Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Miralay Cibranlı Halid Bey (Kürtçe: Xalit Begê Cibirî veya Xalîd Beg Cîbran; 1882; Varto, Muş - 14 Nisan 1925, Bitlis), Osmanlı Devleti ve Türkiye'nin subayı. Kürt İstiklal Komitesine başkanlık ettiği ileri sürülmektedir.
| Cibranlı Halid Bey | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1882 Muş |
| Ölüm | 14 Nisan 1925 Bitlis, Türkiye |
| Bağlılığı | Osmanlı İmparatorluğu Türkiye |
| Hizmet yılları | 1902-1925 |
| Rütbesi | Miralay |
| Birimi | Filistin Cephesi, İran ve Erzurum Cephesi |
| Çatışma/savaşları | I. Dünya Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı |
Gençlik ve askerlik
1882 yılında Muş'un Varto ilçesinde doğdu. Babası aşiretinin reisi Mahmut Bey'di. İstanbul'da bulunan Aşiret Mektebi'ni bitirdikten sonra Harbiye Mektebi Aşiret Sınıfı'na girdi ve Erkan-ı Harp Mektebi'ne alınan tek Kürt kökenli Harbiye Mektebi Aşiret Sınıfı öğrencisi oldu. Bu okulu Yaver Yüzbaşı rütbesiyle bitirerek Osmanlı Ordusu'na katıldı ve ilk görev yeri Filistin Cephesi'ne gönderildi.
I. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine Filistin'den Varto'ya çağrıldı. Cibran aşireti mensuplarından oluşan dört hafif süvari alayının başına geçti ve Rus ordusuna karşı, "Cemé Zoro ve Arpa Deresi" arasındaki mıntıkalarda savaştı. Bu savaşta "Ruslara kök söktüren" kişi diye tanındı. Gösterdiği kahramanlıktan dolayı miralaylık rütbesine terfi edildi. Birinci Dünya Savaşı'nın bitmesiyle yeniden Varto'ya yerleşti ve Kürtlerin istiklali için faaliyetlere başladı. Kürtler arasındaki faaliyetleri dikkati çekince (özellikle Alevi ve Sünni Kürt aşiretlerini bir araya getirmek için Tunceli ve Varto'da toplantılar yaptı), Ankara Hükûmeti ile arası açılmaya başladı. 1920 yılında, rütbesi dondurulmak süretiyle Erzurum Garnizonu'na pasif bir göreve atandı.
Paris Konferansı
Cibranlı Albay Halit, 1919 yılında Şerif Paşa ile birlikte Paris Konferansı'nda Kürt delegesi olarak çalıştı. 1 Mart 1920 tarihinde konferansa bir Kürdistan haritası sundu. Doğu illerinin paylaşımı konusunda Ermeni Boğos Nubar Paşa ile mutabakata varılmasını sağladı. Sevr Anlaşması maddelerine dayanarak Kürt Teali Cemiyeti başkanı Seyit Abdülkadir ve TBMM mebusu Yusuf Ziya Bey ile temasa geçerek milletler cemiyetine başvurmak istedi. Ermeniler ile doğu illerinin paylaşılması konusu gündeme gelince birçok aşiret ve kişilerden tepkiler aldı. Sözgelimi Said Nursi doğu illerinin İngiliz himayesinde ve Sevr Anlaşması altında paylaşılması fikrini lanetleyen yazılar yayınladı.
Kürdistan İstiklâl Komitesi
Cibranlı Halit Bey, gizli Kürdistan İstiklal Komitesi'ni 24 arkadaşı ile beraber 1920'nin sonunda Erzurum'da kurdu. Gizli faaliyet gösteren cemiyet, 1923 Lozan Anlaşmasının imzalanmasından sonra kitlesel bir faaliyete başladılar. Genel bir Kürt ayaklanması hazırlıklarına devam ederken 20 Aralık 1924'te Erzurum'da tutuklandı ve Bitlis'e götürüldü. Bitlis'te kurulan Bitlis Divan-ı Harbi Umumi'de yargılandı. Yargılanmanın kimler tarafından ve nasıl yapıldığı, mahkeme tutanak ve kararları hâlâ açılmadı. Sadece 1925 Ayaklanması'nın planlayanları arasında olduğu ve devletin zamanında tedbir alarak bunu açığa çıkardığı, Şark İstiklal Mahkemesi Savcısı Ahmet Süreyya Örgeevren tarafından ifade edildi.
