Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cezayirli Gazi Hasan Paşa, 18. yy'ın ikinci yarısında Kaptan-ı derya ve sadrazam olarak görev yapan Palabıyık lakaplı Osmanlı devlet adamıdır.
| Cezayirli Gazi Hasan Paşa | |
|---|---|
 | |
| Cezayirli Gazi Hasan Paşa'nın Mersin Deniz Müzesinde bulunan büstü. | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 3 Aralık 1789 - 17 Mart 1790 | |
| Yerine geldiği | Kethüda Hasan Paşa |
| Yerine gelen | Rusçuklu Çelebizade Şerif Hasan Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1713 Lagodehi, Gürcistan |
| Ölüm | 19 Mart 1790 (77 yaşında) Şumnu |
İlk yılları
Gürcü kökenli olan Hasan Paşa küçük yaşta İran sınırında satın alınarak bir köle tüccarı tarafından Tekirdağ'daki bir tüccara satıldı ve efendisinin gözetiminde yaşamaya başladı. Birkaç yıl sonra azat edilen Hasan Paşa, ticarete atılıp Tekirdağ'dan ayrıldı. 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı sürecinde Yeniçeri ocağına katıldı. Özellikle Belgrad Kuşatması'nda[] kahramanlık gösteren Hasan, Tekirdağ'a tekrar dönüp kendisini azat eden tüccar efendisinin kızıyla evlendi. İleriki yıllarda ele geçirdiği bir gemiyle şöhretini duyduğu Cezayir yiğitlerine katılmak adına Cezayir'e giden Hasan orada başlangıçta kabul görüp kendisine ele geçirdiği gemi bağışlandı ve bir zaman sonra Tilimsan şehrinin sancak beyliğine getirildi. İşler iyi giderken de muhalifleri olan Hasan Bey, Cezayir'de kısa zamanda sert tepkiler almaya başladı ve kaygılanarak Avrupa üzerinden İstanbul'a geri döndü. Cezayir dayısının kendisini ihbar etmesi nedeniyle İstanbul'da tutuklanan Hasan Paşa, daha sonra aklandı.
Olgunluk çağı
1761'de Osmanlı donanmasına kalyon kaptanı olarak alınan Hasan Bey, bir sene sonra piyale rütbesine ve nihayet 1767'da kapudane olarak paşa unvanı aldı. 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı içinde olan Akdeniz bünyesindeki deniz çarpışmalarında Rus donanmasıyla karşı karşıya gelen Osmanlı donanmasının başındaydı. Rus amiral Spiridof ile olan mücadelede her iki kaptanın da gemisi battı ve çatışma sonuçsuz kaldı. Daha sonra iki donanma da çekildi, ama Osmanlı donanması hareket kabiliyetini kısıtlayacak şekilde Çeşme Limanı'na girdi ve bunun üzerine Rusların gönderdiği yakıcı gemilerle kıstırılmış donanma yakıldı ve 6 Temmuz 1770 Çeşme Baskını yaşandı. Bozgun haberini derhal Bâb-ı Âli'ye aktarmak için Çanakkale Boğazı'na kadar gelen Hasan Paşa'ya Beylerbeyi rütbesi verildi.
Çeşme Faciası sonrası inisiyatifi ele geçiren Rus donanması Limni Adası'nı kuşattı, yetersiz desteğe rağmen harekete geçen Hasan Paşa, bir gönüllü grubuyla gizlice adaya gitti ve Rusları kayıp verdirerek püskürttü (22 Ekim 1770). 1770 yılının Kasım ayında vezaret rütbesiyle Kaptan-ı derya ilan edilip gazi unvanı verildi ve boğaz bölgesinde başkomutan tayin edildi. Sultan III. Mustafa ölünce donanma komutanlığından alındı ve Rusçuk seraskeri görevine atandı.
1774 sonrası yeniden Kaptanı derya görevine getirildi ve bilhassa I. Abdülhamid devrinde devlet idaresinde büyük bir nüfuza sahip oldu. Bu süre zarfında devletin merkezi idaresini ele aldı ve Suriye/Filistin (1775), Mora ve Mısır'daki (1786-1787) isyanları bastırdı. 1779 yılında Mora'da vergi toplayıcılığı (muhassıllık) hakkı elde etti.
