN | |
| 2000 | vd. | ? | U | |
| 2002 | Palomar'da | 11,1 Ma | UK |
- ^ Bu iddiaya karşıt görüşler için
- ^ Yörünge periyotları 20 yıldan az olan ve yörünge eğikliği ekliptiğe göre 30 dereceye kadar olan kısa periyotlu kuyruklu yıldızlara Jüpiter-ailesi kuyruklu yıldızları (JFC'ler) denmektedir.
- ^ sınıf, nesnenin günberi ve günöte mesafesiyle tanımlanır: S, Satürn'ün yakınında bir günberi/günöteyi, Uranüs'ün yakınında, N, Neptün'ün yakınında ve K, Kuiper kuşağında bir günberi/günötesi durumunu belirtir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Bu diyagramın amacına uygun olarak, şayet bir gök cisminin yarı-büyük ekseni Jüpiter ve Neptün arasında yer alıyorsa, centaur olarak sınıflandırılır.
Kaynakça
- ^ a b c d e Horner, J.; Evans, N.W.; Bailey, M. E. (2004). "Simulations of the Population of Centaurs I: The Bulk Statistics". . 354 (3). ss. 798-810. arXiv:astro-ph/0407400 $2. Bibcode:2004MNRAS.354..798H. doi:10.1111/j.1365-2966.2004.08240.x.
- ^ Fathi Namouni and Maria Helena Moreira Morais (2 Mayıs 2018). "An interstellar origin for Jupiter's retrograde co-orbital asteroid". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 477 (1). ss. L117-L121. arXiv:1805.09013 $2. Bibcode:2018MNRAS.477L.117N. doi:10.1093/mnrasl/sly057.
- ^ Billings, Lee (21 Mayıs 2018). "Astronomers Spot Potential "Interstellar" Asteroid Orbiting Backward around the Sun". Scientific American. 27 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2018.
- ^ a b Sarid, G.; Volk, K.; Steckloff, J.; Harris, W.; Womack, M.; Woodney, L. (2019). "29P/Schwassmann-Wachmann 1, A Centaur in the Gateway to the Jupiter-Family Comets". . 883 (1). s. 7. arXiv:1908.04185 $2. Bibcode:2019ApJ...883L..25S. doi:10.3847/2041-8213/ab3fb3.
- ^ a b Sheppard, S.; Jewitt, D.; Trujillo, C.; Brown, M.; Ashley, M. (2000). "A Wide-Field CCD Survey for Centaurs and Kuiper Belt Objects". . 120 (5). ss. 2687-2694. arXiv:astro-ph/0008445 $2. Bibcode:2000AJ....120.2687S. doi:10.1086/316805.
- ^ Jewitt, David; Haghighipour, Nader (2007). (PDF). Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 45 (1). ss. 261-95. arXiv:astro-ph/0703059 $2. Bibcode:2007ARA&A..45..261J. doi:10.1146/annurev.astro.44.051905.092459. 19 Eylül 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ http://sites.nationalacademies.org/cs/groups/ssbsite/documents/webpage/ssb_183286.pdf 8 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b c Wierzchos, K.; Womack, M.; Sarid, G. (2017). "Carbon Monoxide in the Distantly Active Centaur (60558) 174P/Echeclus at 6 au". . 153 (5). s. 8. arXiv:1703.07660 $2. Bibcode:2017AJ....153..230W. doi:10.3847/1538-3881/aa689c.
- ^ a b Bauer, James M.; Fernández, Yanga R.; Meech, Karen J. (Ağustos 2003). "An Optical Survey of the Active Centaur C/NEAT (2001 T4)". Publications of the Astronomical Society of the Pacific (İngilizce). 115 (810): 981-989. doi:10.1086/377012. ISSN 0004-6280. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ a b Bauer, James M.; Meech, Karen J.; Fernández, Yanga R.; Farnham, Tony L.; Roush, Ted L. (12 Kasım 2002). "Observations of the Centaur 1999 UG5: Evidence of a Unique Outer Solar System Surface". Publications of the Astronomical Society of the Pacific (İngilizce). 114 (802): 1309. doi:10.1086/344586. ISSN 1538-3873. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ . Minor Planet Center. 27 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 October 2010.
- ^ . JPL Solar System Dynamics. 16 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 October 2008.
- ^ a b "JPL Small-Body Database Search Engine: List of centaurs". JPL Solar System Dynamics. 15 June 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 October 2018.
- ^ Elliot, J.L.; Kern, S. D.; Clancy, K. B.; Gulbis, A. A. S.; Millis, R. L.; Buie, M. W.; Wasserman, L. H.; Chiang, E. I.; Jordan, A. B.; Trilling, D. E.; Meech, K. J. (2005). "The Deep Ecliptic Survey: A Search for Kuiper Belt Objects and Centaurs. II. Dynamical Classification, the Kuiper Belt Plane, and the Core Population". The Astronomical Journal. 129 (2). ss. 1117-1162. Bibcode:2005AJ....129.1117E. doi:10.1086/427395.
- ^ a b ; ; Van Laerhoven, C. (2008). Nomenclature in the Outer Solar System (PDF). The Solar System Beyond Neptune. Bibcode:2008ssbn.book...43G. ISBN . 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ Chaing, Eugene; Lithwick, Y.; Murray-Clay, R.; Buie, M.; Grundy, W.; Holman, M. (2007). Reipurth, B.; Jewitt, D.; Keil, K. (Ed.). "A Brief History of Transneptunian Space". Protostars and Planets V. Tucson, AZ: University of Arizona Press. ss. 895-911. arXiv:astro-ph/0601654 $2. Bibcode:2007prpl.conf..895C.
- ^ . Department of Terrestrial Magnetism Carnegie Institution of Washington. 8 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2013.
- ^ . British Astronomical Association. 6 Kasım 2012. 5 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2013.
- ^ a b Womack, M.; Wierzchos, K.; Sarid, G. (2017). "CO in Distantly Active Comets". . 129 (973). s. 031001. arXiv:1611.00051 $2. Bibcode:2017PASP..129c1001W. doi:10.1088/1538-3873/129/973/031001.
- ^ Lacerda, P. (2013). "Comet P/2010 TO20 LINEAR-Grauer as a Mini-29P/SW1". . 883 (2). ss. 1818-1826. arXiv:1208.0598 $2. Bibcode:2013MNRAS.428.1818L. doi:10.1093/mnras/sts164.
- ^ Grundy, Will; Stansberry, J.A.; Noll, K; Stephens, D.C.; Trilling, D.E.; Kern, S.D.; Spencer, J.R.; Cruikshank, D.P.; Levison, H.F. (2007). "The orbit, mass, size, albedo, and density of (65489) Ceto/Phorcys: A tidally-evolved binary Centaur". Icarus. 191 (1). ss. 286-297. arXiv:0704.1523 $2. Bibcode:2007Icar..191..286G. doi:10.1016/j.icarus.2007.04.004.