İdama mahkûm edilen Kürdistan İstiklal Komitesi Başkanı Cibranlı Halit Bey, Yusuf Ziya Bey, Yusuf Ziya'nın kardeşi Teğmen Ali Rıza Bey, Yusuf Ziya'nın damadı Faik Bey ile Molla Abdurrahman ile birlikte Bitlis'te 14 Nisan 1925'te kurşuna dizilerek idam edildiler.
Savaşları
Akrabalık
| Cıbranlı Mahmud Bey | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Said | Fatma Hanım | Cıbranlı Miralay Halit Bey | Güllü Hanım | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Demir Özlü, Öteki Günler Gibi Bir Gün, "Cibranlı Halit Bey'in Ölümü",
- Tahsin Sever, 1925 Kürt Hareketinin Yapısı ve Hedefleri, Payamaazadi, 2006 PDF dosyası[]
- "Kürt Teali cemiyetinden PKK'ya", Avni Özgürel, 02 Aralık 2007, Radikal Gazetesi14 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Uğur Mumcu, Kürt - İslam Ayaklanması 1919-1925, Tekin Yayınları, İstanbul, 1991, s. 62-68.
- Mehmet Şerif Fırat, Doğu İlleri ve Varto Tarihi, M.E.B Yay., Ankara, 1961.
Not
- ^ ""Kürt Teali cemiyetinden PKK'ya", Avni Özgürel, 02 Aralık 2007, Radikal Gazetesi". 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- ^ Ergün Baybars, İstiklal Mahkemeleri, s.219
- ^ İslam Ansiklopedisi Kürtler maddesi s.1089-1106
- ^ Tahsin Sever, 1925 Hareketi Azadi Örgütü, Doz Yayınları, 2010, İstanbul, 1. Basım, s.142.
- ^ Mehmet Nuri Dersimi, Dersim Tarihi, Eylem Yayınevi, İstanbul, s.153, Uğur Mumcu, Kürt - İslam Ayaklanması 1919-1925, Tekin Yayınları, İstanbul, 1991, s.102, 204. Dersimi'ye göre 15 Nisan 1925.
- ^ Dr. A. Hawramani, Piranlı Şex Said Devrimi, Türkçe çevirisi: Aris Arda, Newroz.com
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Miralay Cibranli Halid Bey Kurtce Xalit Bege Cibiri veya Xalid Beg Cibran 1882 Varto Mus 14 Nisan 1925 Bitlis Osmanli Devleti ve Turkiye nin subayi Kurt Istiklal Komitesine baskanlik ettigi ileri surulmektedir Cibranli Halid BeyDogum1882 MusOlum14 Nisan 1925 Bitlis TurkiyeBagliligiOsmanli Imparatorlugu TurkiyeHizmet yillari1902 1925RutbesiMiralayBirimiFilistin Cephesi Iran ve Erzurum CephesiCatisma savaslariI Dunya Savasi Turk Kurtulus SavasiGenclik ve askerlik1882 yilinda Mus un Varto ilcesinde dogdu Babasi asiretinin reisi Mahmut Bey di Istanbul da bulunan Asiret Mektebi ni bitirdikten sonra Harbiye Mektebi Asiret Sinifi na girdi ve Erkan i Harp Mektebi ne alinan tek Kurt kokenli Harbiye Mektebi Asiret Sinifi ogrencisi oldu Bu okulu Yaver Yuzbasi rutbesiyle bitirerek Osmanli Ordusu na katildi ve ilk gorev yeri Filistin Cephesi ne gonderildi I Dunya Savasi nin baslamasi uzerine Filistin den Varto ya cagrildi Cibran asireti mensuplarindan olusan dort hafif suvari alayinin basina gecti ve Rus ordusuna karsi Ceme Zoro ve Arpa Deresi arasindaki mintikalarda savasti Bu savasta Ruslara kok sokturen kisi diye tanindi Gosterdigi kahramanliktan dolayi miralaylik rutbesine terfi edildi Birinci Dunya Savasi nin bitmesiyle yeniden Varto ya yerlesti ve Kurtlerin istiklali icin faaliyetlere basladi Kurtler arasindaki faaliyetleri dikkati cekince ozellikle Alevi ve Sunni Kurt asiretlerini bir araya getirmek icin Tunceli ve Varto da