Avusturya ve Rusya ile olan savaş nedeniyle payitahta çağrıldı. 1787 tarihinde başlayan Osmanlı-Rusya & Osmanlı-Avusturya savaşlarında Rus cephesine atanan Cezayirli Gazi Hasan Paşa, Özi Kalesi'nin müdafaası için mücadele edip başlangıçta yenilse de sonradan Rus donanmasına karşı zafer kazandı; ancak Özi'nin düşüşü engellenemedi. Bu kayıp paşanın şöhretini sarstı ve Özi'nin düşüşü sonrası felç geçirip ölen I. Abdülhamid yerine tahta geçen III. Selim tarafından Kaptan-ı derya makamından alınıp İsmail Kalesi'ne serasker olarak atandı. Bu kararın, III. Selim'in şehzadeliği sırasında tahta geçmek için yaptığı hamleyi dönemin sultanı I. Abdülhamid'e ihbar edenin Hasan Paşa olmasından kaynaklandığı iddia edilse de III. Selim'in onu daha sonra sadrazamlığa getirmesi sonucu bu iddia eksik kalmaktadır.
Serasker olarak atandığı İsmail Kalesi'nde Rusları mağlup etti ve İsmail Kalesi'ni kurtaran Hasan Paşa, iki kez Ruslara yenilen 3 Aralık 1789'da Kethüda Hasan Paşa yerine sadrazam ve serdar-ı ekrem tayin edildi. Savaş süresinde III. Selim'den sınırsız yetki aldı ve sert tedbirler uyguladı. Yaklaşık 4 aylık sadrazamlık dönemini tamamen cephede geçiren Hasan Paşa büyük başarılar kazansa da, çok sert tedbirler aldığı ve aşırı cezalara kaçtığı için çokça eleştirildi. 30 Mart 1790'da Şumnu'daki merkez karargahta öldü ve şehirdeki Bektaşi tekkesine defnedildi.
Eğitim imaret ve ıslahat hareketleri
Klasik devirde coğrafya ve denizcilik faaliyetlerinin örneklerini sunan Osmanlı Devleti'nde 18. yüzyılın sonlarında Rus donanmasının Baltık'tan Akdeniz'e gelip gelemeyeceği tartışılmaktaydı. Hatta Bâb-ı Âli, Fransız elçisi Comte de Saint-Priest'nin Rus donanmasının gelebileceğine dönük sonuçsuz uyarıları da kayda geçti. Bu olay sonucunda Çeşme Baskını'yla biten Osmanlı-Rus deniz savaşı yaşandı. Bu bozgunun akabinde Gazi Hasan Paşa, tavsiye ve uyarılarla padişahı bilgilendirdi. Özellikle donanma personelinin eksik bilgi ve tecrübesi, gemilerin hatalı tasarımı ve teknik anlamda düşmandan geri kalınması konularında fikir belirtti. III. Mustafa'ya olan tavsiyesiyle 1773'te İstanbul Teknik Üniversitesi'nin de atası olan Mühendishane-i Bahr-i Hümayun'un kurulmasını sağladı. Sadrazam Halil Hamid Paşa döneminde, Hasan Paşa okula yabancı hocaları getirterek özellikle istihkam, top dökümü ve topçuluk alanında önemli derslerin verilmesi sağladı. Kişisel servetini devlete hizmet için harcayan Hasan Paşa Kasımpaşa'da leventleri itaat altına almak adına kıyıda Kalyoncu Kışlası'nı ve camisini inşa ettirdi. Tekirdağ'da cami, hamam ve çeşme; adalarda çeşmeler ve Truva harabelerinin bulunduğu yerde bir hisar inşa ettirdi. Ayrıca katıldığı seferler hakkında bilgiler içeren bir eser Çakeri-i Yemeni tarafından Gazavat-ı Hasan Paşa adıyla kaleme alındı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Aydın, Mahir. "Cezayirli Gazi Hasan Paşa". www.islamansiklopedisi.org. TDV İslam Ansiklopedisi. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020.
- ^ King, Charles (2004), The Black Sea: a History, p.159. Oxford University Press, .
- ^ Editors, Editors. "İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ'NİN KISA TARİHÇESİ". www.itu.edu.tr. İTÜ. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020.
Dış bağlantılar
- Ali Rıza İşipek (2009). Cezayirli Gazi Hasan Paşa 530 sf. . Deniz Basımevi.