- ^ Brown, Michael E. . California Institute of Technology. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2021.
- ^ C. de la Fuente Marcos; R. de la Fuente Marcos (2014). "Large retrograde Centaurs: visitors from the Oort cloud?". Astrophysics and Space Science. 352 (2). ss. 409-419. arXiv:1406.1450 $2. Bibcode:2014Ap&SS.352..409D. doi:10.1007/s10509-014-1993-9.
- ^ Fathi Namouni and Maria Helena Moreira Morais (May 2020). "An interstellar origin for high-inclination Centaurs". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 494 (2). ss. 2191-2199. arXiv:2004.10510 $2. Bibcode:2020MNRAS.494.2191N. doi:10.1093/mnras/staa712.
- ^ Raymond, S. N.; Brasser, R.; Batygin, K.; Morbidelli, A. (2020). "No evidence for interstellar planetesimals trapped in the Solar system". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 497 (1). ss. L46-L49. arXiv:2006.04534 $2. Bibcode:2020MNRAS.497L..46M. doi:10.1093/mnrasl/slaa111.
- ^ Namouni, Fathi (2022). "Inclination pathways of planet-crossing asteroids". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Cilt 510. ss. 276-291. arXiv:2111.10777 $2. doi:10.1093/mnras/stab3405.
- ^ a b c Blondel, Philippe, (Ed.) (2006). Solar system update. Springer Praxis books in astronomy and planetary sciences. Berlin Heidelberg New York: Springer. ISBN .
- ^ Barucci, M. A.; Doressoundiram, A.; Cruikshank, D. P. (2003). (PDF). Laboratory for Space Studies and Astrophysics Instrumentation, Paris Observatory. 29 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2008.
- ^ Peixinho, N.; Doressoundiram, A.; Delsanti, A.; Boehnhardt, H.; Barucci, M. A.; Belskaya, I. (2003). "Reopening the TNOs Color Controversy: Centaurs Bimodality and TNOs Unimodality". Astronomy and Astrophysics. 410 (3). ss. L29-L32. arXiv:astro-ph/0309428 $2. Bibcode:2003A&A...410L..29P. doi:10.1051/0004-6361:20031420.
- ^ Hainaut, O. R.; Delsanti, A. C. (1 Temmuz 2002). "Colors of Minor Bodies in the Outer Solar System. A statistical analysis". Astronomy and Astrophysics. 389: 641-664. doi:10.1051/0004-6361:20020431. ISSN 0004-6361. 2 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ağustos 2023.
- ^ Bir Magnezyum Demir Silikat sınıfı (Mg, Fe)2SiO4, magmatik kayaçların ortak bileşenleri.
- ^ Dotto, E; Barucci, M A; De Bergh, C (June 2003). "Colours and composition of the Centaurs". Earth, Moon, and Planets. 92 (1–4). ss. 157-167. Bibcode:2003EM&P...92..157D. doi:10.1023/b:moon.0000031934.89097.88.
- ^ Luu, Jane X.; ; (2000). "Water Ice on 2060 Chiron and its Implications for Centaurs and Kuiper Belt Objects". The Astrophysical Journal. 531 (2). ss. L151-L154. arXiv:astro-ph/0002094 $2. Bibcode:2000ApJ...531L.151L. doi:10.1086/312536. (PMID) 10688775.
- ^ Fernandez, Y. R.; ; Sheppard, S. S. (2002). "Thermal Properties of Centaurs Asbolus and Chiron". The Astronomical Journal. 123 (2). ss. 1050-1055. arXiv:astro-ph/0111395 $2. Bibcode:2002AJ....123.1050F. doi:10.1086/338436.
- ^ . last obs: NASA. 4 Nisan 1981. 12 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ a b Dobson, Matthew M.; Schwamb, Megan E.; Benecchi, Susan D.; Verbiscer, Anne J.; Fitzsimmons, Alan; Shingles, Luke J.; Denneau, Larry; Heinze, A. N.; Smith, Ken W.; Tonry, John L.; Weiland, Henry (1 Nisan 2023). "Phase Curves of Kuiper Belt Objects, Centaurs, and Jupiter-family Comets from the ATLAS Survey". The Planetary Science Journal. 4 (4): 75. doi:10.3847/psj/acc463. ISSN 2632-3338.
- ^ Choi, Y-J.; Weissman, P.R.; Polishook, D. (January 2006). "(60558) 2000 EC_98". IAU Circ., 8656. s. 2.
- ^ Jewitt, D. (2009). "The Active Centaurs". . 137 (5). ss. 4295-4312. arXiv:0902.4687 $2. Bibcode:2009AJ....137.4296J. doi:10.3847/1538-3881/aa689c.
- ^ Womack, M.; Stern, A. (1999). (PDF). Lunar and Planetary Science XXVIII. 13 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2017.
- ^ Mazzotta Epifani, E.; Palumbo, P.; Capria, M. T.; Cremonese, G.; Fulle, M.; Colangeli, L. (2006). "The dust coma of the active Centaur P/2004 A1 (LONEOS): a CO-driven environment?". Astronomy & Astrophysics. 460 (3). ss. 935-944. Bibcode:2006A&A...460..935M. doi:10.1051/0004-6361:20065189.
- ^ Galiazzo, M. A.; de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R.; Carraro, G.; Maris, M.; Montalto, M. (2016). "Photometry of Centaurs and trans-Neptunian objects: 2060 Chiron (1977 UB), 10199 Chariklo (1997 CU26), 38628 Huya (2000 EB173), 28978 Ixion (2001 KX76), and 90482 Orcus (2004 DW)". Astrophysics and Space Science. 361 (3). ss. 212-218. arXiv:1605.08251 $2. Bibcode:2016Ap&SS.361..212G. doi:10.1007/s10509-016-2801-5.
- ^ Galiazzo, M. A.; Wiegert, P.; Aljbaae, S. (2016). "Influence of the Centaurs and TNOs on the main belt and its families". Astrophysics and Space Science. 361 (12). ss. 361-371. arXiv:1611.05731 $2. Bibcode:2016Ap&SS.361..371G. doi:10.1007/s10509-016-2957-z.