toplantilar yapti Ankara Hukumeti ile arasi acilmaya basladi 1920 yilinda rutbesi dondurulmak suretiyle Erzurum Garnizonu na pasif bir goreve atandi Paris KonferansiCibranli Albay Halit 1919 yilinda Serif Pasa ile birlikte Paris Konferansi nda Kurt delegesi olarak calisti 1 Mart 1920 tarihinde konferansa bir Kurdistan haritasi sundu Dogu illerinin paylasimi konusunda Ermeni Bogos Nubar Pasa ile mutabakata varilmasini sagladi Sevr Anlasmasi maddelerine dayanarak Kurt Teali Cemiyeti baskani Seyit Abdulkadir ve TBMM mebusu Yusuf Ziya Bey ile temasa gecerek milletler cemiyetine basvurmak istedi Ermeniler ile dogu illerinin paylasilmasi konusu gundeme gelince bircok asiret ve kisilerden tepkiler aldi Sozgelimi Said Nursi dogu illerinin Ingiliz himayesinde ve Sevr Anlasmasi altinda paylasilmasi fikrini lanetleyen yazilar yayinladi Kurdistan Istiklal KomitesiCibranli Halit Bey gizli Kurdistan Istiklal Komitesi ni 24 arkadasi ile beraber 1920 nin sonunda Erzurum da kurdu Gizli faaliyet gosteren cemiyet 1923 Lozan Anlasmasinin imzalanmasindan sonra kitlesel bir faaliyete basladilar Genel bir Kurt ayaklanmasi hazirliklarina devam ederken 20 Aralik 1924 te Erzurum da tutuklandi ve Bitlis e goturuldu Bitlis te kurulan Bitlis Divan i Harbi Umumi de yargilandi Yargilanmanin kimler tarafindan ve nasil yapildigi mahkeme tutanak ve kararlari hala acilmadi Sadece 1925 Ayaklanmasi nin planlayanlari arasinda oldugu ve devletin zamaninda tedbir alarak bunu aciga cikardigi Sark Istiklal Mahkemesi Savcisi Ahmet Sureyya Orgeevren tarafindan ifade edildi Idama mahkum edilen Kurdistan Istiklal Komitesi Baskani Cibranli Halit Bey Yusuf Ziya Bey Yusuf Ziya nin kardesi Tegmen Ali Riza Bey Yusuf Ziya nin damadi Faik Bey ile Molla Abdurrahman ile birlikte Bitlis te 14 Nisan 1925 te kursuna dizilerek idam edildiler SavaslariI Dunya Savasi Dogu CephesiAkrabalik Cibranli Mahmud Bey Seyh Said Fatma Hanim Cibranli Miralay Halit Bey Gullu Hanim Ayrica bakinizYusuf Ziya Bey Seyh Said Seyit AbdulkadirKaynakcaDemir Ozlu Oteki Gunler Gibi Bir Gun Cibranli Halit Bey in Olumu ISBN 978 975 304 189 8 Tahsin Sever 1925 Kurt Hareketinin Yapisi ve Hedefleri Payamaazadi 2006 PDF dosyasi olu kirik baglanti Kurt Teali cemiyetinden PKK ya Avni Ozgurel 02 Aralik 2007 Radikal Gazetesi14 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ugur Mumcu Kurt Islam Ayaklanmasi 1919 1925 Tekin Yayinlari Istanbul 1991 s 62 68 ISBN 975 478 088 9 Mehmet Serif Firat Dogu Illeri ve Varto Tarihi M E B Yay Ankara 1961 Not Kurt Teali cemiyetinden PKK ya Avni Ozgurel 02 Aralik 2007 Radikal Gazetesi 14 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ekim 2020 Ergun Baybars Istiklal Mahkemeleri s 219 Islam Ansiklopedisi Kurtler maddesi s 1089 1106 Tahsin Sever 1925 Hareketi Azadi Orgutu Doz Yayinlari 2010 Istanbul 1 Basim s 142 Mehmet Nuri Dersimi Dersim Tarihi Eylem Yayinevi Istanbul s 153 Ugur Mumcu Kurt Islam Ayaklanmasi 1919 1925 Tekin Yayinlari Istanbul 1991 s 102 204 Dersimi ye gore 15 Nisan 1925 Dr A Hawramani Piranli Sex Said Devrimi Turkce cevirisi Aris Arda Newroz com