- Zeki S. İlker, İlkim Sancaktaroğlu, Muzaffer Polat (1989). Kaptan-ı Derya Cezayirli Gazi Hasan Paşa 530 sf. . T.C. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Kethüda Hasan Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 3 Aralık 1789 - 17 Mart 1790 | Sonra gelen: Rusçuklu Çelebizade Şerif Hasan Paşa |
| Askerî görevi | ||
| Önce gelen: Mandalzade Hüsameddin Paşa | Kaptan-ı Derya 22 Ekim 1770 - 19 Aralık 1789 | Sonra gelen: Koca Yusuf Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cezayirli Gazi Hasan Pasa 18 yy in ikinci yarisinda Kaptan i derya ve sadrazam olarak gorev yapan Palabiyik lakapli Osmanli devlet adamidir Cezayirli Gazi Hasan PasaCezayirli Gazi Hasan Pasa nin Mersin Deniz Muzesinde bulunan bustu Osmanli SadrazamiGorev suresi 3 Aralik 1789 17 Mart 1790Yerine geldigi Kethuda Hasan PasaYerine gelen Ruscuklu Celebizade Serif Hasan PasaKisisel bilgilerDogum 1713 Lagodehi GurcistanOlum 19 Mart 1790 77 yasinda SumnuIstanbul Kasimpasa semtindeki yaninda aslan ile Cezayirli Gazi Hasan Pasa AnitiIlk yillariGurcu kokenli olan Hasan Pasa kucuk yasta Iran sinirinda satin alinarak bir kole tuccari tarafindan Tekirdag daki bir tuccara satildi ve efendisinin gozetiminde yasamaya basladi Birkac yil sonra azat edilen Hasan Pasa ticarete atilip Tekirdag dan ayrildi 1735 1739 Osmanli Rus Avusturya Savasi surecinde Yeniceri ocagina katildi Ozellikle Belgrad Kusatmasi nda hangileri kahramanlik gosteren Hasan Tekirdag a tekrar donup kendisini azat eden tuccar efendisinin kiziyla evlendi Ileriki yillarda ele gecirdigi bir gemiyle sohretini duydugu Cezayir yigitlerine katilmak adina Cezayir e giden Hasan orada baslangicta kabul gorup kendisine ele gecirdigi gemi bagislandi ve bir zaman sonra Tilimsan sehrinin sancak beyligine getirildi Isler iyi giderken de muhalifleri olan Hasan Bey Cezayir de kisa zamanda sert tepkiler almaya basladi ve kaygilanarak Avrupa uzerinden Istanbul a geri dondu Cezayir dayisinin kendisini ihbar etmesi nedeniyle Istanbul da tutuklanan Hasan Pasa daha sonra aklandi Olgunluk cagi1761 de Osmanli donanmasina kalyon kaptani olarak alinan Hasan Bey bir sene sonra piyale rutbesine ve nihayet 1767 da kapudane olarak pasa unvani aldi 1768 1774 Osmanli Rus Savasi icinde olan Akdeniz bunyesindeki deniz carpismalarinda Rus donanmasiyla karsi karsiya gelen Osmanli donanmasinin basindaydi Rus amiral Spiridof ile olan mucadelede her iki kaptanin da gemisi batti ve catisma sonucsuz kaldi Daha sonra iki donanma da cekildi ama Osmanli donanmasi hareket kabiliyetini kisitlayacak sekilde Cesme Limani na girdi ve bunun uzerine Ruslarin gonderdigi yakici gemilerle kistirilmis donanma yakildi ve 6 Temmuz 1770 Cesme Baskini yasandi Bozgun haberini derhal Bab i Ali ye aktarmak icin Canakkale Bogazi na kadar gelen Hasan Pasa ya Beylerbeyi rutbesi verildi Cesme Faciasi sonrasi inisiyatifi ele geciren Rus donanmasi Limni Adasi ni kusatti yetersiz destege ragmen harekete gecen Hasan Pasa bir gonullu grubuyla gizlice adaya gitti ve Ruslari kayip verdirerek puskurttu 22 Ekim 1770 1770 yilinin Kasim ayinda vezaret rutbesiyle Kaptan i derya ilan edilip gazi unvani verildi ve bogaz bolgesinde baskomutan tayin edildi Sultan III Mustafa olunce donanma komutanligindan alindi ve Ruscuk seraskeri gorevine atandi 1774 sonrasi yeniden Kaptani derya gorevine getirildi ve bilhassa I Abdulhamid devrinde devlet idaresinde buyuk bir nufuza sahip oldu Bu sure zarfinda devletin merkezi idaresini ele aldi ve Suriye Filistin 1775 Mora ve Misir daki 1786 1787 isyanlari bastirdi 1779 yilinda Mora da vergi toplayiciligi muhassillik hakki elde etti Avusturya ve Rusya ile olan savas nedeniyle payitahta cagrildi 1787 tarihinde baslayan Osmanli Rusya amp Osmanli Avusturya