- ^ a b Romanishin, W.; Tegler, S. C. (20 Haziran 2018). "Albedos of Centaurs, Jovian Trojans, and Hildas". The Astronomical Journal. 156 (1): 19. doi:10.3847/1538-3881/aac210. ISSN 1538-3881. 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ a b Barucci, M. Antonietta (2008). "Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope". The Solar System Beyond Neptune (İngilizce). University of Arizona Press. ISBN . 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ Di Sisto, Romina P.; Brunini, Adrián (Eylül 2007). "The origin and distribution of the Centaur population". Icarus (İngilizce). 190 (1): 224-235. doi:10.1016/j.icarus.2007.02.012. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ Tegler, S. C.; Romanishin, W.; Consolmagno, S. J., G. J. (5 Aralık 2016). "TWO COLOR POPULATIONS OF KUIPER BELT AND CENTAUR OBJECTS AND THE SMALLER ORBITAL INCLINATIONS OF RED CENTAUR OBJECTS". The Astronomical Journal. 152 (6): 210. doi:10.3847/0004-6256/152/6/210. ISSN 1538-3881.
- ^ Wan, X.-S.; Huang, T.-Y. (2001). "The orbit evolution of 32 plutinos over 100 million years". Astronomy and Astrophysics. 368 (2). ss. 700-705. Bibcode:2001A&A...368..700W. doi:10.1051/0004-6361:20010056.
- ^ a b de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R.; Licandro, J.; Serra-Ricart, M.; Martino, S.; de Leon, J.; Chaudry, F.; Alarcón, M. R. (13 Mayıs 2021). "The active centaur 2020 MK4". . 649 (1). ss. A85 (15 pages). arXiv:2104.01668 $2. Bibcode:2021A&A...649A..85D. doi:10.1051/0004-6361/202039117. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R. (10 Ocak 2022). "Centaur 2013 VZ70: Debris from Saturn's irregular moon population?". . 657 (1). ss. A59 (10 pp). arXiv:2110.04264 $2. Bibcode:2022A&A...657A..59D. doi:10.1051/0004-6361/202142166. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Centaur (küçük gezegen) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- List of centaurs and scattered-disk objects 3 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Centaurs from The Encyclopedia of Astrobiology Astronomy and Spaceflight 16 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Horner, Jonathan; Lykawka, Patryk Sofia (2010). "Planetary Trojans – the main source of short period comets?". International Journal of Astrobiology. 9 (4). ss. 227-234. arXiv:1007.2541 $2. Bibcode:2010IJAsB...9..227H. doi:10.1017/S1473550410000212.
- NASA's WISE Finds Mysterious Centaurs May Be Comets (2013) 27 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Centaur Gunes Sisteminin dis bolgesindeki gaz devleri Jupiter ve Neptun gezegenleri arasinda tutarli olmayan yorungelerde bulunan bir kucuk Gunes Sistemi cismidir Bu cisimlerin yorungelerindeki tutarsizlik bir veya birden cok buyuk gezegenin yorungeleriyle kesismelerinden kaynaklanir Centaur larin kendileri kisa omurlu kararsiz yorungelere sahiptir ve birkac milyon yil icinde Kuiper kusagi nesnelerinin aktif olmayan populasyonundan Jupiter ailesi kuyruklu yildizlarinin aktif grubuna gecis yaparlar Dis Gunes Sistemi cisimlerinin konumlari Centaurlar genellikle Kuiper kusaginin ic kismi ve Jupiter truvalilarinin dis kismindaki bir yorungede bulunurlar Gunes Jupiter truvalilari 6 178 Daginik disk gt 300 Neptun truvalilari 9 Dev gezegenler Jupiter J Saturn S Uranus U Neptun N Centaurlar 44 000 Kuiper kusagi gt 100 000 AU olcegi devir Ocak 2015 parantez ici sayilar nesne sayilaridir Neredeyse tumunun yorungelerinin dinamik omru birkac milyon yilla sinirli olup muhtemelen ters yon yorungeye sahip olan adli cisim bu duruma bir istisna teskil etmektedir Centaurlar asteroitler ve kuyruklu yildizlarin tipik karakteristik ozelliklerini tasimaktadir Adlarini mitolojide yari insan yari at olarak tasvir edilen kentaurlardan almaktadirlar Buyuk cisimler kaynakli gozlemsel zorluklar toplam centaur populasyonunun tam olarak belirlenmesini zorlastirmaktadir Bununla birlikte 1 kilometre capindan daha buyuk olan centaur sayisinin yaklasik olarak 44 000 ila 10 milyon arasinda olabilecegi tahmin edilmektedir Bilinen ilk centaur olan 944 Hidalgo Jet Itki Laboratuvari tanimlamasiyla 1920 yilinda kesfedilmis ancak 1977 yiinda 2060 Chiron un bulunusuna dek ayri bir kucuk gezegen grubu olarak taninmamistir Bilinen en buyuk centaur ana asteroit kusaginda yer alan orta buyuklukteki bir asteroit boyutlarinda olan 260 kilometrelik capiyla 1997 yilinda kesfedilen ve kendine ait bir bulunan 10199 Chariklo dur 2004 yilinda Cassini sondasi tarafindan goruntulenen Saturn un uydusu Phoebe nin Kuiper kusagi kokenli olarak Saturn tarafindan yakalanmis bir centaur olabilecegine dair cesitli kanitlar olmasina ragmen halihazirda hicbir centaur yakindan fotograflanmamistir Bununla birlikte Hubble Uzay Teleskobu tarafindan un yuzey ozelliklerine iliskin bazi kanitlar toplanmistir Dis Gunes Sistemi kaynakli oldugu dusunulen cuce gezegen Ceres in de eski bir centaur olabilecegi kabul edilebilmekle birlikte gunumuzde bilinen tum centaurlar Gunes Sistemi kaynakli degildir Cenaur benzeri yorungelere sahip oldugu bilinen yaklasik 30 cicim ile birlikte kuyruklu yildiz benzeri bir komaya sahip oldugu kesfedilmis olup 2060 Chiron ve adli uc cismin ise tamamen Jupiter in otesindeki yorungelerde bulunabilen seviyelerde ucucu malzemeler icerdigi bilinmektedir Chiron ve Echeclus hem centaur hem de kuyruklu yildiz olarak siniflandirilirken Schwassmann Wachmann 1 ise yalnizca kuyruklu yildiz tanimina sahiptir gibi diger centaurlarin da komalari olabileceginden suphelenilmektedir Gunes e yeterince yaklasabilecek olan herhangi bir centaurun da bir koma olusturmasi beklenmektedir SiniflandirmaCentaurlarin bulunduklari bolge Gunes Sisteminin dogasi geregi tutarsiz olan Gunes e 5 ila 30 AU mesafedeki bir yerdir Kuiper kusagi kaynakli oldugu ileri surulen bu cisimler Gunes Sistemi icinde gorece kisa bir zaman diliminde bulunacak ve belirli bir sure sonunda sistemin disina dogru savrulacaklardir Bu bolgedeki yorungelerin dogasinda var olan uzun vadeli istikrarsizlik nedeniyle su anda herhangi bir gezegenin yorungesinden gecmeyen 2000 GM137 ve 2001 XZ255 gibi centaurlar bile dev gezegenlerden birinin veya daha fazlasinin yorungesinden gecmeye baslayana kadar tedirgin olacak sekilde kademeli olarak degisen yorungelerdedir Cisimlerin bulunduklari bolgedeki kararsizliklar nedeniyle tutarli ve net bir tanimlama yapilamamakta olup kimi gok bilimciler yalnizca yari buyuk ekseni bu bolgeye isabet eden cisimleri centaur olarak kabul ederken kimileri ise enberileri bu bolgeye isabet eden herhangi bir cismi centaur olarak kabul etmektedir Farkli kriterler Cisimlerin yorunge ogelerinin degerleri goz onune alinarak centaurlar icin farkli kurumlarin farkli sinir degerleri kabul edilmektedir Kucuk Gezegen Merkezi Minor Planet Center MPC centaurlari Jupiter in yorungesinin otesinde bir enberiye 5 2 AU lt q ve Neptun unkinden daha kucuk bir yari buyuk eksene a lt 30 1 AU sahip olan cisimler olarak tanimlamaktadir Ancak gunumuzde MPC centaurlari ve daginik disk cisimlerini genellikle tek bir grup olarak listelemektedir Jet Itki Laboratuvari JPL da benzer sekilde centaurlari Jupiter ve Neptun un yari buyuk eksenleri arasinda 5 5 AU a 30 1 AU bir yari buyuk eksene sahip olarak tanimlamaktadir JPL Kucuk Cisim Veritabani 707 adet cantaur ve 19 Chiron tipi kuyruklu yildizi listelemektedir Buna karsilik Deep Ecliptic Survey DES centaurlari dinamik bir siniflandirma semasi kullanarak tanimlamaktadir Bu siniflandirmalar 10 milyon yil boyunca takip edildiginde cismin mevcut yorungesinin davranisindaki degisime dayanmaktadir DES yapmis oldugu simulasyonla centaurlari herhangi bir zamandaki anlik enberisi Neptun un ayni donem icindeki yari buyuk ekseninden daha kucuk olan ve rezonans olmayan cisimler olarak tanimlamaktadir Bu tanim ile centaurlarin bir gezegenin yorungesiyle kesisen cisimler olarak tanimlanabilmesi ve mevcut yorungelerinde nispeten kisa yasam sureleri oldugunu gosterilmesi amaclanmistir The Solar System Beyond Neptune 2008 adli derleme yari buyuk ekseni Jupiter ve Neptun un yari buyuk eksenleri arasinda olan ve Jupiter e bagli Tisserand parametresi 3 05 degerinin uzerinde olan cisimleri centaur olarak tanimlamaktadir Tisserand parametresi bunun altinda olan cisimler ve Kuiper kusagi cisimlerinin haric tutulmasi amaciyla Saturn un enberisinin yarisina kadar uzanan tahmini bir enberi siniri q 7 35 AU belirlenmis olup boylelikle Jupiter ailesi kuyrukluyildizlari olarak ve yari buyuk ekseni Neptunden buyuk olan kararsiz yorungelerdeki nesneleri daginik diskin uyeleri olarak siniflandirmaktadir Diger gok bilimciler centaurlari Neptun un yorungesi icinde bir enberi ile rezonans gostermeyen ve muhtemelen onumuzdeki 10 milyon yil icinde bir gaz devinin Hill kuresini asacagi kanitlanabilen nesneler olarak tanimlamayi tercih etmektedir boylece centaurlar ice dogru ve daha hizli sacilan ayni zamanda da tipik sacilmis disk nesnelerinden daha guclu bir sekilde diger gezegenlerle etkilesime giren nesneler olarak dusunulebilir Gladman amp Marsden 2008 onermis oldugu yeni adlandirma kriterleri centaur olarak siniflandirilmis olan bazi nesneleri Jupiter ailesi kuyrukluyildizlari haline getirmektedir Buna gore hem q 5 8 AU TJ 3 03 hem de q 5 8 AU TJ 2 95 geleneksel olarak cantaur olarak siniflandirilmistir Bir asteroid olarak kabul edilen ancak JPL tarafindan cantaur olarak siniflandirilan Hidalgo q 1 95 AU TJ 2 07 da kategorisini Jupiter ailesi kuyruklu yildiz olarak degistirecektir Schwassmann Wachmann 1 q 5 72 AU TJ 2 99 kullanilan tanima bagli olarak hem cantaur hem de Jupiter ailesi kuyruklu yildizi olarak siniflandirilmistir Centaur olup olmadigi belirsiz nesneler Siniflandirma yontemlerindeki yukarida sayilan farkliliklar arasinda kalan nesnelerden yari buyuk ekseni 32 AU olan ancak hem Uranus hem de Neptun un yorungelerini kesen bulunmaktadir Bu cisim Derin Ekliptik Arastirmasi DES tarafindan bir dis centaur olarak listelenmistir Ic centaurlar arasinda Jupiter e cok yakin bir enberi mesafesine sahip olan hem JPL hem de DES tarafindan bir centaur olarak listelenmistir Jupiter ailesi kuyruklu yildizlarina donusen centaurlarin 72 si de dahil olmak uzere Kuiper Kusagi cisimlerinin centaurlarin bulundugu bolgedeki evriminin yakin tarihli bir yorunge simulasyonu tum centaurlarin 21 inin yorungesinin kesistigi 5 4 ile 7 8 AU arasinda kisa omurlu bir yorunge gecidi tanimlamistir Bu bolgede ve olmak uzere dort cismin bulundugu bilinmektedir Bununla birlikte simulasyonlar henuz tespit edilmemis 1000 den fazla 1 km yaricapindan buyuk boyutlu cisim olabilecegini gostermektedir Bu gecis bolgesindeki cisimler onemli faaliyetler gosterebilir ve centaur ile Jupiter ailesi kuyruklu yildiz populasyonlari arasindaki ayrimi daha da bulaniklastiran onemli bir evrimsel gecis durumundadir Uluslararasi Astronomi Birligi nin Kucuk Cisim Isimlendirme Komitesi tartismanin herhangi bir tarafina resmi olarak agirlik vermemistir Bu konuda yapmis oldugu duzenlemede TNO lar ve kuyruklu yildizlar arasindaki centaur benzeri yari buyuk eksenleri Neptun unkinden daha buyuk olan kararsiz rezonanssiz dev gezegen gecisli yorungelerdeki nesneler in diger melez ve sekil degistiren efsanevi yaratiklarin adlariyla adlandirilmasi politikasini benimsemistir Bu kapsamda bugune kadar yalnizca ile adli ikili cisimler yeni politikaya gore adlandirilmistir Mike Brown in web sitesine gore olasi cuce gezegenler olarak