savaslarinda Rus cephesine atanan Cezayirli Gazi Hasan Pasa Ozi Kalesi nin mudafaasi icin mucadele edip baslangicta yenilse de sonradan Rus donanmasina karsi zafer kazandi ancak Ozi nin dususu engellenemedi Bu kayip pasanin sohretini sarsti ve Ozi nin dususu sonrasi felc gecirip olen I Abdulhamid yerine tahta gecen III Selim tarafindan Kaptan i derya makamindan alinip Ismail Kalesi ne serasker olarak atandi Bu kararin III Selim in sehzadeligi sirasinda tahta gecmek icin yaptigi hamleyi donemin sultani I Abdulhamid e ihbar edenin Hasan Pasa olmasindan kaynaklandigi iddia edilse de III Selim in onu daha sonra sadrazamliga getirmesi sonucu bu iddia eksik kalmaktadir Serasker olarak atandigi Ismail Kalesi nde Ruslari maglup etti ve Ismail Kalesi ni kurtaran Hasan Pasa iki kez Ruslara yenilen 3 Aralik 1789 da Kethuda Hasan Pasa yerine sadrazam ve serdar i ekrem tayin edildi Savas suresinde III Selim den sinirsiz yetki aldi ve sert tedbirler uyguladi Yaklasik 4 aylik sadrazamlik donemini tamamen cephede geciren Hasan Pasa buyuk basarilar kazansa da cok sert tedbirler aldigi ve asiri cezalara kactigi icin cokca elestirildi 30 Mart 1790 da Sumnu daki merkez karargahta oldu ve sehirdeki Bektasi tekkesine defnedildi Egitim imaret ve islahat hareketleriKlasik devirde cografya ve denizcilik faaliyetlerinin orneklerini sunan Osmanli Devleti nde 18 yuzyilin sonlarinda Rus donanmasinin Baltik tan Akdeniz e gelip gelemeyecegi tartisilmaktaydi Hatta Bab i Ali Fransiz elcisi Comte de Saint Priest nin Rus donanmasinin gelebilecegine donuk sonucsuz uyarilari da kayda gecti Bu olay sonucunda Cesme Baskini yla biten Osmanli Rus deniz savasi yasandi Bu bozgunun akabinde Gazi Hasan Pasa tavsiye ve uyarilarla padisahi bilgilendirdi Ozellikle donanma personelinin eksik bilgi ve tecrubesi gemilerin hatali tasarimi ve teknik anlamda dusmandan geri kalinmasi konularinda fikir belirtti III Mustafa ya olan tavsiyesiyle 1773 te Istanbul Teknik Universitesi nin de atasi olan Muhendishane i Bahr i Humayun un kurulmasini sagladi Sadrazam Halil Hamid Pasa doneminde Hasan Pasa okula yabanci hocalari getirterek ozellikle istihkam top dokumu ve topculuk alaninda onemli derslerin verilmesi sagladi Kisisel servetini devlete hizmet icin harcayan Hasan Pasa Kasimpasa da leventleri itaat altina almak adina kiyida Kalyoncu Kislasi ni ve camisini insa ettirdi Tekirdag da cami hamam ve cesme adalarda cesmeler ve Truva harabelerinin bulundugu yerde bir hisar insa ettirdi Ayrica katildigi seferler hakkinda bilgiler iceren bir eser Cakeri i Yemeni tarafindan Gazavat i Hasan Pasa adiyla kaleme alindi Ayrica bakinizCezayirli Gazi Hasan Pasa Aniti Istanbul Cezayirli Gazi Hasan Pasa Aniti Izmir Cezayirli Gazi Hasan Pasa CamiiKaynakca a b c d e f g Aydin Mahir Cezayirli Gazi Hasan Pasa www islamansiklopedisi org TDV Islam Ansiklopedisi 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2020 King Charles 2004 The Black Sea a History p 159 Oxford University Press 0 19 924161 9 Editors Editors ISTANBUL TEKNIK UNIVERSITESI NIN KISA TARIHCESI www itu edu tr ITU 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2020 Dis baglantilarAli Riza Isipek 2009 Cezayirli Gazi Hasan Pasa 530 sf ISBN 978 975 409 539 5 Deniz Basimevi Zeki S Ilker Ilkim Sancaktaroglu Muzaffer Polat 1989 Kaptan i Derya Cezayirli Gazi Hasan Pasa 530 sf ISBN 978 975 409 539 5 T C Deniz Kuvvetleri Komutanligi Kuzey Deniz Saha Komutanligi KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Siyasi goreviOnce gelen Kethuda Hasan Pasa Osmanli Sadrazami 3 Aralik 1789 17 Mart 1790 Sonra gelen Ruscuklu Celebizade Serif Hasan PasaAskeri goreviOnce gelen Mandalzade Husameddin Pasa Kaptan i Derya 22 Ekim 1770 19 Aralik 1789 Sonra gelen Koca Yusuf Pasa