listelenen caplara sahip centaurlar arasinda 10199 Chariklo ve 2060 Chiron bulunmaktadir YorungelerYorunge dagilimi Bilinen centaurlarin yorungeleri Bu diyagram bilinen centaurlarin yorungelerini gezegenlerin yorungeleriyle iliskili olarak gostermektedir Secilen nesneler icin yorungelerin dismerkezligi enberiden enoteye uzanan kirmizi cizgilerle gosterilmistir Centaurlarin yorungeleri yuksek oranda dis merkezli olanlardan daha dairesel olanlara Chariklo ve Saturn gecisliler and kadar genis bir dis merkezlilik araligi sergilemektedir Yorungelerin parametre araligini gostermek icin cok olagandisi yorungelere sahip birkac nesne diyagramda sari renkle gosterilmistir Apollo asteroidi son derece dis merkezli bir yorungeyi e 0 947 takip ederek Dunya nin yorungesinin icinden 0 94 AU Neptun un oldukca otesine gt 34 AU kadar uzanir 2007 TB434 yari dairesel bir yorunge izler e lt 0 026 2001 XZ255 en dusuk yorunge egikligine sahiptir i lt 3 centaur populasyonunun cok azinda gorulen asiri ters yon yorunge egikligine i gt 60 sahip olan bir centaurdur Oylesine yuksek egimli 79 bir yorungeyi takip etmektedir ki izlemekte oldugu asteroit kusagindan baslayarak Saturn un yakinlarina kadar suren ve Gunes Sistemini dikine keserek cok genis bir yol aldigi yorungesi Jupiter in Gunes etrafinda kat etmekte oldugu yorungesinden daha kisadir Bilinen bir duzineden fazla centaur ters yonlu bir yorungeye sahiptir Egimleri ortalamadan 160 asiriya 105 i lt 120 kadar degismektedir Bu yuksek egimli ters yonlu centaurlarin on yedisinin tartismali bir sekilde yildizlararasi bir kokene sahip oldugu iddia edilmistir Degisken yorungeler Bu diyagram Asbolus un onumuzdeki 5500 yil boyunca yari buyuk ekseninin gunumuz yorunge ogelerinin biraz farkli iki tahmini kullanilarak hesaplanmasini gostermektedir Jupiter in 4713 yilindaki karsilasmasindan sonra iki hesaplama birbirinden ayrilmaktadir Centaurlar yorunge rezonanslari tarafindan korunmadiklari icin yorungeleri 106 107 yillik bir zaman olcegi icinde kararsizdir Ornegin Uranus un 3 4 rezonansina yakin kararsiz bir yorungede bulunmaktadir Cisimlerin yorungeleri uzerinde yapilan dinamik calismalar yorungelerinin muhtemelen Kuiper kusagindan kisa periyotlu kuyruklu yildizlarin ve Jupiter ailesine gecis yapan cisimlerin bir ara durumu oldugunu gostermektedir Bu cisimler Kuiper kusagindan tedirgin olmus ve bunun uzerine Neptun u gecerek bu gezegenle kutlecekimsel bir etkilesime girmis olabilirler Bu cisimlerin yorungeleri kaotiktir ve centaurlarin yorungeleri dis gezegenlerden birine yaklastikca nispeten hizli bir sekilde donusurler Bazi centaurlar Jupiter i kesen yorungelere dogru ilerlerken enberileri ic Gunes Sistemi ne kadar kuculebilir ve eger kuyruklu yildiz aktivitesi gosterirlerse Jupiter ailesinde aktif kuyruklu yildizlar olarak yeniden siniflandirilabilirler Centaurlar nihayetinde Gunes ya da bir gezegenle carpisacak ya da gezegenlerden birine ozellikle de Jupiter e yaklastiktan sonra yildizlararasi uzaya firlatilacaklardir Fiziksel ozelliklerCentaurlarin nispeten kucuk boyutlari yuzeylerin uzaktan gozlemlenmesini zorlastirsa da renk indeksleri ile spektrumlar yuzey bilesimi ve cisimlerin kokeni hakkinda bazi ipuclari saglayabilir Renkler Centaurlarin renk dagilimi Centaurlarin renk cesitliligi cok fazladir ve bu da basit bir yuzey bilesimi modeline karsi zorluk yaratmaktadir Yan diyagramdaki renk indeksleri bir nesnenin mavi B gorunur V yani yesil sari ve kirmizi R filtrelerle gorunen buyuklugunun olcumleridir Diyagram bilinen renk indekslerine sahip tum centaurlar icin bu farkliliklari abartili renklerle gostermektedir Referans icin iki uydu Triton ve Phoebe ve Mars gezegeni cizilmistir sari etiketler boyut olcekli degildir Centaurlar iki sinifa ayrilmis gibi gorunmektedir Oldukca kirmizi Mavi veya Mavi gri bazi bilim insanlarina gore 2060 Chiron veya Bu renk farkini aciklamak icin cok sayida teori bulunmaktadir ancak bunlar genel olarak iki kategoriye ayrilabilir Renk farki centaurun kokeni ve veya bilesimindeki bir farkliliktan kaynaklanmaktadir Renk farki radyasyon ve veya kuyruklu yildiz faaliyetlerinden kaynaklanan farkli bir uzay hava durumu seviyesini yansitmaktadir Ikinci kategoriye ornek olarak Pholus un kirmizimsi rengi olasi bir radyoaktif kirmizi organik manto olarak aciklanirken Chiron un periyodik kuyrukluyildiz aktivitesi nedeniyle buzu aciga cikmis ve bu da ona mavi gri bir indeks kazandirmistir Bununla birlikte aktif centaurlar maviden Chiron kirmiziya 166P NEAT uzanan renk araligini kapsadigindan aktivite ve renk arasindaki korelasyon kesin degildir Alternatif olarak Pholus Kuiper kusagindan kisa bir sure once disari itilmis olabilir bu nedenle yuzey donusum surecleri henuz gerceklesmemistir Delsanti ve digerleri radyasyonun neden oldugu kizarma ve carpismalarin neden oldugu kizarma gibi birbiriyle cakisan birden fazla surec oldugunu one surmektedir Spektrumlar Spektrumlarin yorumlanmasi parcacik boyutlari ve diger faktorlerle iliskili olarak genellikle belirsizdir ancak spektrumlar yuzey bilesimi hakkinda bir fikir sunmaktadir Renklerde oldugu gibi gozlemlenen spektrumlar da yuzeyin bir dizi modeline uyum saglayabilir Su buzu izleri bir dizi centaurda 2060 Chiron 10199 Chariklo ve dahil dogrulanmistir Su buzu izlerine ek olarak bir dizi baska model de ortaya atilmistir Chariklo nun yuzeyinin amorf karbon ile tholinlerin Titan ve Triton da tespit edilenler gibi bir karisimi oldugu one surulmustur Pholus un Titan benzeri tholinler karbon siyahi olivin ve metanol buzu karisimi ile kapli oldugu one surulmustur yuzeyinin kerojen olivin ve kucuk bir oranda su buzu karisimi oldugu one surulmustur un 15 Triton benzeri tholin 8 Titan benzeri tholin 37 amorf karbon ve 40 buz tholininin bir karisimi oldugu one surulmustur Chiron bunlarin icinde en karmasik olani gibi gorunmektedir Gozlenen spektrumlar gozlem donemine bagli olarak degismektedir Su buzu belirtisi dusuk aktivite doneminde tespit edilmis ve yuksek aktivite doneminde kaybolmustur Kuyruklu yildizlarla benzerlikler kuyruklu yildizi 1982 ve 2067 yillari arasinda Jupiter Saturn ve Uranus e yakin gecisleri esnasinda centaur benzeri bir hareket sergileyecektir 1988 ve 1989 yillarinda Chiron enberi konumundayken yapilan gozlemlerde bu cismin koma goruntusu sergiledigi tespit edilmistir Bu nedenle Chiron un tipik olarak kuyruklu yildizlardan cok daha genis olusuna ve bu konudaki suregelen tartismalara ragmen Chiron hem kucuk gezegen hem de kuyruklu yildiz olarak siniflandirilmistir Chiron benzeri kuyruklu yildiz aktivitesi gostermekte olan ve e iliskin gozlemlerde 166 NEAT adli cismin bir centaur yorungesi izlemesine ragmen bir komasinin bulundugunun tespitiyle kuyruklu yildiz olarak siniflandirilmasina karar verilmistir Diger cisim olan Echeclus ise tespit edilen bir koma goruntusu olmamasina ragmen gozlem yayinin yeterli veri elde etmek icin yeterli olmamasiyla cismin aktivitesinin halen daha surmesi nedenleriyle hem bir centaur hem de bir kuyruklu yildiz olarak siniflandirilmaktadir Ancak ATLAS arastirmasindan elde edilen veriler isiginda Echeclus un da kesin olarak kuyruklu yildiz benzeri aktivite gosterdigi anlasilmistir Sonuc olarak bu sekilde yaklasik 30 centaurun enberi noktalarina dogru hareket halinde olan aktif asteroitler oldugu tespit edilmistir Echeclus ve Chiron da az miktarda karbon monoksit bulundugu tespit edilmis ve karbonmonoksit uretimi degerinden turetilen degerlerin gorunur bir koma olusturmak icin yeterli oldugu hesaplanmistir Her iki cisim icin de hesaplanan karbonmonoksit uretim degeri siklikla bir centaur olarak siniflandirilan bir diger aktif kuyruklu yildiz olan adli cismin degerlerinden daha dusuktur Centaurlar ve kuyruklu yildizlar arasinda kesin bir yorungesel farklilik bulunmamaktadir Hem hem de tipik olarak bir centaur yorungesi izlemeleri nedeniyle centaur sinifina dahil edilmektedir 39P Oterma 1963 yilinda Jupiter tarafindan yorunge bozulmasina ugramasi nedeniyle bir centaur yorungesi kazanmasi oncesinde aktif bir koma goruntusu gostermis olup halihazirda inaktif durumdadir Donme sureleri Chiron ve Chariklo nun isik egrileri periyodogram analizi sirasiyla yaklasik olarak 5 5 0 4 ve 7 0 0 6 saatlik donme surelerini gosterir Boyut yogunluk yansitirlik Centaurlarin boyutlari yuzlerce kilometre capa kadar erisebilir Bilinen en buyuk centaurun capi yaklasik 300 kilometreden fazladir ve 20 AU mesefenin otesinde bir konumda yer almaktadir Centaurlarin albedolari 0 2 ile 0 02 arasinda degismektedir Bu deger centaurlarin cok karanlik gorunumlu gok cisimleri oldugunu gostermektedir Albedolarinin dusuk olmasi yuzeylerinin toz ve kirle kapli olmasindan kaynaklanmaktadir Bununla birlikte kirmizi renk veren centaurlar gri gorunumlulere oranla daha yuksek albedo degeri gostermektedir Kirmizi ve gri cantaurlarin albedo acisindan birbirinden farkli populasyonlar oldugu 99 95 lik bir guvenle ortaya konmustur Gri nesnelerin ortalama albedosu 0 06 0 02 iken daha kirmizi nesnelerin ortalama albedosu ise 0 12 0 05 tir Kokenine iliskin hipotezlerCentaurlarin kokenleri uzerine yapilan calismalar son zamanlarda artmakla birlikte konuya iliskin cesitli iddialar bulunmaktadir Genel olarak bu cisimlerin Neptun otesi bolgede yer alan daginik disk nesneleri ve Kuiper kusagi ile Oort bulutu nesnelerinin dev gezegenlerin cekim kuvveti nedeniyle yorungelerinde yasanan bozulmalar kaynakli olarak Gunes sistemine cekildikleri ayni zamanda bu tutarsiz yorungeler sebebiyle de belirli bir zaman sonra benzer sekilde Gunes sistemi disina dogru itilecekleri hipotezi genel olarak kabul edilmektedir Centaurlara benzer sekilde Plutinolar da Kuiper kusagi kaynakli oldugu dusunulen ve iki renkli bir yapi sergileyen bir grup olup Pluton tarafindan olusan yorunge bozulmasi nedeniyle tum plutinolarin da yorungelerinin baslangicta dusunuldugu kadar kararli olmadigina dair iddialar bulunmaktadir Bununla birlikte centaurlarin Jupiter le yakin karsilasmalar veya carpismalar sirasinda tetiklenen parcalanma olaylarindan kaynaklaniyor olabilecegi hipotezi one surulmustur ve adli centaurlarinin yorungeleri kesfedilen ilk centaur olan kuyruklu yildizinin yorungesine yakin gecmektedir ve cisimlerden birinin aktifken 29P nin komasindan gecmis olabilecegi yakin karsilasmalar mumkundur Ayrica en az bir centaur Saturn un duzensiz dogal uydu populasyonu arasinda carpma parcalanma veya gelgit bozulmasi kaynakli bir kokene sahip olabilir Onemli uyelerDetayli liste icin bakiniz Centaurlar listesi gok cismi Isim Yil Kasif Yari omur ileriye yonelik Sinif2060 Chiron 1977 1 03 Ma SU1992 Spacewatch 1 28 Ma SN1993 Spacewatch 4 9 Ma SK1995 Spacewatch 0 86 Ma SN10199 Chariklo 1997 Spacewatch 10 3 Ma U1995 Mauna Kea Gozlemevi 6 3 Ma UN2000 vd U2002 Palomar da 11 1 Ma UK Bu iddiaya karsit gorusler icin Yorunge periyotlari 20 yildan az olan ve yorunge egikligi ekliptige gore 30 dereceye kadar olan kisa periyotlu kuyruklu yildizlara Jupiter ailesi kuyruklu yildizlari JFC ler denmektedir sinif nesnenin gunberi ve gunote mesafesiyle tanimlanir S Saturn un yakininda bir gunberi gunoteyi Uranus un yakininda N Neptun un yakininda ve K Kuiper kusaginda bir gunberi gunotesi durumunu belirtir Ayrica bakinizAsteroit Cuce gezegen Kucuk gezegen Asteroitlerin standart fiziksel ozellikleri Kucuk Gunes Sistemi Cismi Aktif asteroit Kucuk gezegen gruplari listesiNotlar Bu diyagramin amacina uygun olarak sayet bir gok cisminin yari buyuk ekseni Jupiter ve Neptun arasinda yer aliyorsa centaur olarak siniflandirilir Kaynakca a b c d e Horner J Evans N W Bailey M E 2004 Simulations of the Population of Centaurs I The Bulk Statistics 354 3 ss 798 810 arXiv astro ph 0407400 2 Bibcode 2004MNRAS 354 798H doi 10 1111 j 1365 2966 2004 08240 x Fathi Namouni and Maria Helena Moreira Morais 2 Mayis 2018 An interstellar origin for Jupiter s retrograde co orbital asteroid Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 477 1 ss L117 L121 arXiv 1805 09013 2 Bibcode 2018MNRAS 477L 117N doi 10 1093 mnrasl sly057 Billings Lee 21 Mayis 2018 Astronomers Spot Potential Interstellar Asteroid Orbiting Backward around the Sun Scientific American 27 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2018 a b Sarid G Volk K Steckloff J Harris W Womack M Woodney L 2019 29P Schwassmann Wachmann 1 A Centaur in the Gateway to the Jupiter Family Comets 883 1 s 7 arXiv 1908 04185 2 Bibcode 2019ApJ 883L 25S doi 10 3847 2041 8213 ab3fb3 a b Sheppard S Jewitt D Trujillo C Brown M Ashley M 2000 A Wide Field CCD Survey for Centaurs and Kuiper Belt Objects 120 5 ss 2687 2694 arXiv astro ph 0008445 2 Bibcode 2000AJ 120 2687S doi 10 1086 316805 Jewitt David Haghighipour Nader 2007 PDF Annual Review of Astronomy and Astrophysics 45 1 ss 261 95 arXiv astro ph 0703059 2 Bibcode 2007ARA amp A 45 261J doi 10 1146 annurev astro 44 051905 092459 19 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi http sites nationalacademies org cs groups ssbsite documents webpage ssb 183286 pdf 8 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c Wierzchos K Womack M Sarid G 2017 Carbon Monoxide in the Distantly Active Centaur 60558 174P Echeclus at 6 au 153 5 s 8 arXiv 1703 07660 2 Bibcode 2017AJ 153 230W doi 10 3847 1538 3881 aa689c a b Bauer James M Fernandez Yanga R Meech Karen J Agustos 2003 An Optical Survey of the Active Centaur C NEAT 2001 T4 Publications of the Astronomical Society of the Pacific Ingilizce 115 810 981 989 doi 10 1086 377012 ISSN 0004 6280 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2023 a b Bauer James M Meech Karen J Fernandez Yanga R Farnham Tony L Roush Ted L 12 Kasim 2002 Observations of the Centaur 1999 UG5 Evidence of a Unique Outer Solar System Surface Publications of the Astronomical Society of the Pacific Ingilizce 114 802 1309 doi 10 1086 344586 ISSN 1538 3873 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2023 Minor Planet Center 27 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 October 2010 JPL Solar System Dynamics 16 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 October 2008 a b JPL Small Body Database Search Engine List of centaurs JPL Solar System Dynamics 15 June 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 October 2018 Elliot J L Kern S D Clancy K B Gulbis A A S Millis R L Buie M W Wasserman L H Chiang E I Jordan A B Trilling D E Meech K J 2005 The Deep Ecliptic Survey A Search for Kuiper Belt Objects and Centaurs II Dynamical Classification the Kuiper Belt Plane and the Core Population The Astronomical Journal 129 2 ss 1117 1162 Bibcode 2005AJ 129 1117E doi 10 1086 427395 a b Van Laerhoven C 2008 Nomenclature in the Outer Solar System PDF The Solar System Beyond Neptune Bibcode 2008ssbn book 43G ISBN 978 0 8165 2755 7 2 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 24 Temmuz 2023 Chaing Eugene Lithwick Y Murray Clay R Buie M Grundy W Holman M 2007 Reipurth B Jewitt D Keil K Ed A Brief History of Transneptunian Space Protostars and Planets V Tucson AZ University of Arizona Press ss 895 911 arXiv astro ph 0601654 2 Bibcode 2007prpl conf 895C Department of Terrestrial Magnetism Carnegie Institution of Washington 8 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2013 British Astronomical Association 6 Kasim 2012 5 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2013 a b Womack M Wierzchos K Sarid G 2017 CO in Distantly Active Comets 129 973 s 031001 arXiv 1611 00051 2 Bibcode 2017PASP 129c1001W doi 10 1088 1538 3873 129 973 031001 Lacerda P 2013 Comet P 2010 TO20 LINEAR Grauer as a Mini 29P SW1 883 2 ss 1818 1826 arXiv 1208 0598 2 Bibcode 2013MNRAS 428 1818L doi 10 1093 mnras sts164 Grundy Will Stansberry J A Noll K Stephens D C Trilling D E Kern S D Spencer J R Cruikshank D P Levison H F 2007 The orbit mass size albedo and density of 65489 Ceto Phorcys A tidally evolved binary Centaur Icarus 191 1 ss 286 297 arXiv 0704 1523 2 Bibcode 2007Icar 191 286G doi 10 1016 j icarus 2007 04 004 Brown Michael E California Institute of Technology 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Subat 2021 C de la Fuente Marcos R de la Fuente Marcos 2014 Large retrograde Centaurs visitors from the Oort cloud Astrophysics and Space Science 352 2 ss 409 419 arXiv 1406 1450 2 Bibcode 2014Ap amp SS 352 409D doi 10 1007 s10509 014 1993 9 Fathi Namouni and Maria Helena Moreira Morais May 2020 An interstellar origin for high inclination Centaurs Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 494 2 ss 2191 2199 arXiv 2004 10510 2 Bibcode 2020MNRAS 494 2191N doi 10 1093 mnras staa712 Raymond S N Brasser R Batygin K Morbidelli A 2020 No evidence for interstellar planetesimals trapped in the Solar system Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Letters 497 1 ss L46 L49 arXiv 2006 04534 2 Bibcode 2020MNRAS 497L 46M doi 10 1093 mnrasl slaa111 Namouni Fathi 2022 Inclination pathways of planet crossing asteroids Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Cilt 510 ss 276 291 arXiv 2111 10777 2 doi 10 1093 mnras stab3405 a b c Blondel Philippe Ed 2006 Solar system update Springer Praxis books in astronomy and planetary sciences Berlin Heidelberg New York Springer ISBN 978 3 540 26056 1 Barucci M A Doressoundiram A Cruikshank D P 2003 PDF Laboratory for Space Studies and Astrophysics Instrumentation Paris Observatory 29 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2008 Peixinho N Doressoundiram A Delsanti A Boehnhardt H Barucci M A Belskaya I 2003 Reopening the TNOs Color Controversy Centaurs Bimodality and TNOs Unimodality Astronomy and Astrophysics 410 3 ss L29 L32 arXiv astro ph 0309428 2 Bibcode 2003A amp A 410L 29P doi 10 1051 0004 6361 20031420 Hainaut O R Delsanti A C 1 Temmuz 2002 Colors of Minor Bodies in the Outer Solar System A statistical analysis Astronomy and Astrophysics 389 641 664 doi 10 1051 0004 6361 20020431 ISSN 0004 6361 2 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Agustos 2023 Bir Magnezyum Demir Silikat sinifi Mg Fe 2SiO4 magmatik kayaclarin ortak bilesenleri Dotto E Barucci M A De Bergh C June 2003 Colours and composition of the Centaurs Earth Moon and Planets 92 1 4 ss 157 167 Bibcode 2003EM amp P 92 157D doi 10 1023 b moon 0000031934 89097 88 Luu Jane X 2000 Water Ice on 2060 Chiron and its Implications for Centaurs and Kuiper Belt Objects The Astrophysical Journal 531 2 ss L151 L154 arXiv astro ph 0002094 2 Bibcode 2000ApJ 531L 151L doi 10 1086 312536 PMID 10688775 Fernandez Y R Sheppard S S 2002 Thermal Properties of Centaurs Asbolus and Chiron The Astronomical Journal 123 2 ss 1050 1055 arXiv astro ph 0111395 2 Bibcode 2002AJ 123 1050F doi 10 1086 338436 last obs NASA 4 Nisan 1981 12 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mayis 2009 a b Dobson Matthew M Schwamb Megan E Benecchi Susan D Verbiscer Anne J Fitzsimmons Alan Shingles Luke J Denneau Larry Heinze A N Smith Ken W Tonry John L Weiland Henry 1 Nisan 2023 Phase Curves of Kuiper Belt Objects Centaurs and Jupiter family Comets from the ATLAS Survey The Planetary Science Journal 4 4 75 doi 10 3847 psj acc463 ISSN 2632 3338 Choi Y J Weissman P R Polishook D January 2006 60558 2000 EC 98 IAU Circ 8656 s 2 Jewitt D 2009 The Active Centaurs 137 5 ss 4295 4312 arXiv 0902 4687 2 Bibcode 2009AJ 137 4296J doi 10 3847 1538 3881 aa689c Womack M Stern A 1999 PDF Lunar and Planetary Science XXVIII 13 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Temmuz 2017 Mazzotta Epifani E Palumbo P Capria M T Cremonese G Fulle M Colangeli L 2006 The dust coma of the active Centaur P 2004 A1 LONEOS a CO driven environment Astronomy amp Astrophysics 460 3 ss 935 944 Bibcode 2006A amp A 460 935M doi 10 1051 0004 6361 20065189 Galiazzo M A de la Fuente Marcos C de la Fuente Marcos R Carraro G Maris M Montalto M 2016 Photometry of Centaurs and trans Neptunian objects 2060 Chiron 1977 UB 10199 Chariklo 1997 CU26 38628 Huya 2000 EB173 28978 Ixion 2001 KX76 and 90482 Orcus 2004 DW Astrophysics and Space Science 361 3 ss 212 218 arXiv 1605 08251 2 Bibcode 2016Ap amp SS 361 212G doi 10 1007 s10509 016 2801 5 Galiazzo M A Wiegert P Aljbaae S 2016 Influence of the Centaurs and TNOs on the main belt and its families Astrophysics and Space Science 361 12 ss 361 371 arXiv 1611 05731 2 Bibcode 2016Ap amp SS 361 371G doi 10 1007 s10509 016 2957 z a b Romanishin W Tegler S C 20 Haziran 2018 Albedos of Centaurs Jovian Trojans and Hildas The Astronomical Journal 156 1 19 doi 10 3847 1538 3881 aac210 ISSN 1538 3881 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2023 a b Barucci M Antonietta 2008 Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects Constraints from Spitzer Space Telescope The Solar System Beyond Neptune Ingilizce University of Arizona Press ISBN 978 0 8165 2755 7 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2023 Di Sisto Romina P Brunini Adrian Eylul 2007 The origin and distribution of the Centaur population Icarus Ingilizce 190 1 224 235 doi 10 1016 j icarus 2007 02 012 26 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2023 Tegler S C Romanishin W Consolmagno S J G J 5 Aralik 2016 TWO COLOR POPULATIONS OF KUIPER BELT AND CENTAUR OBJECTS AND THE SMALLER ORBITAL INCLINATIONS OF RED CENTAUR OBJECTS The Astronomical Journal 152 6 210 doi 10 3847 0004 6256 152 6 210 ISSN 1538 3881 Wan X S Huang T Y 2001 The orbit evolution of 32 plutinos over 100 million years Astronomy and Astrophysics 368 2 ss 700 705 Bibcode 2001A amp A 368 700W doi 10 1051 0004 6361 20010056 a b de la Fuente Marcos C de la Fuente Marcos R Licandro J Serra Ricart M Martino S de Leon J Chaudry F Alarcon M R 13 Mayis 2021 The active centaur 2020 MK4 649 1 ss A85 15 pages arXiv 2104 01668 2 Bibcode 2021A amp A 649A 85D doi 10 1051 0004 6361 202039117 4 Subat 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2023 de la Fuente Marcos C de la Fuente Marcos R 10 Ocak 2022 Centaur 2013 VZ70 Debris from Saturn s irregular moon population 657 1 ss A59 10 pp arXiv 2110 04264 2 Bibcode 2022A amp A 657A 59D doi 10 1051 0004 6361 202142166 3 Subat 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Temmuz 2023 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Centaur kucuk gezegen ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir List of centaurs and scattered disk objects 3 Subat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Centaurs from The Encyclopedia of Astrobiology Astronomy and Spaceflight 16 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Horner Jonathan Lykawka Patryk Sofia 2010 Planetary Trojans the main source of short period comets International Journal of Astrobiology 9 4 ss 227 234 arXiv 1007 2541 2 Bibcode 2010IJAsB 9 227H doi 10 1017 S1473550410000212 NASA s WISE Finds Mysterious Centaurs May Be Comets 2013 27 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde